Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Merkez Bankası Şahap Kavcıoğlu’yla görüştükten daha sonrasında gece yarısı kararnamesiyle iki lider yardımcısı ile bir Para Siyaseti Heyeti (PPK) üyesini bakılırsavden alması iktisatta olduğu kadar siyasette de sarsıntı tesiri yarattı. Döviz kurları tarihi rekorlar kırarken, ana muhalefet partisi CHP Türk lirasının dolar karşısında yüzde 10’u bulan bedel kaybetmesinin temel niçininin hükümetin “hukukun üstünlüğünü hiçe sayan idare anlayışı” olduğu eleştirisini büyüttü.
Randevu alarak Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu ile görüşen CHP başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, o toplantıdan bir gün daha sonra Twitter adresinden yayınladığı görüntüde bürokratlara “Mafyatik nizama hizmet edemezsiniz” daveti yaptı. Görüntüsünde iktidarın değişmesine az kaldığı öngörüsünde bulunan Kılıçdaroğlu, hiç bir bürokratın yaptığı süreçler için “Emir aldık, uygulamak zorunda kaldık” deme üzere bir lüksünün olmadığı bildirisini verdi. Kılıçdaroğlu’nun bürokratlara “Kanun dışı işleri buyruk olarak telakki edemezsiniz. Siz Erdoğan ailesinin değil, bu devletin onurlu memurlarısınız” tabirleri dikkat çekti.
Kılıçdaroğlu’nun bu çağrıyı yapmasının ardında Türk lirasının dolar karşısında büyük bedel kaybı yaşamasının yanı sıra Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın oğlu Bilal Erdoğan’ın idaresinde bulunduğu Türkiye Gençlik Vakfı’nın (TÜGVA) bürokraside, yargıda, ordudaki kadrolaşmada büyük hissesi olduğunu gösteren evrakların medyaya sızmasının da büyük hissesi bulunuyor.
TÜGVA’yla ilgili tüm tezlerin soruşturulmasını soru önergesiyle meclis gündemine taşıyan CHP idaresi bürokratların hükümetten ya da hükümete yakın kurum ve kuruluşlardan kendilerinden talep edilen her şeyi yapmaması gerektiğinin hatırlatılmasının “doğal karşılanması” gerektiğini savunuyor.
DW Türkçe’ye konuşan CHP kurmayları bu hatırlatmadaki temel satır başlarını “Merkez Bankası halkındır, siyasallaştırılamaz. Bürokratlar halka ve kanunlara bağlıdır. Buyruk alarak hata işlese de kimse sorumluluktan kurtulamaz. Bürokrasiyle ilgili her tez araştırılmalıdır” diye özetliyor.
CHP’nin bürokrasi konusunda iki yasa unsuru üzerinde duruyor: Birisi Anayasa’da yer bulan “Kimse kanunsuz süreç yapamaz” kararı, oburu 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’ndaki “Konusu hata teşkil eden buyruk yerine getirilemez. Yerine getiren kimse sorumluluktan kurtulamaz” kararı.
“Bürokratlardan şikayetler alıyoruz”
Kılıçdaroğlu’nun memurlara uyarısı için “Bize gelen duyumlar” var diyen CHP Gelen Lider Yardımcısı Ali Öztunç şöyleki konuştu:
“Türkiye’nin her yerinden bürokratlardan şikayetler alıyoruz. Hepsi bize kendilerine yaptırılmak istenen kanunsuz işlerden kelam ediyorlar. Biz de onları alıp tek tek inceleyeceğiz ve kamuoyuyla paylaşacağız. Bütün kanun dışı süreçleri listeleyeceğiz. Genel liderimizin söylemiş olduği, bizim de kamuoyuyla paylaştığımız her ikazın bir altyapısı var. Kanun dışı ihaleler, kanun dışı inşaatlar. Halkın hepsini bilmeye hakkı var. AKP’nin memleketi giderayak daha fazla soymasına müsaade vermeyeceğiz.”
Kılıçdaroğlu’nun bürokrasiye daveti AKP etraflarında “suç” sayıldı, bürokrasiye “baskı” olarak algılandı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Biz CHP’nin hasretini çektiği vesayet nizamının defterini oldukçatan dürdük” çıkışı yaptı. Kılıçdaroğlu da bu çıkışa, “Kanun dışı talimatları kim yerine getirirse, yoksulun fukaranın kim hakkını yerse onun karşısında olacağım. Yanında Erdoğan dahi olsa” cevabını verdi.
“Muhalefet iktidarın ziyanını azaltmaya çalışıyor”
Pekala CHP’nin bu çıkışları erken seçim tartışmalarının da daima gündemde olduğu siyaset ortamında ne manaya geliyor?
Siyaset Bilimci Berk Esen bu soruyu DW Türkçe’ye yanıtlarken Erdoğan’ın uzun müddettir muhalefetin iktidara gelemeyeceği, gelse de bir iktidar planı olmadığı için ülkeyi yönetemeyeceğine ait argümanını hatırlatıyor. Kılıçdaroğlu’nun Merkez Bankası’nı ziyaret ederek, üstüne bürokrasiye kanunu hatırlatmalar yaparak seçmene muhalefetin iktidara hazır olduğu iletisini verdiğini söylen Esen, “Muhalefet gündemi elinde tutuyor, iktidara seçim öncesi ruhsal üstünlük sağlamış durumda. Erdoğan idaresinin takip ettiği bilhassa iktisadi siyasetler Türkiye’de ağır bir fakirlik yaratmış durumda. Şayet erken seçim şayet olmazsa bu siyasetler 2023’e kadar gidecek. Muhalefet, bir yandan iktidara hazır olduğunu söylerken bir yandan da iktidarın takip edeceği berbat siyasetlerin topluma vereceği ziyanı azaltmaya çalışıyor” diyor.
Esen’e göre Kılıçdaroğlu’nun bürokratlara “hukuksuz iş yapmayın” daveti, muhalefet iktidar karşısında oylarını artırdıkça daha da kıymet kazanacak boyutta. Esen, “Bürokratlar vakit ortasında AKP’den gelen hukuksuz süreçleri reddetmeye başlayacak ya da geciktirecek. Bu da muhalefetin kendine bu otoriter sistemde daha epeyce alan açmasına yol açabilir. Bürokratlar, hukuksuz süreçlere mani olamadıklarında da muhalefetle bilgi, doküman paylaşabilirler. AKP’nin Kılıçdaroğlu’nun davetinden büyük hoşnutsuzluk duyması da bu yüzden” değerlendirmesi yapıyor.
“Kılıçdaroğlu bürokrasiyi baskı altına alamaz”
Merkez Bankası’nın eski liderlerinden, eski bürokrat Durmuş Yılmaz Kılıçdaroğlu’nun bürokrasiyi baskı altına almaya çalıştığına dönük savların gerçeklerle örtüşmediğini düşünenlerden. Yılmaz’a göre Kılıçdaroğlu’nun yaptığı yalnızca bir “hatırlatma”. Kılıçdaroğlu’nun davetinin bürokrasideki tesirlerini DW Türkçe’ye pahalandıran Yılmaz, “İşini namusuyla yapan, kanunu bilen her bürokrat doruktan talimatla hareket etmeyeceğini, edemeyeceğini bilir. Fakat üstünde baskı olduğunu hisseden bürokrat var ise bundan bu biçimde iktidarın değişebileceğini hatırlar ve daha ihtiyatlı davranır. Kılıçdaroğlu’nun bürokrasiyi baskı altına alabileceği argümanı gerçekle örtüşmez. Ben de bürokratım. Kılıçdaroğlu dahil bürokrasiyi kimse baskı altına alamaz” diyor.
Lakin Yılmaz’a bakılırsa Kılıçdaroğlu’nun bürokratlara ikazda bulunurken 18 Ekim’i işaret edip “Bu tarihten itibaren durun” demesi yanlış. Durmuş Yılmaz, Erdoğan’ın da devletteki yolsuzluk soruşturmalarının derinleşmesi için Gülen yapılanmasıyla ilişkili 17-25 Aralık operasyonlarını milat gösterdiğini hatırlatıyor. Yılmaz, “Bürokraside soruşturma için milat olmaz. Vakit aşımına uğramadıysa, ki genelde uğramıyor, hukuk dışı her iş soruşturma konusu edilir. Kılıçdaroğlu milat konusunda yaptığı yanılgıyı düzeltir. Yargı, günü geldiğinde işini yaparken, siyasalların milat değerlendirmesini hesaplamaz” çıkışını yapıyor.
“Hukuka uymak istisnai hale geldi”
Uslu, Erdoğan’ın CHP’nin bürokrasiyle diyalog kurmasından rahatsız bulunmasına rağmen CHP’nin bürokrasiyle diyaloğunu genişletme eforunu ortaya koyduğunu kamuoyu anketlerinin de gösterdiğini lisana getirirken, “Türkiye’de hukuka uymak istisnai bir durum haline geldi. Bürokratlara hukuk prensibini hatırlatmak olay oldu. İşte; seçime kadar bu tartışma hayli büyüyecek” öngörüsünde bulunuyor.
Kılıçdaroğlu hakkında hata duyurusu
Öte yandan Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın avukatları, Kılıçdaroğlu’nun bürokratlarla ilgili açıklamasında Erdoğan’a hakaret içeren tabirlerin de yer aldığı sebebi öne sürülerek cürüm duyurusunda bulundu. Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına sunulan hata duyurusu dilekçesinde CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun, bürokratlarla ilgili toplumsal medya üzerinden paylaştığı görüntüde, Cumhurbaşkanı Erdoğan’a yönelik hakaret içeren sözlerin de yer aldığı açıklandı. Kılıçdaroğlu hakkında, ‘Cumhurbaşkanına hakaret’ cürmünden süreç yapılması istendi.
Hilal Köylü / Ankara
© Deutsche Welle Türkçe
Randevu alarak Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu ile görüşen CHP başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, o toplantıdan bir gün daha sonra Twitter adresinden yayınladığı görüntüde bürokratlara “Mafyatik nizama hizmet edemezsiniz” daveti yaptı. Görüntüsünde iktidarın değişmesine az kaldığı öngörüsünde bulunan Kılıçdaroğlu, hiç bir bürokratın yaptığı süreçler için “Emir aldık, uygulamak zorunda kaldık” deme üzere bir lüksünün olmadığı bildirisini verdi. Kılıçdaroğlu’nun bürokratlara “Kanun dışı işleri buyruk olarak telakki edemezsiniz. Siz Erdoğan ailesinin değil, bu devletin onurlu memurlarısınız” tabirleri dikkat çekti.
Kılıçdaroğlu’nun bu çağrıyı yapmasının ardında Türk lirasının dolar karşısında büyük bedel kaybı yaşamasının yanı sıra Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın oğlu Bilal Erdoğan’ın idaresinde bulunduğu Türkiye Gençlik Vakfı’nın (TÜGVA) bürokraside, yargıda, ordudaki kadrolaşmada büyük hissesi olduğunu gösteren evrakların medyaya sızmasının da büyük hissesi bulunuyor.
TÜGVA’yla ilgili tüm tezlerin soruşturulmasını soru önergesiyle meclis gündemine taşıyan CHP idaresi bürokratların hükümetten ya da hükümete yakın kurum ve kuruluşlardan kendilerinden talep edilen her şeyi yapmaması gerektiğinin hatırlatılmasının “doğal karşılanması” gerektiğini savunuyor.
DW Türkçe’ye konuşan CHP kurmayları bu hatırlatmadaki temel satır başlarını “Merkez Bankası halkındır, siyasallaştırılamaz. Bürokratlar halka ve kanunlara bağlıdır. Buyruk alarak hata işlese de kimse sorumluluktan kurtulamaz. Bürokrasiyle ilgili her tez araştırılmalıdır” diye özetliyor.
CHP’nin bürokrasi konusunda iki yasa unsuru üzerinde duruyor: Birisi Anayasa’da yer bulan “Kimse kanunsuz süreç yapamaz” kararı, oburu 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’ndaki “Konusu hata teşkil eden buyruk yerine getirilemez. Yerine getiren kimse sorumluluktan kurtulamaz” kararı.
“Bürokratlardan şikayetler alıyoruz”
Kılıçdaroğlu’nun memurlara uyarısı için “Bize gelen duyumlar” var diyen CHP Gelen Lider Yardımcısı Ali Öztunç şöyleki konuştu:
“Türkiye’nin her yerinden bürokratlardan şikayetler alıyoruz. Hepsi bize kendilerine yaptırılmak istenen kanunsuz işlerden kelam ediyorlar. Biz de onları alıp tek tek inceleyeceğiz ve kamuoyuyla paylaşacağız. Bütün kanun dışı süreçleri listeleyeceğiz. Genel liderimizin söylemiş olduği, bizim de kamuoyuyla paylaştığımız her ikazın bir altyapısı var. Kanun dışı ihaleler, kanun dışı inşaatlar. Halkın hepsini bilmeye hakkı var. AKP’nin memleketi giderayak daha fazla soymasına müsaade vermeyeceğiz.”
Kılıçdaroğlu’nun bürokrasiye daveti AKP etraflarında “suç” sayıldı, bürokrasiye “baskı” olarak algılandı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Biz CHP’nin hasretini çektiği vesayet nizamının defterini oldukçatan dürdük” çıkışı yaptı. Kılıçdaroğlu da bu çıkışa, “Kanun dışı talimatları kim yerine getirirse, yoksulun fukaranın kim hakkını yerse onun karşısında olacağım. Yanında Erdoğan dahi olsa” cevabını verdi.
“Muhalefet iktidarın ziyanını azaltmaya çalışıyor”
Pekala CHP’nin bu çıkışları erken seçim tartışmalarının da daima gündemde olduğu siyaset ortamında ne manaya geliyor?
Siyaset Bilimci Berk Esen bu soruyu DW Türkçe’ye yanıtlarken Erdoğan’ın uzun müddettir muhalefetin iktidara gelemeyeceği, gelse de bir iktidar planı olmadığı için ülkeyi yönetemeyeceğine ait argümanını hatırlatıyor. Kılıçdaroğlu’nun Merkez Bankası’nı ziyaret ederek, üstüne bürokrasiye kanunu hatırlatmalar yaparak seçmene muhalefetin iktidara hazır olduğu iletisini verdiğini söylen Esen, “Muhalefet gündemi elinde tutuyor, iktidara seçim öncesi ruhsal üstünlük sağlamış durumda. Erdoğan idaresinin takip ettiği bilhassa iktisadi siyasetler Türkiye’de ağır bir fakirlik yaratmış durumda. Şayet erken seçim şayet olmazsa bu siyasetler 2023’e kadar gidecek. Muhalefet, bir yandan iktidara hazır olduğunu söylerken bir yandan da iktidarın takip edeceği berbat siyasetlerin topluma vereceği ziyanı azaltmaya çalışıyor” diyor.
Esen’e göre Kılıçdaroğlu’nun bürokratlara “hukuksuz iş yapmayın” daveti, muhalefet iktidar karşısında oylarını artırdıkça daha da kıymet kazanacak boyutta. Esen, “Bürokratlar vakit ortasında AKP’den gelen hukuksuz süreçleri reddetmeye başlayacak ya da geciktirecek. Bu da muhalefetin kendine bu otoriter sistemde daha epeyce alan açmasına yol açabilir. Bürokratlar, hukuksuz süreçlere mani olamadıklarında da muhalefetle bilgi, doküman paylaşabilirler. AKP’nin Kılıçdaroğlu’nun davetinden büyük hoşnutsuzluk duyması da bu yüzden” değerlendirmesi yapıyor.
“Kılıçdaroğlu bürokrasiyi baskı altına alamaz”
Merkez Bankası’nın eski liderlerinden, eski bürokrat Durmuş Yılmaz Kılıçdaroğlu’nun bürokrasiyi baskı altına almaya çalıştığına dönük savların gerçeklerle örtüşmediğini düşünenlerden. Yılmaz’a göre Kılıçdaroğlu’nun yaptığı yalnızca bir “hatırlatma”. Kılıçdaroğlu’nun davetinin bürokrasideki tesirlerini DW Türkçe’ye pahalandıran Yılmaz, “İşini namusuyla yapan, kanunu bilen her bürokrat doruktan talimatla hareket etmeyeceğini, edemeyeceğini bilir. Fakat üstünde baskı olduğunu hisseden bürokrat var ise bundan bu biçimde iktidarın değişebileceğini hatırlar ve daha ihtiyatlı davranır. Kılıçdaroğlu’nun bürokrasiyi baskı altına alabileceği argümanı gerçekle örtüşmez. Ben de bürokratım. Kılıçdaroğlu dahil bürokrasiyi kimse baskı altına alamaz” diyor.
Lakin Yılmaz’a bakılırsa Kılıçdaroğlu’nun bürokratlara ikazda bulunurken 18 Ekim’i işaret edip “Bu tarihten itibaren durun” demesi yanlış. Durmuş Yılmaz, Erdoğan’ın da devletteki yolsuzluk soruşturmalarının derinleşmesi için Gülen yapılanmasıyla ilişkili 17-25 Aralık operasyonlarını milat gösterdiğini hatırlatıyor. Yılmaz, “Bürokraside soruşturma için milat olmaz. Vakit aşımına uğramadıysa, ki genelde uğramıyor, hukuk dışı her iş soruşturma konusu edilir. Kılıçdaroğlu milat konusunda yaptığı yanılgıyı düzeltir. Yargı, günü geldiğinde işini yaparken, siyasalların milat değerlendirmesini hesaplamaz” çıkışını yapıyor.
“Hukuka uymak istisnai hale geldi”
Uslu, Erdoğan’ın CHP’nin bürokrasiyle diyalog kurmasından rahatsız bulunmasına rağmen CHP’nin bürokrasiyle diyaloğunu genişletme eforunu ortaya koyduğunu kamuoyu anketlerinin de gösterdiğini lisana getirirken, “Türkiye’de hukuka uymak istisnai bir durum haline geldi. Bürokratlara hukuk prensibini hatırlatmak olay oldu. İşte; seçime kadar bu tartışma hayli büyüyecek” öngörüsünde bulunuyor.
Kılıçdaroğlu hakkında hata duyurusu
Öte yandan Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın avukatları, Kılıçdaroğlu’nun bürokratlarla ilgili açıklamasında Erdoğan’a hakaret içeren tabirlerin de yer aldığı sebebi öne sürülerek cürüm duyurusunda bulundu. Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına sunulan hata duyurusu dilekçesinde CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun, bürokratlarla ilgili toplumsal medya üzerinden paylaştığı görüntüde, Cumhurbaşkanı Erdoğan’a yönelik hakaret içeren sözlerin de yer aldığı açıklandı. Kılıçdaroğlu hakkında, ‘Cumhurbaşkanına hakaret’ cürmünden süreç yapılması istendi.
Hilal Köylü / Ankara
© Deutsche Welle Türkçe