JoKeR
Active member
Anadolu’nun sembolik ağaçlarından ardıçlar Kırsal Etraf Derneği tarafınca kitaplaştırıldı. Bahis üzerine hazırlanmış en kapsamlı yayın özelliğindeki kitap ardıçların evriminden jeolojik evrelerde Anadolu’daki ardıç varlığına, ardıç tiplerinden ardıç ormanlarına, ardıçlar ile bağlantılı mantar ve likenlerden tarihî yapılarda ardıç kullanmasına kadar bu özel ağaçlara dair şimdi her mevzuyu ortasında barındırıyor. Derneğin gönüllülerinden etraf mühendisi Dr. Mustafa Gökmen’le kitabı ve ardıç ağacının Anadolu için ehemmiyetini konuştuk.
Türkiye’nin Ardıçları projesi nasıl başladı ve oluştu?
Türkiye’nin Ardıçları kitabı, Kırsal Etraf ve Ormancılık Problemleri Araştırma Derneği gönüllülerinden oluşan geniş bir takımın uzun senelera yayılan ve külliyen gönüllülük temeline dayanan çalışmalarının eseri. 2019 yılında dernekten iki arkadaşımızın teşebbüsüyle, Birleşmiş Milletler GEF Küçük Dayanak Programı’na (SGP) yayın takviyesi müracaatının akabinde işler farklı bir boyut ve ivme kazandı.
Kitabın içeriğine dair oluşturduğumuz plan dâhilinde, derneğimiz gönüllülerinin ardıçlara dair epey farklı konularda hazırladıkları kısımlar bir daha dernekten arkadaşlarımızın kitap tasarımı ve editörlüğünde bir ortaya getirilerek bu kitap oluştu.
Kırsal Etraf Derneği Gönüllüsü Mustafa Gökmen
HAYAT ABİDESİ AĞAÇLAR
Hem kültürel birebir vakitte ekolojik manada Ardıç ağacının Anadolu için kıymeti nedir?
Milyonlarca yıldır bu topraklarda varlığını devam ettiren, Anadolu coğrafyasının en çetin şartlarına ahenk sağlayarak evrimleşen ardıçlar Anadolu’nun en kadim evlatlarından olduğu kadar Anadolu’yu en âlâ temsil eden canlılar içindedır desek yanlış olmaz. Genetik araştırmalara nazaran ardıçların atası sayılan ve kendisi de bir ardıç çeşidi olan Andız (Juniperus drupacea) Anadolu’nun ortasında olduğu Doğu Akdeniz’de ortaya çıkmıştır ve günümüzde de dünyada yalnızca bu bölgede yayılış göstermektedir. Ardıçlar ekolojik olarak özellikle kuvvetli şartlara o denli ahenk sağlamışlardır ki, öteki ağaç cinsleri ve ormanlarının ulaşamadığı yerlerde yalnızca ardıçları görürüz sıklıkla.
Ardıçlar Anadolu’nun değişken coğrafya ve ikliminden etkilendikleri kadar Anadolu medeniyetlerini ve külçeşidini de derinden etkilemişlerdir. Odununun sağlam olması niçiniyle yapı materyali olarak evvelce beri farklı hedefler için tercih edilmiştir. Kuvvetli şartlara dayanıklılığıyla adeta birer ömür abidesi özelliğindeki ardıçlar, herdem yeşil oluşları, uzun ömürleri, şifaları ve kimi tiplerinin devasa boyutlara ulaşmasıyla bilhassa de bozkır kültüründe kutsal görülen ağaçlardan olmuşlardır.
Denizli Gemiş’te mermer ocağı açılmak istenen bir ardıç ormanındaki anıtsal kokulu ardıç.
Araştırmaya katkıda bulunan isimlerden Volkan Yalazay.
ÖLDÜKTEN daha sonra 300 YIL AYAKTA KALABİLİYORLAR
Ardıç ağacının mezar başına dikildiğini de biliriz. Bunun sembolik bir manası var mı?
Öncelikle bir mevzuyu açıklığa kavuşturmak isterim. Ardıç tohumlarını içeren üzümsü kozalakların ve tohumu kaplayan sert odunsu yapının tabiatta kolay aşınmaması niçiniyle, ardıç kozalaklarından tohumlar kolay kolay filizlenmez. Uzun yıllar boyunca tohumdan yaygın formda üretilemeyen ardıç fidanlarının, yakın vakitte, Hüzünlü Cemal Gültekin ve arkadaşları tarafınca fidanlıklarda kitlesel üretimi gerçekleştirilmiş ve ağaçlandırmalarda kullanılır tiplerden olması sağlanmıştır.
Derneğimiz gönüllüsü Volkan Yalazay’ın dikkatimizi çektiği üzere, mezarların mevcut ardıçların tabanına kazılmış olması daha büyük olasılıktır. Her ihtimalde, ölen kişinin mezarının bilhassa ardıç ağacının altında tercih edilmesinin sembolik manasının temelinde ardıç ağacının biyolojik özellikleri yatar. Ardıç ağaçları öldükten daha sonra da yüzsenelerca çürümeden ayakta kalırlar. Örneğin kokulu ardıcın (Juniperus foetidissima), öldükten daha sonra dikili kuru olarak 300 yıldan fazla yıkılmadan ayakta kalabildiği araştırmacılar tarafınca belirtilmektedir. Bu biyolojik özellikleri ötürüsıyla ardıç ağaçları, ölseler dahi ölen insanların yok olmadıklarını ve ayakta durduklarını sembolize eder.
Bodur Ardıç- Kozalak, Çamkoru.
Ardıç, Finike İğdir Çeşme.
Andız, Gidengelmez Dağları.
Geçmişte ardıçlar tıbbi kullanmasın yanı sıra mimaride de kullanılıyordu. Pekala bugün ardıç hangi alanlarda kullanılıyor?
Odunlarının sağlam yapısı niçiniyle ardıçlar geçmişte en yaygın olarak konut imalinde olmak üzere, tarihi taş köprülerin temellerindeki kazıklardan, mobilya ve müzik aletlerinin imaline kadar fazlaca farklı alanlarda tercih edilmiş, biroldukça ardıç çeşidinin bileşenleri tıpta ve eczacılıkta kullanıldığı üzere halk içinde da ardıçların odun, kısım, yaprak, kozalak ve yağları beslenme ve tedavi gayeli kullanıla gelmiştir.
Günümüz Türkiye’sinde kırsaldan kente yaşanan göçler ve yapı materyalinde betonun yükte tercih edilmesi sonucunda ardıçların yapı materyali olarak kullanması azalmıştır. Lakin, ardıç ormanları üstündeki baskılar azalmanın bilakis aksine artmıştır. Geçmişte üstün özelliklerine uygun alanlarda kullanılması tercih edilen ardıçlar, günümüzde adeta sobaya atılan odun değersizliğiyle biyokütle güç tesislerinde yakılmak üzere yakıt olarak kullanılmaktadır. Mersin’in Toros dağları eteklerindeki köylerinde 70 ila 500 yıllık ardıç ağaçlarının bulunduğu kadim ardıç ormanlarında 40 bin ardıcın kesileceği ve yakıt hammaddesi olarak biyokütle güç santralinde yakılacağı konusu geçtiğimiz günlerde meclis gündeminde de lisana getirilmişti.
Ağaçlara ve ormana ilgi artıyor
Bugün rastgele bir çocuğun sokakta, parkta, ormanda gördüğü bir ağacın çeşidini anlaması epey sıkıntı. Hatta yetişkinlerin de… Bugün hâlâ devam eden iklim krizi üzere sorunlarımızın altında ağaçları tanımıyor olmamız, daha genelde tabiatla münasebet kurmuyor olmamız olabilir mi?
Aslında bu kanının bilakis son senelerda bilhassa kentlerde ağaçlara, ormana ilginin arttığından kelam edebiliriz. Derneğimizin Ankara’da 1993 yılından beri -pandemi periyoduna kadar- kesintisiz olarak düzenlediği “Ağaçbilim-Dendroloji Okulu”na yıllar ortasında ilginin nasıl arttığına şahsen şahit olduk. Ağaçları tanımaya istekli her yaştan yetişkinlerin iştirakine açık ve fiyatsız olarak düzenlediğimiz Ağaçbilim Okulu’na talep son senelerda o denli artmıştı ki, üniversitelerin okulumuz için tahsis ettiği en büyük amfilere sığamaz olmuştuk.
Misal biçimde, ekolojik tahribata karşı biroldukca yurttaşın birlikte direnme ve sahip olduğumuz doğal kıymetleri müdafaa gayretlerine her gün biroldukca farklı kentte, köyde yenilerine şahit oluyoruz.
Türkiye’nin Ardıçları projesi nasıl başladı ve oluştu?
Türkiye’nin Ardıçları kitabı, Kırsal Etraf ve Ormancılık Problemleri Araştırma Derneği gönüllülerinden oluşan geniş bir takımın uzun senelera yayılan ve külliyen gönüllülük temeline dayanan çalışmalarının eseri. 2019 yılında dernekten iki arkadaşımızın teşebbüsüyle, Birleşmiş Milletler GEF Küçük Dayanak Programı’na (SGP) yayın takviyesi müracaatının akabinde işler farklı bir boyut ve ivme kazandı.
Kitabın içeriğine dair oluşturduğumuz plan dâhilinde, derneğimiz gönüllülerinin ardıçlara dair epey farklı konularda hazırladıkları kısımlar bir daha dernekten arkadaşlarımızın kitap tasarımı ve editörlüğünde bir ortaya getirilerek bu kitap oluştu.
Kırsal Etraf Derneği Gönüllüsü Mustafa Gökmen
HAYAT ABİDESİ AĞAÇLAR
Hem kültürel birebir vakitte ekolojik manada Ardıç ağacının Anadolu için kıymeti nedir?
Milyonlarca yıldır bu topraklarda varlığını devam ettiren, Anadolu coğrafyasının en çetin şartlarına ahenk sağlayarak evrimleşen ardıçlar Anadolu’nun en kadim evlatlarından olduğu kadar Anadolu’yu en âlâ temsil eden canlılar içindedır desek yanlış olmaz. Genetik araştırmalara nazaran ardıçların atası sayılan ve kendisi de bir ardıç çeşidi olan Andız (Juniperus drupacea) Anadolu’nun ortasında olduğu Doğu Akdeniz’de ortaya çıkmıştır ve günümüzde de dünyada yalnızca bu bölgede yayılış göstermektedir. Ardıçlar ekolojik olarak özellikle kuvvetli şartlara o denli ahenk sağlamışlardır ki, öteki ağaç cinsleri ve ormanlarının ulaşamadığı yerlerde yalnızca ardıçları görürüz sıklıkla.
Ardıçlar Anadolu’nun değişken coğrafya ve ikliminden etkilendikleri kadar Anadolu medeniyetlerini ve külçeşidini de derinden etkilemişlerdir. Odununun sağlam olması niçiniyle yapı materyali olarak evvelce beri farklı hedefler için tercih edilmiştir. Kuvvetli şartlara dayanıklılığıyla adeta birer ömür abidesi özelliğindeki ardıçlar, herdem yeşil oluşları, uzun ömürleri, şifaları ve kimi tiplerinin devasa boyutlara ulaşmasıyla bilhassa de bozkır kültüründe kutsal görülen ağaçlardan olmuşlardır.
Denizli Gemiş’te mermer ocağı açılmak istenen bir ardıç ormanındaki anıtsal kokulu ardıç.
Araştırmaya katkıda bulunan isimlerden Volkan Yalazay.
ÖLDÜKTEN daha sonra 300 YIL AYAKTA KALABİLİYORLAR
Ardıç ağacının mezar başına dikildiğini de biliriz. Bunun sembolik bir manası var mı?
Öncelikle bir mevzuyu açıklığa kavuşturmak isterim. Ardıç tohumlarını içeren üzümsü kozalakların ve tohumu kaplayan sert odunsu yapının tabiatta kolay aşınmaması niçiniyle, ardıç kozalaklarından tohumlar kolay kolay filizlenmez. Uzun yıllar boyunca tohumdan yaygın formda üretilemeyen ardıç fidanlarının, yakın vakitte, Hüzünlü Cemal Gültekin ve arkadaşları tarafınca fidanlıklarda kitlesel üretimi gerçekleştirilmiş ve ağaçlandırmalarda kullanılır tiplerden olması sağlanmıştır.
Derneğimiz gönüllüsü Volkan Yalazay’ın dikkatimizi çektiği üzere, mezarların mevcut ardıçların tabanına kazılmış olması daha büyük olasılıktır. Her ihtimalde, ölen kişinin mezarının bilhassa ardıç ağacının altında tercih edilmesinin sembolik manasının temelinde ardıç ağacının biyolojik özellikleri yatar. Ardıç ağaçları öldükten daha sonra da yüzsenelerca çürümeden ayakta kalırlar. Örneğin kokulu ardıcın (Juniperus foetidissima), öldükten daha sonra dikili kuru olarak 300 yıldan fazla yıkılmadan ayakta kalabildiği araştırmacılar tarafınca belirtilmektedir. Bu biyolojik özellikleri ötürüsıyla ardıç ağaçları, ölseler dahi ölen insanların yok olmadıklarını ve ayakta durduklarını sembolize eder.
Bodur Ardıç- Kozalak, Çamkoru.
Ardıç, Finike İğdir Çeşme.
Andız, Gidengelmez Dağları.
Geçmişte ardıçlar tıbbi kullanmasın yanı sıra mimaride de kullanılıyordu. Pekala bugün ardıç hangi alanlarda kullanılıyor?
Odunlarının sağlam yapısı niçiniyle ardıçlar geçmişte en yaygın olarak konut imalinde olmak üzere, tarihi taş köprülerin temellerindeki kazıklardan, mobilya ve müzik aletlerinin imaline kadar fazlaca farklı alanlarda tercih edilmiş, biroldukça ardıç çeşidinin bileşenleri tıpta ve eczacılıkta kullanıldığı üzere halk içinde da ardıçların odun, kısım, yaprak, kozalak ve yağları beslenme ve tedavi gayeli kullanıla gelmiştir.
Günümüz Türkiye’sinde kırsaldan kente yaşanan göçler ve yapı materyalinde betonun yükte tercih edilmesi sonucunda ardıçların yapı materyali olarak kullanması azalmıştır. Lakin, ardıç ormanları üstündeki baskılar azalmanın bilakis aksine artmıştır. Geçmişte üstün özelliklerine uygun alanlarda kullanılması tercih edilen ardıçlar, günümüzde adeta sobaya atılan odun değersizliğiyle biyokütle güç tesislerinde yakılmak üzere yakıt olarak kullanılmaktadır. Mersin’in Toros dağları eteklerindeki köylerinde 70 ila 500 yıllık ardıç ağaçlarının bulunduğu kadim ardıç ormanlarında 40 bin ardıcın kesileceği ve yakıt hammaddesi olarak biyokütle güç santralinde yakılacağı konusu geçtiğimiz günlerde meclis gündeminde de lisana getirilmişti.
Ağaçlara ve ormana ilgi artıyor
Bugün rastgele bir çocuğun sokakta, parkta, ormanda gördüğü bir ağacın çeşidini anlaması epey sıkıntı. Hatta yetişkinlerin de… Bugün hâlâ devam eden iklim krizi üzere sorunlarımızın altında ağaçları tanımıyor olmamız, daha genelde tabiatla münasebet kurmuyor olmamız olabilir mi?
Aslında bu kanının bilakis son senelerda bilhassa kentlerde ağaçlara, ormana ilginin arttığından kelam edebiliriz. Derneğimizin Ankara’da 1993 yılından beri -pandemi periyoduna kadar- kesintisiz olarak düzenlediği “Ağaçbilim-Dendroloji Okulu”na yıllar ortasında ilginin nasıl arttığına şahsen şahit olduk. Ağaçları tanımaya istekli her yaştan yetişkinlerin iştirakine açık ve fiyatsız olarak düzenlediğimiz Ağaçbilim Okulu’na talep son senelerda o denli artmıştı ki, üniversitelerin okulumuz için tahsis ettiği en büyük amfilere sığamaz olmuştuk.
Misal biçimde, ekolojik tahribata karşı biroldukca yurttaşın birlikte direnme ve sahip olduğumuz doğal kıymetleri müdafaa gayretlerine her gün biroldukca farklı kentte, köyde yenilerine şahit oluyoruz.