Hikâyeci, romancı, denemeci: Bir müellif olarak Funda Özsoy Erdoğan

JoKeR

Active member
ÂLİM KAHRAMAN

Kıssayla başladı, denemeler yazdı, son çıkan yapıtı bir roman. Yayımlanmış altı yapıtı var Funda Özsoy Erdoğan’ın. Hikayeci, romancı, denemeci dedim; birinci yapıtı bir çocuk kitabı onun. Ayrıyeten denemeleri ortasında kitap kritik yazıları bulunuyor. özetlemek gerekirse söylersem edebiyatın çeşitli çeşitlerinde çalışmaları bulunan bir müellif kendisi. Muharrir, sıfatını hak eden bir kalem. Yazdığının hakkını veriyor.

Denemelerini Kırklandım (2017) başlığı altında kitaplaştırdı. İki manalı bir isimlendirme: Kırk yaşıma girdim birinci manası. İkincisi arındım, olgunlaştım. 90 jenerasyonu hikayecileri içinde yer alıyor Funda Özsoy, birinci kıssa kitabı 2007’de çıkmış olsa bile. Bu devir müelliflerinde sözlerle oynama, bu çeşit çift manalı kullanımlar dikkat çekiyor. Ayrıyeten anlatım teknikleri üzerinde baş yoran, yavuz denemeler ortaya koyan hikâyeciler onlar. Funda Özsoy Erdoğan da hem anlatım tekniği, birebir vakitte üslup bakımından birinci yapıtından itibaren gitgide zenginleşen ve olgunlaşan bir çizgi üzerinde ilerliyor. Yazdıkları ortaya çıktıkça görülüyor ki, tipi ne olursa olsun (hikaye, roman, hatta deneme) o, birbiriyle iç içe geçmiş ortak bir örgü oluşturan metinler yazıyor, yazıyla bir dünya kuruyor kendine.

MUHARRİR KİMLİĞİNİ OLUŞTURAN ESERLER

Mustafa Kutlu’nun Bu bu biçimdedir kitabının aşikâr ki özel bir yeri var yazı ömrü ortasında (Kutlu üzere yazmasam da, diyor). “Yazarları” ortasında saydığı ikinci isim V. Woolf, bilhassa Mrs. Dalloway romanı. Öyküde kendine usta bildiği bir öteki isim ise Katherina Mansfield. yeniden tekrar okuduğu, yapıtları başucu kitabı olmuş müellifler bunlar. Haldun Taner ve diğer isimlerle uzayıp gidiyor bu liste. (Kuşakdaşı hikayecilerin ellerinden düşürmediği Oğuz Atay ve Rasim Özdenören’e biraz aralı Özsoy.) Aranırsa tüm bu isimlere bağlanabilecek ögeler bulmak mümkün yazdıklarında. Ancak Alen’in de dediği üzere (Mehmet Kaplan fazlaca sık yine ederdi derslerinde bu sözü) Aslanın bedeni yediği hayvanlardan mürekkeptir. Funda Özsoy için de geçerli bu “beslenme” kuralı. O nerelerden gıdalanmış olursa olsun kendine ilişkin bir yazı gövdesi ortaya koymuş yazarlarımızdan. Kaldı ki bir öbür açıdan bakarsak onun asıl kaynağı hayat, yaşanmışlıklardır.

Kıssaları ve romanında psikoloji epeyce kıymetli bir yer tutuyor. Ancak neredeyse tıpkı oranda toplumsal bir boyut içeriyor yazdıkları. Pedagojik perspektiften nazaran o açıdan da varlıklı bir iç kıymetler dünyasına sahip metinleri. Öğrenilmiş Çaresizlik “davranışçı bir psikoloji kuramının adı”. Öykü kitaplarından birine isim olmuş. Bu kitapta, uzun bir belediye çizgisinde çalışan 15 F numaralı otobüs ana yerdir. Otobüste bir seyahat boyunca biraraya gelmiş insanlardan kimilerinin iç hayatlarına taşıyor bizi muharrir. Onların ruhsal hayatlarına, mahrem alanlara kadar götürerek şahit ediyor. Çocukluk travmalarının gelecekteki sonuçları üzerinde düşünmemizi sağlıyor sergilediği davranış bozuklukları üzerinden. Bu açıdan baktığımızda yazmanın kendisi de travmatik bir olgu olarak görünüyor. Bir cins sağalma sürecidir yazmak. Alman Psikolog Franz Rupper’in Travma, Bağlanma ve Aile Konstelasyonları kitabını okumak anlaşılıyor ki muharriri yeni algı alanlarına uyandırmış. (Ben bir daha de sormadan geçemiyeceğim: Sanki ruhumuzu didik didik eden bu kanatıcı ve azdırıcı “bilimsel” teoriler bizi sağaltıyor mu, yoksa sağaltırken bir taraftan da sakatlıyor mu? Bizim medeniyetimizin, insanın acılarla baş etmesinde sunacağı öbür bir açı, farklı ufuklar yok mu sanki?)



BAYANIN ETRAFINDA DÖNEN ÖYKÜLER

15 F otobüsü, ruhsal bir laboratuar değildir yalnızca. O insanların ortasında yaşadıkları toplumsal hayattan küçük bir kesit sunar bize. Buradan girdiğimizde aile, aile içi bağlar yanında, sokak çocukları, hanımın toplum ortasındaki yeri üzere sorunlara kanat açarız. Çocuk terbiyesinde uygulanan tahakküme dayalı metoda dikkatimizi çeker müellif. Fizikî ve ruhsal şiddete uğrayan çocuk ve bayanlar. Onların ciğerimizi delen öyküleri. Problemi olan kıssalar yazıyor Funda Özsoy Erdoğan. Memnun hayatların kıssası olmaz mı? Onun peşinde değil müellif. Uygun, hoş ve hakikat olana olumsuz örneklerden gelerek işaret etmek istiyor. Ayrıyeten sanattan didaktik olması da beklenmez. Bunun şuurunda.

Birtakım kıssalarda üst dereceli kıvam noktalarına ulaşıyor anlatım.

Kıssa kitaplarında birbirini açan, bütünleyen metinler, kıssa bireylerinin uzun anlatıya açık hayatları, bir çeşit romansal bütünlük atmosferi de kazandırır yapıtlarına. Buna karşın, onların “kesinlikle bir[er] kıssa kitabı olduğunda da ısrar”cıdır muharrir. “Ben kıssa sevdalısı bir yazarım” der. bir daha de son kitabı (Tahakküm) bir romandır. Bildiğim kadarıyla yeni bir roman üzerindedir muharrir. Baştaki belirlememe dönüyor ve onun -türü ne olursa olsun- yazdığı metinlerle birinin ötekininin içine yanlışsız uzandığı bir bütünlüğü ördüğünü söylüyorum.

Tahakküm, kurgusuyla, ortasında taşıdığı problemlerle, üslubuyla tutturulmuş bir ölçüdür. Sıkıntılar değişmiyor tahminen, yer da evvelki yer. Hatta farklı kılıklar ortasında olsa bile yüzlerini tanıyacak üzere oluruz kahramanlarının (“Mine Anne” kıssası romanın geçmişteki bir modülü üzeredir adeta). Lakin yeni açılar bulunarak yazılmış, taze ve canlı, yepisyeni bir yapıttır okuduğumuz. Bunun da ötesinde “kırklanmış” olan muharririn üslubu da yeni bir olgunluk kıvamına ulaşmıştır. Sert köşeler, ortaya giren “bilge” seslerce törpülenmiş olur. Müellifin bu yapıta kadar katettiği yolu görmek isterseniz, bu son yapıtı birinci kıssa kitabıyla -Sana Yazdığım Bir Mektup Olsam- karşılaştırın.

Funda Özsoy Erdoğan, en yeni anlatım imkanlarından da yararlanan, klasik tadı ise hiç bir vakit kaybetmeyen bir yazma biçiminin sahibi. Okuyucuya yük olmayan, yankılanmalarla açılıp ilerleyen, adeta akıp giden bir lisan bulmuştur kendine. “Dil işçiliğinden fazla kurgu ustalığı”nın peşinde olmaktan kelam ediyor bir konuşmasında. Bence lisan personelliği de başkalarıyla birlikte olgunlaşır onda. Artık “ve de”, “ve dahi” üzere kullanımların uzağında bir yerdedir muharrir. Dilerim yazarken tekrar kalemine takılmaz onlar.
 
Üst