JoKeR
Active member
Fransa’da yaşayan eşinin yanına giden ve bir telefonla ülkesi Doğu Türkistan’a dönmek zorunda kalan Gülbahar Haitiwaji (Heyithacı) orada yaşayacaklarından habersiz yola koyuldu. Yola çıktığında ailesinin yanına, heybesinde pek de hatırlamak istemeyeceği fakat bir kitap çıkaracak kadar epeyce, yaşanmışlıkla geri döneceğinden habersizdi. Heyithacı, ne olduğunu bile anlamadan ülkesinde tutuklanıp, 2 yıl boyunca toplama kampında tutuldu.Burada başına gelenleri Fransız gazeteci Rozenn Morgat’a anlatınca ortaya “Çin Kampından Nasıl Kurtuldum” isimli kitabı çıktı. Dünyada büyük ses getiren kitap geçtiğimiz ay Mihrabad Yayınları tarafınca Türkçe olarak basıldı. Kitapta Heyithacı, yaşadıklarını en ince bilgilerina kadar anlatıyor. Pekala bu kamplarda ne yaşanıyor? Uygur Türkleri seslerini dünyaya duyurabiliyor mu? Bu soruları Heyithacı’ya ve beraberinde kitabın Türkçe baskısının editörlüğünü yapan Doç. Dr. Abdülhamit Avşar’a sorduk.
AİLESİ GÖÇE ZORLANMIŞ
Uygur Türkü olan Doç. Doç. Dr. Abdülhamit Avşar 1965’te zorbalıklar yüzünden Türkmenistan’dan göç etmiş bir ailenin üyesi. Çin’in Uygurlara reva gördüğü dramı yakından yaşayan aile, göç daha sonrası 4 yılını Afganistan’da geçirmiş. Aile bu biçimdelikle Çin’i ve siyasetlerini yakından tanımış, bu yapılanları anlamlandırma konusunda bir çok yol almış. “Çin, tarihten beri daima acımasızdı” diyor Abdülhamit Avşar ve şunları anlatıyor: “Dilimizdeki ‘Çin işkencesi’ terimi de rastgele bir isimlendirme değil. Çin tarihini bilenler, Çin ve azap teriminin birbirini tamamladığını fazlaca güzel bilir. Çin devlet tefekküründe, insan bedelsiz bir varlık. Bunu Çin’in kendi halkına, yani Çinlilere karşı tavrında da açıkça görürüz. Ne var ki Çin, diplomasiyi, propagandayı da fazlaca uygun kullanır ve kendini mülayim, şiddetten uzak bir devlet, toplum olarak sunmayı da başarır. Yaptıklarının ortaya çıkmasından çekinen Çin, bunu engellemek için de zulüm ve baskıya başvuruyor. Gülbahar Heyithacı’nın yaşadıkları da bunun bir örneği.”
SIRADAN, APOLİTİK BİR İNSAN
yıllar daha sonra Gülbahar Heyithaci’nin yazdığı “Çin Kamplarından Nasıl Kurtuldum” kitabının editörlüğünü yaparken de geçmişte aile büyüklerinin anlattığı acıları bir daha hatırlamış. Kitabın muharriri olan Heyithacı’nın eğitimli lakin kolay, apolitik bir kişi olduğunu söyleyen Avşar, Çin’in ayrılıkçı olarak nitelediği bir fikir dünyasına da sahip olmadığını aktarıyor: “Fransa’da yaşayan eşinin yanına gitmiş, sığınma teşebbüsünde bulunmamış bir bayan. Bir gün çalıştığı iş yerinden gelen bir telefonda, emeklilik için kimi evrakları tamamlaması istenmiş. Geçirdiği tereddütlere rağmen, Çin’in kendisine dokunmayacağına inanarak Doğu Türkistan’a gitmiş. ondan sonrasında o azap devri başlamış. Çin için kıymetli olan tek şey, 1949’daki işgalden bu yana devam ettirdiği, 2016 itibariyle de tamamlamak istediği Uygurları, Doğu Türkistan Türklerini asimile etme süreci. Bunu da Gülbahar Hanım ve gibisi binlerce kişinin hayatını şantaj konusu haline getirerek yapıyorlar.”
KALBİM KAMPLARDAKİ BEŞERLERLE
Kıssanın devamını bu sefer Gülbahar Heyithacı’dan dinliyoruz. Kamplarda azap görüp hayatta kalmak, üstüne üstlük bu acıyı yaşayanların hala var olduğunu bilmek çok sıkıntı bir müddetç. Elinizden geleni yapmak için uğraşırsınız lakin düşünmeniz gereken bir de aileniz vardır. Gülbahar Heyithacı da her ne kadar inançta olsa da bu kaygılarla hayatını sürdürüyor.
Yaşadıklarını şu biçimde özetliyor, “Uygur olduğum için, isteğim haricinde Çin kamplarında alıkonuldum. Çin hükümeti beni kamu nizamını bozmak ve terörizmle suçladı. Kızımın medya kampanyaları ve Fransız diplomatik faaliyetleri yardımıyla Fransa’da ailemle bir daha bir ortaya geldim. Fakat kalbimin bir modülü hala Doğu Türkistan’da, kamplarda acı çeken insanlarımla bir arada. Ayrıyeten kendi ailemi, annemi, kardeşlerimi ve akrabalarımı da fazlaca düşünüyorum. Çin’in benim yüzümden onlara ziyan verebileceğini yahut onlara azap edebileceğini biliyorum. Her vakit telaşlarla yaşayacağımı biliyorum lakin adalet için savaşmak zorundayım.”
KAMPLAR RUHEN DE ÖLDÜRÜYOR
Çin, kelamda eğitimler sırasında Uygurları; dini aşırılık, radikallik üzere ziyanlı alışkanlıklardan arındırıp, mesleksel eğitim alarak ferdi biçimde kendilerini yetiştirme imkânı sağladığını tez ediyor. Ama kitap bu söylenenlerin palavra olduğunu da açıkça gözler önüne koyuyor. Heyithacı kampta yaşadıklarını hala unutamamış. Hem ruhen hem bedenen aldığı yaraların iyileşmediğini söylüyor. Kamplarda yaşadığı azaplardan dolayı görme yetisinin zayıfladığı, sırt ve baş ağrısı yaşadığını anlatıyor. Hala kendini inançta hissetmediğinin de altını çiziyor. Yani yaşanan o dehşet ve kaygı Fransa’ya döndüğü biçimde devam ediyor.
Kamplarla ilgili Abdülkadir Avşar da değerli bilgiler veriyor. Bu kampların, “gerçek manada bir ceza kampı” olduğunu lisana getiren Avşar kelamlarını şu biçimde sürdürüyor: “Hapishaniçin farkı, mahallî yetkililerin kişisel kararlarıyla istenilen insanın buralara atılabilmesi ve bilinmeyen bir süre tutulması. Kamplarda hayatın ne derece çekilmez olduğunu, bir insanın bu işkenceyi nasıl yapabileceğini, kitabı okurken iliklerinize kadar hissediyorsunuz. Vicdanınızın en derin köşesine kadar büyük bir acı duyuyor, adeta nefes alamaz hale geliyorsunuz. Okuyanın bu duruma düştüğü bir gerçeklik karşısında bunu şahsen yaşayanlar nasıl hayatta kalabiliyor, büyük bir muamma. Fiziki ölümlerin sayısı açıklanmadığı için bilemiyoruz ama bir de ruhen vefatlar var. Tüm kültürel ve dini geçmişleri silinen, deliren, beyinleri yıkanarak yaşarken vefata mahkûm edilenlerin sayısının binlerce olduğunu da söyleyebiliriz.”
Abdülhamit Avşar
Kamuoyu baskısı karşılık buldu
Abdülhamit Avşar, “Gülbahar Heyithacı’nın kitabı birinci basımdan daha sonra, Batı kamuoyunda büyük bir yankı uyandırdı. Öncesinde Batılılar, Uygurların söylemiş olduklerine inanmıyor, anlatılanları bir masal üzere görüyordu. Doğu Türkistanlıların Müslüman olması da önyargıları harekete geçirince gereken ilgi daima esirgendi” diyor. Kamplardaki tanıklıklar artınca, Batı kamuoyunda bir hassaslık oluştuğunu da ekliyor, “Doğu Türkistan’da üretim yapan şirketler kamuoyu baskısıyla üretimlerini durduruyor, toplama kamplarında tutulanların emekleriyle üretim yapan memleketler arası birtakım fabrikalar kapanıyor. Toplama kampı uygulamasını hayata geçiren bireylere karşı yasaklama ve ambargolar hayata geçiriliyor.”
Hâlâ kendimi inançta hissetmiyorum
Kampların bedenine çok ziyan verdiğinden de bahsediyor Heyithacı ve şunları söylüyor: “Vücudum zayıf. Kamplarda 7 gün 24 saat neonlar altında bırakılmak niçiniyle görme problemlerim var. hem de daima sırt ve baş ağrılarım oluyor. Uyurken bile beynim hala düşünüyor, büsbütün rahatlamak benim için şu an çok güç. Fransa’da rahat olmama karşın, kimi vakit inançta değilmişim üzere hissediyorum. Eski hayatıma dönmek için vakte gereksinimim var. özetlemek gerekirsesı, sporla ve ailemle geçirdiğim vakit yardımıyla eski rutinlerime dönmeye çalışıyorum.”
Soykırımı göstermemiz lazım
Kamplarda hala hayli sayıda insan olduğunu da ekleyerek, zulmün sona ermesi için dünya çapında şovlar yapılması gerektiğini aktarıyor. Gülbahar Heyithacı “Tüm dünya varlığından haberdar olduğu biçimde Çin, 5 yıldan beri kampları tutuyorsa, bunun sebebi Çin’in ekonomik gücüne ve tesirine inanmasıdır. Mümkün olduğu kadar epeyce ülkeyi, Çin’e baskı yapmaya zorlamamız gerekiyor. Onları zorlamak için toplumsal medyayı kullanarak medyatik kampanyalar düzenlememiz gerekiyor. Ekonomik baskılar benim için şu anda Çin’e karşı en tesirlisi. bununla birlikte Çin’e ve başka ülkelere Uygurların var olduğunu ve gözlerimizin önünde gerçek bir soykırımın yaşandığını göstermek için dünyanın her yerinde şovlar yapmaktan vazgeçmemeliyiz” diyor.
AİLESİ GÖÇE ZORLANMIŞ
Uygur Türkü olan Doç. Doç. Dr. Abdülhamit Avşar 1965’te zorbalıklar yüzünden Türkmenistan’dan göç etmiş bir ailenin üyesi. Çin’in Uygurlara reva gördüğü dramı yakından yaşayan aile, göç daha sonrası 4 yılını Afganistan’da geçirmiş. Aile bu biçimdelikle Çin’i ve siyasetlerini yakından tanımış, bu yapılanları anlamlandırma konusunda bir çok yol almış. “Çin, tarihten beri daima acımasızdı” diyor Abdülhamit Avşar ve şunları anlatıyor: “Dilimizdeki ‘Çin işkencesi’ terimi de rastgele bir isimlendirme değil. Çin tarihini bilenler, Çin ve azap teriminin birbirini tamamladığını fazlaca güzel bilir. Çin devlet tefekküründe, insan bedelsiz bir varlık. Bunu Çin’in kendi halkına, yani Çinlilere karşı tavrında da açıkça görürüz. Ne var ki Çin, diplomasiyi, propagandayı da fazlaca uygun kullanır ve kendini mülayim, şiddetten uzak bir devlet, toplum olarak sunmayı da başarır. Yaptıklarının ortaya çıkmasından çekinen Çin, bunu engellemek için de zulüm ve baskıya başvuruyor. Gülbahar Heyithacı’nın yaşadıkları da bunun bir örneği.”
SIRADAN, APOLİTİK BİR İNSAN
yıllar daha sonra Gülbahar Heyithaci’nin yazdığı “Çin Kamplarından Nasıl Kurtuldum” kitabının editörlüğünü yaparken de geçmişte aile büyüklerinin anlattığı acıları bir daha hatırlamış. Kitabın muharriri olan Heyithacı’nın eğitimli lakin kolay, apolitik bir kişi olduğunu söyleyen Avşar, Çin’in ayrılıkçı olarak nitelediği bir fikir dünyasına da sahip olmadığını aktarıyor: “Fransa’da yaşayan eşinin yanına gitmiş, sığınma teşebbüsünde bulunmamış bir bayan. Bir gün çalıştığı iş yerinden gelen bir telefonda, emeklilik için kimi evrakları tamamlaması istenmiş. Geçirdiği tereddütlere rağmen, Çin’in kendisine dokunmayacağına inanarak Doğu Türkistan’a gitmiş. ondan sonrasında o azap devri başlamış. Çin için kıymetli olan tek şey, 1949’daki işgalden bu yana devam ettirdiği, 2016 itibariyle de tamamlamak istediği Uygurları, Doğu Türkistan Türklerini asimile etme süreci. Bunu da Gülbahar Hanım ve gibisi binlerce kişinin hayatını şantaj konusu haline getirerek yapıyorlar.”
KALBİM KAMPLARDAKİ BEŞERLERLE
Kıssanın devamını bu sefer Gülbahar Heyithacı’dan dinliyoruz. Kamplarda azap görüp hayatta kalmak, üstüne üstlük bu acıyı yaşayanların hala var olduğunu bilmek çok sıkıntı bir müddetç. Elinizden geleni yapmak için uğraşırsınız lakin düşünmeniz gereken bir de aileniz vardır. Gülbahar Heyithacı da her ne kadar inançta olsa da bu kaygılarla hayatını sürdürüyor.
Yaşadıklarını şu biçimde özetliyor, “Uygur olduğum için, isteğim haricinde Çin kamplarında alıkonuldum. Çin hükümeti beni kamu nizamını bozmak ve terörizmle suçladı. Kızımın medya kampanyaları ve Fransız diplomatik faaliyetleri yardımıyla Fransa’da ailemle bir daha bir ortaya geldim. Fakat kalbimin bir modülü hala Doğu Türkistan’da, kamplarda acı çeken insanlarımla bir arada. Ayrıyeten kendi ailemi, annemi, kardeşlerimi ve akrabalarımı da fazlaca düşünüyorum. Çin’in benim yüzümden onlara ziyan verebileceğini yahut onlara azap edebileceğini biliyorum. Her vakit telaşlarla yaşayacağımı biliyorum lakin adalet için savaşmak zorundayım.”
KAMPLAR RUHEN DE ÖLDÜRÜYOR
Çin, kelamda eğitimler sırasında Uygurları; dini aşırılık, radikallik üzere ziyanlı alışkanlıklardan arındırıp, mesleksel eğitim alarak ferdi biçimde kendilerini yetiştirme imkânı sağladığını tez ediyor. Ama kitap bu söylenenlerin palavra olduğunu da açıkça gözler önüne koyuyor. Heyithacı kampta yaşadıklarını hala unutamamış. Hem ruhen hem bedenen aldığı yaraların iyileşmediğini söylüyor. Kamplarda yaşadığı azaplardan dolayı görme yetisinin zayıfladığı, sırt ve baş ağrısı yaşadığını anlatıyor. Hala kendini inançta hissetmediğinin de altını çiziyor. Yani yaşanan o dehşet ve kaygı Fransa’ya döndüğü biçimde devam ediyor.
Kamplarla ilgili Abdülkadir Avşar da değerli bilgiler veriyor. Bu kampların, “gerçek manada bir ceza kampı” olduğunu lisana getiren Avşar kelamlarını şu biçimde sürdürüyor: “Hapishaniçin farkı, mahallî yetkililerin kişisel kararlarıyla istenilen insanın buralara atılabilmesi ve bilinmeyen bir süre tutulması. Kamplarda hayatın ne derece çekilmez olduğunu, bir insanın bu işkenceyi nasıl yapabileceğini, kitabı okurken iliklerinize kadar hissediyorsunuz. Vicdanınızın en derin köşesine kadar büyük bir acı duyuyor, adeta nefes alamaz hale geliyorsunuz. Okuyanın bu duruma düştüğü bir gerçeklik karşısında bunu şahsen yaşayanlar nasıl hayatta kalabiliyor, büyük bir muamma. Fiziki ölümlerin sayısı açıklanmadığı için bilemiyoruz ama bir de ruhen vefatlar var. Tüm kültürel ve dini geçmişleri silinen, deliren, beyinleri yıkanarak yaşarken vefata mahkûm edilenlerin sayısının binlerce olduğunu da söyleyebiliriz.”
Abdülhamit Avşar
Kamuoyu baskısı karşılık buldu
Abdülhamit Avşar, “Gülbahar Heyithacı’nın kitabı birinci basımdan daha sonra, Batı kamuoyunda büyük bir yankı uyandırdı. Öncesinde Batılılar, Uygurların söylemiş olduklerine inanmıyor, anlatılanları bir masal üzere görüyordu. Doğu Türkistanlıların Müslüman olması da önyargıları harekete geçirince gereken ilgi daima esirgendi” diyor. Kamplardaki tanıklıklar artınca, Batı kamuoyunda bir hassaslık oluştuğunu da ekliyor, “Doğu Türkistan’da üretim yapan şirketler kamuoyu baskısıyla üretimlerini durduruyor, toplama kamplarında tutulanların emekleriyle üretim yapan memleketler arası birtakım fabrikalar kapanıyor. Toplama kampı uygulamasını hayata geçiren bireylere karşı yasaklama ve ambargolar hayata geçiriliyor.”
Hâlâ kendimi inançta hissetmiyorum
Kampların bedenine çok ziyan verdiğinden de bahsediyor Heyithacı ve şunları söylüyor: “Vücudum zayıf. Kamplarda 7 gün 24 saat neonlar altında bırakılmak niçiniyle görme problemlerim var. hem de daima sırt ve baş ağrılarım oluyor. Uyurken bile beynim hala düşünüyor, büsbütün rahatlamak benim için şu an çok güç. Fransa’da rahat olmama karşın, kimi vakit inançta değilmişim üzere hissediyorum. Eski hayatıma dönmek için vakte gereksinimim var. özetlemek gerekirsesı, sporla ve ailemle geçirdiğim vakit yardımıyla eski rutinlerime dönmeye çalışıyorum.”
Soykırımı göstermemiz lazım
Kamplarda hala hayli sayıda insan olduğunu da ekleyerek, zulmün sona ermesi için dünya çapında şovlar yapılması gerektiğini aktarıyor. Gülbahar Heyithacı “Tüm dünya varlığından haberdar olduğu biçimde Çin, 5 yıldan beri kampları tutuyorsa, bunun sebebi Çin’in ekonomik gücüne ve tesirine inanmasıdır. Mümkün olduğu kadar epeyce ülkeyi, Çin’e baskı yapmaya zorlamamız gerekiyor. Onları zorlamak için toplumsal medyayı kullanarak medyatik kampanyalar düzenlememiz gerekiyor. Ekonomik baskılar benim için şu anda Çin’e karşı en tesirlisi. bununla birlikte Çin’e ve başka ülkelere Uygurların var olduğunu ve gözlerimizin önünde gerçek bir soykırımın yaşandığını göstermek için dünyanın her yerinde şovlar yapmaktan vazgeçmemeliyiz” diyor.