Avrupa’da okumamışsan galeride yer yok: Sanat ideolojinin gölgesinde

JoKeR

Active member
Geçmişten günümüze ışık tutan klasik sanatların dayandığı ‘geçmiş’ teriminin çağdaş beşere itici gelmesinin yüz elli yıllık tarihi var. Çağdaş Avrupa’dan esinlenerek yapılmaya başlanan sanat, hiç bir vakit taklitleri aşmayı başaramadı. Çünkü Avrupa kendi sanatını köklerinden beslerken, bizim sanatımızın kökleri yok sayıldı. Çağdaş ve klâsik biçimiyle iki koldan yürüyen sanat anlayışımız, uzunca bir süre klâsik sanatları yok kabul etti. Son yirmi otuz yıldır daha fazla ilgi görse de geçmişin kayıplarını telafi etmek o kadar da kolay değil. Üstelik kendi ortasında de çıkmazlar barındırıyor. Klâsik sanatları çağdaş yorumlayan sanatkarlar, gelenekselciler tarafınca reddediliyor, büyük galeriler ise ikisini de görmezden geliyor. Hele de sanatçı başörtülüyse, baştan eleniyor. Klâsik sanatlar artık yok sayılmıyor tahminen, lakin biroldukca sorunla boğuşuyor. Biz de bu tabloyu masaya yatırıp, klasik sanatların sorunlarından kimilerini konuştuk. Birtakım sanatkarlar ise hala bu biçimde bir tartışma ortamının yürüyeceğinden emin değil.


BÜYÜK GALERİLERDE YER BULMAK GÜÇ

Kimi insanların klasik sanatları hiç bir vakit sanat olarak görmediğini söyleyen çizgi sanatının ustalarından Hattat Savaş Çevik, bunun yavaş yavaş kırılacağını düşünüyor: “Öteden beri maalesef klasik sanatlara ideolojik anlatım gözüyle bakılıyor. Türkiye’deki ayrışmaya paralel olarak da biraz ötekileştirme var. Büyük galerilerde yer bulması epey güç. Ben hiç başvurmadım lakin duyuyorum yer verilmediğini. Olaya ideolojik açıdan yaklaşıyorlar, sanat açısından yaklaşmıyorlar. Beşerler artık eskisi üzere değil. Her etraftan, her ideolojik yapıdan insanların klâsik sanatlara bakışında olumlu gelişmeler var. Fakat bir kısmı hala fanatik bir biçimde bu sanatı siyasallaştırıp, dinle direkt ilişkilendiriyor. İlgilidir doğal ki lakin bu bir sanattır sonuç itibariyle. Dinle ilgili olmayan sanat da yeryüzünde yoktur.”
Süleyman Berk

Savaş Çevik

İrem Büşra Özliyen


ÇAĞDAŞ BULMUYORLAR

Portfolyosunda klâsik sanatlar yazdığı için epeyce reddedildiğini anlatan İrem Büşra Özliyen, klasik sanatların çağdaş rolünü barındırdığı biçimde kendi çalışmalarını da çağdaş bulmadıklarını söz ediyor: “Açık açık klasik sanatlarla ilgilenmiyoruz diyorlar. Klasik bir işle giderseniz katiyetle bakmazlar. Öte yandan klâsik sanatlar da büsbütün İslami temele dayandırılmaya çalışılıyor her yerde. Hayat stilleri ve inanışları farklı olduğu için en başta bağlantı kurulamıyor aslına bakarsan. Klasik sanatlarla ben farklı şeyler yapmaya çalışıyoruz. Yaptığım farklı şeyler kabul görmeye başladı. Bizim alan onu da kabul etmiyor. Ebrunun bile çağdaşını yapmaya başlayınca klasik ebrucular olay çıkartıyor. Sanat bu biçimde bir şey değil. Sanatı klasiğin inanış temelinden çıkartıp sanat aracı olarak kullandığınızı tabir edebilirseniz, çağdaş galeriler de sergileyebilir.”


AVRUPA’DA EĞİTİM ALMA KURALI

Hattat Süleyman Berk, klasik sanatların büyük galerilerde yer bulamamasını ideolojiye bağlıyor: “Modern sanatı bile yapsa kişinin kimliğinden hareketle reddediyor. Hem kişinin sanatı hem kimliği başlarına uygun gelmiyorsa iki defa reddediliyor aslına bakarsan. Çağdaş yorumları olsa bile çağdaş sanat olarak kabul etmiyorlar. Büyük galerilerde yer bulmak için bir devir Avrupa’da eğitim alma kuralı koyuyorlar. Klasik sanatlar İslam sanatına kapıyı büsbütün kapatsın istiyorlar. Nasıl kapatacaksınız? Bir geçmişi, bir tarihi var. Klâsik sanatların günümüze uyarlanmasını da tartışmalıyız bence. Yeni nasıl bir şey ortaya çıkarılır. Gelenek sanki geçmişin olduğu üzere yenidenı mıdır yoksa yeni şeyler katmak mıdır? İleriye götürmek için o geleneğe bir şey katmak gerekir lakin nasıl?”

Kopya değil tesir

Türkiye’nin birinci sanat galericilerinden Yahşi Baraz, klasik sanatlarımızdan etkilenerek aktüel yorum yapabilen sanatkarların çıkması gerektiğinin altını çiziyor. “Son 20 yıl ortasında bir küme sanatçı klasik sanatlarımıza bakarak, Selçuklu, Osmanlı ve hatta Anadolu uygarlıklarından etkilenerek sanat üretmeye çalışıyor. Alışılmış buradaki zorluk şu; alıntı yaparsanız o hiç bir vakit sanat tarihine kalmaz. O denli bir sanatçı yetişmesi lazım ki klasik sanatlarımızdan etkilenip, aktüel bir yorum yapabilsin. Bizdeki sanatçı alıntı yaparak yapıtını ortaya çıkarıyor. Bu ayrımı yapacak sanat muharriri ve sanat tarihçimizin olmaması da en büyük eksiklik. Şayet bunu yapamazsak Batı’nın fotoğrafını kopyaladığımız üzere, Selçuklu, Osmanlı sanatının da yenidenını yapacağız. İranlılar, Pakistanlılar, Çinliler, Japonlar yaptı bunu. Kendi kültürlerinden dayanak alarak, etkilenerek dünyaya kabul ettirdiler. Klâsik sanatlarla ilgilenen sanatkarların ortasından epeyce değerli sanatkarlar çıkacaktır, buna inanıyorum. Galerilerin bunda tesiri olmaz, zira ticari bir pahası var. En önemli şey müzelerin kurulması.”

Yahşi Baraz


Sanat bile değiştiremiyor

Ruberu Sanat galerisinin sahibi İsmail Erdoğan, son yirmi otuz yılda klâsik sanatların kendini bulma sürecini yaşadığını belirterek şunları ekledi: “Şu anda ötekileştirmeden çok tercihlerdeki farklılık üzerinden kendi alanlarında oynanan oyunlar görüyoruz. Son yirmi otuz yılda klâsik sanatlar fazlaca önemli karşılık buluyor. Lakin bu süreçte daha çağdaş durumlar yapan, klasik sanatlara hayat veren o kanıyı bugüne taşıyan eserler kabul görmüyor. Ben onlara kapı açmak istedim galerimde. Kimi galeriler ise büsbütün çağdaş sanat ismini verdikleri eserler sergiliyor. Sorunlar genelde algılarla, kabullerle alakalı. İdeoloji sanatla değişmeyecek. İdeolojik gömleğinden sıyrılarak ortadaki yapıtın aslında fazlaca da yeni ve epey da öbür bir eser olduğunu idrak edemeyebiliyor ya da idrak etse bile ideolojik manada buna müsaade etmeyebiliyor.”

İsmail Erdoğan
 
Üst