Taliban’ın Afganistan idaresini ele geçirmesi, en epeyce bayanları etkiledi. Bayanların bir anda hayatları değişti. Kaçarak Türkiye’ye gelen 21 yaşındaki Fevziye Ahmedzai ve ailesi yaşadıklarını DW Türkçe’ye anlattı.
Afganistan’da idaresi ele geçiren Taliban’ın yarattığı endişe iklimi, binlerce ailenin göç etmesine niye oldu. O ailelerden bir kısmı İran üzerinden Türkiye’ye ulaştı, bir kısmı da hala yollarda. Güç ve meşakkatli bir seyahatin akabinde Türkiye’ye ulaşanaileler ise bir nebze de olsa rahat nefes aldı. DW Türkçe’nin konuştuğu dokuz kişilik Ahmedzai ailesi de Van’da yerleştikleri iki odalı konutta yeni bir hayat kurmaya çalışıyor. Ailenin 21 yaşındaki üyesi Fevziye Ahmedzai, Taliban’ın geri dönüşü ile hayatları alt üst olan sayısız Afgan bayandan biri.
Bir yaşındayken savaş başladı
Fevziye, 2000 yılında Afganistan’ın Kabil kentine bağlı Ferze köyünde dünyaya geldiğinde katı uygulamalarıyla Taliban ülkenin idaresindeydi. Bayanların kelam hakkı yoktu, sokağa bile tek başlarına çıkamıyorlardı. çabucak hemen bir yaşındayken ABD, 11 Eylül taarruzlarından sorumlu tuttuğu El Düstur ve önderi Usame Bin Ladin’e yönelik operasyon başlattı. Operasyonun gayesinde onun ülkesi vardı. Çünkü Bin Ladin ve El-Kaide’nin yöneticileri Kandahar Dağları’nda saklanıyor, örgütü buradan yönetiyorlardı. ABD müdahalesi ile Taliban idaresi bitmiş oldurildi lakin ülkedeki savaş hiç bir vakit bitmedi.
Parasızlıktan okuyamadı
Taliban idaresinin sona ermesi ile Afganistan’da yeni bir devir başladı, bayanlar da bir nebze rahatladı. Ömür kaideleri epeyce iyileşmezse de artık recm edilmiyor, burka giymek zorunda bırakılmıyor, yanlarında erkek olmadan sokağa çıkabiliyor, okula gidip, çalışabiliyorlardı. Fevziye de koşulların nispeten rahatladığı bu vakitte büyüdü. Sekiz kişilik ailesiyle sakin bir hayat süren Fevziye, yoksulluk niçiniyle okuyamadı. Köylerinde okul yoktu ve genç bir kızın diğer bir yere okula gitmesi pek beğenilen karşılanmıyordu. Üstelik ailesinin onu okutacak maddi imkânları da yoktu. Aile köyde tarım yapıyor, kazandıklarıyla da zar güç geçiniyordu.
Yeni bir kent ve daha âlâ bir hayat
Afganistan’daki her genç kız üzere 20’li yaşların başı Fevziye için de artık evlilik çağıydı. O’nun da hayali keyifli bir yuva kurmaktı. İstediği oldu ve 2021 yılı başlarında Fevziye’yi istemeye geldiler. Evleneceği kişi, Mezar-ı Şerif’te resmi bir kurumun avukatı olan Muhammed Davud’du. Hayalleri gerçek olmuştu. Artık köyden çıkacak, büyük bir kent olan Mezar-ı Şerif’e gidecek ve düzgün kaidelerde yaşayacaktı. Tarihler 2021 yılı Mart ayını gösterdiğinde Muhammed ile hayatını birleştirdi. Artık yeni bir hayatı ve keyifli bir yuvası vardı. Mezar-ı Şerif’e yerleşmesinin üzerinden üç ay geçmişti. Evliliği çok güzel gidiyordu fakat o ailesini ve annesini fazlaca özlemişti. Eşinden kendisini köyüne götürmesini istedi. Birkaç gün daha sonra ne yaşayacaklarından habersiz yola çıktılar. Uzun bir seyahatten daha sonra köye vardılar. Fevziye ailesiyle hasret giderdi, arkadaşları, annesi ve kardeşleriyle vakit geçirdi.
Taliban’ın gelmesi ile kâbus başladı
Lakin kâbus yeni başlıyordu. Afgan ordusu ile savaşan Taliban, onların köyüne de gelmişti. Bir hafta devam eden çatışmalarda, köyleri birkaç kere el değiştirdi. bir süre daha sonra ordu birlikleri büsbütün çekildi ve Taliban köyü ele geçirdi. Taliban’a göre, devlette çalışanların eşi, çocukları ve malları savaş ganimetiydi. Eşi devlet kurumunda çalışan Fevziye de başına gelebilecekleri biliyordu. O niçinle saklanmaya karar verdi.
“Kızları saçlarından tutup meskenden çıkarıyorlardı. Hoş olanları nikâhlıyorlardı. Nikâhı kabul etmeyenleri öldürüyorlardı. Biz kaçıp görmeyecekleri bir yerde saklanıyorduk ve sesleri dinliyorduk. Onlar gittikten daha sonra dışarı çıkıyorduk. Çıktığımızda öldürdükleri insanları görüyorduk.”
Taliban’ın gelişi en hayli Muhammed’i korkuttu
Taliban’ın gelmesi ile hayatları bir anda alt üst olmuştu. Fevziye’nin eşi Muhammed ailesini Mezar-ı Şerif’te bırakmıştı. Artık geri dönemiyordu. O da Fevziye’nin ailesiyle birlikte köyde kalmaya başladı. Taliban’ın gelişi en hayli onu korkutuyordu. Zira devlet memuruydu.
“Askerlerin yarısı kaçtı, bir kısmı esir düştü, bir kısmı savaşta öldü. Ulusal bayraklarımızı indirip, beyaz bayraklarını astılar. Devlete çalışanlar epey tehlikedeydi. Öğrendiklerinin mallarına el koyuyorlar ve öldürüyorlardı. Çok eziyet ettiler bize.”
Mesken ve topraklarını satıp kaçakçıya verdiler
“Kaçakçılar epeyce berbat davranıyorlardı. Ekmek yoktu, su yoktu. Şok meskenlerinde erkekleri dövüyorlardı. Hasta beşerler vardı. İlaç vermiyorlardı. Yürüyerek gelirken çok zorlandık. Hudutta kanal vardı. Oradan atlamak hayli zordu. Tünele düştüğümüzde de çıkmak zordu. Kaç sefer yere düştüm, yaralandım. Çok berbattı.”
Silahlı soyguncular her şeylerini çaldı
Artık İran’a varmışlardı ama kâbusları bir türlü bitmiyordu. İran hududunu geçerken silahlı soyguncular önlerini kesip, kalan paralarını, telefonlarını çaldı. kimi bazı yürüyerek, birtakım bazı araçlarla 25 gün seyahat eden aile sonunda Türkiye sonunu geçti. Aç ve susuz seyahatte Muhammed’i en epeyce korkutan şey ise yakalanmaktı.
“Stres ve dehşet vardı. Oradan çıkıp Nemruz’a, Pakistan’a ya da İran’a gelene kadar korkuyorduk. Bizi öldürecekleri korkusu vardı. Nitekim de yakalasalar öldürürlerdi.”
Anne Roya Taliban’ı en düzgün bilenlerden biri
Tüm paraları çalınsa da Türkiye’ye varmışlardı. Bir yere gidecek imkânları da kalmadığı için Van’da yaşamaya karar verdiler. Van’da hala 700 Afgan ailenin yaşadığı iddia ediliyor. Ahmedzai ailesi daha evvel gelen Afganların takviyesi ile bir konut bulup yerleşti. Üç haftadır Van’da iki odalı bir konutta yaşıyorlar. Anne Roya tekrar Afganistan’a dönmek istemiyor. Roya, Taliban’ın bayanlara nasıl davrandığını en güzel bilenlerden biri.
“Bir köye yahut kente girdiklerinde hoş bayanları kendilerine nikâhlamaya zorluyorlar. Bayanlar bunu kabul etmezlerse onları öldürüyorlar. Saklananlar ise bizim üzere kaçıyor. Bunların hepsini uzun yıllar evvel de gördüm. Bizim köyümüze gelmeden bir okul vardı. Oraya bomba koydular. Kızları öldürdüler. Kızların okumasına müsaade vermiyorlar, zorla burka giydiriyorlar. Orada yaşamak zordur. Bayanlar için bir cehennemdir.”
Avukat Muhammed bulaşık yıkayarak günde 50 TL kazanıyor
Ahmedzai ailesi Türkiye’den bir Avrupa ülkesine gitmek istiyor. Van’daki bir lokantada günde 15 saat çalışıp, 50 TL kazanan avukat Muhammed bunun niçinini şu biçimde açıklıyor:
“Ben istiyorum ki evladım savaş olmayan bir ülkede büyüsün. Babası üzere o kadar okuyup, zahmet çekip, bir yabancı ülkeye gitmesin. Bakın burada bir kimliğim bile yok. Ben o kadar okudum, avukat oldum. Burada 15 saat bulaşık yıkayıp, 50 lira alıyorum. 50 lira bizim ekmek paramıza bile yetmiyor. Ben oğlumu düşünüyorum. Mecbur diğer bir ülkeye gideceğiz ki o devlet bize yardım etsin.”
Afganistan’da yaşadığı travmanın tesirlerini hala atlatamayan Fevziye’nin hayali de Avrupa’ya gitmek ve huzurlu bir hayat yaşamak. Afganistan’a geri dönmek isteyip istemediği sorusuna da yanıtı net.
“Asla Afganistan’a dönmek istemiyorum.”
Felat Bozarslan/Van
© Deutsche Welle Türkçe
Afganistan’da idaresi ele geçiren Taliban’ın yarattığı endişe iklimi, binlerce ailenin göç etmesine niye oldu. O ailelerden bir kısmı İran üzerinden Türkiye’ye ulaştı, bir kısmı da hala yollarda. Güç ve meşakkatli bir seyahatin akabinde Türkiye’ye ulaşanaileler ise bir nebze de olsa rahat nefes aldı. DW Türkçe’nin konuştuğu dokuz kişilik Ahmedzai ailesi de Van’da yerleştikleri iki odalı konutta yeni bir hayat kurmaya çalışıyor. Ailenin 21 yaşındaki üyesi Fevziye Ahmedzai, Taliban’ın geri dönüşü ile hayatları alt üst olan sayısız Afgan bayandan biri.
Bir yaşındayken savaş başladı
Fevziye, 2000 yılında Afganistan’ın Kabil kentine bağlı Ferze köyünde dünyaya geldiğinde katı uygulamalarıyla Taliban ülkenin idaresindeydi. Bayanların kelam hakkı yoktu, sokağa bile tek başlarına çıkamıyorlardı. çabucak hemen bir yaşındayken ABD, 11 Eylül taarruzlarından sorumlu tuttuğu El Düstur ve önderi Usame Bin Ladin’e yönelik operasyon başlattı. Operasyonun gayesinde onun ülkesi vardı. Çünkü Bin Ladin ve El-Kaide’nin yöneticileri Kandahar Dağları’nda saklanıyor, örgütü buradan yönetiyorlardı. ABD müdahalesi ile Taliban idaresi bitmiş oldurildi lakin ülkedeki savaş hiç bir vakit bitmedi.
Parasızlıktan okuyamadı
Taliban idaresinin sona ermesi ile Afganistan’da yeni bir devir başladı, bayanlar da bir nebze rahatladı. Ömür kaideleri epeyce iyileşmezse de artık recm edilmiyor, burka giymek zorunda bırakılmıyor, yanlarında erkek olmadan sokağa çıkabiliyor, okula gidip, çalışabiliyorlardı. Fevziye de koşulların nispeten rahatladığı bu vakitte büyüdü. Sekiz kişilik ailesiyle sakin bir hayat süren Fevziye, yoksulluk niçiniyle okuyamadı. Köylerinde okul yoktu ve genç bir kızın diğer bir yere okula gitmesi pek beğenilen karşılanmıyordu. Üstelik ailesinin onu okutacak maddi imkânları da yoktu. Aile köyde tarım yapıyor, kazandıklarıyla da zar güç geçiniyordu.
Yeni bir kent ve daha âlâ bir hayat
Afganistan’daki her genç kız üzere 20’li yaşların başı Fevziye için de artık evlilik çağıydı. O’nun da hayali keyifli bir yuva kurmaktı. İstediği oldu ve 2021 yılı başlarında Fevziye’yi istemeye geldiler. Evleneceği kişi, Mezar-ı Şerif’te resmi bir kurumun avukatı olan Muhammed Davud’du. Hayalleri gerçek olmuştu. Artık köyden çıkacak, büyük bir kent olan Mezar-ı Şerif’e gidecek ve düzgün kaidelerde yaşayacaktı. Tarihler 2021 yılı Mart ayını gösterdiğinde Muhammed ile hayatını birleştirdi. Artık yeni bir hayatı ve keyifli bir yuvası vardı. Mezar-ı Şerif’e yerleşmesinin üzerinden üç ay geçmişti. Evliliği çok güzel gidiyordu fakat o ailesini ve annesini fazlaca özlemişti. Eşinden kendisini köyüne götürmesini istedi. Birkaç gün daha sonra ne yaşayacaklarından habersiz yola çıktılar. Uzun bir seyahatten daha sonra köye vardılar. Fevziye ailesiyle hasret giderdi, arkadaşları, annesi ve kardeşleriyle vakit geçirdi.
Taliban’ın gelmesi ile kâbus başladı
Lakin kâbus yeni başlıyordu. Afgan ordusu ile savaşan Taliban, onların köyüne de gelmişti. Bir hafta devam eden çatışmalarda, köyleri birkaç kere el değiştirdi. bir süre daha sonra ordu birlikleri büsbütün çekildi ve Taliban köyü ele geçirdi. Taliban’a göre, devlette çalışanların eşi, çocukları ve malları savaş ganimetiydi. Eşi devlet kurumunda çalışan Fevziye de başına gelebilecekleri biliyordu. O niçinle saklanmaya karar verdi.
“Kızları saçlarından tutup meskenden çıkarıyorlardı. Hoş olanları nikâhlıyorlardı. Nikâhı kabul etmeyenleri öldürüyorlardı. Biz kaçıp görmeyecekleri bir yerde saklanıyorduk ve sesleri dinliyorduk. Onlar gittikten daha sonra dışarı çıkıyorduk. Çıktığımızda öldürdükleri insanları görüyorduk.”
Taliban’ın gelişi en hayli Muhammed’i korkuttu
Taliban’ın gelmesi ile hayatları bir anda alt üst olmuştu. Fevziye’nin eşi Muhammed ailesini Mezar-ı Şerif’te bırakmıştı. Artık geri dönemiyordu. O da Fevziye’nin ailesiyle birlikte köyde kalmaya başladı. Taliban’ın gelişi en hayli onu korkutuyordu. Zira devlet memuruydu.
“Askerlerin yarısı kaçtı, bir kısmı esir düştü, bir kısmı savaşta öldü. Ulusal bayraklarımızı indirip, beyaz bayraklarını astılar. Devlete çalışanlar epey tehlikedeydi. Öğrendiklerinin mallarına el koyuyorlar ve öldürüyorlardı. Çok eziyet ettiler bize.”
Mesken ve topraklarını satıp kaçakçıya verdiler
“Kaçakçılar epeyce berbat davranıyorlardı. Ekmek yoktu, su yoktu. Şok meskenlerinde erkekleri dövüyorlardı. Hasta beşerler vardı. İlaç vermiyorlardı. Yürüyerek gelirken çok zorlandık. Hudutta kanal vardı. Oradan atlamak hayli zordu. Tünele düştüğümüzde de çıkmak zordu. Kaç sefer yere düştüm, yaralandım. Çok berbattı.”
Silahlı soyguncular her şeylerini çaldı
Artık İran’a varmışlardı ama kâbusları bir türlü bitmiyordu. İran hududunu geçerken silahlı soyguncular önlerini kesip, kalan paralarını, telefonlarını çaldı. kimi bazı yürüyerek, birtakım bazı araçlarla 25 gün seyahat eden aile sonunda Türkiye sonunu geçti. Aç ve susuz seyahatte Muhammed’i en epeyce korkutan şey ise yakalanmaktı.
“Stres ve dehşet vardı. Oradan çıkıp Nemruz’a, Pakistan’a ya da İran’a gelene kadar korkuyorduk. Bizi öldürecekleri korkusu vardı. Nitekim de yakalasalar öldürürlerdi.”
Anne Roya Taliban’ı en düzgün bilenlerden biri
Tüm paraları çalınsa da Türkiye’ye varmışlardı. Bir yere gidecek imkânları da kalmadığı için Van’da yaşamaya karar verdiler. Van’da hala 700 Afgan ailenin yaşadığı iddia ediliyor. Ahmedzai ailesi daha evvel gelen Afganların takviyesi ile bir konut bulup yerleşti. Üç haftadır Van’da iki odalı bir konutta yaşıyorlar. Anne Roya tekrar Afganistan’a dönmek istemiyor. Roya, Taliban’ın bayanlara nasıl davrandığını en güzel bilenlerden biri.
“Bir köye yahut kente girdiklerinde hoş bayanları kendilerine nikâhlamaya zorluyorlar. Bayanlar bunu kabul etmezlerse onları öldürüyorlar. Saklananlar ise bizim üzere kaçıyor. Bunların hepsini uzun yıllar evvel de gördüm. Bizim köyümüze gelmeden bir okul vardı. Oraya bomba koydular. Kızları öldürdüler. Kızların okumasına müsaade vermiyorlar, zorla burka giydiriyorlar. Orada yaşamak zordur. Bayanlar için bir cehennemdir.”
Avukat Muhammed bulaşık yıkayarak günde 50 TL kazanıyor
Ahmedzai ailesi Türkiye’den bir Avrupa ülkesine gitmek istiyor. Van’daki bir lokantada günde 15 saat çalışıp, 50 TL kazanan avukat Muhammed bunun niçinini şu biçimde açıklıyor:
“Ben istiyorum ki evladım savaş olmayan bir ülkede büyüsün. Babası üzere o kadar okuyup, zahmet çekip, bir yabancı ülkeye gitmesin. Bakın burada bir kimliğim bile yok. Ben o kadar okudum, avukat oldum. Burada 15 saat bulaşık yıkayıp, 50 lira alıyorum. 50 lira bizim ekmek paramıza bile yetmiyor. Ben oğlumu düşünüyorum. Mecbur diğer bir ülkeye gideceğiz ki o devlet bize yardım etsin.”
Afganistan’da yaşadığı travmanın tesirlerini hala atlatamayan Fevziye’nin hayali de Avrupa’ya gitmek ve huzurlu bir hayat yaşamak. Afganistan’a geri dönmek isteyip istemediği sorusuna da yanıtı net.
“Asla Afganistan’a dönmek istemiyorum.”
Felat Bozarslan/Van
© Deutsche Welle Türkçe