Becerikli Bir Denizci: Nasuhzâde Ali Paşa

JoKeR

Active member
R. RUVEYDA OKUMUŞ

Sultan II. Mahmud’un kaptanı deryası Nasuhzâde Ali Paşa’nın ömür hikayesi tüm taraflarıyla birinci sefer Zekeriya Kurşun tarafınca akademik bir titizlik ve akıcı bir üslupla Nasuhzâde Ali Paşa ve Rum İsyanı isimli kitapta ele alınıyor.

19. yüzyılın başlarında Osmanlı Devleti bir taraftan denizlerdeki gücünü muhafazaya çabalarken bir yandan da Avrupalı devletlerin tahriki ve milliyetçilik ateşiyle yanan imparatorluk tebaasını denetim altında tutmaya çalışmaktaydı. Asırlardan beri Osmanlı yönetimi altında yaşayan Rumlar, Avrupalı devletlerin bilhassa Rusların dayanağıyla 1821’de büyük bir isyan hareketine girişir. Evvel korsanlık ve yağma faaliyeti olarak başlayan, Mart 1821’de önemli boyutlara ulaşan bu isyan hareketini bastırmak ve Akdeniz’in güvenliğini sağlamak için Nasuhzâde Ali Paşa bakılırsavlendirilir.

Nasuhzâde Ali Paşa’nın denizlerdeki faaliyetleri ve Rum isyanının seyrinin ele alındığı kitapta Cevdet Paşa, Şânizade ve Esad Efendi üzere evresinin kaynakları, arşiv evrakları ve periyodik yayınlardan hareketle eleştirel bir gözle okuyucuya sunuluyor.

ÖMRÜ DENİZLERDE GEÇER

Nasuhzâde Ali Paşa ve Rum İsyanı, Zekeriya Kurşun, Vakıfbank Kültür Yayınları Ağustos 2021, 295 sayfa


Kitap, ömrü denizlerde geçen ve Karadeniz’de gazi Akdeniz’de şehit olan Nasuhzâde Ali Paşa’nın hayatını ele aldığı üzere Sultan II. Mahmud döneminin bir kısmını ışık tutmasıyla da hem biyografi tıpkı vakitte monografik bir yapıttır.

Becerikli bir denizci olan Nasuhzâde Osmanlı bahriyesine girdikten ve kaptanlık sınıfında on yıl kaldıktan daha sonra süratli bir yükselişle donanma seraskerliğine akabinde da kaptanıderyalığa getirilmiştir. Nasuhzâde evvel Arnavutluk’ta Tepedenli Ali Paşa isyanının akabinde da süratle büyüyen Rum isyanının bastırılmasında çaba göstererek Akdeniz ve Adalar Denizi’nde kıymetli bir rol oynamıştır.

Hizmetine verilen donanma ile Akdeniz’e açılan ve Sakız’daki isyanı durduran kaptanıderya Nasuhzâde Ali Paşa’nın buradan Mora’ya geçmesi planlanmış fakat bölgenin bir daha güvenliksiz hale gelme telaşı, lojistik eksiklik, Mora seraskeri Hurşit Paşa ve Nasuhzâde Ali Paşa içindeki fikir ayrılıkları donanmanın Sakız önlerinde kalmasına yol açmıştır.

Nasuhzade Ali Paşa’nın Sakız adasında bulunan kabri.


YANARAK CAN VERİYOR

Nasuhzâde denizlerdeki deneyimiyle Rum isyanının bastırılması için gayret etmiş en nihayetinde isyanın en büyük kaybı olarak 18 Haziran 1822’de şehit edilmiştir. Ramazan Bayramı arifesine rastlayan günün gecesinde Sakız Adası önlerinde bulunan Osmanlı donanmasına Rum ateş kayıklarının sabotajı kararı Nasuhzâde Ali Paşa’nın da ortalarında bulunduğu epey sayıda denizci yanarak hayatını kaybetmiştir. Naaşı sonraki günü denizden çıkarılan ve Sakız Adası’na defnedilen Nasuhzâde Ali Paşa bu elim hadiseden ötürü Mahrukî (yanan) ismiyle anılmıştır. Ali Paşa’nın şehadeti batı basınında Osmanlı donanmasının en büyük kaybı olarak kelam edilmiştir. Nasuhzâde Ali Paşa denizlerdeki faaliyetleriyle Osmanlı’nın Akdeniz’deki varlığını sağladığı üzere Yunan bağımsızlık hareketine karşı çabanın sembolü olmuştur.

AİLESİNE DEVLET SAHİP ÇIKIYOR

Nasuhzâde’nin trajik vefatının akabinde eşi Fatıma Hanım ve beş çocuğuna (Cafer, Ahmet, Mehmet Ali, Rukiye, Emine) devlet tarafınca sahip çıkılmış, gereken ilgi gösterilmiştir. Kendisinden daha sonra ailesine “Mahrûkîzâdeler” denilmiş ve kelam konusu ailenin kolları bugüne kadar ulaşmıştır.

Ali Paşa’nın vefatı payitahtta adeta şok tesiri yaratmakla bir arada olayın birinci etkisi geçtikten daha sonra gerekli adımlar atılarak Adalar Denizi’nde Osmanlı yönetimi bir daha tesis edilmeye çalışılmıştır.

Etraflı bir araştırma yapan muharririn, arşiv dokümanları ve devrin kaynaklarına dayanarak kaleme aldığı bu eser, Nasuhzâde Ali Paşa’nın ömrü çerçevesinde Yunanistan’ın bağımsızlığına kadar giden yolda yaşananları, Avrupalı devletlerin Osmanlı toprakları üstündeki niyetleri ve iki yüzlü siyasetleriyle Sultan II. Mahmud’un mülkünü ayakta tutma uğraş ve çabasını söylemektedir.
 
Üst