JoKeR
Active member
HANDE KAYNAR
William Howard Armstrong, Sounder’ı büyüyen sivil haklar hareketinin tam ortasında yazdı ve 1969 yılında yayınladı. Amerikan Gençlik Edebiyatı’nda 1960’lı yıllar, gerçekçilik akımının edebiyata hâkim olduğu bir periyottu ve Harper Lee’nin temelsiz bir savla yargılanan bir siyahî ve onun avukatının öyküsünü anlattığı Bülbülü Öldürmek isimli romanı 1960’ta yayımlandığında pek ses getirmişti. Sounder bu biçimde bir atmosferde ve birkaç ay süren kısa bir sessizlikten daha sonra ilgi görmeye başlamıştır. tıpkı vakitte roman, çabucak sonraki yıl Amerikan Gençlik Edebiyatı’nın en değerli mükafatlarına layık görülür ve 1972 yılında da Martin Ritt tarafınca sinemaya uyarlanır. Aldığı mükafatlar bir yana, bu kısa ve aldatıcı bir biçimde sıradan bir lisanla yazılmış üzere görünen roman epeyce okunmuş, pek sevilmiştir. Sounder, 1957’de kurulmuş olan Amerikan Gençlik Kütüphaneleri’nde en hayli okunanlar ortasına girer.
BİR İNSANLIK SORUNU
21. yüzyıldan bakıldığında Dünya Gençlik Klasikleri listesindeki yerini hâlâ koruyan Sounder, Türkiye’nin toplumsal tarihinde yarıcılığı andıran ortakçılık sistemi etrafında yaşanan krizin toplumsal yansımalarını, siyahî bir gencin gözünden anlatır. Ortakçılık, Amerika’da köleciliğin akabinde gelen ve yaklaşık yüzyıl sürmüş, siyahîlerle birlikte fakir beyazların da maruz kaldığı, ziraî üretim etrafında gelişmiş toplumsal sistemdir. Amerika’da Afrika kökenli siyahîler, 1865 yılında köleliğin yasaklanmasıyla özgürlüklerine kavuşurlar. Sounder’ın sahibi ve ailenin babası da azad edilmiş manasında freedmen denilen bu insanlardan biridir. Azad edilmişler, kölelik periyotlarında bir epeyce beceriyi öğrenme yahut geliştirme fırsatına sahip olmadıkları için ekseriyetle tarım işçisi olarak, hatta birçok vakit onları köleleştiren aileler için çalışır. Bu sistem ortasında bir ortada kalmaya çalışan ailenin kıssası ile Sounder sarsıcı insanlık meseleleriyle bir yüzleşmedir.
Bir çocuğun bir hayvanla kurduğu bağın ne kadar derin olabileceği, av köpeği Sounder’ın kuvvetli karakteri hakkındaki çarpıcı tasvirlerle gözler önüne serilir: “Sounder’ın sesine değer biçilemezdi. Bu ses, büyük göğüs kafesinden ve geniş çenesinden âdeta bir mağaranın içinden yankılanıp geliyormuşçasına çıkıyordu; daha dışarıya ulaşmadan yarı yankıya dönüşüyordu. Avını ağaca kaçmak zorunda bırakan Sounder’ın geceyi dolduran ani havlamasını duyan bir yabancı, ağacın altında bir değil, altı köpek olduğunu düşünebilirdi. Fakat kırsalın tamamında, verandalarının direklerine yaslanmış yahut kulübelerinin kapılarında dikilmiş olan komşular, bu sesin Sounder’a ilişkin olduğunu biliyorlardı.”
60’ların Amerikan toplumunda hem bir çocuğun tıpkı vakitte bir siyahînin sahiplendiği bir köpek olarak Sounder’ın, haksızlıklar karşısında pahalı bulup sığındıkları dostlukları, yollarına devam etmek için onlara güç verecektir.
William Howard Armstrong, Sounder’ı büyüyen sivil haklar hareketinin tam ortasında yazdı ve 1969 yılında yayınladı. Amerikan Gençlik Edebiyatı’nda 1960’lı yıllar, gerçekçilik akımının edebiyata hâkim olduğu bir periyottu ve Harper Lee’nin temelsiz bir savla yargılanan bir siyahî ve onun avukatının öyküsünü anlattığı Bülbülü Öldürmek isimli romanı 1960’ta yayımlandığında pek ses getirmişti. Sounder bu biçimde bir atmosferde ve birkaç ay süren kısa bir sessizlikten daha sonra ilgi görmeye başlamıştır. tıpkı vakitte roman, çabucak sonraki yıl Amerikan Gençlik Edebiyatı’nın en değerli mükafatlarına layık görülür ve 1972 yılında da Martin Ritt tarafınca sinemaya uyarlanır. Aldığı mükafatlar bir yana, bu kısa ve aldatıcı bir biçimde sıradan bir lisanla yazılmış üzere görünen roman epeyce okunmuş, pek sevilmiştir. Sounder, 1957’de kurulmuş olan Amerikan Gençlik Kütüphaneleri’nde en hayli okunanlar ortasına girer.
BİR İNSANLIK SORUNU
21. yüzyıldan bakıldığında Dünya Gençlik Klasikleri listesindeki yerini hâlâ koruyan Sounder, Türkiye’nin toplumsal tarihinde yarıcılığı andıran ortakçılık sistemi etrafında yaşanan krizin toplumsal yansımalarını, siyahî bir gencin gözünden anlatır. Ortakçılık, Amerika’da köleciliğin akabinde gelen ve yaklaşık yüzyıl sürmüş, siyahîlerle birlikte fakir beyazların da maruz kaldığı, ziraî üretim etrafında gelişmiş toplumsal sistemdir. Amerika’da Afrika kökenli siyahîler, 1865 yılında köleliğin yasaklanmasıyla özgürlüklerine kavuşurlar. Sounder’ın sahibi ve ailenin babası da azad edilmiş manasında freedmen denilen bu insanlardan biridir. Azad edilmişler, kölelik periyotlarında bir epeyce beceriyi öğrenme yahut geliştirme fırsatına sahip olmadıkları için ekseriyetle tarım işçisi olarak, hatta birçok vakit onları köleleştiren aileler için çalışır. Bu sistem ortasında bir ortada kalmaya çalışan ailenin kıssası ile Sounder sarsıcı insanlık meseleleriyle bir yüzleşmedir.
Bir çocuğun bir hayvanla kurduğu bağın ne kadar derin olabileceği, av köpeği Sounder’ın kuvvetli karakteri hakkındaki çarpıcı tasvirlerle gözler önüne serilir: “Sounder’ın sesine değer biçilemezdi. Bu ses, büyük göğüs kafesinden ve geniş çenesinden âdeta bir mağaranın içinden yankılanıp geliyormuşçasına çıkıyordu; daha dışarıya ulaşmadan yarı yankıya dönüşüyordu. Avını ağaca kaçmak zorunda bırakan Sounder’ın geceyi dolduran ani havlamasını duyan bir yabancı, ağacın altında bir değil, altı köpek olduğunu düşünebilirdi. Fakat kırsalın tamamında, verandalarının direklerine yaslanmış yahut kulübelerinin kapılarında dikilmiş olan komşular, bu sesin Sounder’a ilişkin olduğunu biliyorlardı.”
60’ların Amerikan toplumunda hem bir çocuğun tıpkı vakitte bir siyahînin sahiplendiği bir köpek olarak Sounder’ın, haksızlıklar karşısında pahalı bulup sığındıkları dostlukları, yollarına devam etmek için onlara güç verecektir.