Büyük teknoloji devleri yapay zekâ konusunda dizginlenmeli

IşıkHaber

New member
Devdatt Dubhashi & Şalom Lappin

Yapay zekâ araştırmacısı olan Stuart Russell, üçüncü kısmı yayınlanan ‘2021 Reith’ isimli çevrimiçi dersinde, yakın gelecekte insanlık açısından varoluşsal bir tehdit haline gelebilecek kadar zalimce zeki bir yapay zekâ fikrini pahalandırıyor. O, ellerimizle yarattığımız ve hepimizi yok edebilecek bir makine.

Bu, uzun vakittir araştırmacılar ve basın tarafınca istek nazarann bir mevzu. Ne var ki, süratle gelişen teknolojinin şu anki durumunu hesaba kattığımızda, yapay zekâdan kaynaklanacak varoluşsal bir tehdidin hem beklenen tıpkı vakitte her halükârda epeyce uzak olduğuna inanıyoruz. tıpkı vakitte, son senelerda kuvvetli fakat fazlaca daha küçük ölçekteki yapay zekâ sistemlerinin geliştirilmesi dünya üzerinde hâlihazırda kıymetli bir tesir yaratıyor ve var olan yapay zekânın kullanması önemli ekonomik ve toplumsal zorluklara yol açıyor. Bu zorluklar uzağımızda değil; acil ve üzerinde düşünülmesi gerek.

YAPAY ZEKÂ SİSTEMLERİ AYRIMCILIĞI KÖRÜKLÜYOR

Bu zorluklar içinde, otomasyonla ilişkili geniş çaplı işsizlik, eşlik eden siyasi ve toplumsal sarsıntılarla birlikte şahsi bilgilerin ticari ve politik manipülasyon hedefiyle kullanılması ihtimalleri yer alıyor. Düzgün bildiğimiz sıkıntılardan biri, bir işe aday olan kişinin seçimini, kredibilitesini ve başka kritik kararları veren yapay zekâ programlarının kullandığı data kümelerine etnik ve cinsiyet bazlı ayrımcılığın dahil edilmesi.

Öte yandan, karşımızdaki en acil tehlike, yapay zekâ datalarının tahlil ve üretiminin toplumsal medyada dezenformasyon ve aşırılıkçı fikirlerin yayılmasında oynadığı rol. Bu teknoloji, botlara ve amplifikasyon (içerik çoğaltıcı ve yayıcı) algoritmalarına güç verir. Bunlar biroldukca ülkede mahallî çatışmaların körüklenmesinde direkt rol oynuyor. Irkçılığın, komplo teorilerinin, siyasal aşırılığın ve biroldukça şiddet içeren, akla-mantığa karşıt hareketin güç kazanmasına yardımcı oluyorlar.

Bunun üzere hareketler, dünya genelinde demokrasinin temelleri için bir tehdit teşkil ediyor. Yapay zekâ güdümlü toplumsal medya, ocak ayında, ABD’nin başşehrinde gerçekleşen ayaklanmayı harekete geçirmede aktif bir rol oynadı ve global salgınla birlikte aşı zıddı hareketi de teşvik etti.

Bütün bu olayların geri planında, temaslı data sürece teknolojisini geliştiren ve bu değişen teknolojinin kullanıldığı toplumsal medya platformlarına konut sahipliği yapan büyük teknoloji şirketlerinin sahip olduğu güç yatıyor. Engin şahsi bilgi rezervleriyle, aşırılık yanlısı yayınlar ve siteler için gaye kitleleri saptamak gayesiyle karmaşık hedefleme biçimleri kullanıyorlar. Reklam gelirlerini arttırmak için bu içeriği teşvik ediyor ve bu biçimdece bu çeşit yıkıcı eğilimlerin büyümesine etkin halde yardım ediyorlar.

DEVASA ŞİRKETLER DEVASA GÜÇ DEMEK

Onlar, toplumsal medya piyasası ve birtakım öbür dijital hizmet üzerinde neredeyse inhisar denetimine sahipler. Meta isimli şirket, Facebook, Instagram, WhatsApp ve YouTube’u denetim eden Google’a sahip olması niçiniyle toplumsal medya alanının büyük bir kısmına hâkim durumda. Bu güç ağırlaşması, sadece birkaç tane şirkete siyasi alanda kararlar verme konusunda geniş kapsamlı bir tesir sağlıyor.

Dijital hizmetlerin kamusal alanda taşıdığı ehemmiyet göz önünde bulundurulduğunda, büyük teknoloji devlerinin iktisadın öbür alanlarındaki piyasaları denetim eden şirketler için geçerli olanlarla tıpkı düzenlemelere tabi olmasını beklemek mantıklı olabilir. İşin gerçeğiyse, bu birçok vakit bu biçimde olmaz.

Toplumsal medya ajansları, antitröst yönetmelikleri, reklam mevzuatındaki haklar ya da ırkçı kışkırtmalara karşı klasik basın ve yayın kuruluşları için geçerli olan maddelerle sınırlandırılmıyorlar. Buna misal bir düzenleme, (sağcı kablo tv kuruluşları ve fanatik yayınların bizlere gösterdiği üzere) sorumlu biçimde davranılmasını garanti altına almasa da bir sonlandırma imkânı sunar.

Hükümetin büyük teknoloji şirketleri bağlamında gitgide artan düzenlemelerine karşı üç ana münasebet öne sürülüyor. Öncelikle, tabir özgürlüğüne mani olacağı tez ediliyor. İkinci olarak, bilim ve mühendislik alanındaki ilerlemeleri yavaşlatacağı savunuluyor. Son olaraksa, toplumsal sorumluluk sahibi şirketlerin kendilerini en yanlışsız halde düzenleyebilecekleri sav ediliyor. Bu münasebetler aslında baştan sona aldatıcı.

Tabir özgürlüğüne ait kimi kısıtlamalar, haklı formda, kamu faydasını savunma gereksiniminden kaynaklanıyor. Reklamcılıktaki gerçek, en düzgün örnektir. Irkçı kışkırtmalara ve toplu karalamalara karşı çıkarılan yasal yasaklar da bir öteki örnektir. Bu kısıtlamalar, liberal demokrasilerin (ABD hariç) büyük kısmında genel olarak insanları nefret cürmünden muhafazaya yönelik yasal yaklaşımın ayrılmaz bir modülü olarak kabul görür.

SORUMLULUĞU KULLANICIYA ATIYORLAR

Toplumsal medya platformları, barındırdıkları gereçlerin içeriğiyle ilgili sorumluluğu, ferdi kullanıcılar tarafınca yaratıldığını öne sürerek birçok vakit reddeder. Gerçekte, bu içerikler kamusal alanda yayınlanır ve bu yüzden tam olarak ‘mahrem iletişim’ diye yorumlanamaz.

Sorun güvenlik olduğunda, hükümet eliyle uygulanan düzenlemeler, son periyotta kullanılan mRNA bazlı Covid aşıları üzere biyomühendislik alanındaki büyük ilerlemeleri engellemiyor. Birebir biçimde, araba şirketlerinin yüksek verimli elektrikli araçlar üretmelerini de engellemiyorlar. bu biçimde, niye yapay zekâ ve bilgi teknolojisindeki ilerlemeleri yavaşlatmak üzere hiç görülmemiş bir tesire sahip olsunlar ki?

Son olarak, özel şirketlerin kendilerini toplumsal sorumluluk hissiyle bir daha şekillendirme vaatlerine güvenilebileceği fikri tam manasıyla boştur. İşletmeler para kazanmak gayesiyle var olurlar. İş lobileriyse birden fazla vakit kendileriyle ilgili olarak, toplumsal refah konusunda tasa hissinden yola çıkan ‘sosyal sorumluluk sahibi’ bir sanayi imajı çizerler. bir epey durumda bu tez, denetlemelerden uzak kalmayı hedefleyen bir halkla bağlar hareketidir.

Kâr yerine toplumsal yarara öncelik tanıyan rastgele bir şirket hızla yok olup sarfiyat. Bu gerçek, Facebook’la ilgili saklı ayrıntıları açıklayan Frances Haugen’in yakın vakitte Kongre’de verdiği sözde ortaya kondu ve Haugen, şirket yöneticilerinin, elde ettikleri kârı devam ettirmek hedefiyle kimi ‘algoritmalarının’ yol açtığı ziyanı yok saymayı tercih ettiklerini belirtti.

Birtakım vakit içinderda, tüketici baskısı kurumsal aşırılığı sınırlamak bağlamında bir kaldıraç nazaranvi nazaranbilir. Ne var ki buna benzeri olaylara seçkin rastlanır. Aslında, mevzuat ve düzenleyici kurumlar, halkı kurumsal gücün olumsuz tesirlerine karşı korumak kelam konusu olduğunda demokratik yapıya sahip toplumların sahip olduğu yegâne tesirli araçtır.

Büyük teknoloji bölümü üzere kuvvetli ve karmaşık bir sanayiyi denetlemenin ülkü yolunu bulmak güç bir sıkıntı. birebir vakitte, yapan tekliflerde ilerleme kaydedildi. ABD Federal Ticaret Yöneticisi Lina Khan, piyasalarda devam eden tekelci uygulamalarla çaba edebilmek emeliyle kimi antitröst teklifleri hazırladı. Avrupa Kurulu, data müdafaa ve saklılık maddelerinin hazırlanmasında öncü bir rol üstlendi.

Her ikisi de akademisyen olan MacKenzie Common ve Rasmus Kleis Nielsen, hükümetin söz özgürlüğünü kısıtlamaksızın toplumsal medyada dezenformasyon ve nefret telaffuzuna kısıtlama getirebileceği yollar hakkında istikrarlı bir tartışma yürütüyor. Bu problem, teknoloji şirketlerini denetlemekle kontaklı problemlerin en karmaşık ve acil olanı.

Büyük süratle gelişen teknolojinin denetlenmesi muhtaçlığı çok açık. Çeşitli alanlarda yol açtığı hasarlar, bilim ve mühendislikte ulaştığı büyük muvaffakiyetlerin bizlere sağladığı faydaları gölgeliyor. Kurumsal gücün global tabiatı, demokratik ülkelerde hükümran olan ulusal hükümetlerin büyük teknoloji bölümünü dizginleme kabiliyetini günden güne daha da güç bir hale getiriyor.

Dijital teknoloji şirketlerine karşı faal bir kontrol oluşturmak için devasa ticaret kümelerinin ve memleketler arası ajansların ahenk içerisinde hareket etmesi üzere acil bir gereksinim kelam konusu. Bu minvaldeki kısıtlamaların yokluğunda, büyük teknoloji dalı, toplumsal karmaşa yaratan, halk sıhhatine ziyan veren ve demokrasiyi tehdit eden aşırılıkçılık, tutuculuk ve mantık dışılık üzere ögelere uygun bir ortam sunmayı sürdürecek.


Yazının yepyenisi The Guardian sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
 
Üst