IşıkHaber
New member
Patrick Verkooijen ve AK Abdul Momen
İklimsel çöküş, insan haklarını artık alay konusu haline getiriyor. Evvel her birimizin en temel haklarıyla başlayalım: Ömür, özgürlük ve güvenlik hakkı. Ömür süremiz ortasında havaya bağlı felaketlerin beş kat artması kararında iki milyon insan öldü. Ve bu ölümlerin yüzde 90’ının global ısınmaya en az katkıda bulunan gelişmekte olan ülkelerde yaşandığı göz önünde bulundurulduğunda, iklim krizi beraberinde BM İnsan Hakları Bildirgesi’nin ve fazlaca sayıda ulusal anayasanın öne sürdüğü üzere tüm insanların eşit doğduğu fikrini alay konusu haline getiriyor.
Akabinde, çalışma, eğitim, mülk sahibi olma hakkı üzere öteki temel özgürlükleri gözden geçirelim. Bunlar da iklimsel bozulmadan ziyan görüyorlar. BM Mülteci Ajansı UNHCR, her yıl iklim değişikliğiyle ilişkili felaketler sebebiyle 21,5 milyon insanın yaşadığı yerden ayrılmak zorunda kaldığını iddia ediyor; bu sayı, çatışma yahut şiddetten kaçmak zorunda kalan insanların sayısının iki katından fazla.
KRİZ TÜM İLERLEMELERE ZİYAN VERİYOR
Deniz düzeylerindeki mevcut yükseliş denetim altına alınmadan şimdiki üzere devam ederse, çoğumuzun kıymetini bilmediği bu haklar -örneğin ulus olma hakkı-, yakında ada ülkelerinin vatandaşlarınca yitirilebilir.
İklim krizi insani ilerleme alanında bizi geriye gdolayıyor. İklimle bağlı tehlikelere yüksek seviyede maruz kalan ülkelerde 2 milyarı aşkın sayıda insan yaşıyor. Bir afet gerçekleştiğinde toparlanma kapasiteleri ise sonlu. Ve afetlerden etkilenen bireyler mülteciler ve yerinden edilmiş topluluklar olduğunda, yarattığı tesir sadece yürek burkucu oluyor. Bu yaz Bangladeş’te bulunan Rohingyalı mültecilerin kamplarını sel ve heyelanlar vurduğunda, binlerce insan tekrar her şeyini yitirme ve bir kere daha yerinden edilme kâbusunu yaşadı.
Artık iklimle ilgili krizin insan hakları üstündeki olumsuz tesirine dikkat çekme vaktinin geldiğini düşünüyoruz. Kulağa her şey ortada üzere gelebilir ancak o denli değil. İklim mültecileri gerçekliğine bir göz atalım. Şu anda ne onlar, ne çevresel niçinlerle göçenler ne de yerinden olan beşerler 1951 BM Mülteciler Kontratı tarafınca tanınmakta. Milletlerarası insan hakları hukuku kapsamında sunulan en düşük muhafazaya bile sahip değiller. Bunun değişmesi gerekiyor.
Yaşadığımız iklimsel acil durum sırasında yetişkin hale gelecek olan genç nesillerin ve çabucak hemen doğmamış olanların haklarına da bir göz atalım. Greta Thunberg’in bizlere anımsattığı üzere, iklim çöküşüne karşı harekete geçemememiz yüzünden temel insan haklarından yoksun bırakılmaları mı gerekiyor?
MAHKEMELER BU SORUNU ÇÖZMEYE YETMİYOR
İklim mültecilerinin, gençlerin ve gelecek nesillerin hakları artık mahkemeler aracılığıyla bir testten geçiyor. İklimle ilgili davalar çoğalıyor. Yapılan son bir hesaba nazaran, dünya genelindeki varlıklı ya da yoksul olan düzinelerce ülkede, 1800’ün üstünde dava sürmekte.
Hollanda Yüksek Mahkemesi, hem hükümetin birebir vakitte Royal Dutch Shell şirketinin emisyon kesintisi yapmasını mecburî hale getirdi. AB, Kenya ve Fiji’de yaşayan aileler, daha sıkı iklim değişikliği azaltma maksatlarını yürürlüğe koyması hedefiyle Avrupa Parlamentosu ve AB Konseyi’ne karşı mahkemeye gidiyorlar. Pakistan’da yüksek mahkeme, sonucunda, bilhassa de iklim değişikliğini ve doğmamış jenerasyonların haklarını münasebet göstererek, Pencap’ta kuraklık yaşayan bölgelerin daha fazla endüstriyel kalkınmaya karşı korunması hakkını onayladı.
Yargıç Syed Mansoor Ali Şah, dava özetinde “Mevcut trajedi, gelecek nesillerin, şu anda kendilerine ilişkin mirasın yağmalanmasına karşı çıkmak için burada olmamalarıdır. Bu mahkeme, vereceği kararların bu ülkenin gelecek nesillerinin haklarına da hükmettiğine dikkat etmelidir” diyor.
Buna rağmen davalar, insan haklarını uygulatmak için kullanılan yavaş ve kesimli bir yol. Daha da kıymetli olan şey şu ki, hukuk sistemi zayıf olan ya da insan haklarına hürmet duyulmayan ülkelerde hiç bir işe yaramıyorlar. İklimsel acil duruma karşı verilen çabayı her kezinde bir dava aracılığıyla kazanamayız.
İVEDİLİKLE BİR RAPORTÖR ATANMALI
Bu, Global Ahenk Merkezi’nin desteklediği iklimsel çöküşün ön saflarında yer alan 48 ülkenin oluşturduğu bir küme olan İklime Karşı Savunmasız Olanlar Forumu’nun (CVF), BM’nin iklim değişikliği ve insan hakları alanında yeni bir özel raportör atanması için hazırladığı önergeyi 2019 yılından beridir desteklemesinin niçinlerinden sadece biri. nazaranvi insan haklarını korumak olan BM İnsan Hakları Konseyi’nden bu yeni durumu hayata geçirmesini istiyoruz.
Şili’nin eski devlet lideri ve şu anki İnsan Hakları Yüksek Komiseri olan Michelle Bachelet, daha bu ay, iklim değişikliği, etraf kirliliği ve doğal ömür kaybının oluşturduğu “üçlü gezegen krizini”, “yaşadığımız çağda insan haklarına yönelik en büyük tehdit” olduğunu lisana getirdi. Biz de birebir fikirdeyiz ve bu yüzden insan haklarına yönelik iklim kaynaklı tehditlerin BM bünyesinde daha yüksek bundan önceliği hak ettiğini düşünüyoruz.
Yeni özel raportörün insanları iklim krizinin en olumsuz tesirlerinden müdafaa yetkisi olacak. Sıkıntı bir işle yüz yüze olacak. Deniz düzeyleri yükseliyor, deniz buzları azalıyor, buzullar eriyor ve yağış sistemleri daha da öngörülemez bir hale geldi. Çok hava olayları daha sık ve daha ağır bir hale geliyor. UNHCR, 2050 yılına kadar iklim kaynaklı mültecilerin ve yerlerinden olan insanların sayısının yıllık 200 milyon şahsa ulaşabileceğini öngörüyor ve bu sayı, bugünkünün neredeyse iki katına karşılık geliyor.
Özel raportör, iklimsel değişikliğin insan hakları üzerinde yarattığı tesirlere birinci elden şahit olma, iklim felaketlerinden etkilenen ülkelere ziyarette bulunma ve BM kuruluşları ailesi ve daha geniş kamusal alan genelinde hareketleri yürürlüğe koyma bakılırsavini üstlenecek.
OYALANACAK VAKTİMİZ KALMADI
Boşa harcanacak vakit kalmadı. İklimsel çöküş karşısında savunmasız olan insanları destekleme aksiyonunu ne kadar uzun mühlet ertelersek, sonuçlarınin de o kadar makûs olması beklenen görünüyor; bu durum da karşılıkları daha ortasından çıkılmaz ve maliyetli hale getiriyor. BM’nin önde gelen bilim insanları geçtiğimiz ağustos ayında, emisyonları denetim altına almayı başarsak dahi, hâlihazırda atmosferde tutulan sera gazları yüzünden hâlâ onlarca yıl sürecek bir iklimsel bozulmayla karşı karşıya olduğumuz konusunda ihtarda bulundular.
BM’nin iklim ve insan hakları alanında özel bir elçi atama sonucu fazlacatan gecikti. Şu anda oturumda olan BM İnsan Hakları Kurulu artık bu sonucu alabilir. CVF, ‘Cop26’ için hazırladığı manifestoda tam da bu davette bulundu. Kurul bunu yaparak, BM’ye bağlı kuruluşların gezegenimizin geleceğinin bağlı olduğu Glasgow tepesi için hemen muhtaçlık duyulan bir motivasyon olan belirleyici iklim tedbirlerini alabileceğini gözler önüne serecek. Bu adım bununla birlikte milletlerarası toplumun iklimsel acil durumunun insan haklarına ziyan vermesini engellemeye hazır olduğunun en kuvvetli işareti olacak. Bunu samimiyetle umut ediyoruz.
*Patrick Verkooijen, Global Ahenk Merkezi’nin CEO’sudur. AK Abdul Momen, İklime Karşı Savunmasız Olanlar Forumu’na başkanlık eden Bangladeş Dışişleri Bakanı’dır.
Yazının özgünü The Guardian sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
İklimsel çöküş, insan haklarını artık alay konusu haline getiriyor. Evvel her birimizin en temel haklarıyla başlayalım: Ömür, özgürlük ve güvenlik hakkı. Ömür süremiz ortasında havaya bağlı felaketlerin beş kat artması kararında iki milyon insan öldü. Ve bu ölümlerin yüzde 90’ının global ısınmaya en az katkıda bulunan gelişmekte olan ülkelerde yaşandığı göz önünde bulundurulduğunda, iklim krizi beraberinde BM İnsan Hakları Bildirgesi’nin ve fazlaca sayıda ulusal anayasanın öne sürdüğü üzere tüm insanların eşit doğduğu fikrini alay konusu haline getiriyor.
Akabinde, çalışma, eğitim, mülk sahibi olma hakkı üzere öteki temel özgürlükleri gözden geçirelim. Bunlar da iklimsel bozulmadan ziyan görüyorlar. BM Mülteci Ajansı UNHCR, her yıl iklim değişikliğiyle ilişkili felaketler sebebiyle 21,5 milyon insanın yaşadığı yerden ayrılmak zorunda kaldığını iddia ediyor; bu sayı, çatışma yahut şiddetten kaçmak zorunda kalan insanların sayısının iki katından fazla.
KRİZ TÜM İLERLEMELERE ZİYAN VERİYOR
Deniz düzeylerindeki mevcut yükseliş denetim altına alınmadan şimdiki üzere devam ederse, çoğumuzun kıymetini bilmediği bu haklar -örneğin ulus olma hakkı-, yakında ada ülkelerinin vatandaşlarınca yitirilebilir.
İklim krizi insani ilerleme alanında bizi geriye gdolayıyor. İklimle bağlı tehlikelere yüksek seviyede maruz kalan ülkelerde 2 milyarı aşkın sayıda insan yaşıyor. Bir afet gerçekleştiğinde toparlanma kapasiteleri ise sonlu. Ve afetlerden etkilenen bireyler mülteciler ve yerinden edilmiş topluluklar olduğunda, yarattığı tesir sadece yürek burkucu oluyor. Bu yaz Bangladeş’te bulunan Rohingyalı mültecilerin kamplarını sel ve heyelanlar vurduğunda, binlerce insan tekrar her şeyini yitirme ve bir kere daha yerinden edilme kâbusunu yaşadı.
Artık iklimle ilgili krizin insan hakları üstündeki olumsuz tesirine dikkat çekme vaktinin geldiğini düşünüyoruz. Kulağa her şey ortada üzere gelebilir ancak o denli değil. İklim mültecileri gerçekliğine bir göz atalım. Şu anda ne onlar, ne çevresel niçinlerle göçenler ne de yerinden olan beşerler 1951 BM Mülteciler Kontratı tarafınca tanınmakta. Milletlerarası insan hakları hukuku kapsamında sunulan en düşük muhafazaya bile sahip değiller. Bunun değişmesi gerekiyor.
Yaşadığımız iklimsel acil durum sırasında yetişkin hale gelecek olan genç nesillerin ve çabucak hemen doğmamış olanların haklarına da bir göz atalım. Greta Thunberg’in bizlere anımsattığı üzere, iklim çöküşüne karşı harekete geçemememiz yüzünden temel insan haklarından yoksun bırakılmaları mı gerekiyor?
MAHKEMELER BU SORUNU ÇÖZMEYE YETMİYOR
İklim mültecilerinin, gençlerin ve gelecek nesillerin hakları artık mahkemeler aracılığıyla bir testten geçiyor. İklimle ilgili davalar çoğalıyor. Yapılan son bir hesaba nazaran, dünya genelindeki varlıklı ya da yoksul olan düzinelerce ülkede, 1800’ün üstünde dava sürmekte.
Hollanda Yüksek Mahkemesi, hem hükümetin birebir vakitte Royal Dutch Shell şirketinin emisyon kesintisi yapmasını mecburî hale getirdi. AB, Kenya ve Fiji’de yaşayan aileler, daha sıkı iklim değişikliği azaltma maksatlarını yürürlüğe koyması hedefiyle Avrupa Parlamentosu ve AB Konseyi’ne karşı mahkemeye gidiyorlar. Pakistan’da yüksek mahkeme, sonucunda, bilhassa de iklim değişikliğini ve doğmamış jenerasyonların haklarını münasebet göstererek, Pencap’ta kuraklık yaşayan bölgelerin daha fazla endüstriyel kalkınmaya karşı korunması hakkını onayladı.
Yargıç Syed Mansoor Ali Şah, dava özetinde “Mevcut trajedi, gelecek nesillerin, şu anda kendilerine ilişkin mirasın yağmalanmasına karşı çıkmak için burada olmamalarıdır. Bu mahkeme, vereceği kararların bu ülkenin gelecek nesillerinin haklarına da hükmettiğine dikkat etmelidir” diyor.
Buna rağmen davalar, insan haklarını uygulatmak için kullanılan yavaş ve kesimli bir yol. Daha da kıymetli olan şey şu ki, hukuk sistemi zayıf olan ya da insan haklarına hürmet duyulmayan ülkelerde hiç bir işe yaramıyorlar. İklimsel acil duruma karşı verilen çabayı her kezinde bir dava aracılığıyla kazanamayız.
İVEDİLİKLE BİR RAPORTÖR ATANMALI
Bu, Global Ahenk Merkezi’nin desteklediği iklimsel çöküşün ön saflarında yer alan 48 ülkenin oluşturduğu bir küme olan İklime Karşı Savunmasız Olanlar Forumu’nun (CVF), BM’nin iklim değişikliği ve insan hakları alanında yeni bir özel raportör atanması için hazırladığı önergeyi 2019 yılından beridir desteklemesinin niçinlerinden sadece biri. nazaranvi insan haklarını korumak olan BM İnsan Hakları Konseyi’nden bu yeni durumu hayata geçirmesini istiyoruz.
Şili’nin eski devlet lideri ve şu anki İnsan Hakları Yüksek Komiseri olan Michelle Bachelet, daha bu ay, iklim değişikliği, etraf kirliliği ve doğal ömür kaybının oluşturduğu “üçlü gezegen krizini”, “yaşadığımız çağda insan haklarına yönelik en büyük tehdit” olduğunu lisana getirdi. Biz de birebir fikirdeyiz ve bu yüzden insan haklarına yönelik iklim kaynaklı tehditlerin BM bünyesinde daha yüksek bundan önceliği hak ettiğini düşünüyoruz.
Yeni özel raportörün insanları iklim krizinin en olumsuz tesirlerinden müdafaa yetkisi olacak. Sıkıntı bir işle yüz yüze olacak. Deniz düzeyleri yükseliyor, deniz buzları azalıyor, buzullar eriyor ve yağış sistemleri daha da öngörülemez bir hale geldi. Çok hava olayları daha sık ve daha ağır bir hale geliyor. UNHCR, 2050 yılına kadar iklim kaynaklı mültecilerin ve yerlerinden olan insanların sayısının yıllık 200 milyon şahsa ulaşabileceğini öngörüyor ve bu sayı, bugünkünün neredeyse iki katına karşılık geliyor.
Özel raportör, iklimsel değişikliğin insan hakları üzerinde yarattığı tesirlere birinci elden şahit olma, iklim felaketlerinden etkilenen ülkelere ziyarette bulunma ve BM kuruluşları ailesi ve daha geniş kamusal alan genelinde hareketleri yürürlüğe koyma bakılırsavini üstlenecek.
OYALANACAK VAKTİMİZ KALMADI
Boşa harcanacak vakit kalmadı. İklimsel çöküş karşısında savunmasız olan insanları destekleme aksiyonunu ne kadar uzun mühlet ertelersek, sonuçlarınin de o kadar makûs olması beklenen görünüyor; bu durum da karşılıkları daha ortasından çıkılmaz ve maliyetli hale getiriyor. BM’nin önde gelen bilim insanları geçtiğimiz ağustos ayında, emisyonları denetim altına almayı başarsak dahi, hâlihazırda atmosferde tutulan sera gazları yüzünden hâlâ onlarca yıl sürecek bir iklimsel bozulmayla karşı karşıya olduğumuz konusunda ihtarda bulundular.
BM’nin iklim ve insan hakları alanında özel bir elçi atama sonucu fazlacatan gecikti. Şu anda oturumda olan BM İnsan Hakları Kurulu artık bu sonucu alabilir. CVF, ‘Cop26’ için hazırladığı manifestoda tam da bu davette bulundu. Kurul bunu yaparak, BM’ye bağlı kuruluşların gezegenimizin geleceğinin bağlı olduğu Glasgow tepesi için hemen muhtaçlık duyulan bir motivasyon olan belirleyici iklim tedbirlerini alabileceğini gözler önüne serecek. Bu adım bununla birlikte milletlerarası toplumun iklimsel acil durumunun insan haklarına ziyan vermesini engellemeye hazır olduğunun en kuvvetli işareti olacak. Bunu samimiyetle umut ediyoruz.
*Patrick Verkooijen, Global Ahenk Merkezi’nin CEO’sudur. AK Abdul Momen, İklime Karşı Savunmasız Olanlar Forumu’na başkanlık eden Bangladeş Dışişleri Bakanı’dır.
Yazının özgünü The Guardian sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)