JoKeR
Active member
BEYZA KARAKAYA
Bu yazıyı yazmadan birkaç gün evvel toplumsal medyada 90’ları güzelleyenler ile 90’ların en hoş yanının bitmiş olması olduğunu söyleyenler karşı karşıya geldiler. 90’lı yılların pop müziğini, çabucak hepimizi ekran başına kilitleyen Mahallenin Muhtarları, Üstün Baba üzere dizilerini, süratle gelişen teknolojinin çabucak hemen uzak eylemediği komşuluk ve akraba alakalarını, nostaljik bir tınıda hatırlamak olağan olarak mümkün. Ve ancak siyasi atmosferini ve bu atmosferden ziyan goren toplumsal ve toplumsal bağları hatırlayanlar ve üstelik bundan ziyan gorenlerin birebir kanaatte olmasını beklemek naiflik olurdu. 90’lara bebekliği ve çocukluğu tekabül eden bu satırların müellifinin o yılların siyasi ortamına dair hatırladıklarının ana haber bültenlerinden kulağına çalınan “irtica”, “gericilik”, “türban yasağı”, “üniversite kapısında hırpalanan genç kızlar”, namaz kılarken “yakalanan” memurlar, öğretmenler, bütün bunları vahim bir hataymış üzere anlatan Reha Muhtar ve buna karşılık o senelerda ailemizin bir ferdi üzere sevdiğimiz akşam haberlerinde ağırladığımız Ahmet Hakan olduğunu düşünün… Bugünün çocukları ile mukayese edildiğinde söz hazinesi bütün bu sözler ve kavramlarla dolan bir çocuğun nasıl bir atmosferde büyümüş olabileceğini, periyodun yıkıcı tesirleriyle özdeşleştirebiliriz. Maruf Öztoprak ikinci romanı Bin Yıl Bir Gün’de 90’lı yılların bu atmosferini, siyasi çalkantılarını, toplumsal kutuplaşmalarını, 28 Şubat sürecine giden dikenli yolları bir belgesel roman niteliğinde ve ama sağlam bir kurgu ve üslupla yansıtıyor.
HAYAL ULAN BU KIRILACAK TABİ
Bin Yıl Bir Gün, Maruf Öztoprak, Vadi Yayınları, Aralık 2021, 191 sayfa
Maruf Öztoprak, Bin Yıl Bir Gün’de 35 yaşında, kendisini “her şeydilk evvel bir memur” olarak tanımlayan, bir gün med bir gün cezir halinde yaşayan, etrafında birkaç dostu ve seveni haricinde kimsesi olmayan, melankolinin dehlizlerinde çırpınan Mustafa Aladağ isimli karakterin gözünden doksanlı yılların panoramasını çıkarıyor. Öztoprak, romanın vitrinine 90’lı yılların beyaz eşyacı, fotoğrafçı, kasetçi dükkânını; manavını, berberini yerleştiriyor. Romanı okurken adeta vakit tünelinden geçip o senelerda, küçük bir kentin sokaklarında Mustafa’nın peşi sıra dolaşıyorsunuz. Rastgele bir halk otobüsüne binip hiç bilmediği bir durakta inmek ve kentin sokaklarında kaybolmak; her Cumartesi giyinip kuşanıp istasyona giderek 17.43 trenine bilet almak ve heyecanla beklediği trene binmemek; her ayın 10’unda vesikalık fotoğraf çektirmek; boş kasetlere radyo tiyatrolarını kaydetmek ve seksen iki yaşındaki konut sahibesine Momo’luk yapmak, sinemada tekraren Eşkıya sinemasını seyretmek Mustafa’nın rutinini oluşturuyor. Kırık bir çocukluk kıssası ve eski bir sevdanın anısını kalbinde taşıyan Mustafa bir müddetdir siyasetten uzak duruyor, durmaya çalışıyor. Kalbinde sürekli Bosna’yı, Srebrenitsza’yı, Çeçenistan’ı, Filistin’i taşıyan ve lakin bütün bunlara karşın her şeye ironik bir üslupla yaklaşan her şeyi tiye alan Mustafa Eşkıya’yı bir defa daha izlemek için gittiği sinemanın bombalanmasının ardından yaralanıyor ve ömrü üzere her şeyi tiye alan karakteri de değişiveriyor. Muharrir bunu kitabın bu kısmından itibaren üslubunu değiştirerek ustalıkla sağlıyor ve bunu anlamayı okuyucuya bırakıyor. Öztoprak, Mustafa’yı entelektüel bir karakter olarak kurguluyor. Okuyan, okuduğu kitaplara, romanlara atıfta bulunan, müzik zevki oturmuş, her genç üzere vaktinde şiirler yazmış ve bunları yayımlamış, mensubu olduğu muhafazakâr partiden, parti liderinin menfaatleri için el çektirilmiş lakin özellikle gençlerin aradığı danıştığı bir adam Mustafa. etrafındaki karakterler, bir vakit içinderın solcusu arkadaşı Müfit, Hacı Ahir Beyefendi de aşikâr entelektüel birikimleri olan karakterler.
SADAKALLAHÜLAZİM
Mustafa sinemadaki bombalı taarruzdan daha sonra, hiç beklemediği ve hayal etmediği bir aşkın içine düşüyor. Bu aşk sebebiyle, ahlaki pahaları, kardeşi saydığı İbrahim ve sevdiği bayan içinde seçim yapmak zorunda kalıyor. Romanın temposu Mustafa’nın kalp atışları nispetinde hızlanıyor. Fakat her şeyi bıçak üzere kesen o “şey” oluveriyor. Arapça müzik dinlemenin yasak olduğu, genç kızların üniversitelere alınmadığı, Eşref Ziya’nın Ağlama Karanfil diye seslendiği o senelerda Mustafa konut sahibine yardıma gelen Gülizar’ın oğluna Kur’an-ı Kerim okumayı öğrettiği ve bu sebeple irticai faaliyetlerde bulunduğu nedeni öne sürülerek gözaltına alınıyor. Saatini niye sağ koluna taktığının dahi sorgulandığı göz altında, günlerce azaba maruz kalıyor. Siyasetten uzak durmaya çalışsa da devrin girdabı onu da yutuveriyor. Öztoprak romanda Sincan’da tankların yürüdüğü, siyasi çelişkilerle dolu, gençlerin piyon olarak kullanıldığı, vaktinde karanlık işlerle uğraşan nüfuzlu erkeklerin rüzgâr nereden yapıtsa oraya savrulduğu, muhafazakarlaştığı bu devri çok gerçekçi bir kurguyla nakşediyor. Howard S. Becker Toplumu Anlatmak kitabında “Hakikat yoksa sanatta yoktur” der. Bu sav her vakit, her edebiyat ve sanat yapıtı için gerçek olmasa da Bin Yıl Bir Gün Becker’ı dayanaklar nitelikte. Çünkü tam da hakikat tabanına oturuyor.
Evet Bin Yıl Bir Gün, bir 28 Şubat romanı değil. Ve lakin 28 Şubat sürecine dair toplumsal ve siyasi olayların katmanlarını oluşturduğu, bu periyodu anlatan ve hislerin tarihine kaydeden bir roman…
Bu yazıyı yazmadan birkaç gün evvel toplumsal medyada 90’ları güzelleyenler ile 90’ların en hoş yanının bitmiş olması olduğunu söyleyenler karşı karşıya geldiler. 90’lı yılların pop müziğini, çabucak hepimizi ekran başına kilitleyen Mahallenin Muhtarları, Üstün Baba üzere dizilerini, süratle gelişen teknolojinin çabucak hemen uzak eylemediği komşuluk ve akraba alakalarını, nostaljik bir tınıda hatırlamak olağan olarak mümkün. Ve ancak siyasi atmosferini ve bu atmosferden ziyan goren toplumsal ve toplumsal bağları hatırlayanlar ve üstelik bundan ziyan gorenlerin birebir kanaatte olmasını beklemek naiflik olurdu. 90’lara bebekliği ve çocukluğu tekabül eden bu satırların müellifinin o yılların siyasi ortamına dair hatırladıklarının ana haber bültenlerinden kulağına çalınan “irtica”, “gericilik”, “türban yasağı”, “üniversite kapısında hırpalanan genç kızlar”, namaz kılarken “yakalanan” memurlar, öğretmenler, bütün bunları vahim bir hataymış üzere anlatan Reha Muhtar ve buna karşılık o senelerda ailemizin bir ferdi üzere sevdiğimiz akşam haberlerinde ağırladığımız Ahmet Hakan olduğunu düşünün… Bugünün çocukları ile mukayese edildiğinde söz hazinesi bütün bu sözler ve kavramlarla dolan bir çocuğun nasıl bir atmosferde büyümüş olabileceğini, periyodun yıkıcı tesirleriyle özdeşleştirebiliriz. Maruf Öztoprak ikinci romanı Bin Yıl Bir Gün’de 90’lı yılların bu atmosferini, siyasi çalkantılarını, toplumsal kutuplaşmalarını, 28 Şubat sürecine giden dikenli yolları bir belgesel roman niteliğinde ve ama sağlam bir kurgu ve üslupla yansıtıyor.
HAYAL ULAN BU KIRILACAK TABİ
Bin Yıl Bir Gün, Maruf Öztoprak, Vadi Yayınları, Aralık 2021, 191 sayfa
Maruf Öztoprak, Bin Yıl Bir Gün’de 35 yaşında, kendisini “her şeydilk evvel bir memur” olarak tanımlayan, bir gün med bir gün cezir halinde yaşayan, etrafında birkaç dostu ve seveni haricinde kimsesi olmayan, melankolinin dehlizlerinde çırpınan Mustafa Aladağ isimli karakterin gözünden doksanlı yılların panoramasını çıkarıyor. Öztoprak, romanın vitrinine 90’lı yılların beyaz eşyacı, fotoğrafçı, kasetçi dükkânını; manavını, berberini yerleştiriyor. Romanı okurken adeta vakit tünelinden geçip o senelerda, küçük bir kentin sokaklarında Mustafa’nın peşi sıra dolaşıyorsunuz. Rastgele bir halk otobüsüne binip hiç bilmediği bir durakta inmek ve kentin sokaklarında kaybolmak; her Cumartesi giyinip kuşanıp istasyona giderek 17.43 trenine bilet almak ve heyecanla beklediği trene binmemek; her ayın 10’unda vesikalık fotoğraf çektirmek; boş kasetlere radyo tiyatrolarını kaydetmek ve seksen iki yaşındaki konut sahibesine Momo’luk yapmak, sinemada tekraren Eşkıya sinemasını seyretmek Mustafa’nın rutinini oluşturuyor. Kırık bir çocukluk kıssası ve eski bir sevdanın anısını kalbinde taşıyan Mustafa bir müddetdir siyasetten uzak duruyor, durmaya çalışıyor. Kalbinde sürekli Bosna’yı, Srebrenitsza’yı, Çeçenistan’ı, Filistin’i taşıyan ve lakin bütün bunlara karşın her şeye ironik bir üslupla yaklaşan her şeyi tiye alan Mustafa Eşkıya’yı bir defa daha izlemek için gittiği sinemanın bombalanmasının ardından yaralanıyor ve ömrü üzere her şeyi tiye alan karakteri de değişiveriyor. Muharrir bunu kitabın bu kısmından itibaren üslubunu değiştirerek ustalıkla sağlıyor ve bunu anlamayı okuyucuya bırakıyor. Öztoprak, Mustafa’yı entelektüel bir karakter olarak kurguluyor. Okuyan, okuduğu kitaplara, romanlara atıfta bulunan, müzik zevki oturmuş, her genç üzere vaktinde şiirler yazmış ve bunları yayımlamış, mensubu olduğu muhafazakâr partiden, parti liderinin menfaatleri için el çektirilmiş lakin özellikle gençlerin aradığı danıştığı bir adam Mustafa. etrafındaki karakterler, bir vakit içinderın solcusu arkadaşı Müfit, Hacı Ahir Beyefendi de aşikâr entelektüel birikimleri olan karakterler.
SADAKALLAHÜLAZİM
Mustafa sinemadaki bombalı taarruzdan daha sonra, hiç beklemediği ve hayal etmediği bir aşkın içine düşüyor. Bu aşk sebebiyle, ahlaki pahaları, kardeşi saydığı İbrahim ve sevdiği bayan içinde seçim yapmak zorunda kalıyor. Romanın temposu Mustafa’nın kalp atışları nispetinde hızlanıyor. Fakat her şeyi bıçak üzere kesen o “şey” oluveriyor. Arapça müzik dinlemenin yasak olduğu, genç kızların üniversitelere alınmadığı, Eşref Ziya’nın Ağlama Karanfil diye seslendiği o senelerda Mustafa konut sahibine yardıma gelen Gülizar’ın oğluna Kur’an-ı Kerim okumayı öğrettiği ve bu sebeple irticai faaliyetlerde bulunduğu nedeni öne sürülerek gözaltına alınıyor. Saatini niye sağ koluna taktığının dahi sorgulandığı göz altında, günlerce azaba maruz kalıyor. Siyasetten uzak durmaya çalışsa da devrin girdabı onu da yutuveriyor. Öztoprak romanda Sincan’da tankların yürüdüğü, siyasi çelişkilerle dolu, gençlerin piyon olarak kullanıldığı, vaktinde karanlık işlerle uğraşan nüfuzlu erkeklerin rüzgâr nereden yapıtsa oraya savrulduğu, muhafazakarlaştığı bu devri çok gerçekçi bir kurguyla nakşediyor. Howard S. Becker Toplumu Anlatmak kitabında “Hakikat yoksa sanatta yoktur” der. Bu sav her vakit, her edebiyat ve sanat yapıtı için gerçek olmasa da Bin Yıl Bir Gün Becker’ı dayanaklar nitelikte. Çünkü tam da hakikat tabanına oturuyor.
Evet Bin Yıl Bir Gün, bir 28 Şubat romanı değil. Ve lakin 28 Şubat sürecine dair toplumsal ve siyasi olayların katmanlarını oluşturduğu, bu periyodu anlatan ve hislerin tarihine kaydeden bir roman…