Avrupa’da Müslüman bayan ezberini bozdu

JoKeR

Active member
Osmanlı İmparatorluğu periyodunda 2. Abdülhamit’in davetlisi olarak İspanya’dan İstanbul’a gelen periyodun kıymetli bayan hakları savunucularından ve hem de müzisyen Esmeralda Cervantes Birleşmiş Devletler tarafınca desteklenen Türkiye ve İspanya Medeniyetler İttifakı, İspanya Ankara Büyükelçiliği ve İstanbul Cervantes Enttisüsü’nin düzenlediği Barselona Üniversitesi İş birliğiyle yürütülen ortak bir projeyle iki ülke içinde anılıyor.

Geçtiğimiz yıl Barselona’da “Çağın Ötesinde bir bayan: Esmeralda Cervantes/ Clotilde Cerdá’ “sergisinden daha sonra 16 Aralık’ta da Kadıköy Yel değirmeni Sanat Merkezi’nde bir stantla, sempozyumla ve Türk ve İspanyol bayan arp sanatkarlarının vereceği bir konserle anılacak. Barselona Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Nesrin Karavar, İspanya Kültürlerarası Diyalog Büyükelçi Ramon Blecua sorularımızı yanıtlandırdı.

– Osmanlı devrinde saraya davet edilen İspanyol sanatçı Esmeralda Cervantes bugün bir daha iki ülkeyi biraraya getirdi. Sİz de İspanya’da bu alanda bir çalışma yapıyorsunuz. Öncelikle bu çalışmanızdan yola çıkarak bu aktifliğin kıssasını sizden dinlesek?

Nesrin Karavar:
Esmeralda Cervantes yahut Katalan ismi ile Clotilde Cerdá Türkiye ve İspanya için 4 yıl evvel tıpkı kısımda çalıştığımız Lorena Fuster tarafınca keşfedilip XIX-XX yüzyıl avangard bayanlar: Clotilde Cerdá/Esmeralda Cervantes’in Unutulmuş Mirası başlıklı bir proje ile Barselona Mir-Puig vakfına sunuldu akademik bir araştırma projesi olarak.

Esmeralda Cervantes 15 yaşından itibaren Küba’dan İstanbul’a birfazlaca ülkeye davet edilip konserler verdiği ve yaşadığı için yerleşke içerisinde araştırmacı olarak bulunduğumuz Katalunya Unesco Bayan, Kültür ve Kimlik Çalışmaları, ADHUC cinsiyet teorileri ve çalışmaları araştırma merkezi farklı ülkelerle ilişkili olarak çalıştığımız kapalı bir proje idi.

Dr. Nesrin Karavar


Ben de projenin 1890-1893 yılları Osmanlı imparatorluğu sorumlusu idim. Adile Sultan Divan’ı üzerine İsviçre merkezli Barselona Pompeu Fabra Üniversitesi içerisinde bulunan bir araştırma merkezinde araştırma yaptığım için Esmeralda Cervantes’in keşfi olağan olarak Adile Sultan araştırması için de önemli kapılar açtı İspanya’da.

1893 Şikago Dünya Fuarı’nda ‘Türk bayan eğitimi ve edebiyatı’ isimli konuşmasını II. Abdulhamid devrini överek yaptığında hem kendi ülkesi İspanya tıpkı vakitte Güney Amerika’dan Avrupa’ya tüm dünya basınında büyük yankı uyandırdı.

Şikago Dünya Fuarına aslında İspanya bayanlarını temsil için ve arp konseri için davet edilmişti ancak birden sürpriz bir biçimde İspanya’yı temsil etmesine karşın II. Abdulhamid’in isteği ile Türk hanımının eğitim hayatı ve edebiyat dünyası ile ilgili sunum yapması devrin Kuzey Amerika arşivlerine girdiğimizde önemli bir yankı uyandırdığını görüyoruz.

Esmeralda Cervantes’in profili II. Abdulhamid’in yasaklı, kanlı, bayanların hiç bir hakkı olmadığı bir imparatorluk ile uyuşmuyordu: Esmeralda İspanyol burjuvasıne ilişkin, ressam ve İspanya kraliçesi II. Isabel’in fazlaca yakın arkadaşı olan bir anne tarafınca yetiştirilmiş üst seviye mason bir aileye mensuptu.

– Bu aktiflik çerçevesinde geçtiğimiz aylarda İspanya’da bir stant açtınız. İlgi nasıldı? Esmeralda Cervantes bugünkü Türk ve İspanyol halkı için neyi tabir ediyor?

N.K:
22 Temmuz- 4 Ekim 2020 tarihleri içinde Barselona El Palau Robert’te bestekar, arpist, müellif ve dünya bayanları hakları savunucusu kimliklerini öne çıkararak ‘Çağının ötesinde bir bayan: Esmeralda Cervantes/ Clotilde Cerdá’ standı ile 4 yıl yerleşke içerisinde kıtalar ortası gerçekleştirdiğimiz projeyi halka sunduk. Standın Osmanlı imparatorluğu sorumlusu idim.

Ve elbette iddia edeceğimiz üzere en epey ilgi bakılırsan, tenkit alan kısımda bu oldu. Birfazlaca yorumda ‘kanlı’ II. Abdulhamid periyodunu olumlu gösterdiğimiz, harem hayatını, Osmanlı bayanının tüm haklara sahip olduğu, mecmualarının, romanlarının, kültür hayatının pek üst seviyede olduğu izlenimini vermeye çalıştığımız üzere tenkitler aldık.

İSLAM BAYANLARINI ANLATTI

– Esmeralda Cervantes bununla birlikte Osmanlı periyodunun kıymetli bayan muharrirlerinden Fatma Aliye’nin de epey yakın arkadaşı. Bu dostluktan da bahseder misiniz?


Fatma Aliye



N.K: Esmeralda, Fatma Aliye’yi ve bilhassa ‘İslam Kadınları’ kitabını yalnızca 1893 yılında Şikago’da dünyaya tanıtmadı. Ayrıyeten yaptığımız araştırmalarda olağanüstü bir şeye ulaştık. Esmeralda İspanya’ya döndükten daha sonra Kanarya adalarına yerleşti. Tenerife gazetesinde ‘Doğu’ya Seyahat’ başlıklı yazı dizisi yayınladı.

Bu yazılarda Fatma Aliye’nin ‘İslam Kadınları’ yapıtından bahsederek en uygununun kelamı Türk bayanına bırakmak olduğunu ve bu kitaptan alıntılar yaparak bir süre yayınladı İspanyolca olarak. Bu da olağan olarak elimize Esmeralda’nın II. Abdulhamid tarafınca finanse edildiği için Şikago’da bizim ismimize o konuşmayı yapmadığını, bilakis sahiden deneyimleriyle üç yıl yaşadığı İstanbul’da gördüklerinden daha sonra olduğunu gösteriyor. 2022 yılı XIX. XX. yüzyıl bayan edebiyatı dersime Fatma Aliye’nin ‘İslam Kadınları’ kitabını koydum.

Ayrıyeten İspanya’nın epeyce değerli bir yayın meskeni ile Fatma Aliye’nin romanlarının çevirisi için görüşmeler yapıyorum. İki ülke içinde programın başlığını ‘Medeniyetler İttifakı: Esmeralda Cervantes’ laboratuvar dışına yeni çıkmaya başlamış olan bu bahsin aslında toplumları ne kadar ilgilendirdiğini gösteriyor.

Ramón Blecua


SANAT VE KÜLTÜR ORTAK PAHA

Ekim 2020 yılında Avrupa Birliği İran ve Irak büyükelçiliği misyonunuzdan daha sonra Medeniyetler İttifakı çalışmalarınızdan dolayı İspanya Dış işleri bakanlığı Avrupa Birliği ile ortaklaşa yeni bir büyükelçilik oluşturdu: Türkçeye çeviri ettiğimizde tam karşılamasa da Kültürler ortası diyalog ve aracılık büyükelçiliği. bakılırsavde birinci yaptığınız Türkiye ve İspanya içinde bağlantıları yeniden başlatma uğraşlarınız oldu?

Ramón Blecua:
Sanatı ve kültürü paylaştığımızda aramızdaki bütün farkların ortadan kalktığını görüyoruz. 2005 yılında Kofi Anan ile Türkiye ve İspanya’nın takviyesi ile Medeniyetler İttifakı bu hedefle yola çıktı. bu biçimdedan beridir Medeniyetler İttifakı kültürler ortası diyalog faaliyetlerine devam etmekte. Bu faaliyetleri hükümetler, toplumsal toplum örgütleri, üniversiteler ile gerçekleştirmeye bir daha iki ülke önderliğinde devam ediyoruz.

Türk ve İspanya bağlantılarıyla yakından ilgilendim

– Kültür sanatta iki ülkenin ortak özellikleri için neler söylersiniz?

Ramón Blecua:
Esmeralda’nın Osmanlı İmparatorluğu senelerından epeyce evvel Ibn Arabi’nin Konya’ya gelmesi ile başladı. Ibn Arabi niye öteki bir ülkeyi değil de Selçuklu devri Konya’sını seçti? Biroldukça Endülüs düşünürünün yaptığı üzere Fas, Tunus yahut Cezayir’i seçebilirdi. ondan sonrasında 1403-1406 yılları içinde İspanyol Büyükelçi Ruy Gonzalez de Clavijo III. Enrique tarafınca Timur periyodu Semerkand’ına gönderildi. Hindistan Büyükelçiliğinde bulunduğum periyotlarda bu bahis ile Türk ve İspanyol dünyası tarihi araştırmalarımdan dolayı bilhassa ilgilendim. Ruy Gonzalez de Clavijo ‘Timur’un Büyükelçisi’ olarak anılarını yayınladı. Yeni misyonum ile bu kitap ve mevzuya yeniden dönmüş oldum. sonrasındasındaki periyotlarda dünya edebiyatında İstanbul’u ve Türkleri tanıtan kişinin hayali değil de nitekim Osmanlı topraklarında bulunan, birebir Türkler ile irtibata geçen kişi Miguel de Cervantes’i görüyoruz.

Medeniyetler İttifakı olarak İstanbul’un dünyasının en epeyce satan kitaplarından Don Kişot üzere bir yapıtta isminin geçmesi şüphesiz iki ülke içinde epeyce kıymetli edebi bir paydaşlık. Dünya da hangi kent Don Kişot’ta isminin geçmesini istemezdi ki! Geçen hafta Sevilla’da iklim değişikliği, dijitalleşme devri, yapay zekâ, dünya barışı üzere bahislerin ele alındığı üç günlük milletlerarası bir program düzenledim. Medeniyetler İttifakı şayet yeni dünya barışında rol almak istiyorsa bu bahislerin başkanları içinde yer almak zorunda.

örneğin, şayet bayan çalışmalarına girmemiş olsaydık Esmeralda Cervantes üzere iki ülke içinde 1893 yılında başlatmış olduğu medeniyetler ittifakı çalışması ile ilgili bu programı düzenlememiş olmayacaktık. Kasım 2021 yılında Ankara’da Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ve İspanya başbakanı Pedro Sanchez tarafınca gerçekleştirilen ve medeniyetler ittifakına da değinilen görüşme Esmeralda Cervantes’in 1893 yılında Şikago kongresinde verdiği konuşmanın bir devamı niteliğinde aslında.

Don Kişot


İki Carventes’in İstanbul seyahati

– 2019 yılında dünyada Miguel de Cervantes rotası ortasına İstanbul’u dahil etmek için bir proje yapmıştınız. Cervantes’lerin İstanbul’undan bugüne neler kalmış?

N.K.
Bildiğiniz üzere Barselona’da Don Kişot’ta geçen kentler içinde. Bununla büyük gurur duyarlar ve: ‘Hangi kent Don Kişiot’ta yer almak istemezdi ki!’ derler. Miguel de Cervantes ve Esmeralda’nın ortak semtleri Pera idi. Don Kişot rotasını çıkardığımda yapıtlarını inceleyerek Pera bölgesi de bulunuyor. Osmanlı devri Fransızca gazete arşivlerinde yaptığım araştırmalarda Esmeralda’nın saray haricinde verdiği dinletilerde Pera bölgesi geçiyor. çabucak hemen Esmeralda’nın bir günlüğüne ulaşamadık ancak İstanbul’dan İspanya’ya birkaç arkadaşına göndermiş olduğu mektuplar var elimizde.

İspanya Büyükelçiliği ve İspanya Medeniyetler İttifakının Kadıköy’ü seçmeleri de Fatma Aliye’nin Göztepe’de hayatış olması idi. Ayrıyeten arşivlerde Esmeralda’nın Kadıköy’de bir dinletisi olduğuna rastlamıştım. Ancak olağan olarak, Pera yani Beyoğlu bölgesi hem Miguel de Cervantes tıpkı vakitte Esmeralda’da geçen ortak semt. Saray olarak ise periyot farklılığından dolayı Miguel de Cervantes’te Topkapı sarayı, Esmeralda da ise Yıldız sarayı geçiyor.

Bu mevzu ile ilgili proje dahilinde iki çeviri yapmıştım. Cervantes, Osmanlı ve Türkler ile ilgili. Sanıyorum yayınlanmadılar ondan sonrasında İstanbul belediyesi el değiştirdiği için. Bakalım, gayemiz İstanbul’u dünya edebiyat kentleri ortasına koymak. 2023 yılı kitap ayı olan Nisan ayında bununla ilgili Barselona üniversitesinde bir ay sürecek stant ve paneller yapacağız.
 
Üst