JoKeR
Active member
Birinci sinemanız daha fazlaca bayan problemine eğiliyordu. Bu sinemada de bir daha bayan problemi var lakin erkek kıssası ile… niye?
Aslında iki sinemamın de direkt bayan problemine odaklandığını söyleyemeyiz. Üç Yol’da Şair Bünyamin’in, arkeolog-Hattat kardeşi Yusuf ile olan tek taraflı kıskançlık-aşk-vicdan çatışmasını, hakikat-rüya ekseninde takip etmeye çalıştım. Ceviz Ağacı’nındaki temel problemime gelince; beraberinde bir öykü müellifi da olan edebiyat öğretmeni Hayati’nin kendi ismine bir kelam sahibi olma ve var oluş serüveni… Babası ile çatışmasının en temelde ise her tarafıyla kendi verimsizliğinin ve kısırlığının yani yaratma kaygısının imgesi olarak Ceviz Ağacı öykünün ve sinemanın tam göbeğinde duruyor. Öykü katman katman açıldıkça bayan cinayetinin de darbe travmasının da totalde bizim bugün gitgide yansısını, duruşunu, haksızlığa-zulme karşı sesini kaybeden başta sanatkarın lakin özelde ise insan tekini anlamaya ve onun yeni bir insan olarak dirilişine hizmet ettiğini söyleyebilirim. Ben kadın-erkek ayrımı yapmıyorum. esasen düşüncelerin büyüğü ayrım yapmaya başlayınca ortaya çıkıyor.
Faysal Shalbukil (Ortada)
TOPLUMSAL PROBLEMLERE DOLAYLI YOLDAN PARMAK BASMAYI TERCİH EDİYORUM
Tam burada sanatkarların aktüel problemler karşısındaki tutumunu değerlendirmenizi isteyeceğim. Çünkü sanatçı konuşmaz diyen de var, susmamalı diyen de…
Kanayan aktüel yaralarımızdan ikisi olan darbe ve bayana şiddet her sanatçı üzere benim de sessiz kalabileceğim hususlar olamazdı doğal. Ben toplumsal sorunlara dolaylı yoldan parmak basmayı tercih ediyorum. Küçümsüyor üzere algılanmak da istemem lakin direkt ve yumrukla bastığını söyleyenlerin ikiyüzlülüğünü bildiğim için daha naif ve içerden bir ses üretmeye çalışıyorum. Yani bayan derneklerinin, aile bakanlığının ve feministlerin alkışına gereksinimim yok. Dolaylı yoldan, bir erkek karakter üzerinden problemin özüne inmeye çalışarak temel sorumluğu üstlenmeye davet ediyorum onu ve natürel ki kendimi. Erk sahibi, yani görünüş itibariyle güç sahibi kendini düzelttiği ve cezayı kendine kestiği vakit, zayıfın korunmasına, birilerinin muhafazacı konumda kendine makam tutmasına ve öbür tüzel cezalara ve tedbirlere de gerek kalmayacaktır.
VAKİT OLGUSU TAŞRADA HİSSEDİLİR
Hayati’nin hayatındaki temel sorun, hayatında kendisinin olamaması. Taşrada bir kıssa olsa da Anadolu insanı eleştirisi ya da özeleştirisi var diyebilir miyiz?
Taşra, kasaba bize çağdaş insanın sanatkarın sıkışmışlığını, çıplaklığını daha sert ve direkt hissettirdiği için gerek muharrirler gerekse direktörler olarak sık sık başvurduğumuz bir atmosfer. Bu bahsetmiş olduğum sebep haricinde daha büyük içsel bir niçinden de bahsedebilirim natürel. Bilerek ya da bilmeyerek aslında hepimiz vakit denilen olguyu en âlâ orda hissederiz. Bütün sanatların başta şiir ve müziğin bilhassa de sinemanın direkt vakit içinde ilgisi var. İç katman yani metinsel olarak Hayati’nin öyküsünün tamamiyle geçmişe ve geleceğe bağlı olması bir yana dış katman/yani biçemsel olarak sinemanın formu ve kamera lisanını de fazlaca fazla plan ve kesmeye yer vermeden sekans planlarla tasarlayıp kasabanın o yavaş ritmi ve vaktin gerçek varlığı olabildiğince izleyiciye hissettirilsin istedim.
Hayati’nin kendini var ettiği, her şeye herkese karşın vicdanını yargıladığı ve hatası kendi üzerinde hissederek bütün toplum ismine acı çekmesini, bir Anadolu insanına evrildiği halinde yorumlamak isterim alışılmış. Ben Anadolu insanını daha hayli buna yakın görmek istiyorum. Alışılmış ki günümüzde epey kaldı mı ondan? Soruyu evvel kendimize sormalıyız.
HOLLYWOOD’UN KATARSİS HİSSİNDEN KAÇINDIM
Hayati’nin sonucu tartışmalı bir sona bağlanıyor. sonucu Hayati mi verdi, Faysal Shalbukil mı?
Aslında bir Srebrenitsa annesinin katil Mladiç’in idam sahnesini düşleyerek yazmıştım onu… Tartışmalı sondan kast ettiğiniz şayet Hayati işlemediği bir cürümden dolayı karar giydi sorunu ise… “Hayatta kimi vakit bu biçimde şeyler başımıza gelebilir” diyerek ucuz bir karşılık vermek istemiyorum. Hayati, Serap’a yaptığı itirafta “İlk sefer verdiğim bir karardan dolayı memnunum. ömrüm boyunca oburlarının benim için biçtiği rollere itiraz etmedim tahminen de bilinmeyen bâtın zevk aldım o rollerden” diyor… Tıpkı Kafka’nın Dava’daki K’sı ve Kaygıyı Berklerken’deki kahramanımız üzere bütün hukuk tabularına reddiye olsun diye de ‘Evet, ben yaptım diyor’.
Sinemanın sorunu bu değil lakin. daha sonrası ile ilgilenmiyorum. Yaprak’ın bir kaza geçirdiği ve topallayarak hapishaneye Hayati’yi ziyarete geldiği bir sahne de vardı senaryoda. Bunu koyarsam klasik Holywood sinemalarının katarsis hissini tamamlamış olacaktım ve ortalama seyirciyi tahminen tavlayacaktı direktör ancak bu klişeye düşmek bana biraz ucuzcu bir yaklaşım geldi ve Hayati’ye yakışan bir son ile bitirmek istedim. Burada varın siz karar verin, son karar Hayati’nin mi Faysal’ın mı?
O SİLAH HER VAKİT PATLAMAZ!
Hayati de babasıyla tıpkı mukadderatı paylaşacak diye beklemedik değil…
halbuki o Çehov’un “bir romanda bir tüfek var ise patlar” anlayışına bir itiraz geliştirerek her tüfek “her vakit patlamaz ya da senin gördüğün tahminen de tüfek değildi tekrar gözün yıka” demek istiyor. her insanın-hepimizin beklediğinin tersine babası üzere intihar etmek yerine kendini kurban ederek sistemin ve çemberin dışına çıkarak marjinal bir tutum sergiliyor. yıllardır yazamadığı kitabı yazıyor. Yani yaratma hamasetini ortaya koyuyor.
SİNEMALAR, BATILI FONLARLA TEKTİPLEŞİYOR
Sinemanızın imal süreci değerli. Sinema Genel Müdürlüğü ile TRT’nin yanı sıra İran iştiraki da kelam konusu. Nasıl bir müddetçti?
En epey vaktimizi alan kısmı aslında senaryo yazım süreci oldu. 5 yıla yakın sürdü nerdeyse. Birincinin Ümit Cihan Canpolat’tan takviye aldım. daha sonrasında Ankara’da müellif arkadaşlarımdan Beşir Sevim ve Abdullah Ataşçı ile ilerleme kaydettik. Diyaloglar konusunda Eşim Esra ve Belkıs Bayrak’tan dayanaklar aldım. Hasanali Yıldırım da süreç boyunca daima danıştığım hocalarımdan biri oldu. Bakanlık bütçesi, TRT’nin ortak yapım-ön alım bütçesi ve Vakıfbank sponsorluğu ile fakat sinemanın çekimlerini gerçekleştirebildik. Yerelden de olağan ki Göynük Kaymakamı Ahmet Tozlu’nun, Bolu Valiliğinin ve Erpiliç’in dayanakları oldu. Hepsine ve Göynük halkına başka ayrı teşekkür etmek isterim. Bütçemiz bittiğinde İran’dan yakın dostum Eshragh sinemanın sahibi Ali Noori Oskouei ile Farabi’ye başvurduk ve oradan post yapım takviyesi çıktı. Maddi bir takviye olmamakla birlikte çalıştığımız kurgucunun, ses tasarımcısının, sinema müziği bestekarının, özel efekt tasarımcısının ve renk tasarımcısının bütçelerini karşılayıp bana pak bir Dcp kopya verdiler. Birinci Türk-İran ortak üretimi olması da şu sebeple sevindirici bence. Daima Batı fonlarına yanlışsız giden ve onların anlayışıyla evrilen ve gitgide basitlaşan ve tek tipleşen bir Türk-yabancı ortak sinema anlayışından çeşitliğin ve mana arayışının merkeze alındığı sinemaların desteklenmesine vesile olacaktır bu durum.
Salgın süreci sinemanızı nasıl etkiledi? Gerek çekim, gerek şenlik ve gerekse vizyon…
Salgın sinemamız tam da şenlik seyahatine çıkacağı sırada başladı. Haliyle sağlıklı ve faydalı bir şenlik ortamı yaşamadık maalesef. Ne sinema ne de sinema takımı. bir daha de katıldığı pek epey şenlikte hem alkışlandı, hoş tenkitler yazıldı ve de bir birçoklarından ödüllerle döndü. En ilginci 6. Bremen Sinema Şenliği Edebiyat Sineması Mükafatı, Torino Underground Sinema Festivali’nde aldığı Kurgu ve En Güzel Sinema Mükafatı ve New York’tan aldığı en düzgün oyuncu ve en düzgün sinema mükafatları oldu. Türkiye’den de Adana ve Balkan Panoram sinema şenliklerinden toplamda 4 ödül aldı.
DİĞERİ İÇİN ACI DUYMAYANA SÖYLEYECEK ŞEYİM YOK
İzleyiciden umutlu musunuz? Hem sinemanız özelinde birebir vakitte genel olarak. Çünkü izleyici alışkanlığı değişiyor…
İzleyiciden umutluyum tabi. Çünkü oturduğu yerden yalnızca izliyor. Kalkıp bir çaba gösterip kim nasıl yapmış, nerelerden buralara gelmiş, benim dünyama bunun ne katkısı var üzere diye şeyler sormuyor. Yani izleyiciliğini yapıp önüne ne gelirse izliyor maalesef. Benim ve benim anlayışımdaki sinema iz şoförün peşinde. Yani Stalker’ların peşinde. Benim sinemamın de en büyük cümlesinin bir yorumu olan her şeyi izleyen değil kimi şeyleri izleyen iz şoförlerin sineması bulup kendilerine ilişkin bir yara ile ilişkilendirmelerini umut ediyorum. Yoksa acı duymayı hele de diğeri için acı duymaya bilmeyen kimseye söyleyecek bir şeyi yok bu filmin…
Şenlik düzenliyor, eğitimler veriyorsunuz. Genç sinemacılara ne söylemek istersiniz?
Konutta değil, sinemada film izleyin. Çıkınca yanınızdaki kim olursa olsun sinema hakkında konuşun, tartışın, birbirinizi anlamaya çalışın…
Aslında iki sinemamın de direkt bayan problemine odaklandığını söyleyemeyiz. Üç Yol’da Şair Bünyamin’in, arkeolog-Hattat kardeşi Yusuf ile olan tek taraflı kıskançlık-aşk-vicdan çatışmasını, hakikat-rüya ekseninde takip etmeye çalıştım. Ceviz Ağacı’nındaki temel problemime gelince; beraberinde bir öykü müellifi da olan edebiyat öğretmeni Hayati’nin kendi ismine bir kelam sahibi olma ve var oluş serüveni… Babası ile çatışmasının en temelde ise her tarafıyla kendi verimsizliğinin ve kısırlığının yani yaratma kaygısının imgesi olarak Ceviz Ağacı öykünün ve sinemanın tam göbeğinde duruyor. Öykü katman katman açıldıkça bayan cinayetinin de darbe travmasının da totalde bizim bugün gitgide yansısını, duruşunu, haksızlığa-zulme karşı sesini kaybeden başta sanatkarın lakin özelde ise insan tekini anlamaya ve onun yeni bir insan olarak dirilişine hizmet ettiğini söyleyebilirim. Ben kadın-erkek ayrımı yapmıyorum. esasen düşüncelerin büyüğü ayrım yapmaya başlayınca ortaya çıkıyor.
Faysal Shalbukil (Ortada)
TOPLUMSAL PROBLEMLERE DOLAYLI YOLDAN PARMAK BASMAYI TERCİH EDİYORUM
Tam burada sanatkarların aktüel problemler karşısındaki tutumunu değerlendirmenizi isteyeceğim. Çünkü sanatçı konuşmaz diyen de var, susmamalı diyen de…
Kanayan aktüel yaralarımızdan ikisi olan darbe ve bayana şiddet her sanatçı üzere benim de sessiz kalabileceğim hususlar olamazdı doğal. Ben toplumsal sorunlara dolaylı yoldan parmak basmayı tercih ediyorum. Küçümsüyor üzere algılanmak da istemem lakin direkt ve yumrukla bastığını söyleyenlerin ikiyüzlülüğünü bildiğim için daha naif ve içerden bir ses üretmeye çalışıyorum. Yani bayan derneklerinin, aile bakanlığının ve feministlerin alkışına gereksinimim yok. Dolaylı yoldan, bir erkek karakter üzerinden problemin özüne inmeye çalışarak temel sorumluğu üstlenmeye davet ediyorum onu ve natürel ki kendimi. Erk sahibi, yani görünüş itibariyle güç sahibi kendini düzelttiği ve cezayı kendine kestiği vakit, zayıfın korunmasına, birilerinin muhafazacı konumda kendine makam tutmasına ve öbür tüzel cezalara ve tedbirlere de gerek kalmayacaktır.
VAKİT OLGUSU TAŞRADA HİSSEDİLİR
Hayati’nin hayatındaki temel sorun, hayatında kendisinin olamaması. Taşrada bir kıssa olsa da Anadolu insanı eleştirisi ya da özeleştirisi var diyebilir miyiz?
Taşra, kasaba bize çağdaş insanın sanatkarın sıkışmışlığını, çıplaklığını daha sert ve direkt hissettirdiği için gerek muharrirler gerekse direktörler olarak sık sık başvurduğumuz bir atmosfer. Bu bahsetmiş olduğum sebep haricinde daha büyük içsel bir niçinden de bahsedebilirim natürel. Bilerek ya da bilmeyerek aslında hepimiz vakit denilen olguyu en âlâ orda hissederiz. Bütün sanatların başta şiir ve müziğin bilhassa de sinemanın direkt vakit içinde ilgisi var. İç katman yani metinsel olarak Hayati’nin öyküsünün tamamiyle geçmişe ve geleceğe bağlı olması bir yana dış katman/yani biçemsel olarak sinemanın formu ve kamera lisanını de fazlaca fazla plan ve kesmeye yer vermeden sekans planlarla tasarlayıp kasabanın o yavaş ritmi ve vaktin gerçek varlığı olabildiğince izleyiciye hissettirilsin istedim.
Hayati’nin kendini var ettiği, her şeye herkese karşın vicdanını yargıladığı ve hatası kendi üzerinde hissederek bütün toplum ismine acı çekmesini, bir Anadolu insanına evrildiği halinde yorumlamak isterim alışılmış. Ben Anadolu insanını daha hayli buna yakın görmek istiyorum. Alışılmış ki günümüzde epey kaldı mı ondan? Soruyu evvel kendimize sormalıyız.
HOLLYWOOD’UN KATARSİS HİSSİNDEN KAÇINDIM
Hayati’nin sonucu tartışmalı bir sona bağlanıyor. sonucu Hayati mi verdi, Faysal Shalbukil mı?
Aslında bir Srebrenitsa annesinin katil Mladiç’in idam sahnesini düşleyerek yazmıştım onu… Tartışmalı sondan kast ettiğiniz şayet Hayati işlemediği bir cürümden dolayı karar giydi sorunu ise… “Hayatta kimi vakit bu biçimde şeyler başımıza gelebilir” diyerek ucuz bir karşılık vermek istemiyorum. Hayati, Serap’a yaptığı itirafta “İlk sefer verdiğim bir karardan dolayı memnunum. ömrüm boyunca oburlarının benim için biçtiği rollere itiraz etmedim tahminen de bilinmeyen bâtın zevk aldım o rollerden” diyor… Tıpkı Kafka’nın Dava’daki K’sı ve Kaygıyı Berklerken’deki kahramanımız üzere bütün hukuk tabularına reddiye olsun diye de ‘Evet, ben yaptım diyor’.
Sinemanın sorunu bu değil lakin. daha sonrası ile ilgilenmiyorum. Yaprak’ın bir kaza geçirdiği ve topallayarak hapishaneye Hayati’yi ziyarete geldiği bir sahne de vardı senaryoda. Bunu koyarsam klasik Holywood sinemalarının katarsis hissini tamamlamış olacaktım ve ortalama seyirciyi tahminen tavlayacaktı direktör ancak bu klişeye düşmek bana biraz ucuzcu bir yaklaşım geldi ve Hayati’ye yakışan bir son ile bitirmek istedim. Burada varın siz karar verin, son karar Hayati’nin mi Faysal’ın mı?
O SİLAH HER VAKİT PATLAMAZ!
Hayati de babasıyla tıpkı mukadderatı paylaşacak diye beklemedik değil…
halbuki o Çehov’un “bir romanda bir tüfek var ise patlar” anlayışına bir itiraz geliştirerek her tüfek “her vakit patlamaz ya da senin gördüğün tahminen de tüfek değildi tekrar gözün yıka” demek istiyor. her insanın-hepimizin beklediğinin tersine babası üzere intihar etmek yerine kendini kurban ederek sistemin ve çemberin dışına çıkarak marjinal bir tutum sergiliyor. yıllardır yazamadığı kitabı yazıyor. Yani yaratma hamasetini ortaya koyuyor.
SİNEMALAR, BATILI FONLARLA TEKTİPLEŞİYOR
Sinemanızın imal süreci değerli. Sinema Genel Müdürlüğü ile TRT’nin yanı sıra İran iştiraki da kelam konusu. Nasıl bir müddetçti?
En epey vaktimizi alan kısmı aslında senaryo yazım süreci oldu. 5 yıla yakın sürdü nerdeyse. Birincinin Ümit Cihan Canpolat’tan takviye aldım. daha sonrasında Ankara’da müellif arkadaşlarımdan Beşir Sevim ve Abdullah Ataşçı ile ilerleme kaydettik. Diyaloglar konusunda Eşim Esra ve Belkıs Bayrak’tan dayanaklar aldım. Hasanali Yıldırım da süreç boyunca daima danıştığım hocalarımdan biri oldu. Bakanlık bütçesi, TRT’nin ortak yapım-ön alım bütçesi ve Vakıfbank sponsorluğu ile fakat sinemanın çekimlerini gerçekleştirebildik. Yerelden de olağan ki Göynük Kaymakamı Ahmet Tozlu’nun, Bolu Valiliğinin ve Erpiliç’in dayanakları oldu. Hepsine ve Göynük halkına başka ayrı teşekkür etmek isterim. Bütçemiz bittiğinde İran’dan yakın dostum Eshragh sinemanın sahibi Ali Noori Oskouei ile Farabi’ye başvurduk ve oradan post yapım takviyesi çıktı. Maddi bir takviye olmamakla birlikte çalıştığımız kurgucunun, ses tasarımcısının, sinema müziği bestekarının, özel efekt tasarımcısının ve renk tasarımcısının bütçelerini karşılayıp bana pak bir Dcp kopya verdiler. Birinci Türk-İran ortak üretimi olması da şu sebeple sevindirici bence. Daima Batı fonlarına yanlışsız giden ve onların anlayışıyla evrilen ve gitgide basitlaşan ve tek tipleşen bir Türk-yabancı ortak sinema anlayışından çeşitliğin ve mana arayışının merkeze alındığı sinemaların desteklenmesine vesile olacaktır bu durum.
Salgın süreci sinemanızı nasıl etkiledi? Gerek çekim, gerek şenlik ve gerekse vizyon…
Salgın sinemamız tam da şenlik seyahatine çıkacağı sırada başladı. Haliyle sağlıklı ve faydalı bir şenlik ortamı yaşamadık maalesef. Ne sinema ne de sinema takımı. bir daha de katıldığı pek epey şenlikte hem alkışlandı, hoş tenkitler yazıldı ve de bir birçoklarından ödüllerle döndü. En ilginci 6. Bremen Sinema Şenliği Edebiyat Sineması Mükafatı, Torino Underground Sinema Festivali’nde aldığı Kurgu ve En Güzel Sinema Mükafatı ve New York’tan aldığı en düzgün oyuncu ve en düzgün sinema mükafatları oldu. Türkiye’den de Adana ve Balkan Panoram sinema şenliklerinden toplamda 4 ödül aldı.
DİĞERİ İÇİN ACI DUYMAYANA SÖYLEYECEK ŞEYİM YOK
İzleyiciden umutlu musunuz? Hem sinemanız özelinde birebir vakitte genel olarak. Çünkü izleyici alışkanlığı değişiyor…
İzleyiciden umutluyum tabi. Çünkü oturduğu yerden yalnızca izliyor. Kalkıp bir çaba gösterip kim nasıl yapmış, nerelerden buralara gelmiş, benim dünyama bunun ne katkısı var üzere diye şeyler sormuyor. Yani izleyiciliğini yapıp önüne ne gelirse izliyor maalesef. Benim ve benim anlayışımdaki sinema iz şoförün peşinde. Yani Stalker’ların peşinde. Benim sinemamın de en büyük cümlesinin bir yorumu olan her şeyi izleyen değil kimi şeyleri izleyen iz şoförlerin sineması bulup kendilerine ilişkin bir yara ile ilişkilendirmelerini umut ediyorum. Yoksa acı duymayı hele de diğeri için acı duymaya bilmeyen kimseye söyleyecek bir şeyi yok bu filmin…
Şenlik düzenliyor, eğitimler veriyorsunuz. Genç sinemacılara ne söylemek istersiniz?
Konutta değil, sinemada film izleyin. Çıkınca yanınızdaki kim olursa olsun sinema hakkında konuşun, tartışın, birbirinizi anlamaya çalışın…