Aram Ekin Duran
“Göçmen çalışanlar, fiyatları düşük bulunmasına karşın daha yüksek performansla çalışıyorlar. Onlara verdiğin fiyatı Türklere versen, birebir performansı alamıyorsun. Türkiye’de olağanda çalışanların müsaade hakları var malum. Göçmen işçilerdeyse bu biçimde bir şey uygulamıyoruz. ötürüsıyla hem maliyetleri düşük birebir vakitte performansları yüksek.”
Bu kelamlar İstanbul’da 30 bireye istihdam sağlayan bir imalathanenin sahibine ilişkin. Son 10 yılda onlarca Suriyeli, Afgan ve Kazak çalışanın çalıştığı bu imalathane, Türkiye’ye göç ile birlikte ortaya çıkan bu ucuz iş gücünden “memnun” olan binlerce küçük işletmeden sırf biri.
İktidar ile muhalefet içinde yeni polemik
Son günlerde iktidar partisi AKP’nin önde gelen isimlerinden, göçmenlerin Türkiye’de yarattığı iktisadın kıymetini vurgulayan açıklamalar geldi. Evvel eski AKP Genel Lider Yardımcısı ve 25-26. Devir AKP Siirt Milletvekili Prof. Dr. Yasin Aktay, Euronews’e verdiği röportajda, Suriyelilerin iktisattaki katkılarına dikkat çekerek, “Çok kıymetli kimi yerlerden Suriyelileri bir çekin, Suriyeliler bir gitsin ülke iktisadı çöker” dedi.
Akabinde AKP Genel Lider Yardımcısı Mehmet Özhaseki, katıldığı bir TV programında “Şimdi kimi kentlerde endüstriyi onlar ayakta tutuyorlar. Gaziantep endüstrisine gidin yüz binlerce insan en ağır ve en güç işlerde çalışıyorlar. Kayseri endüstrisinde de o denli. Emekçi bulamıyorlar, bu adamlar çalışıyor” diye konuştu. Bu açıklamalar iktidar ile muhalefet içinde “Ekonomiyi göçmenler mi ayakta tutuyor?” polemiğine niye oldu.
Pekala, gerçek durum ne?
Yüzde 90’ı kayıt dışı çalışıyor
Milletlerarası Çalışma Örgütü (ILO) Türkiye Ofisi tarafınca Şubat 2020’de yayınlanan “Türk İşgücü Piyasasında Suriyeli Mülteciler” araştırmasına göre, Türkiye’de yaklaşık 950 bin Suriyeli çalışıyor. Lakin çalışan Suriyeliler içinde kayıt dışı çalışanların oranı yüzde 91,6 üzere çok yüksek bir düzeyde bulunuyor.
ILO araştırmasına nazaran, Suriyelilerin en hayli istihdam edildiği bölümler ise ticaret, inşaat ve imalat olarak sıralanıyor. birebir vakitte her 3 Suriyeli emekçiden 1’i dokumacılık, giysi, deri ve ayakkabı bölümlerinde çalışıyor. Suriyeli adamların yüzde 71’i çalışırken, 15-65 yaş aralığındaki bayanların sadece yüzde 11,2’si çalışıyor.
Öte yandan 5-14 yaş aralığında çalışan Suriyeli çocuk sayısı da 130 bini buluyor. Suriyeli personeller, çalışma saatleri açısından da dezavantajlı pozisyonda bulunuyor. ILO araştırmasına göre, Türkiye’de ortalama haftalık çalışma müddeti 48 saat iken, Suriyeli çalışanların yüzde 53,7’si haftada 50 saatten çok, yüzde 34,7’si ise haftada 60 saat yahut daha fazla çalışıyor.
Konukoğlu: Telaffuzlar gerçeği yansıtmıyor
İstanbul’dan daha sonra en çok Suriyelinin yaşadığı kent olan Gaziantep, Türkiye’nin doğusundaki en büyük sanayi kenti olarak öne çıkıyor. Hudut bölgesine yakınlığı niçiniyle de Suriyelilerin Türkiye’de yaşamak için birinci tercih ettiği noktalardan biri olan Gaziantep, iş imkanları açısından da bir fazlaca kentten daha epey avantaja sahip.
1998’den 2013 yılına kadar 15 yıl boyunca Gaziantep Sanayi Odası Başkanlığı yapmış olan Sanko Holding Onursal Lideri Abdülkadir Konukoğlu, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada, “Gaziantep iktisadını göçmenler ayakta tutuyor” halindeki açıklamaların gerçeği yansıtmadığı savunuyor.
Suriyeli göçmenlerin büsbütün gitmesi halinde Gaziantep iktisadının çökeceğine dair değerlendirmelerin kentte ve bölgede on yıllar ortasında yaratılan sanayi ve iktisada haksızlık olduğunu vurgulayan Konukoğlu, “Suriyelilere dayalı olarak Antep Antep olmadı ki. Doğal ki Antep’te bir Suriyeli iş gücü var. Ancak şu bir gerçek ki Suriyeliler olmasa, bu sefer doğudan göç gelirdi. Değişen bir şey olmazdı” diye konuşuyor.
Suriyeli göçmenlerin hayli büyük oranda küçük esnaf ve KOBİ düzeyindeki işletmelerde çalıştırıldığına işaret eden Abdülkadir Konukoğlu, “Yerliler iş beğenmiyor. Göçmenlerin ise rastgele bir seçeneği olmadığı için ucuz iş kısımlarını bu beşerler istila etti. Lakin makul fabrikalarda o kadar Suriyeli çalışmıyor. Genelde küçük esnafta çalışıyorlar” formunda konuşuyor.
“Kentler içinde haksız rekabet oluyor”
Öte yandan Suriyeli göçmenlerin bilhassa doğu kentlerinde haksız rekabete yol açtığını düşünenler de var. DW Türkçe’ye konuşan Diyarbakır Endüstrici ve İşinsanları Derneği (DİSİAD) Lideri Burç Baysal, Gaziantep, Şanlıurfa ve Hatay’a akan göçün bu kentlerde kriz periyodunda az da olsa bir ekonomik canlanmaya niye olduğunu lisana getiriyor.
Buna rağmen Diyarbakır’ın iş imkanlarının kısıtlı olması sebebi ile göç yollarında bir transit durak olarak görüldüğüne işaret eden Baysal, “Göçmenlerin tercih ettiği kentlerde üreticiler belirli maliyet avantajlarını yakaladılar. Bize fazla göç gelmeyince Diyarbakır iktisadı bölge kentlerine nazaran dezavantajlı duruma düştü” diyor.
Suriyeli şirketlerin oranı yüzde 1 bile değil
Suriyeliler Türkiye iş dünyasında sırf ucuz iş gücü olarak değil, sermaye sahipleri olarak da giderek yerlerini almaya başladı. Suriyeli şirket sayısı 2019 sonu bilgilerine göre 15 bini aşmış durumda. Lakin pandemi daha sonrasında kaç işletmenin kapandığı ya da açıldığı belirlenebilmiş değil. Toplamda bakıldığında ise Suriyelilerin kurduğu işletmeler, 2020 sonu prestijiyle 2 milyona yakın faal şirketin olduğu Türkiye’deki toplam işletmelerin yüzde 1’ine bile ulaşmıyor.
Türkiye İktisat Siyasetleri Araştırma Vakfı’nın (TEPAV) Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) ile birlikte gerçekleştirdiği ve 2018’de deklare ettiğı “Türkiye’de Suriyeli Girişimciliği ve Mülteci İşletmeleri” araştırmasına bakılırsa, Suriyeli teşebbüsçüler ülke genelindeki toplam Suriyeli nüfusun yüzde 7’sine iş imkanı sağlıyor. Bu da yaklaşık 250 bin Suriyelinin bu şirketler tarafınca sağlanan istihdamın avantajlarından yararlandığını gösteriyor.
“Destek verilirse kendilerini istihdam edebilirler”
DW Türkçe’ye konuşan TEPAV Sürdürülebilirlik Çalışmaları Programı Yöneticisi Dr. Sibel İnanç, Türkiye’de KOBİ’lerin yüzde 30’unun ihracat yaptığına, Suriyeli şirketlerde ise bu oranın yüzde 50’nin üstüne çıktığına dikkat çekiyor. Türkiye’yi tercih etme niçinlerinin daha fazlaca coğrafik pozisyon olduğuna işaret eden İnanç, “Çünkü pozisyon prestijiyle hem Suriye tıpkı vakitte Kuzey Afrika ülkelerine Türkiye’den epeyce daha rahat ihracat yapabildiklerini belirtiyorlar” diye konuşuyor.
Pandemi ortamı sebebi ile son 2 yılda Suriyeli şirketlerin akıbeti konusunda şu an için net bilgilere ulaşmanın mümkün olmadığını lisana getiren Dr. İtimat, yakın gelecekte Suriyeli şirketlerin Türkiye ekonomisindeki yerini de şu biçimde tanımlıyor:
“Bu şirketlerin en azından ihracat potansiyeli olduğunu ve kendilerine muhakkak bir danışmanlık ve bilhassa mahallî yasal müktesebatla ilgili bilgi verilmesi halinde, daha faydalı olabilecekleri ve kendi vatandaşlarını istihdam ederek onlara da iş sağladıklarını görüyoruz. Bunların birçoklarının tekrar geri dönmeyeceklerini kabul edip, gerçek manada nasıl entegre edileceklerini ortaya koyan planların yapılması gerekiyor.”
5,5 milyon göçmen var
Göç Yönetimi Genel Müdürlüğü sayılarına nazaran, Türkiye’deki göçmen sayısı 5,5 milyona ulaşmış durumda. Bu göçmen nüfusunun en büyük kısmını Suriyeliler oluşturuyor. Mülteciler Derneği’nin resmi kurumlar tarafınca sistemsiz olarak yayınlanan datalardan derlediği bilgilere göre, Türkiye’deki süreksiz muhafaza altındaki kayıtlı Suriyeli sayısı 23 Haziran 2021 tarihi prestijiyle bundan evvelki aya göre 11 bin 766 kişi artarak toplam 3 milyon 684 bin 412 kişi oldu. Bu şahısların yüzde 47,4’ünü 0-18 yaş ortası çocuklar oluşturuyor. Suriyelilerin en hayli yaşadığı 5 kent ise İstanbul, Gaziantep, Hatay, Şanlıurfa ve Adana olarak sıralanıyor.
“Göçmen çalışanlar, fiyatları düşük bulunmasına karşın daha yüksek performansla çalışıyorlar. Onlara verdiğin fiyatı Türklere versen, birebir performansı alamıyorsun. Türkiye’de olağanda çalışanların müsaade hakları var malum. Göçmen işçilerdeyse bu biçimde bir şey uygulamıyoruz. ötürüsıyla hem maliyetleri düşük birebir vakitte performansları yüksek.”
Bu kelamlar İstanbul’da 30 bireye istihdam sağlayan bir imalathanenin sahibine ilişkin. Son 10 yılda onlarca Suriyeli, Afgan ve Kazak çalışanın çalıştığı bu imalathane, Türkiye’ye göç ile birlikte ortaya çıkan bu ucuz iş gücünden “memnun” olan binlerce küçük işletmeden sırf biri.
İktidar ile muhalefet içinde yeni polemik
Son günlerde iktidar partisi AKP’nin önde gelen isimlerinden, göçmenlerin Türkiye’de yarattığı iktisadın kıymetini vurgulayan açıklamalar geldi. Evvel eski AKP Genel Lider Yardımcısı ve 25-26. Devir AKP Siirt Milletvekili Prof. Dr. Yasin Aktay, Euronews’e verdiği röportajda, Suriyelilerin iktisattaki katkılarına dikkat çekerek, “Çok kıymetli kimi yerlerden Suriyelileri bir çekin, Suriyeliler bir gitsin ülke iktisadı çöker” dedi.
Akabinde AKP Genel Lider Yardımcısı Mehmet Özhaseki, katıldığı bir TV programında “Şimdi kimi kentlerde endüstriyi onlar ayakta tutuyorlar. Gaziantep endüstrisine gidin yüz binlerce insan en ağır ve en güç işlerde çalışıyorlar. Kayseri endüstrisinde de o denli. Emekçi bulamıyorlar, bu adamlar çalışıyor” diye konuştu. Bu açıklamalar iktidar ile muhalefet içinde “Ekonomiyi göçmenler mi ayakta tutuyor?” polemiğine niye oldu.
Pekala, gerçek durum ne?
Yüzde 90’ı kayıt dışı çalışıyor
Milletlerarası Çalışma Örgütü (ILO) Türkiye Ofisi tarafınca Şubat 2020’de yayınlanan “Türk İşgücü Piyasasında Suriyeli Mülteciler” araştırmasına göre, Türkiye’de yaklaşık 950 bin Suriyeli çalışıyor. Lakin çalışan Suriyeliler içinde kayıt dışı çalışanların oranı yüzde 91,6 üzere çok yüksek bir düzeyde bulunuyor.
ILO araştırmasına nazaran, Suriyelilerin en hayli istihdam edildiği bölümler ise ticaret, inşaat ve imalat olarak sıralanıyor. birebir vakitte her 3 Suriyeli emekçiden 1’i dokumacılık, giysi, deri ve ayakkabı bölümlerinde çalışıyor. Suriyeli adamların yüzde 71’i çalışırken, 15-65 yaş aralığındaki bayanların sadece yüzde 11,2’si çalışıyor.
Öte yandan 5-14 yaş aralığında çalışan Suriyeli çocuk sayısı da 130 bini buluyor. Suriyeli personeller, çalışma saatleri açısından da dezavantajlı pozisyonda bulunuyor. ILO araştırmasına göre, Türkiye’de ortalama haftalık çalışma müddeti 48 saat iken, Suriyeli çalışanların yüzde 53,7’si haftada 50 saatten çok, yüzde 34,7’si ise haftada 60 saat yahut daha fazla çalışıyor.
Konukoğlu: Telaffuzlar gerçeği yansıtmıyor
İstanbul’dan daha sonra en çok Suriyelinin yaşadığı kent olan Gaziantep, Türkiye’nin doğusundaki en büyük sanayi kenti olarak öne çıkıyor. Hudut bölgesine yakınlığı niçiniyle de Suriyelilerin Türkiye’de yaşamak için birinci tercih ettiği noktalardan biri olan Gaziantep, iş imkanları açısından da bir fazlaca kentten daha epey avantaja sahip.
1998’den 2013 yılına kadar 15 yıl boyunca Gaziantep Sanayi Odası Başkanlığı yapmış olan Sanko Holding Onursal Lideri Abdülkadir Konukoğlu, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada, “Gaziantep iktisadını göçmenler ayakta tutuyor” halindeki açıklamaların gerçeği yansıtmadığı savunuyor.
Suriyeli göçmenlerin büsbütün gitmesi halinde Gaziantep iktisadının çökeceğine dair değerlendirmelerin kentte ve bölgede on yıllar ortasında yaratılan sanayi ve iktisada haksızlık olduğunu vurgulayan Konukoğlu, “Suriyelilere dayalı olarak Antep Antep olmadı ki. Doğal ki Antep’te bir Suriyeli iş gücü var. Ancak şu bir gerçek ki Suriyeliler olmasa, bu sefer doğudan göç gelirdi. Değişen bir şey olmazdı” diye konuşuyor.
Suriyeli göçmenlerin hayli büyük oranda küçük esnaf ve KOBİ düzeyindeki işletmelerde çalıştırıldığına işaret eden Abdülkadir Konukoğlu, “Yerliler iş beğenmiyor. Göçmenlerin ise rastgele bir seçeneği olmadığı için ucuz iş kısımlarını bu beşerler istila etti. Lakin makul fabrikalarda o kadar Suriyeli çalışmıyor. Genelde küçük esnafta çalışıyorlar” formunda konuşuyor.
“Kentler içinde haksız rekabet oluyor”
Öte yandan Suriyeli göçmenlerin bilhassa doğu kentlerinde haksız rekabete yol açtığını düşünenler de var. DW Türkçe’ye konuşan Diyarbakır Endüstrici ve İşinsanları Derneği (DİSİAD) Lideri Burç Baysal, Gaziantep, Şanlıurfa ve Hatay’a akan göçün bu kentlerde kriz periyodunda az da olsa bir ekonomik canlanmaya niye olduğunu lisana getiriyor.
Buna rağmen Diyarbakır’ın iş imkanlarının kısıtlı olması sebebi ile göç yollarında bir transit durak olarak görüldüğüne işaret eden Baysal, “Göçmenlerin tercih ettiği kentlerde üreticiler belirli maliyet avantajlarını yakaladılar. Bize fazla göç gelmeyince Diyarbakır iktisadı bölge kentlerine nazaran dezavantajlı duruma düştü” diyor.
Suriyeli şirketlerin oranı yüzde 1 bile değil
Suriyeliler Türkiye iş dünyasında sırf ucuz iş gücü olarak değil, sermaye sahipleri olarak da giderek yerlerini almaya başladı. Suriyeli şirket sayısı 2019 sonu bilgilerine göre 15 bini aşmış durumda. Lakin pandemi daha sonrasında kaç işletmenin kapandığı ya da açıldığı belirlenebilmiş değil. Toplamda bakıldığında ise Suriyelilerin kurduğu işletmeler, 2020 sonu prestijiyle 2 milyona yakın faal şirketin olduğu Türkiye’deki toplam işletmelerin yüzde 1’ine bile ulaşmıyor.
Türkiye İktisat Siyasetleri Araştırma Vakfı’nın (TEPAV) Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) ile birlikte gerçekleştirdiği ve 2018’de deklare ettiğı “Türkiye’de Suriyeli Girişimciliği ve Mülteci İşletmeleri” araştırmasına bakılırsa, Suriyeli teşebbüsçüler ülke genelindeki toplam Suriyeli nüfusun yüzde 7’sine iş imkanı sağlıyor. Bu da yaklaşık 250 bin Suriyelinin bu şirketler tarafınca sağlanan istihdamın avantajlarından yararlandığını gösteriyor.
“Destek verilirse kendilerini istihdam edebilirler”
DW Türkçe’ye konuşan TEPAV Sürdürülebilirlik Çalışmaları Programı Yöneticisi Dr. Sibel İnanç, Türkiye’de KOBİ’lerin yüzde 30’unun ihracat yaptığına, Suriyeli şirketlerde ise bu oranın yüzde 50’nin üstüne çıktığına dikkat çekiyor. Türkiye’yi tercih etme niçinlerinin daha fazlaca coğrafik pozisyon olduğuna işaret eden İnanç, “Çünkü pozisyon prestijiyle hem Suriye tıpkı vakitte Kuzey Afrika ülkelerine Türkiye’den epeyce daha rahat ihracat yapabildiklerini belirtiyorlar” diye konuşuyor.
Pandemi ortamı sebebi ile son 2 yılda Suriyeli şirketlerin akıbeti konusunda şu an için net bilgilere ulaşmanın mümkün olmadığını lisana getiren Dr. İtimat, yakın gelecekte Suriyeli şirketlerin Türkiye ekonomisindeki yerini de şu biçimde tanımlıyor:
“Bu şirketlerin en azından ihracat potansiyeli olduğunu ve kendilerine muhakkak bir danışmanlık ve bilhassa mahallî yasal müktesebatla ilgili bilgi verilmesi halinde, daha faydalı olabilecekleri ve kendi vatandaşlarını istihdam ederek onlara da iş sağladıklarını görüyoruz. Bunların birçoklarının tekrar geri dönmeyeceklerini kabul edip, gerçek manada nasıl entegre edileceklerini ortaya koyan planların yapılması gerekiyor.”
5,5 milyon göçmen var
Göç Yönetimi Genel Müdürlüğü sayılarına nazaran, Türkiye’deki göçmen sayısı 5,5 milyona ulaşmış durumda. Bu göçmen nüfusunun en büyük kısmını Suriyeliler oluşturuyor. Mülteciler Derneği’nin resmi kurumlar tarafınca sistemsiz olarak yayınlanan datalardan derlediği bilgilere göre, Türkiye’deki süreksiz muhafaza altındaki kayıtlı Suriyeli sayısı 23 Haziran 2021 tarihi prestijiyle bundan evvelki aya göre 11 bin 766 kişi artarak toplam 3 milyon 684 bin 412 kişi oldu. Bu şahısların yüzde 47,4’ünü 0-18 yaş ortası çocuklar oluşturuyor. Suriyelilerin en hayli yaşadığı 5 kent ise İstanbul, Gaziantep, Hatay, Şanlıurfa ve Adana olarak sıralanıyor.