JoKeR
Active member
DR. BAŞAR ATAÇ – AKILLI KENTLER UZMANI
Son yılların tahminen de en süratli yükselen trendi olan akıllı kent kavramı 1990’lardan itibaren ortaya çıkmış lakin başta teknolojik, ekonomik, politik ve toplumsal alanlar olmak üzere biroldukça farklı alan tarafınca inceleniyor olmasından dolayı üzerinde uzlaşılan ortak bir tarif bulunamamış ve mevcut durum trajikomik bir biçimde şu biçimde tabir edilmeye başlanmıştır: “Akıllı kentin ne olduğunu on bireye sorarsanız on bir farklı cevap alırsınız.” Bu sorunu çözebilmek için ise Milletlerarası Telekomünikasyon Birliği (ITU) tarafınca geniş kapsamlı bir araştırma yapılmış ve iş daha da sarpa sararak akıllı kentler üzerine yapılan 116 adet (yüz on altı) tarif bir ortaya toplanmıştır.
Bu yüzden bütün bu karmaşa içinde Avrupa Parlamentosu’nun yaptığı akıllı kent tarifi kent ekosistemini tanım ettiği için daha kapsamlı ve akla yatkın olarak ön plana çıkmıştır. Buna göre akıllı kent: “Sürdürülebilir ekonomik gelişme ve yüksek hayat kalitesine ulaşılabilmek için insan, güç akışı, materyal, hizmet, finansal güç ve süratle gelişen teknolojinin toplumdaki ekonomik ve toplumsal aktiviteler ile birleştirilerek yenilikçi bir kent planlaması mantığıyla ortaya konulmasıdır.”
Kısa bir süre evvel Maltepe Üniversitesi Yayınları tarafınca yayımlanmış olan “Akıllı Kent Ekosistemi” isimli kitabımda da işaret ettiğim üzere; AP’nin ekosistemi içeren bu tarifine karşın, görünür kısımlarının dijital yapılar üzerine oturmasından dolayı toplum nezdinde akıllı kentler salt teknik bir mevzuymuş üzere algılanmakta ve yalnızca bir “mühendislik alanı” olduğu sanılmaktadır. Aslına nazaran, göz alıcı cazibesine ve dünyadaki mevcut “teknoloji fetişizmine” karşın, kentler açısından dijital teknoloji bir “amaç değil”, aktif ve verimli bir kent idaresinin sağlanması için ekonomik güce sahip olan her belediye tarafınca kolaylıkla satın alınabilecek sıradan bir “araçtan” öte bir şey değildir. Zira süratle gelişen teknolojinin abartılı bir biçimde ön plana çıkarılmasıyla bir arada, bir daha bu teknolojiden etkilenerek dönüşen eğitim, psikoloji, iktisat, sosyoloji, siyaset bilimi, din üzere birfazlaca farklı toplumsal bilim kısmı art planda kalmakta ve bu yüzden de dönüşümün insan, toplum ve akıllı kent ekosistemine olan tesirleri ya hiç algılanamamakta ya da değersiz olarak görülmektedir.
Örneğin, akıllı kentlerin dijital yapılar üzerine kurulmuş olması, bu kentlerdeki sürdürülebilirliğin “akıllı insan ve akıllı ekonominin” başını çektiği bir akıllı kent ekosistemi tarafınca sağlanmasına olan muhtaçlığı ortadan kaldıramamaktadır. Bunun niçini de, insan ve iktisattaki değişim ve gelişim suratının, süratle gelişen teknolojinin değişim ve gelişim suratından hayli daha yavaş bir biçimde gerçekleşmesidir. Günümüzde binlerce akıllı mesken yapılırken, okuma yazması olmayan milyonlarca insanın varlığı da bunun en bariz göstergesidir. Bu yüzden teknolojiye yapılan büyük yatırımlar, akıllı kentlerde oluşturulacak teşebbüsçü ve yenilikçi akıllı insan ile buna dayanan akıllı iktisat tarafınca mutlak surette desteklenmelidir. Zira, bunun mümkün olmaması ve akıllı kent ekosisteminin istikrarlı bir biçimde kurgulanamaması kararı, vakit içinde akıllı kent etkisiz ve verimsiz bir biçimde dönüşecek ve amaçlanan finansal cazibe ile sürdürülebilirlik mümkün olamayacaktır.
Meselâ ortasında bulunduğumuz sürece göz atarsak, tahminen de onlarca yıl sürecek olan uzaktan eğitim ve uzaktan çalışma üzere esaslı değişikliklerin, Covid 19 kararı aylara sığan kısa bir vakit diliminde fiili olarak gerçekleştiğini lakin bu sürecin ekonomik, toplumsal ve siyasal tesirlerinin şu basamakta tam olarak tespit edilemediğini görmekteyiz. Zira, başta da söylemiş olduğimiz üzere bu mevzu salt dijital bir bahis değildir. İnsanları cezbeden şeyin; uçan otomobiller, akıllı konutlar, akıllı kent sistemleri üzere bilim kurgu tadında ayrıntılar bulunmasına rağmen, distopya şeklinde sonuçlarla müsabaka ihtimali hiç bir vakit gözden uzak tutulmamalıdır.
Akıllı kentlerin gelişim sürecine bakarsak insanı dışlamayan ve ona hizmet etmeyi amaçlayan bir akıllı kent gereksiniminin yavaş da olsa fark edilmeye başlandığını görürüz. Akıllı kentlerin geçirdiği bu basamakları ise Boyd Cohen sırasıyla şöyleki değerlendirmiştir; teknoloji sağlayıcıların aktif olduğu Smart City 1.0, süratle gelişen teknolojinin aktif olduğu Smart City 2.0 ve vatandaşın akıllı kentin oluşum sürecine dahil edildiği Smart City 3.0.
Akıllı kentlerin başlangıç düzeyi olarak nitelendirilen Smart City 1.0’ın doğuşu 11 Eylül’de New York’taki İkiz Kulelere yapılan hücumlar kararında başlamış ve olayın çabucak akabinde gerek New York gerekse öbür kentlerin sokakları 7/24 güvenlik kamerası ve yapay zekâ ile izlemeye alınmıştır. bu vakitte yalnızca teknoloji firmalarının güçlü edilmesi hedeflenmiş, “insan” kavramı geri plânda kalmıştır. Smart City 2.0’ın doğuşu ise 2015 yılındaki Paris İklim Mutabakatı ile olmuştur. bu vakitte, “ölçülebilen şey yönetilebilir” prensibi temel alınarak, sensörler ve yapay zekâ yardımıyla gürültü düzeyinden hava kirliliğine kadar, doğal etrafa tesiri olan her şeyin ölçülmesi ve denetim altına alınması hedeflenmiştir. Smart City 3.0 ile birlikte ise yeşil, inançlı, karbon salınımı asgarî olan; müzik, spor, sanat üzere aktifliklerin kolaylaştırıldığı bir akıllı kent hedeflenmiştir. Bu yapı ile birlikte teknolojiye yatkın olan akıllı insan desteklenmeye başlanmış ve akıllı kentin oluşturulması sürecinde vatandaşlar daha faal hâle getirilmiştir.
Sonuç olarak, akıllı kentlere hakikat yaşanan dönüşüm süreci süratle gelişen teknolojinin egemenliği ile başlamış lakin 19. yüzyıl civarında ortaya çıkan “sanat sanat içindir-sanat toplum içindir” tartışmalarını örnek alarak “teknoloji teknoloji içindir-teknoloji toplum içindir” biçimine dönüşmüştür.
Ülkemizde ise akıllı kentler konusu üst düzeylerde takip edilmekte, Etraf ve Şehircilik Bakanlığı tarafınca hazırlanan 2020-2023 Ulusal Akıllı Kentler Stratejisi ve Hareket Plânı ile Türkiye’nin gelecek vizyonu çizilmektedir.
Son yılların tahminen de en süratli yükselen trendi olan akıllı kent kavramı 1990’lardan itibaren ortaya çıkmış lakin başta teknolojik, ekonomik, politik ve toplumsal alanlar olmak üzere biroldukça farklı alan tarafınca inceleniyor olmasından dolayı üzerinde uzlaşılan ortak bir tarif bulunamamış ve mevcut durum trajikomik bir biçimde şu biçimde tabir edilmeye başlanmıştır: “Akıllı kentin ne olduğunu on bireye sorarsanız on bir farklı cevap alırsınız.” Bu sorunu çözebilmek için ise Milletlerarası Telekomünikasyon Birliği (ITU) tarafınca geniş kapsamlı bir araştırma yapılmış ve iş daha da sarpa sararak akıllı kentler üzerine yapılan 116 adet (yüz on altı) tarif bir ortaya toplanmıştır.
Bu yüzden bütün bu karmaşa içinde Avrupa Parlamentosu’nun yaptığı akıllı kent tarifi kent ekosistemini tanım ettiği için daha kapsamlı ve akla yatkın olarak ön plana çıkmıştır. Buna göre akıllı kent: “Sürdürülebilir ekonomik gelişme ve yüksek hayat kalitesine ulaşılabilmek için insan, güç akışı, materyal, hizmet, finansal güç ve süratle gelişen teknolojinin toplumdaki ekonomik ve toplumsal aktiviteler ile birleştirilerek yenilikçi bir kent planlaması mantığıyla ortaya konulmasıdır.”
Kısa bir süre evvel Maltepe Üniversitesi Yayınları tarafınca yayımlanmış olan “Akıllı Kent Ekosistemi” isimli kitabımda da işaret ettiğim üzere; AP’nin ekosistemi içeren bu tarifine karşın, görünür kısımlarının dijital yapılar üzerine oturmasından dolayı toplum nezdinde akıllı kentler salt teknik bir mevzuymuş üzere algılanmakta ve yalnızca bir “mühendislik alanı” olduğu sanılmaktadır. Aslına nazaran, göz alıcı cazibesine ve dünyadaki mevcut “teknoloji fetişizmine” karşın, kentler açısından dijital teknoloji bir “amaç değil”, aktif ve verimli bir kent idaresinin sağlanması için ekonomik güce sahip olan her belediye tarafınca kolaylıkla satın alınabilecek sıradan bir “araçtan” öte bir şey değildir. Zira süratle gelişen teknolojinin abartılı bir biçimde ön plana çıkarılmasıyla bir arada, bir daha bu teknolojiden etkilenerek dönüşen eğitim, psikoloji, iktisat, sosyoloji, siyaset bilimi, din üzere birfazlaca farklı toplumsal bilim kısmı art planda kalmakta ve bu yüzden de dönüşümün insan, toplum ve akıllı kent ekosistemine olan tesirleri ya hiç algılanamamakta ya da değersiz olarak görülmektedir.
Örneğin, akıllı kentlerin dijital yapılar üzerine kurulmuş olması, bu kentlerdeki sürdürülebilirliğin “akıllı insan ve akıllı ekonominin” başını çektiği bir akıllı kent ekosistemi tarafınca sağlanmasına olan muhtaçlığı ortadan kaldıramamaktadır. Bunun niçini de, insan ve iktisattaki değişim ve gelişim suratının, süratle gelişen teknolojinin değişim ve gelişim suratından hayli daha yavaş bir biçimde gerçekleşmesidir. Günümüzde binlerce akıllı mesken yapılırken, okuma yazması olmayan milyonlarca insanın varlığı da bunun en bariz göstergesidir. Bu yüzden teknolojiye yapılan büyük yatırımlar, akıllı kentlerde oluşturulacak teşebbüsçü ve yenilikçi akıllı insan ile buna dayanan akıllı iktisat tarafınca mutlak surette desteklenmelidir. Zira, bunun mümkün olmaması ve akıllı kent ekosisteminin istikrarlı bir biçimde kurgulanamaması kararı, vakit içinde akıllı kent etkisiz ve verimsiz bir biçimde dönüşecek ve amaçlanan finansal cazibe ile sürdürülebilirlik mümkün olamayacaktır.
Meselâ ortasında bulunduğumuz sürece göz atarsak, tahminen de onlarca yıl sürecek olan uzaktan eğitim ve uzaktan çalışma üzere esaslı değişikliklerin, Covid 19 kararı aylara sığan kısa bir vakit diliminde fiili olarak gerçekleştiğini lakin bu sürecin ekonomik, toplumsal ve siyasal tesirlerinin şu basamakta tam olarak tespit edilemediğini görmekteyiz. Zira, başta da söylemiş olduğimiz üzere bu mevzu salt dijital bir bahis değildir. İnsanları cezbeden şeyin; uçan otomobiller, akıllı konutlar, akıllı kent sistemleri üzere bilim kurgu tadında ayrıntılar bulunmasına rağmen, distopya şeklinde sonuçlarla müsabaka ihtimali hiç bir vakit gözden uzak tutulmamalıdır.
Akıllı kentlerin gelişim sürecine bakarsak insanı dışlamayan ve ona hizmet etmeyi amaçlayan bir akıllı kent gereksiniminin yavaş da olsa fark edilmeye başlandığını görürüz. Akıllı kentlerin geçirdiği bu basamakları ise Boyd Cohen sırasıyla şöyleki değerlendirmiştir; teknoloji sağlayıcıların aktif olduğu Smart City 1.0, süratle gelişen teknolojinin aktif olduğu Smart City 2.0 ve vatandaşın akıllı kentin oluşum sürecine dahil edildiği Smart City 3.0.
Akıllı kentlerin başlangıç düzeyi olarak nitelendirilen Smart City 1.0’ın doğuşu 11 Eylül’de New York’taki İkiz Kulelere yapılan hücumlar kararında başlamış ve olayın çabucak akabinde gerek New York gerekse öbür kentlerin sokakları 7/24 güvenlik kamerası ve yapay zekâ ile izlemeye alınmıştır. bu vakitte yalnızca teknoloji firmalarının güçlü edilmesi hedeflenmiş, “insan” kavramı geri plânda kalmıştır. Smart City 2.0’ın doğuşu ise 2015 yılındaki Paris İklim Mutabakatı ile olmuştur. bu vakitte, “ölçülebilen şey yönetilebilir” prensibi temel alınarak, sensörler ve yapay zekâ yardımıyla gürültü düzeyinden hava kirliliğine kadar, doğal etrafa tesiri olan her şeyin ölçülmesi ve denetim altına alınması hedeflenmiştir. Smart City 3.0 ile birlikte ise yeşil, inançlı, karbon salınımı asgarî olan; müzik, spor, sanat üzere aktifliklerin kolaylaştırıldığı bir akıllı kent hedeflenmiştir. Bu yapı ile birlikte teknolojiye yatkın olan akıllı insan desteklenmeye başlanmış ve akıllı kentin oluşturulması sürecinde vatandaşlar daha faal hâle getirilmiştir.
Sonuç olarak, akıllı kentlere hakikat yaşanan dönüşüm süreci süratle gelişen teknolojinin egemenliği ile başlamış lakin 19. yüzyıl civarında ortaya çıkan “sanat sanat içindir-sanat toplum içindir” tartışmalarını örnek alarak “teknoloji teknoloji içindir-teknoloji toplum içindir” biçimine dönüşmüştür.
Ülkemizde ise akıllı kentler konusu üst düzeylerde takip edilmekte, Etraf ve Şehircilik Bakanlığı tarafınca hazırlanan 2020-2023 Ulusal Akıllı Kentler Stratejisi ve Hareket Plânı ile Türkiye’nin gelecek vizyonu çizilmektedir.