IşıkHaber
New member
George Monbiot
İnsani ve çevresel felaketlerin iç içe geçtiği bir yüzyıl. İklimsel çöküş milyonlarca insanı yerinden etti ve büyük ihtimalle yüz milyonlarca beşere daha birebir şeyi yapacak. Şu anda Madagaskar’ı bitap düşüren kıtlık, BM tarafınca iklim acil durumundan kaynaklanma ihtimaline vurgu yapılan birinci kıtlık olayı. Ve sonuncusu da olmayacak. Büyük kentler, akiferler [yer altı su rezervleri] boşaldıkça kendilerini tehlikeli bir halde su kıtlığı ortasında buluyorlar. Hava kirliliği her yıl 10 milyon insanın canını alıyor. Toprak, hava ve suda bulunan sentetik kimyasallar hem doğal etraf birebir vakitte beşerler üzerinde anlatılamaz tesirler yaratıyor.
Ancak bununla birlikte tam zıddı de geçerli. İnsani felaketler yahut daha doğrusu hükümetlerin bu felaketlere karşı verdiği acımasız ve mantık dışı reaksiyonlar de ekolojik felaketleri tetikliyor. Bu durum, hiç bir yerde sonlara inşa edilen duvarlardan daha bariz değil.
DUVARLAR YÜKSELİRKEN İNSANLARIN ÇARESİZLİĞİ ARTIYOR
Polonya, 140 İngiliz askeri mühendisin sayesinde Belarus hududunun 180 kilometrelik kısmı boyunca 5,5 metre yüksekliğinde bir çelik duvar inşa etmeye hazırlanıyor. İngiliz askerlerinin sunduğu yardım, İngiltere ve Polonya içinde bedeli yaklaşık 3 milyar sterlini bulan yeni bir silah satışı muahedesinin garanti altına alınmasına da yardımcı olacak.
Duvar bir “güvenlik” tedbiri diye tanımlanıyor olsa da Avrupa’yı bir tehditten değil, dünyadaki en savunmasız insanlardan kimilerinin ümitsizce talep ettiği gereksinimlere karşı garanti altına alıyor: Bilhassa de Suriye, Irak ve Afganistan’dan gelen mülteciler eziyetten, azaptan ve toplu katliamdan kaçıyorlar. Bu insanları siyasi bir silah üzere kullanan Belarus hükümeti tarafınca zalimce sömürüldüler. Şimdiyse, kara kışın ortasında sonda kapana kısılmış biçimdeler; donuyorlar, açlıktan ölüyorlar ve gidecek hiç bir yerleri yok.
Berlin Duvarı yıkıldığında, bizlere, bu olayın yeni bir özgürlük çağının başlangıcı olacağına ait kelam verilmişti. Buna rağmen, yıkılanlardan epey daha fazla duvar inşa edildi. 1990’dan bu yana Avrupa, Berlin’deki duvardan altı kat daha uzun hudut duvarları inşa etti. Soğuk Savaş’ın sona ermesinden bu yana dünya genelinde tel örgülerle kapatılan hudutların sayısı 15’ten 70’e yükseldi: Günümüzde 47 bin kilometre uzunluğunda aşılması fazlaca güç sonlar mevcut. Bu hudutlara hapsolan beşerler açısından kapitalizmin acımasızlığı, komünizmin acımasızlığından pek de farklı değil.
YALNIZCA İNSANİ DEĞİL EKOLOJİK BİR YIKIM
Bu duvarların yarattığı insani tesirler detaylı halde belgelendi. Öte yandan, ekolojik tesirleri de yıkıcı. Yollar ve tarım yerleri yırtıcı hayatı izole eder; bir daha de hiç bir şey, kimi çeşitlere hudut duvarları kadar büyük ziyanlar veremez. Ekolojik ilişkinin taşıdığı değeri geçmişe oranla hayli daha düzgün anladığımız üzere, habitatları tarihte hiç görülmemiş bir süratle koparıp birbirinden ayırıyoruz.
Artık biliyoruz ki, büyük rezervlerde dahi, yabanî yaşama ilişkin tipler dağılıp farklı bölgelerden gelen topluluklarla karışamazlarsa büsbütün yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalabilirler. Genetik çeşitlilik daralır, üreme muvaffakiyetleri azalır ve canlılar hastalığa karşı daha kırılgan bir hale gelir. Önlerine çıkan pürüzler, şartlar değiştikçe hareket etmelerini imkânsız hale getirir. İklimsel çöküşün bir sonucu olarak çevresel şartlar artık epey hızlı biçimde değişiyor. Kapana kısılan bir canlı kümesi, birçok durumda yok olmaya mahkûmdur.
Başka korkutucu tesirlerinin yanı sıra, Polonya ve Belarus ortasına inşa edilen yeni duvar, Avrupa ovalarının en büyük antik ormanı olan Białowieża Ormanı’nı da ikiye ayıracak. Hâlihazırda, ormanın ortasından sarmal dikenli tellerden oluşan süreksiz bir mani geçirilerek bölgede düzgün bilinen bizon, kurt, yaban domuzu, vaşak, geyik, mus ve başka yabani hayat topluluklarının hareket etmesi ve bölgeye daha yeni yeni dönmeye başlayan ayıların ormanı bir daha yurt edinmesi engellendi.
birebir vakitte, Białowieża Jeobotanik İstasyonu’nda bakılırsavini sürdüren Dr. Katarzyna Nowak üzere bilim insanlarının uğraşlı uğraşlarına rağmen, büyük ekolojik sonuçlar yaygın halde görmezden geliniyor. Hem AB Ömür Alanları Yönergesi’ni tıpkı vakitte memleketler arası mutabakatları ihlal eden Polonya duvarının çevresel tesir değerlendirmesi yapılmadı.
SONLAR TÜM DÜNYAYI BÖLÜYOR
Dünyanın her köşesinde buna benzeri felaketler yaşanıyor. Slovenya ile Hırvatistan içinde 2015 yılında dikilen hudut çiti, Dinar Dağları’nda yaşayan vaşakların günden güne yok bulunmasına sebep olabilir. Çitler boyunca, acımasız dikenli tellere takılmalarının akabinde dehşetli bir biçimde can veren geyik cesetleri bulundu.
Hindistan ve Pakistan içinde bulunan hudut çitleri, Keşmir markhor (ender görülen ve tirbuşon formunda dikkat cazip bir boynuza sahip olan bir yaban keçisi) nüfusunda bir çöküşe yol açtı. Dünya üstündeki en uzun hudut çitleri Çin, Moğolistan ve Rusya’yı birbirinden ayırıyor. Yaban eşekleri, Moğol ceylanları ve kuşağı tükenmekte olan başka bozkır canlılarının geriye kalan nüfuslarını birbirlerinden ayırıyorlar. Trump’ın inşa ettirdiği ve ABD’yi Meksika’dan ayıran duvar, birkaç nadir rastlanan göğüslü tipiyle bir arada bariyeri aşamayacak kadar alçaktan uçan cüce baykuş için de bir tehdit yaratıyor. Çölün bolluk ve kıtlık barındıran ekolojisinde, hayvan toplulukları kuraklık niçiniyle göç ettikten daha sonra, bu bölgelere bir daha yerleşerek hayatta kalırlar. Duvar, birçok durumda bunu imkânsız hale getiriyor.
Göçü kirlilikle muadil bakılırsan ve en az yüz yıl öncesine dayanan sağcı bir çevreci yaklaşım kelam konusu. Madison Grant, ulusal parklar ağını kurmaya yardım eden ABD etraf muhafaza hareketinin kurucularından bir tanesiydi. Kendisi hem de Adolf Hitler’in “İncil’im” diye nitelendirdiği ve 1916 yılında yayınlanan The Passing of the Great Race isimli kitabın da yazarıydı.
Grant, Kuzey Amerika’daki ekosistemleri korurken, ABD’de “değersiz ırk türleri” tarafınca “bastırılan” İskandinav “ana ırkının” ömür alanını koruduğuna inanıyordu. Zooloji Derneği Sekreteri olarak, ülkesinden [köle yapmak amacıyla] kaçırılan Kongolu bir adam olan Ota Benga’nın Bronx Hayvanat Bahçesi’nde sergilenen maymunlarla birebir kafese kapatılmasına yardım etti.
SAĞCI YAKLAŞIMLAR DURUMU DAHA DA BERBATLAŞTIRIYOR
Fox News sunucusu Tucker Carlson 2018’de şunları lisana getirdi: “Aslında çöpten tiksiniyorum, bu da yasadışı göçe bu biçimdesine karşı çıkmamın sebeplerinden biri.” Avrupa’daki çok sağ, çevresel krizi reddetme kademesinden, hızla göçmenleri dışlamak için bir mazeret olarak onu kullanma evresine geçti. Başka bölgelerden gelen insanların “bizim” etraf etiğimizi paylaşmadığını argüman ediyor. Bu tıp bir karalama cümlesi çarçabuk reddedilebilir: çünkü yapılan araştırmalar, fakir ülkelerde yaşayan halklar içinde uzun vakitten beridir daha kuvvetli çevresel korkuların var olduğunu gözler önüne seriyor.
Bu yaklaşımlar sadece çevreciliğe dair en güzel olan şeylerle -tüm insanlara ve insan dışı yaşama ait sahip olduğu empati ve verdiği önemle- çelişmekle kalmaz, hem de teşvik ettikleri ayrıştırma ve sınırlama siyasetleri ekolojik açıdan bir felaket manasına gelir. Hudut duvarları bir epey vefat ve ıstıraba niye olur ve insanları dışarda bırakma gayesinde yalnızca kısmen tesirli olurken, başka birfazlaca tıbbın dışlanmasında tam manasıyla tesirli olurlar.
İnsanları önemseyen birinin, bizi birbirimizden ayıran verimsiz siyasetlere karşı daha fazla münasebete muhtaçlığı varmış üzere görünmüyor. Buna rağmen, aslında elimizde daha fazla münasebet mevcut ve bunlar çok kuvvetliler. Hudut duvarları [çevresel] yok oluş krizine sürat katıyor ve ekosistemleri yaşanmaz bir hale getiriyor. Tıpkı insanlığın hudut tanımadığı üzere yaban hayat da hudut tanımıyor. Gezegeni önemsemek ile üzerinde yaşayan insanları önemsemek içinde bir çelişki yok. Aslında, biri olmadan başkası de var olamaz.
Yazının yepyenisi The Guardian sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
İnsani ve çevresel felaketlerin iç içe geçtiği bir yüzyıl. İklimsel çöküş milyonlarca insanı yerinden etti ve büyük ihtimalle yüz milyonlarca beşere daha birebir şeyi yapacak. Şu anda Madagaskar’ı bitap düşüren kıtlık, BM tarafınca iklim acil durumundan kaynaklanma ihtimaline vurgu yapılan birinci kıtlık olayı. Ve sonuncusu da olmayacak. Büyük kentler, akiferler [yer altı su rezervleri] boşaldıkça kendilerini tehlikeli bir halde su kıtlığı ortasında buluyorlar. Hava kirliliği her yıl 10 milyon insanın canını alıyor. Toprak, hava ve suda bulunan sentetik kimyasallar hem doğal etraf birebir vakitte beşerler üzerinde anlatılamaz tesirler yaratıyor.
Ancak bununla birlikte tam zıddı de geçerli. İnsani felaketler yahut daha doğrusu hükümetlerin bu felaketlere karşı verdiği acımasız ve mantık dışı reaksiyonlar de ekolojik felaketleri tetikliyor. Bu durum, hiç bir yerde sonlara inşa edilen duvarlardan daha bariz değil.
DUVARLAR YÜKSELİRKEN İNSANLARIN ÇARESİZLİĞİ ARTIYOR
Polonya, 140 İngiliz askeri mühendisin sayesinde Belarus hududunun 180 kilometrelik kısmı boyunca 5,5 metre yüksekliğinde bir çelik duvar inşa etmeye hazırlanıyor. İngiliz askerlerinin sunduğu yardım, İngiltere ve Polonya içinde bedeli yaklaşık 3 milyar sterlini bulan yeni bir silah satışı muahedesinin garanti altına alınmasına da yardımcı olacak.
Duvar bir “güvenlik” tedbiri diye tanımlanıyor olsa da Avrupa’yı bir tehditten değil, dünyadaki en savunmasız insanlardan kimilerinin ümitsizce talep ettiği gereksinimlere karşı garanti altına alıyor: Bilhassa de Suriye, Irak ve Afganistan’dan gelen mülteciler eziyetten, azaptan ve toplu katliamdan kaçıyorlar. Bu insanları siyasi bir silah üzere kullanan Belarus hükümeti tarafınca zalimce sömürüldüler. Şimdiyse, kara kışın ortasında sonda kapana kısılmış biçimdeler; donuyorlar, açlıktan ölüyorlar ve gidecek hiç bir yerleri yok.
Berlin Duvarı yıkıldığında, bizlere, bu olayın yeni bir özgürlük çağının başlangıcı olacağına ait kelam verilmişti. Buna rağmen, yıkılanlardan epey daha fazla duvar inşa edildi. 1990’dan bu yana Avrupa, Berlin’deki duvardan altı kat daha uzun hudut duvarları inşa etti. Soğuk Savaş’ın sona ermesinden bu yana dünya genelinde tel örgülerle kapatılan hudutların sayısı 15’ten 70’e yükseldi: Günümüzde 47 bin kilometre uzunluğunda aşılması fazlaca güç sonlar mevcut. Bu hudutlara hapsolan beşerler açısından kapitalizmin acımasızlığı, komünizmin acımasızlığından pek de farklı değil.
YALNIZCA İNSANİ DEĞİL EKOLOJİK BİR YIKIM
Bu duvarların yarattığı insani tesirler detaylı halde belgelendi. Öte yandan, ekolojik tesirleri de yıkıcı. Yollar ve tarım yerleri yırtıcı hayatı izole eder; bir daha de hiç bir şey, kimi çeşitlere hudut duvarları kadar büyük ziyanlar veremez. Ekolojik ilişkinin taşıdığı değeri geçmişe oranla hayli daha düzgün anladığımız üzere, habitatları tarihte hiç görülmemiş bir süratle koparıp birbirinden ayırıyoruz.
Artık biliyoruz ki, büyük rezervlerde dahi, yabanî yaşama ilişkin tipler dağılıp farklı bölgelerden gelen topluluklarla karışamazlarsa büsbütün yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalabilirler. Genetik çeşitlilik daralır, üreme muvaffakiyetleri azalır ve canlılar hastalığa karşı daha kırılgan bir hale gelir. Önlerine çıkan pürüzler, şartlar değiştikçe hareket etmelerini imkânsız hale getirir. İklimsel çöküşün bir sonucu olarak çevresel şartlar artık epey hızlı biçimde değişiyor. Kapana kısılan bir canlı kümesi, birçok durumda yok olmaya mahkûmdur.
Başka korkutucu tesirlerinin yanı sıra, Polonya ve Belarus ortasına inşa edilen yeni duvar, Avrupa ovalarının en büyük antik ormanı olan Białowieża Ormanı’nı da ikiye ayıracak. Hâlihazırda, ormanın ortasından sarmal dikenli tellerden oluşan süreksiz bir mani geçirilerek bölgede düzgün bilinen bizon, kurt, yaban domuzu, vaşak, geyik, mus ve başka yabani hayat topluluklarının hareket etmesi ve bölgeye daha yeni yeni dönmeye başlayan ayıların ormanı bir daha yurt edinmesi engellendi.
birebir vakitte, Białowieża Jeobotanik İstasyonu’nda bakılırsavini sürdüren Dr. Katarzyna Nowak üzere bilim insanlarının uğraşlı uğraşlarına rağmen, büyük ekolojik sonuçlar yaygın halde görmezden geliniyor. Hem AB Ömür Alanları Yönergesi’ni tıpkı vakitte memleketler arası mutabakatları ihlal eden Polonya duvarının çevresel tesir değerlendirmesi yapılmadı.
SONLAR TÜM DÜNYAYI BÖLÜYOR
Dünyanın her köşesinde buna benzeri felaketler yaşanıyor. Slovenya ile Hırvatistan içinde 2015 yılında dikilen hudut çiti, Dinar Dağları’nda yaşayan vaşakların günden güne yok bulunmasına sebep olabilir. Çitler boyunca, acımasız dikenli tellere takılmalarının akabinde dehşetli bir biçimde can veren geyik cesetleri bulundu.
Hindistan ve Pakistan içinde bulunan hudut çitleri, Keşmir markhor (ender görülen ve tirbuşon formunda dikkat cazip bir boynuza sahip olan bir yaban keçisi) nüfusunda bir çöküşe yol açtı. Dünya üstündeki en uzun hudut çitleri Çin, Moğolistan ve Rusya’yı birbirinden ayırıyor. Yaban eşekleri, Moğol ceylanları ve kuşağı tükenmekte olan başka bozkır canlılarının geriye kalan nüfuslarını birbirlerinden ayırıyorlar. Trump’ın inşa ettirdiği ve ABD’yi Meksika’dan ayıran duvar, birkaç nadir rastlanan göğüslü tipiyle bir arada bariyeri aşamayacak kadar alçaktan uçan cüce baykuş için de bir tehdit yaratıyor. Çölün bolluk ve kıtlık barındıran ekolojisinde, hayvan toplulukları kuraklık niçiniyle göç ettikten daha sonra, bu bölgelere bir daha yerleşerek hayatta kalırlar. Duvar, birçok durumda bunu imkânsız hale getiriyor.
Göçü kirlilikle muadil bakılırsan ve en az yüz yıl öncesine dayanan sağcı bir çevreci yaklaşım kelam konusu. Madison Grant, ulusal parklar ağını kurmaya yardım eden ABD etraf muhafaza hareketinin kurucularından bir tanesiydi. Kendisi hem de Adolf Hitler’in “İncil’im” diye nitelendirdiği ve 1916 yılında yayınlanan The Passing of the Great Race isimli kitabın da yazarıydı.
Grant, Kuzey Amerika’daki ekosistemleri korurken, ABD’de “değersiz ırk türleri” tarafınca “bastırılan” İskandinav “ana ırkının” ömür alanını koruduğuna inanıyordu. Zooloji Derneği Sekreteri olarak, ülkesinden [köle yapmak amacıyla] kaçırılan Kongolu bir adam olan Ota Benga’nın Bronx Hayvanat Bahçesi’nde sergilenen maymunlarla birebir kafese kapatılmasına yardım etti.
SAĞCI YAKLAŞIMLAR DURUMU DAHA DA BERBATLAŞTIRIYOR
Fox News sunucusu Tucker Carlson 2018’de şunları lisana getirdi: “Aslında çöpten tiksiniyorum, bu da yasadışı göçe bu biçimdesine karşı çıkmamın sebeplerinden biri.” Avrupa’daki çok sağ, çevresel krizi reddetme kademesinden, hızla göçmenleri dışlamak için bir mazeret olarak onu kullanma evresine geçti. Başka bölgelerden gelen insanların “bizim” etraf etiğimizi paylaşmadığını argüman ediyor. Bu tıp bir karalama cümlesi çarçabuk reddedilebilir: çünkü yapılan araştırmalar, fakir ülkelerde yaşayan halklar içinde uzun vakitten beridir daha kuvvetli çevresel korkuların var olduğunu gözler önüne seriyor.
Bu yaklaşımlar sadece çevreciliğe dair en güzel olan şeylerle -tüm insanlara ve insan dışı yaşama ait sahip olduğu empati ve verdiği önemle- çelişmekle kalmaz, hem de teşvik ettikleri ayrıştırma ve sınırlama siyasetleri ekolojik açıdan bir felaket manasına gelir. Hudut duvarları bir epey vefat ve ıstıraba niye olur ve insanları dışarda bırakma gayesinde yalnızca kısmen tesirli olurken, başka birfazlaca tıbbın dışlanmasında tam manasıyla tesirli olurlar.
İnsanları önemseyen birinin, bizi birbirimizden ayıran verimsiz siyasetlere karşı daha fazla münasebete muhtaçlığı varmış üzere görünmüyor. Buna rağmen, aslında elimizde daha fazla münasebet mevcut ve bunlar çok kuvvetliler. Hudut duvarları [çevresel] yok oluş krizine sürat katıyor ve ekosistemleri yaşanmaz bir hale getiriyor. Tıpkı insanlığın hudut tanımadığı üzere yaban hayat da hudut tanımıyor. Gezegeni önemsemek ile üzerinde yaşayan insanları önemsemek içinde bir çelişki yok. Aslında, biri olmadan başkası de var olamaz.
Yazının yepyenisi The Guardian sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)