JoKeR
Active member
Geçtiğimiz günlerde WWF- Türkiye Doğal ömrü Müdafaa vakfı bir rapor yayınladı. Rapora bakılırsa Türkiye’de korunan alanların 2030 yılına kadar yüzde 30 oranında artırılması gerektiğinin altı değerle çizildi. Türkiye’de tehlike altındaki yabani bitki ve hayvan tiplerini korumak için yeni tedbirlerin alınması gerektiğinin altını çizen WWF-Türkiye (Doğal ömrü Muhafaza Vakfı) Tabiat Muhafaza Yöneticisi Dr. Sedat Kalem ile doğayı ve çevreyi korumak için neler yapılacağını konuştuk.
Korunan alanların 2030 yılına kadar yüzde 30 artırılmasını ön bakılırsan bir rapor yayınladınız. Korunan alanların yüzde 30’a çıkarılması ne manaya geliyor?
Dünya Ekonomik Forumu’na göre günümüzde insanlığın karşı karşıya bulunduğu en değerli beş risk tabiatla ilgili. Bunlardan birisi de, iklim krizi ile birlikte, malesef alarm verici seviyede olan doğal alan biyolojik çeşitlilik kaybı. Dünya Doğayı Müdafaa Vakfı’nın (WWF) iki yılda bir yayımladığı Yaşayan Gezegen Raporu’na bakılırsa son 50 yıl ortasında omurgalı canlı popülasyonları yüzde 68 oranında azaldı. Bu sayı tatlısu ekosistemlerinde yüzde 86’ya kadar çıkıyor. BM raporları da, bu biçimde giderse dünya genelinde 1 milyon canlı çeşidinin yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalabileceğini hatırlatıyor. Bir ömür ağı ile biz beşerler dahil bütün canlıları birbirine bağlayan biyolojik çeşitliliği, yani canlı topluluklarını, hayat ortamlarıyla bir arada müdafaanın çeşitli yolları var. Bunların başında korunan alanlar geliyor. Muhakkak bir tabiat muhafaza emeline ulaşmak için yasal düzenlemeler çerçevesinde ayrılmış ve buna bakılırsa yönetilen kara kesimi ya da deniz alanı olarak tanımlayabileceğimiz korunan alanların cinsleri, ülkelere nazaran ulusal park, tabiat rezervi üzere çeşitli isimlerle karşımıza çıkıyor. Bunların herbirine ait standartlar, Dünya Doğayı Müdafaa Birliği (IUCN) tarafınca belirleniyor, sınıflandırmalar yapılıyor.
Bugüne kadar yapılan çalışmalar kâfi değil mi?
Bugüne kadar dünya genelinde gösterilen eforlar, gidişatı bir ölçü frenlemiş olsa da tabiattaki yok oluş sürecini durdurup bilakis çevirmeye yetmedi. Önümüzdeki müddet de süratle daralıyor. Bilim dünyasına nazaran yaşamkürenin sağlıklı biçimde işleyebilmesi için bütün ekosistemlerin en az üçte birinin muhafaza altında olması gerekiyor. Kısa vakitte, büyük adımlar atmamız gerekiyor. Gerçekten Ekim ayında Çin’de yapılacak Biyoçeşitlilik Sözleşmesi’nin 15. Taraflar Konferansı’nda 2030 için kabul edilecek yeni korunan alanlar maksadı yüzde 30 olacak. Bu da hala dünya genelinde ortalama yüzde 13.2 düzeyinde olan korunan alanların önümüzdeki 10 yıl içerisinde en az iki katına çıkartılması manasına geliyor. Daha fazla canlı tipi, bu çeşitlere mensup genetik çeşitlilik ve hayli daha geniş doğal alanın muhafaza altına alınması hem de, dünyanın iklim krizi karşısındaki direnci, insanın besin ve su güvenliği, ruh ve vücut sıhhati ve tabiattan aldığı biroldukça değer biçilmez ekosistem hizmeti açısından daha fazla umut vaadeden bir gelecek demek. Lakin, burada unutulmaması gereken bir nokta var. Korunan alanların niceliği, yani sayısı ve büyüklüğü, tek başına kâfi değil.
Bu alanların, uygulamada da en yeterli biçimde korunmasını sağlamamız kural.
MUAZZAM BİR TABİATA SAHİBİZ
WWF-Türkiye raporunda korunan alanlara yönelik dünya genelinde mukayeseli datalar yayınladınız. Türkiye için neler söylersiniz?
780 bin hektarlık yüzölçümü ve 8 bin km’yi aşan kıyı uzunluğu ile Türkiye, ortasında bulunduğu coğrafyanın en büyük ülkeleri içinde. Üç kıtanın birleştiği kavşaktaki özel coğrafik pozisyonuyla 480’i aşkın kuş, 170’den çok göğüslü, 410’un üzerinde kelebek, 10 bini aşkın böcek, 120’nin üzerinde sürüngen, 22 kurbağa, 127 tatlı su balığı, 384 Deniz balığı olmak üzere ve üçte biri endemik (yalnız ülkemizde doğal yayılış gösteren) 12 bin civarında bitki taksonuna evsahipliği yapıyor. Bu sayının tüm Avrupa kıtasında da 12 bin olduğu dikkate alındığında ne kadar muazzam bir doğal mirasa sahip olduğumuz açık. Anadolu’nun sulak alan eksistemleri, ormanları, bozkırları her yıl kuzeyden güneye, güneyden kuzeye mekik dokuyan göçmen kuşlar için değerli bir istasyon. Doğal alanlarımızın yok olması, kirlenmesi, bozulması bu bedelli mirasın da erozyona uğraması manasına geliyor. Ülkelerin gerçek zenginliği bir manada sahip olduğu doğal miras ile ölçülebilir. Tabiatınız ne kadar zenginse ve sağlıklıysa o kadar kuvvetli ve dirençlisiniz. Bu durum ülkemize hem insanlık tıpkı vakitte gelecek nesiller ismine ülkemize kıymetli sorumluluk yüklüyor. O da, bu biyolojik mirasımızı daha geniş ölçekte ve daha uygun korumak. Hala, resmi datalara bakılırsa ülke yüzölçümünün yüzde 11’ini kapsayan mevcut korunan alanlar ağımız sayı ve alan olarak, sahip olduğumuz olağanüstü biyolojik çeşitliliği temsil edecek düzeyin fazlaca altında ve biroldukça ülkenin gerisinde. Bu durum bir manada, muhafaza kalkanı altında olmayan biroldukça kıymetli alan ve bu alanlarda barınan biyolojik pahalar için önemli bir risk. Sahip olduğumuz bu kıymetleri kapsayacak, daha kuvvetli bir korunan alanlar ağının oluşturulması için her zamankinden daha süratli hareket etmemiz ve daha büyük adımlar atmamız gerekiyor. Önümüzdeki on yıl bu manada epey kritik. bu vakitte atacağımız büyük adımlar gelecek nesillerin mukadderatını belirleyecek.
BÜTÜN CANLILARDAN SORUMLUYUZ
Bitki cinslerinin yanında, öbür canlılar, müdafaa altına alınan alanların artırılmasından nasıl etkilenecek?
Korunan alanlar, yalnız tehlike altındaki yabani bitki çeşitlerinin değil, beraberinde onlarla etkileşim ortasında olan bütün canlıların, ortasında yaşadığı ekosistemlerin de bir bütün olarak korunması için şuurlu gayretlerin ve planlı hareketlerin gerçekleştirildiği yerler. Ekosistem ortasında yer alan bütün canlılar bir ömür ağı ile birbirine bağlı ve bağımlı. Birinin ziyan görmesi oburlarının de zincirleme olarak bundan olumsuz etkilenmesine yol açabiliyor. Son 100 yıl ortasında korunan alanlar gerek kapladığı alan ve gerekse idare gayeleri açısından değerli gelişme ve değişim gösterdi. Başlangıçta bu alanların seçiminde daha fazlaca doğal hoşluklar ve estetik bedeller ön plana çıkarken bugün artık biyolojik çeşitliliğin, bilhassa az ve tehlike altında olan cinslerin bunlara ilişkin toplulukların ömür ortamlarıyla birlikte korunması fikri ağır basıyor. Örneğin, besin piramidinin doruğunda yer alan kartal, akbaba üzere büyük yırtıcı kuşlar yahut leopar, bozayı üzere göğüslü cinsleri ya da denizel ortamda mesela Akdeniz fokunu muhafazayı amaçlayan bir korunan alan oluşturmak suretiyle aslında bu canlıların besinini oluşturan öbür tipleri de ortasında yaşadığı ortamla birlikte bütün dinamikleriyle teminat altına almış oluyorsunuz. birebir vakitte, insanın faydasına olan, iklim ve su rejimini düzenleme, toprağı ve genetik kaynakları muhafaza, ruh ve vücut sıhhati için gerekli rekreasyonel alanları da arttırmış ve teminat altına almış oluyorsunuz. ötürüsıyla, tabiat ve biyolojik çeşitlilik kaybının alarm verici seviyeye ulaştığı günümüz dünyasında korunan alanlar, elimizde kalan “son doğal kaleler” ve hem biz beşerler birebir vakitte başka canlılar için adeta ömür sigortası.
Sedat Kalem
İnsanın sıhhati tabiatın sıhhatine bağlıdır
Pandemi süreci dünyanın doğal istikrarı bozulunca neler yaşanacağını gösterdi. İnsan tabiat bağlantısı üzerinden bundan bu biçimde atılacak adımlar için ne tıp teklifleriniz var?
Covid-19 salgının yayılması üzerine, geçtiğimiz yıl WWF tarafınca bir rapor yayımlandı. “Doğanın Yok Oluşu ve Pandemilerin Yükselişi” başlıklı rapora nazaran, insan sıhhati ile tabiatın sıhhati ayrılmaz bir bütün. Bu çeşit hastalıkların ortaya çıkmasında ve yayılmasında insanın tabiatla yanlış münasebetinin, bilhassa yaban hayvanı ticaretinin büyük tesiri var. Yaban hayvanlarının avlanarak ya da tabiattan toplanarak, yasadışı yahut denetimsiz bir biçimde evcil cinslerle birlikte hijyenik olmayan şartlarda bir ortaya getirilmesi, satılması ve doğal ömür ortamlarının tahribi, virüs üzere patojenlerin yabani ve evcil hayvanlardan insanlara geçme ihtimalini yükseltiyor. İnsan ve etraf sıhhatini olumsuz etkileyen bu cins durumlara karşı garantimiz sağlıklı bir tabiat ve sağlıklı bir yaban ömrü. Tıpkı biçimde devam edersek, yeni salgınlarla karşılaşabiliriz. Artık tarihi bir dönüm noktasındayız. «Sürdürülebilir olmayan» klasik büyüme anlayışıyla mı devam edeceğiz? Yoksa tabiatla uyumlu, çevresel tesirleri daha düşük, yeni bir hayat mı kuracağız? Sona ermek bilmeyen salgınla birlikte ortaya çıkan ekonomik buhran ve artan işsizlik ile başa çıkmak için memleketler arası kuruluşlar ve hükümetler yeni paketler açıklıyor. Lakin bu kez, doğal sermayemiz olan tabiat üzerinde olumsuz tesir yaratmayacak daha çevreci bir sosyo-ekonomik toparlanma sağlamamız gerekiyor. Daha sağlıklı ve sürdürülebilir bir gelecek için ekonomiyi canlandırma planlarında artık güç verimliliği, yenilenebilir güç üzere çevresel bakımdan uygun yatırımların yanısıra canlı cinsleri ile popülasyonlarındaki yok oluş trendinin önüne geçmek ve yaban ömrü ile insan içindeki bağın güzelleştirilmesini sağlamak için bozulmuş ekosistemlerin geri kazanılması, kaynakların daha sürdürülebilir kullanması, yeni korunan alanların oluşturulması ve güçlendirilmesi de büyük ehemmiyet taşıyor.
Korunan alanların 2030 yılına kadar yüzde 30 artırılmasını ön bakılırsan bir rapor yayınladınız. Korunan alanların yüzde 30’a çıkarılması ne manaya geliyor?
Dünya Ekonomik Forumu’na göre günümüzde insanlığın karşı karşıya bulunduğu en değerli beş risk tabiatla ilgili. Bunlardan birisi de, iklim krizi ile birlikte, malesef alarm verici seviyede olan doğal alan biyolojik çeşitlilik kaybı. Dünya Doğayı Müdafaa Vakfı’nın (WWF) iki yılda bir yayımladığı Yaşayan Gezegen Raporu’na bakılırsa son 50 yıl ortasında omurgalı canlı popülasyonları yüzde 68 oranında azaldı. Bu sayı tatlısu ekosistemlerinde yüzde 86’ya kadar çıkıyor. BM raporları da, bu biçimde giderse dünya genelinde 1 milyon canlı çeşidinin yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalabileceğini hatırlatıyor. Bir ömür ağı ile biz beşerler dahil bütün canlıları birbirine bağlayan biyolojik çeşitliliği, yani canlı topluluklarını, hayat ortamlarıyla bir arada müdafaanın çeşitli yolları var. Bunların başında korunan alanlar geliyor. Muhakkak bir tabiat muhafaza emeline ulaşmak için yasal düzenlemeler çerçevesinde ayrılmış ve buna bakılırsa yönetilen kara kesimi ya da deniz alanı olarak tanımlayabileceğimiz korunan alanların cinsleri, ülkelere nazaran ulusal park, tabiat rezervi üzere çeşitli isimlerle karşımıza çıkıyor. Bunların herbirine ait standartlar, Dünya Doğayı Müdafaa Birliği (IUCN) tarafınca belirleniyor, sınıflandırmalar yapılıyor.
Bugüne kadar yapılan çalışmalar kâfi değil mi?
Bugüne kadar dünya genelinde gösterilen eforlar, gidişatı bir ölçü frenlemiş olsa da tabiattaki yok oluş sürecini durdurup bilakis çevirmeye yetmedi. Önümüzdeki müddet de süratle daralıyor. Bilim dünyasına nazaran yaşamkürenin sağlıklı biçimde işleyebilmesi için bütün ekosistemlerin en az üçte birinin muhafaza altında olması gerekiyor. Kısa vakitte, büyük adımlar atmamız gerekiyor. Gerçekten Ekim ayında Çin’de yapılacak Biyoçeşitlilik Sözleşmesi’nin 15. Taraflar Konferansı’nda 2030 için kabul edilecek yeni korunan alanlar maksadı yüzde 30 olacak. Bu da hala dünya genelinde ortalama yüzde 13.2 düzeyinde olan korunan alanların önümüzdeki 10 yıl içerisinde en az iki katına çıkartılması manasına geliyor. Daha fazla canlı tipi, bu çeşitlere mensup genetik çeşitlilik ve hayli daha geniş doğal alanın muhafaza altına alınması hem de, dünyanın iklim krizi karşısındaki direnci, insanın besin ve su güvenliği, ruh ve vücut sıhhati ve tabiattan aldığı biroldukça değer biçilmez ekosistem hizmeti açısından daha fazla umut vaadeden bir gelecek demek. Lakin, burada unutulmaması gereken bir nokta var. Korunan alanların niceliği, yani sayısı ve büyüklüğü, tek başına kâfi değil.
Bu alanların, uygulamada da en yeterli biçimde korunmasını sağlamamız kural.
MUAZZAM BİR TABİATA SAHİBİZ
WWF-Türkiye raporunda korunan alanlara yönelik dünya genelinde mukayeseli datalar yayınladınız. Türkiye için neler söylersiniz?
780 bin hektarlık yüzölçümü ve 8 bin km’yi aşan kıyı uzunluğu ile Türkiye, ortasında bulunduğu coğrafyanın en büyük ülkeleri içinde. Üç kıtanın birleştiği kavşaktaki özel coğrafik pozisyonuyla 480’i aşkın kuş, 170’den çok göğüslü, 410’un üzerinde kelebek, 10 bini aşkın böcek, 120’nin üzerinde sürüngen, 22 kurbağa, 127 tatlı su balığı, 384 Deniz balığı olmak üzere ve üçte biri endemik (yalnız ülkemizde doğal yayılış gösteren) 12 bin civarında bitki taksonuna evsahipliği yapıyor. Bu sayının tüm Avrupa kıtasında da 12 bin olduğu dikkate alındığında ne kadar muazzam bir doğal mirasa sahip olduğumuz açık. Anadolu’nun sulak alan eksistemleri, ormanları, bozkırları her yıl kuzeyden güneye, güneyden kuzeye mekik dokuyan göçmen kuşlar için değerli bir istasyon. Doğal alanlarımızın yok olması, kirlenmesi, bozulması bu bedelli mirasın da erozyona uğraması manasına geliyor. Ülkelerin gerçek zenginliği bir manada sahip olduğu doğal miras ile ölçülebilir. Tabiatınız ne kadar zenginse ve sağlıklıysa o kadar kuvvetli ve dirençlisiniz. Bu durum ülkemize hem insanlık tıpkı vakitte gelecek nesiller ismine ülkemize kıymetli sorumluluk yüklüyor. O da, bu biyolojik mirasımızı daha geniş ölçekte ve daha uygun korumak. Hala, resmi datalara bakılırsa ülke yüzölçümünün yüzde 11’ini kapsayan mevcut korunan alanlar ağımız sayı ve alan olarak, sahip olduğumuz olağanüstü biyolojik çeşitliliği temsil edecek düzeyin fazlaca altında ve biroldukça ülkenin gerisinde. Bu durum bir manada, muhafaza kalkanı altında olmayan biroldukça kıymetli alan ve bu alanlarda barınan biyolojik pahalar için önemli bir risk. Sahip olduğumuz bu kıymetleri kapsayacak, daha kuvvetli bir korunan alanlar ağının oluşturulması için her zamankinden daha süratli hareket etmemiz ve daha büyük adımlar atmamız gerekiyor. Önümüzdeki on yıl bu manada epey kritik. bu vakitte atacağımız büyük adımlar gelecek nesillerin mukadderatını belirleyecek.
BÜTÜN CANLILARDAN SORUMLUYUZ
Bitki cinslerinin yanında, öbür canlılar, müdafaa altına alınan alanların artırılmasından nasıl etkilenecek?
Korunan alanlar, yalnız tehlike altındaki yabani bitki çeşitlerinin değil, beraberinde onlarla etkileşim ortasında olan bütün canlıların, ortasında yaşadığı ekosistemlerin de bir bütün olarak korunması için şuurlu gayretlerin ve planlı hareketlerin gerçekleştirildiği yerler. Ekosistem ortasında yer alan bütün canlılar bir ömür ağı ile birbirine bağlı ve bağımlı. Birinin ziyan görmesi oburlarının de zincirleme olarak bundan olumsuz etkilenmesine yol açabiliyor. Son 100 yıl ortasında korunan alanlar gerek kapladığı alan ve gerekse idare gayeleri açısından değerli gelişme ve değişim gösterdi. Başlangıçta bu alanların seçiminde daha fazlaca doğal hoşluklar ve estetik bedeller ön plana çıkarken bugün artık biyolojik çeşitliliğin, bilhassa az ve tehlike altında olan cinslerin bunlara ilişkin toplulukların ömür ortamlarıyla birlikte korunması fikri ağır basıyor. Örneğin, besin piramidinin doruğunda yer alan kartal, akbaba üzere büyük yırtıcı kuşlar yahut leopar, bozayı üzere göğüslü cinsleri ya da denizel ortamda mesela Akdeniz fokunu muhafazayı amaçlayan bir korunan alan oluşturmak suretiyle aslında bu canlıların besinini oluşturan öbür tipleri de ortasında yaşadığı ortamla birlikte bütün dinamikleriyle teminat altına almış oluyorsunuz. birebir vakitte, insanın faydasına olan, iklim ve su rejimini düzenleme, toprağı ve genetik kaynakları muhafaza, ruh ve vücut sıhhati için gerekli rekreasyonel alanları da arttırmış ve teminat altına almış oluyorsunuz. ötürüsıyla, tabiat ve biyolojik çeşitlilik kaybının alarm verici seviyeye ulaştığı günümüz dünyasında korunan alanlar, elimizde kalan “son doğal kaleler” ve hem biz beşerler birebir vakitte başka canlılar için adeta ömür sigortası.
Sedat Kalem
İnsanın sıhhati tabiatın sıhhatine bağlıdır
Pandemi süreci dünyanın doğal istikrarı bozulunca neler yaşanacağını gösterdi. İnsan tabiat bağlantısı üzerinden bundan bu biçimde atılacak adımlar için ne tıp teklifleriniz var?
Covid-19 salgının yayılması üzerine, geçtiğimiz yıl WWF tarafınca bir rapor yayımlandı. “Doğanın Yok Oluşu ve Pandemilerin Yükselişi” başlıklı rapora nazaran, insan sıhhati ile tabiatın sıhhati ayrılmaz bir bütün. Bu çeşit hastalıkların ortaya çıkmasında ve yayılmasında insanın tabiatla yanlış münasebetinin, bilhassa yaban hayvanı ticaretinin büyük tesiri var. Yaban hayvanlarının avlanarak ya da tabiattan toplanarak, yasadışı yahut denetimsiz bir biçimde evcil cinslerle birlikte hijyenik olmayan şartlarda bir ortaya getirilmesi, satılması ve doğal ömür ortamlarının tahribi, virüs üzere patojenlerin yabani ve evcil hayvanlardan insanlara geçme ihtimalini yükseltiyor. İnsan ve etraf sıhhatini olumsuz etkileyen bu cins durumlara karşı garantimiz sağlıklı bir tabiat ve sağlıklı bir yaban ömrü. Tıpkı biçimde devam edersek, yeni salgınlarla karşılaşabiliriz. Artık tarihi bir dönüm noktasındayız. «Sürdürülebilir olmayan» klasik büyüme anlayışıyla mı devam edeceğiz? Yoksa tabiatla uyumlu, çevresel tesirleri daha düşük, yeni bir hayat mı kuracağız? Sona ermek bilmeyen salgınla birlikte ortaya çıkan ekonomik buhran ve artan işsizlik ile başa çıkmak için memleketler arası kuruluşlar ve hükümetler yeni paketler açıklıyor. Lakin bu kez, doğal sermayemiz olan tabiat üzerinde olumsuz tesir yaratmayacak daha çevreci bir sosyo-ekonomik toparlanma sağlamamız gerekiyor. Daha sağlıklı ve sürdürülebilir bir gelecek için ekonomiyi canlandırma planlarında artık güç verimliliği, yenilenebilir güç üzere çevresel bakımdan uygun yatırımların yanısıra canlı cinsleri ile popülasyonlarındaki yok oluş trendinin önüne geçmek ve yaban ömrü ile insan içindeki bağın güzelleştirilmesini sağlamak için bozulmuş ekosistemlerin geri kazanılması, kaynakların daha sürdürülebilir kullanması, yeni korunan alanların oluşturulması ve güçlendirilmesi de büyük ehemmiyet taşıyor.