JoKeR
Active member
Vefatının üzerinden 748 yıl geçtiği biçimde Mevlâna’nın hala hem coğrafyamızda tıpkı vakitte Batı’da büyük bir tesiri var. Bunun niçini nedir?
Bunun sebebi elbette ki Mevlana’nın ve bilhassa de Mesnevî’nin kendisidir. Yani Mesnevî, insanı bütün istikametleri ile kuşatan, her beşere, her türlü halinde hitap eden ve herkesi cezbeden bir özelliğe sahiptir. Mesnevî, bilhassa pozitivist, materyalist ve de “sanal insan” anlayışının esaretinde bulunan günümüz insanını sevgi/muhabbet merkezli kucaklaması, insanın hangi ortamda yaşarsa yaşasın, değişmeyen sorunlarına kozmik ve nokta atışlı tahliller üretmesiyle bugün dünyanın en gelişmiş ülkelerinde dahi en hayli satan kitaplar içinde olma özelliğini hak etmektedir. Bütün beşerler Mevlana’da kendisinden bir şeyler bulmaktadırlar. Mesnevî’yi okuyan herkes adeta orada kendisini, kendi sevinçlerini, ıstıraplarını, akıllılığını, şapşallığını… özetlemek gerekirse bütün taraflarıyla kendisini okumaktadır. Dünya literatüründe bütün varlığı, bütün insanları ve insanın bütün hallerini bu biçimdesine ihtiva eden öteki bir eser daha var mıdır? bilmiyorum, ama Mesnevî, ötürüsıyla Mevlana bu özelliğe sahiptir.
DİN İLİMLERİNDE OTORİTEYDİ
bu biçimde Mevlana’nın gerçek kimliğini de burada ortaya koymalıyız. Sizce Mevlana’nın kimliğini nasıl tanımlayabiliriz?
Yalnızca Mesnevî’ye şöyleki bir göz attığımızda dahi hayatı manaya ve anlamlandırmada Mevlana’nın ne kadar geniş bir ilmi alt yapı ve birikime sahip olduğunu çabucak anlarız. Mevlana’nın ilmî kişiliğiyle ilgili olarak günümüzde yapılan çalışmalar onun bütün dinî ilimlerin yanı sıra başka toplumsal bilimlerde de fazlaca sağlam ve fazlaca geniş tahsil yaptığını ortaya koymaktadır. hayatı boyunca içerisinde yaşadığı tasavvufun bütün literal ve uygulamalı bütün detaylarıne sahip olan, hem de Tefsir, Hadîs, Kelam, Fıkıh ve İdeoloji üzere öteki din bilimlerinde de bir otoritedir. Bu ilimlerin yanı sıra Târih, Edebiyat, Hoş Sanatlar üzere toplumsal ve beşeri bilimlerin bir hayli alanında derin bilgi ve zevklere sahiptir. İşte Mevlana kendi vaktine kadar insanlık tarihinin kültürel birikimini haiz olmakla kalmamış, bütün bilgi birikimini çağları aşan bir yorumla özümseyerek, bütün insanlığın karşılaşacağı ferdî ve toplumsal hayat açısından iç ve dış sorunlar için anahtar tahliller üretebilmeyi başarmış hayli ender bir insan-ı kamildir.
MEVLANA’NIN ÖĞÜTLERİ
Mevlana’nın geçmişten günümüze ışık tutan öğütleri ve teklifleri nedir?
Mesnevi hakkında “baştan sona öğüttür, nasihattir” desek yeridir. Onun bu konudaki görüşünü, fikirlerinden oluşturulan meşhur yedi öğüt fazlaca hoş özetlemektedir. Bu sebeple ben burada bu yedi öğüdü ve İslamî gelenekte bütün âlimlerce de ihtimam gösterilmiş olan vasiyetini sunmayı yerinde görüyorum:
Yedi öğüt:
1. Cömertlik ve yardım etmede akarsu üzere ol.
2. Şefkat ve merhamette güneş üzere ol.
3. Diğerlerinin kusurunu örtmede gece üzere ol.
4. Hiddet ve asabiyette meyyit üzere ol.
5. Tevazu ve alçak gönüllülükte toprak üzere ol.
6. Hoşgörülükte deniz üzere ol.
7. Ya olduğun üzere görün ya da göründüğün üzere ol.
Vasiyeti:
Ben size kapalı ve açık bütün hallerinizde Allah’a karşı takva sahibi olmanızı, az yemek yemenizi, az uyumanızı, az konuşmanızı, günahlardan çekinmenizi, oruca, namaza devam etmenizi, şehvetlerden ebediyen kaçınmanızı, insanlardan başınıza gelecek eziyetlere ve cefalara sabır ve tahammül etmenizi, bilgisiz ve sıradan beşerlerle düşüp kalkmaktan uzak durmanızı, kerem sahibi ve salih kimseyle birlikte olmanızı vasiyet ederim. ‘İnsanların en iyisi insanlara en faydalı olandır.’
Akademik çalışmalar yapılmalı
Mevlâna’yı anlamak kesinlikle insanlığın gelişmesi için büyük bir adım olur. Mevlâna’yı anlamak için ne yapmalıyız?
En başta Mevlâna’nın yapıtlarının düzgün bir okuma ile okunması gerekir. Ayrıyeten bu hususta ilahiyatçılara da özel bir bakılırsav düştüğü kanaatindeyim. Meselâ çabucak hemen Mesnevî’nin Fıkhî istikametiyle ilgili bir çalışma mevcut değildir. halbuki Mesnevî dinî bir kitaptır; ötürüsıyla üzerinde her branştan ilahiyatçının çalışma yapması ve bu türlü Mesnevî’nin bedelinin ortaya konması gerekir. Birebir çalışmalar Mevlâna’nın öbür yapıtları ortasında gereklidir.
Öteki taraftan, Hz. Mevlâna üzere kişiselyetleri tanıyanlar bizim inanç sistemimizin, insanlık anlayışımızın, hayata bakış üslubumuzun ne kadar kusursuz, muazzam, insan onuruna nasıl yaraşır olduğunu anlayacaklar, bu hoşluğu özümseyenler Müslüman olacak, öbürleri de en azından Müslümanlara makûs gözle bakmayacak ve ziyan vermeyeceklerdir. Bugün öbür inançlardan olup da daha sonradan Müslüman olanların kahir ekseriyeti, tıpkı son bölümün en güzide İslam âlimlerinden merhum Muhammed Hamidullah’ın da bir mektubunda ehemmiyetle belirttiği üzere, başta İbn Arabî ve Mevlâna olmak üzere öbür sûfîlerin kanısından yola çıkarak İslam’la şereflenmişlerdir.
Bunun sebebi elbette ki Mevlana’nın ve bilhassa de Mesnevî’nin kendisidir. Yani Mesnevî, insanı bütün istikametleri ile kuşatan, her beşere, her türlü halinde hitap eden ve herkesi cezbeden bir özelliğe sahiptir. Mesnevî, bilhassa pozitivist, materyalist ve de “sanal insan” anlayışının esaretinde bulunan günümüz insanını sevgi/muhabbet merkezli kucaklaması, insanın hangi ortamda yaşarsa yaşasın, değişmeyen sorunlarına kozmik ve nokta atışlı tahliller üretmesiyle bugün dünyanın en gelişmiş ülkelerinde dahi en hayli satan kitaplar içinde olma özelliğini hak etmektedir. Bütün beşerler Mevlana’da kendisinden bir şeyler bulmaktadırlar. Mesnevî’yi okuyan herkes adeta orada kendisini, kendi sevinçlerini, ıstıraplarını, akıllılığını, şapşallığını… özetlemek gerekirse bütün taraflarıyla kendisini okumaktadır. Dünya literatüründe bütün varlığı, bütün insanları ve insanın bütün hallerini bu biçimdesine ihtiva eden öteki bir eser daha var mıdır? bilmiyorum, ama Mesnevî, ötürüsıyla Mevlana bu özelliğe sahiptir.
DİN İLİMLERİNDE OTORİTEYDİ
bu biçimde Mevlana’nın gerçek kimliğini de burada ortaya koymalıyız. Sizce Mevlana’nın kimliğini nasıl tanımlayabiliriz?
Yalnızca Mesnevî’ye şöyleki bir göz attığımızda dahi hayatı manaya ve anlamlandırmada Mevlana’nın ne kadar geniş bir ilmi alt yapı ve birikime sahip olduğunu çabucak anlarız. Mevlana’nın ilmî kişiliğiyle ilgili olarak günümüzde yapılan çalışmalar onun bütün dinî ilimlerin yanı sıra başka toplumsal bilimlerde de fazlaca sağlam ve fazlaca geniş tahsil yaptığını ortaya koymaktadır. hayatı boyunca içerisinde yaşadığı tasavvufun bütün literal ve uygulamalı bütün detaylarıne sahip olan, hem de Tefsir, Hadîs, Kelam, Fıkıh ve İdeoloji üzere öteki din bilimlerinde de bir otoritedir. Bu ilimlerin yanı sıra Târih, Edebiyat, Hoş Sanatlar üzere toplumsal ve beşeri bilimlerin bir hayli alanında derin bilgi ve zevklere sahiptir. İşte Mevlana kendi vaktine kadar insanlık tarihinin kültürel birikimini haiz olmakla kalmamış, bütün bilgi birikimini çağları aşan bir yorumla özümseyerek, bütün insanlığın karşılaşacağı ferdî ve toplumsal hayat açısından iç ve dış sorunlar için anahtar tahliller üretebilmeyi başarmış hayli ender bir insan-ı kamildir.
MEVLANA’NIN ÖĞÜTLERİ
Mevlana’nın geçmişten günümüze ışık tutan öğütleri ve teklifleri nedir?
Mesnevi hakkında “baştan sona öğüttür, nasihattir” desek yeridir. Onun bu konudaki görüşünü, fikirlerinden oluşturulan meşhur yedi öğüt fazlaca hoş özetlemektedir. Bu sebeple ben burada bu yedi öğüdü ve İslamî gelenekte bütün âlimlerce de ihtimam gösterilmiş olan vasiyetini sunmayı yerinde görüyorum:
Yedi öğüt:
1. Cömertlik ve yardım etmede akarsu üzere ol.
2. Şefkat ve merhamette güneş üzere ol.
3. Diğerlerinin kusurunu örtmede gece üzere ol.
4. Hiddet ve asabiyette meyyit üzere ol.
5. Tevazu ve alçak gönüllülükte toprak üzere ol.
6. Hoşgörülükte deniz üzere ol.
7. Ya olduğun üzere görün ya da göründüğün üzere ol.
Vasiyeti:
Ben size kapalı ve açık bütün hallerinizde Allah’a karşı takva sahibi olmanızı, az yemek yemenizi, az uyumanızı, az konuşmanızı, günahlardan çekinmenizi, oruca, namaza devam etmenizi, şehvetlerden ebediyen kaçınmanızı, insanlardan başınıza gelecek eziyetlere ve cefalara sabır ve tahammül etmenizi, bilgisiz ve sıradan beşerlerle düşüp kalkmaktan uzak durmanızı, kerem sahibi ve salih kimseyle birlikte olmanızı vasiyet ederim. ‘İnsanların en iyisi insanlara en faydalı olandır.’
Akademik çalışmalar yapılmalı
Mevlâna’yı anlamak kesinlikle insanlığın gelişmesi için büyük bir adım olur. Mevlâna’yı anlamak için ne yapmalıyız?
En başta Mevlâna’nın yapıtlarının düzgün bir okuma ile okunması gerekir. Ayrıyeten bu hususta ilahiyatçılara da özel bir bakılırsav düştüğü kanaatindeyim. Meselâ çabucak hemen Mesnevî’nin Fıkhî istikametiyle ilgili bir çalışma mevcut değildir. halbuki Mesnevî dinî bir kitaptır; ötürüsıyla üzerinde her branştan ilahiyatçının çalışma yapması ve bu türlü Mesnevî’nin bedelinin ortaya konması gerekir. Birebir çalışmalar Mevlâna’nın öbür yapıtları ortasında gereklidir.
Öteki taraftan, Hz. Mevlâna üzere kişiselyetleri tanıyanlar bizim inanç sistemimizin, insanlık anlayışımızın, hayata bakış üslubumuzun ne kadar kusursuz, muazzam, insan onuruna nasıl yaraşır olduğunu anlayacaklar, bu hoşluğu özümseyenler Müslüman olacak, öbürleri de en azından Müslümanlara makûs gözle bakmayacak ve ziyan vermeyeceklerdir. Bugün öbür inançlardan olup da daha sonradan Müslüman olanların kahir ekseriyeti, tıpkı son bölümün en güzide İslam âlimlerinden merhum Muhammed Hamidullah’ın da bir mektubunda ehemmiyetle belirttiği üzere, başta İbn Arabî ve Mevlâna olmak üzere öbür sûfîlerin kanısından yola çıkarak İslam’la şereflenmişlerdir.