JoKeR
Active member
ZEYNEP TUBA KESİMLİ
hemen çabucak ilkokul-ortaokul sıralarındayken kitap okuma müsabakalarının düzenlendiğini hatırlıyorum. Bölgedeki kütüphaniçin en çok kitap ödünç alanlar tespit edilir, bir merasimle ikramları ve dokümanları takdim edilirdi. Bu müsabakalar elbet kitap okumaya teşvik için yapılıyordu lakin neyi nasıl okuduğumuz değil kaç kitap okuduğumuz değerliydi. Üzerinden geçen onca yıla karşın hâlâ hayli da bir şeyin değişmediğini nazaranbiliyorum. Ebeveynler olarak çocuklarımız epeyce kitap okusun istiyoruz lakin ne okuduklarıyla pek de ilgilenmiyoruz. Pekala, çocukların epeyce okumaları ve “kitap kurdu” olmaları mı nitelikli okur olmaları mı önemli?
Bu hususta aileler çocuklarını nasıl yönlendirebilir? Bu soruları çocuk edebiyatı alanında çalışan isimlere sordum. Ayşegül Sözen Dağ, Keriman Güldiken, Deniz Mert İçöz, Gülsüm Sezgin ve Melih Tuğtağ bizim için cevapladı.
Ayşegül Sözen Dağ
Ayşegül Sözen Dağ (Yazar, şair)
Çocuğu âlâ kitaplarla tanıştırmak yetişkinlerin bakılırsavi
Çocuk edebiyatı alanında nitelikli okuma kültürü, edebiyatın her cinsinden çocuğa gorelik unsurunu benimsemek kaydıyla kült ve safi edebiyat yazınlarını okumakla mümkün. Kitap kurdu tabiri ile nitelikli okur tabirini karşılaştıracak olursak şüphesiz tercihimiz nitelikli okurdan yanadır. Ama nitelikli okurlardan kitap kurdu olanları da yok değil. şüphesiz uygun bir kurmaca, hikaye, şiir ve deneme cinsleri ile lisanını zenginleştiren bir okur bayağı bir okur değildir. Çocuğun okuma seçkisini yalnızca kendi tercihine bırakırsak ona uzun vadede ziyan vermiş oluruz. Örneğin bir çocuk hamburger yemeyi epeyce seviyor diye ona ömrü boyunca günün tüm öğününde hamburger yediremeyiz. Öyleyse çocuğun lisanını, hayal gücünü, benliğini şekillendirecek olan kitapları tümüyle onun tercihine bırakmak biraz riskli. Nitelikli okuma külçeşidinin oluşmasında evvela ebeveynlere daha sonrasında da öğretmenlere büyük vazifeler düşüyor. Çocuk okurları, çeşitli edebî cinslerle haşır neşir etmek gerekir. örneğin, çocuk şiiri ve deneme üzere çeşitlerin hâlâ hak ettiği yerde olmadığının kanaatindeyim. Vakit, tanınan kültür edebiyatını çarkında öğütür, yok eder lakin nitelikli yazınlar yarına aktarılır.
Keriman Güldiken
Keriman Güldiken (Editör)
İyi kitaplar okuyan çocuklar yeterli okur olur
Aslında “kitap kurdu olmak” fazlaca kitap okumak değildir benim için. Her fırsatta kitap okuyan, okuyacaklarını planlayan, hayatının her kademesini kitapla ilişkilendiren kişidir kitap kurdu. Bütün bu hâlin kararı olarak evet, epey kitap okunmuş olabilir lakin koşul değil. Bir kitabı bitirir bitirmez heyecanla yenisine başlamak isteyen kişidir kitap kurdu. Buradaki anahtar sözcük “heyecan”, kitabın ne kadar müddette bitirildiğinin değeri yok. Çocukların nitelikli okurlar olmasını sağlamak için kolektif bir çalışma, bir iş birliği gerekiyor. Muharrirlerin, çizerlerin, yayınevlerinin, kütüphanecilerin, öğretmenlerin, ebeveynin, kurumların, her insanın lakin her insanın katılacağı bir iş birliği. Öncelikle üretilen kitapların nitelikli olması hayli değerli. Asıl sormamız gereken soru, fazlaca üretiyoruz fakat ürettiklerimiz nitelikli çocuk kitabı olarak kıymetlendirilebilir mi, olmalı. Ebeveyn ya da öğretmen de çocuğun okuduğu kitaplarda sayı değil, nitelik aramalı. Zira düzgün kitaplar okuyan çocuklar güzel okur olurlar. Nitelikli okur yetiştirmenin bir öbür şayet olmazsa olmazı çocuğu kitap seçiminde özgür bırakmak. Kitap okuma işini bir ödev, bakılırsav olmaktan çıkarmak gerekiyor. Zira çocuk, okuma aksiyonundan keyif aldığı için onu devam ettirmek ister. Aksi hâlde niye istesin ki… Kitaplardaki yaş kümesi ayrımlarına da epeyce büyük manalar yüklememek lazım. 9 yaşındaki bir çocuk fotoğraflı kitap almak istiyorsa onu engellememek gerek. Demek ki o çocuğun okuma seyahatinde okul öncesi devirde bir şeyler eksik kalmış. Bırakalım tamamlasın. Yahut okul öncesi çocuğumuz büyük kardeşinin kitabına ilgi duyuyor, (yaş kümesine bakılırsa sakıncalı bir durum yoksa) bırakalım incelesin. Nitelikli okur yetiştirme konusunda genel müşahedem ise şöyleki: Çok erken yaşlarda kitapla kurdukları alaka müspet olan çocuklar nitelikli okur olma yolunda daha sağlam adımlarla ilerliyorlar. Kıymetli olan bu müspet münasebetin kitapla kurulan her tıp etkileşimde ve daima olmasını sağlamak.
Gülsüm Sezgin
Gülsüm Sezgin (Yazar, editör)
Önemli olan fazlacaluk değil nitelik
Fransız eğitim filozofu Jacotot “Özgürleştirmeksizin eğiten aptallaştırır.” diyor. Çocuklara okuma alışkanlığı edindirmek isteyenlerin ayırdına varması gereken şey, evvela bu olmalı bana kalırsa. Her şeyde olduğu üzere okurlukta da kıymetli olan fazlacaluk değil, nitelik. Fakat bunu derken de korkuyorum. Zira sonunda çocukların doruğunda sallanan yeni bir Demokles’in kılıcına dönüşüyor. halbuki zorlamadan, baskıya dönüştürmeden, alan açarak yol almak çocuk fıtratına en uygun olanı. Çocuğun nitelikli okur olması için yapılacak şeyler var olağan olarak: Çocuğu tanıyın. Onunla uygun geçinin, sohbet edin, fikrini sorun, bir arada okuyun. Yazdıklarını okuyun. Okuyup beğendikleriyle ilgilenin. Bir şey söylemeye çalışmayın, onun söylemiş olduklerine dikkat kesilin. Anlattıklarına ilgi duyun, içtenlikle gülün. Çocuk sıkılıyorsa o kitap sıkıcıdır. Israr etmeyin, yeni bir kitapla tanışmasının yolunu açın. Bırakın çocuk seçsin. Başlarda yanlış kitaplar seçebilir. Alan açar ve güvenirseniz okudukça gerçek seçimler yapmayı öğrenecektir. Her çocuk biriciktir. Seçimleri de o denli. Buna hürmet duyun. örneğin çocuk futbola meraklıysa futbol temalı bir kitap, uygun bir başlangıç olabilir. Alışveriş merkezlerindeki kitapçıları veyahut size yakın kütüphaneleri, ailece vakit geçirdiğiniz yerlerin ortasına alın. Çocuklar oyun oynamayı sever. Okumayı oyunlaştırın. Okumanın artık yeni kuşak biçimleri var. Görmezden gelmeyin. Toplumsal medyada gezinirken de bir fazlaca farklı alanda nitelikli okumalar yapmak mümkün. Sesli kitap, podcast veyahut YouTube videoları… Okumak istemiyorlarsa bırakın dinlesinler, seyretsinler. Kıymetli olan içeriğe ulaşmak; okumak, dinlemek veya seyretmek bir araç.
Melih Tuğtağ
Melih Tuğtağ (Yazar)
Her çocuğun kitap okuması kaide değil
Öncelikle kitaptan muradımızın ne olduğuna karar vermeliyiz. Bu maksadı belirlemezsek kitaba bir eser gözüyle bakmak zorunda kalırız. Her ortamda çocuklar kitap okusun diyoruz. Ne okuduğunun kıymeti yok, çocuğun muhtaçlıklarının ehemmiyeti yok, yalnızca bir ezber ile çocuklar kitap okusun virdi çekiyoruz. Hâlbuki her çocuğun kitap okumasının koşul olduğunu söyleyemeyiz. Evvel istidat ve muhtaçlık çizelgesinde bir yere oturtmalı, daha sonra nicelik mi nitelik mi diye bir ayrıma gitmeliyiz. Burada mutabıksak ve evladımızın kitap okumaya ve kitapla yaşama dair bir yeteneği, isteği, yönelimi varsa; artık şunu konuşmalıyız: Hangi kitabı okumalı? Alışılmış ki “Ne okuduğunun kıymeti yok” denemez. Nitelikli eserler ile çocuklar buluşmalı. aslına bakarsan aksini verseniz de o çocuk reddeder. Pekala niye bu kadar müspet olmayan, makus kitap epeyce okunuyor, sorusu akla gelebilir. İşte bu noktada başta bahsetmiş olduğumiz yere geliyoruz: Kitap bizim neyimiz olur? niye kitap okuyoruz? Herkes kitap okumalı mı? Kitap okumayı o kadar tinleştiriyoruz ki kimi vakit, herkes kitap okumak zorunda hissediyor.
Deniz Mert İçöz
Deniz Mert İçöz (Nükleer fizikçi, yazar)
Çocuklara rehber olmalıyız
İlk buyruk “Oku!”. Okunun tam manası, bilgiye ulaş. Teknolojide meydana gelen gelişmeler kararı son 20 yılda insanoğlunun elde ettiği bilgi ölçüsü, var oluşundan beri elde ettiği bilgiden kat ve kat daha fazla. Ve bu bilgi ölçüsünün artmasıyla bilgiye erişmenin yolları da çoğalmış durumda. Bilgiye ulaşmanın hiç bir vakit modası geçmeyecek tek kaynağı olan kitaplar ise ne derece tercih ediliyor? Kitapların bilgiye ulaşma hedefi olarak değil de okunmadığı vakit çocuklar için büyük bir eksiklik olduğunun görülmesini anlamış değilim. Daima anlatılır, duyarsınız. Falancanın çocuğu duvardan modül kopararak yiyor, yerden toprak alıp ağzına atıyor. Zira bedende bir eksiklik kelam konusu ve çocuk bunu istem dışı olarak tamamlıyor. Çocuklarımız da yaşadıkları etrafta her türlü bilgiye acıkmış durumda. Biz ebeveynler olarak onlara yalnızca yanlışsız bilgiye nasıl ulaşılması gerektiğini gösteren rehberler olmalıyız. Bilgiye isterse kitaptan ulaşsın, isterse televizyondan tahminen de internetten. Nitelikli bilgi çocuğun muhtaçlık duyduğu bilgidir. Bilginin kaynağına takılmayın.
Sedir Kitap Kahve’deyiz!
Çocukları nitelikli kitaplarla buluşturalım demişken biz de buna uygun bir teklif yapmak istedik. Üsküdar Uncular Caddesi’nde kültürel ortamın gelişmenine katkı sunmak hedefiyle Fazilet Yayınları tarafınca açılan Sedir Kitap Kahve hem çocuk hem yetişkin okurun keyifle vakit geçireceği bir yer. Çabucak her ilgi alanına hitap eden yaklaşık 30 bin kitabın yer aldığı ve Fazilet Yayınları’nın senelera dayalı birikimiyle hazırlanan yerde çocuk reyonu da olabildiğince renkli ve konforlu tasarlanmış. Sedir Kitap Kahve yalnızca bir kitapevi olarak hizmete sunulmamış. Burada çayınızı, kahvenizi yudumlarken arkadaşlarınızla sohbet edebilir, çalışabilir ya da ihtimamla seçilmiş kitaplar içinden bakılırsarek, dokunarak, inceleyerek kitap seçmenin konforunu çocuklarınızla bir arada yaşayabilirsiniz.
hemen çabucak ilkokul-ortaokul sıralarındayken kitap okuma müsabakalarının düzenlendiğini hatırlıyorum. Bölgedeki kütüphaniçin en çok kitap ödünç alanlar tespit edilir, bir merasimle ikramları ve dokümanları takdim edilirdi. Bu müsabakalar elbet kitap okumaya teşvik için yapılıyordu lakin neyi nasıl okuduğumuz değil kaç kitap okuduğumuz değerliydi. Üzerinden geçen onca yıla karşın hâlâ hayli da bir şeyin değişmediğini nazaranbiliyorum. Ebeveynler olarak çocuklarımız epeyce kitap okusun istiyoruz lakin ne okuduklarıyla pek de ilgilenmiyoruz. Pekala, çocukların epeyce okumaları ve “kitap kurdu” olmaları mı nitelikli okur olmaları mı önemli?
Bu hususta aileler çocuklarını nasıl yönlendirebilir? Bu soruları çocuk edebiyatı alanında çalışan isimlere sordum. Ayşegül Sözen Dağ, Keriman Güldiken, Deniz Mert İçöz, Gülsüm Sezgin ve Melih Tuğtağ bizim için cevapladı.
Ayşegül Sözen Dağ
Ayşegül Sözen Dağ (Yazar, şair)
Çocuğu âlâ kitaplarla tanıştırmak yetişkinlerin bakılırsavi
Çocuk edebiyatı alanında nitelikli okuma kültürü, edebiyatın her cinsinden çocuğa gorelik unsurunu benimsemek kaydıyla kült ve safi edebiyat yazınlarını okumakla mümkün. Kitap kurdu tabiri ile nitelikli okur tabirini karşılaştıracak olursak şüphesiz tercihimiz nitelikli okurdan yanadır. Ama nitelikli okurlardan kitap kurdu olanları da yok değil. şüphesiz uygun bir kurmaca, hikaye, şiir ve deneme cinsleri ile lisanını zenginleştiren bir okur bayağı bir okur değildir. Çocuğun okuma seçkisini yalnızca kendi tercihine bırakırsak ona uzun vadede ziyan vermiş oluruz. Örneğin bir çocuk hamburger yemeyi epeyce seviyor diye ona ömrü boyunca günün tüm öğününde hamburger yediremeyiz. Öyleyse çocuğun lisanını, hayal gücünü, benliğini şekillendirecek olan kitapları tümüyle onun tercihine bırakmak biraz riskli. Nitelikli okuma külçeşidinin oluşmasında evvela ebeveynlere daha sonrasında da öğretmenlere büyük vazifeler düşüyor. Çocuk okurları, çeşitli edebî cinslerle haşır neşir etmek gerekir. örneğin, çocuk şiiri ve deneme üzere çeşitlerin hâlâ hak ettiği yerde olmadığının kanaatindeyim. Vakit, tanınan kültür edebiyatını çarkında öğütür, yok eder lakin nitelikli yazınlar yarına aktarılır.
Keriman Güldiken
Keriman Güldiken (Editör)
İyi kitaplar okuyan çocuklar yeterli okur olur
Aslında “kitap kurdu olmak” fazlaca kitap okumak değildir benim için. Her fırsatta kitap okuyan, okuyacaklarını planlayan, hayatının her kademesini kitapla ilişkilendiren kişidir kitap kurdu. Bütün bu hâlin kararı olarak evet, epey kitap okunmuş olabilir lakin koşul değil. Bir kitabı bitirir bitirmez heyecanla yenisine başlamak isteyen kişidir kitap kurdu. Buradaki anahtar sözcük “heyecan”, kitabın ne kadar müddette bitirildiğinin değeri yok. Çocukların nitelikli okurlar olmasını sağlamak için kolektif bir çalışma, bir iş birliği gerekiyor. Muharrirlerin, çizerlerin, yayınevlerinin, kütüphanecilerin, öğretmenlerin, ebeveynin, kurumların, her insanın lakin her insanın katılacağı bir iş birliği. Öncelikle üretilen kitapların nitelikli olması hayli değerli. Asıl sormamız gereken soru, fazlaca üretiyoruz fakat ürettiklerimiz nitelikli çocuk kitabı olarak kıymetlendirilebilir mi, olmalı. Ebeveyn ya da öğretmen de çocuğun okuduğu kitaplarda sayı değil, nitelik aramalı. Zira düzgün kitaplar okuyan çocuklar güzel okur olurlar. Nitelikli okur yetiştirmenin bir öbür şayet olmazsa olmazı çocuğu kitap seçiminde özgür bırakmak. Kitap okuma işini bir ödev, bakılırsav olmaktan çıkarmak gerekiyor. Zira çocuk, okuma aksiyonundan keyif aldığı için onu devam ettirmek ister. Aksi hâlde niye istesin ki… Kitaplardaki yaş kümesi ayrımlarına da epeyce büyük manalar yüklememek lazım. 9 yaşındaki bir çocuk fotoğraflı kitap almak istiyorsa onu engellememek gerek. Demek ki o çocuğun okuma seyahatinde okul öncesi devirde bir şeyler eksik kalmış. Bırakalım tamamlasın. Yahut okul öncesi çocuğumuz büyük kardeşinin kitabına ilgi duyuyor, (yaş kümesine bakılırsa sakıncalı bir durum yoksa) bırakalım incelesin. Nitelikli okur yetiştirme konusunda genel müşahedem ise şöyleki: Çok erken yaşlarda kitapla kurdukları alaka müspet olan çocuklar nitelikli okur olma yolunda daha sağlam adımlarla ilerliyorlar. Kıymetli olan bu müspet münasebetin kitapla kurulan her tıp etkileşimde ve daima olmasını sağlamak.
Gülsüm Sezgin
Gülsüm Sezgin (Yazar, editör)
Önemli olan fazlacaluk değil nitelik
Fransız eğitim filozofu Jacotot “Özgürleştirmeksizin eğiten aptallaştırır.” diyor. Çocuklara okuma alışkanlığı edindirmek isteyenlerin ayırdına varması gereken şey, evvela bu olmalı bana kalırsa. Her şeyde olduğu üzere okurlukta da kıymetli olan fazlacaluk değil, nitelik. Fakat bunu derken de korkuyorum. Zira sonunda çocukların doruğunda sallanan yeni bir Demokles’in kılıcına dönüşüyor. halbuki zorlamadan, baskıya dönüştürmeden, alan açarak yol almak çocuk fıtratına en uygun olanı. Çocuğun nitelikli okur olması için yapılacak şeyler var olağan olarak: Çocuğu tanıyın. Onunla uygun geçinin, sohbet edin, fikrini sorun, bir arada okuyun. Yazdıklarını okuyun. Okuyup beğendikleriyle ilgilenin. Bir şey söylemeye çalışmayın, onun söylemiş olduklerine dikkat kesilin. Anlattıklarına ilgi duyun, içtenlikle gülün. Çocuk sıkılıyorsa o kitap sıkıcıdır. Israr etmeyin, yeni bir kitapla tanışmasının yolunu açın. Bırakın çocuk seçsin. Başlarda yanlış kitaplar seçebilir. Alan açar ve güvenirseniz okudukça gerçek seçimler yapmayı öğrenecektir. Her çocuk biriciktir. Seçimleri de o denli. Buna hürmet duyun. örneğin çocuk futbola meraklıysa futbol temalı bir kitap, uygun bir başlangıç olabilir. Alışveriş merkezlerindeki kitapçıları veyahut size yakın kütüphaneleri, ailece vakit geçirdiğiniz yerlerin ortasına alın. Çocuklar oyun oynamayı sever. Okumayı oyunlaştırın. Okumanın artık yeni kuşak biçimleri var. Görmezden gelmeyin. Toplumsal medyada gezinirken de bir fazlaca farklı alanda nitelikli okumalar yapmak mümkün. Sesli kitap, podcast veyahut YouTube videoları… Okumak istemiyorlarsa bırakın dinlesinler, seyretsinler. Kıymetli olan içeriğe ulaşmak; okumak, dinlemek veya seyretmek bir araç.
Melih Tuğtağ
Melih Tuğtağ (Yazar)
Her çocuğun kitap okuması kaide değil
Öncelikle kitaptan muradımızın ne olduğuna karar vermeliyiz. Bu maksadı belirlemezsek kitaba bir eser gözüyle bakmak zorunda kalırız. Her ortamda çocuklar kitap okusun diyoruz. Ne okuduğunun kıymeti yok, çocuğun muhtaçlıklarının ehemmiyeti yok, yalnızca bir ezber ile çocuklar kitap okusun virdi çekiyoruz. Hâlbuki her çocuğun kitap okumasının koşul olduğunu söyleyemeyiz. Evvel istidat ve muhtaçlık çizelgesinde bir yere oturtmalı, daha sonra nicelik mi nitelik mi diye bir ayrıma gitmeliyiz. Burada mutabıksak ve evladımızın kitap okumaya ve kitapla yaşama dair bir yeteneği, isteği, yönelimi varsa; artık şunu konuşmalıyız: Hangi kitabı okumalı? Alışılmış ki “Ne okuduğunun kıymeti yok” denemez. Nitelikli eserler ile çocuklar buluşmalı. aslına bakarsan aksini verseniz de o çocuk reddeder. Pekala niye bu kadar müspet olmayan, makus kitap epeyce okunuyor, sorusu akla gelebilir. İşte bu noktada başta bahsetmiş olduğumiz yere geliyoruz: Kitap bizim neyimiz olur? niye kitap okuyoruz? Herkes kitap okumalı mı? Kitap okumayı o kadar tinleştiriyoruz ki kimi vakit, herkes kitap okumak zorunda hissediyor.
Deniz Mert İçöz
Deniz Mert İçöz (Nükleer fizikçi, yazar)
Çocuklara rehber olmalıyız
İlk buyruk “Oku!”. Okunun tam manası, bilgiye ulaş. Teknolojide meydana gelen gelişmeler kararı son 20 yılda insanoğlunun elde ettiği bilgi ölçüsü, var oluşundan beri elde ettiği bilgiden kat ve kat daha fazla. Ve bu bilgi ölçüsünün artmasıyla bilgiye erişmenin yolları da çoğalmış durumda. Bilgiye ulaşmanın hiç bir vakit modası geçmeyecek tek kaynağı olan kitaplar ise ne derece tercih ediliyor? Kitapların bilgiye ulaşma hedefi olarak değil de okunmadığı vakit çocuklar için büyük bir eksiklik olduğunun görülmesini anlamış değilim. Daima anlatılır, duyarsınız. Falancanın çocuğu duvardan modül kopararak yiyor, yerden toprak alıp ağzına atıyor. Zira bedende bir eksiklik kelam konusu ve çocuk bunu istem dışı olarak tamamlıyor. Çocuklarımız da yaşadıkları etrafta her türlü bilgiye acıkmış durumda. Biz ebeveynler olarak onlara yalnızca yanlışsız bilgiye nasıl ulaşılması gerektiğini gösteren rehberler olmalıyız. Bilgiye isterse kitaptan ulaşsın, isterse televizyondan tahminen de internetten. Nitelikli bilgi çocuğun muhtaçlık duyduğu bilgidir. Bilginin kaynağına takılmayın.
Sedir Kitap Kahve’deyiz!
Çocukları nitelikli kitaplarla buluşturalım demişken biz de buna uygun bir teklif yapmak istedik. Üsküdar Uncular Caddesi’nde kültürel ortamın gelişmenine katkı sunmak hedefiyle Fazilet Yayınları tarafınca açılan Sedir Kitap Kahve hem çocuk hem yetişkin okurun keyifle vakit geçireceği bir yer. Çabucak her ilgi alanına hitap eden yaklaşık 30 bin kitabın yer aldığı ve Fazilet Yayınları’nın senelera dayalı birikimiyle hazırlanan yerde çocuk reyonu da olabildiğince renkli ve konforlu tasarlanmış. Sedir Kitap Kahve yalnızca bir kitapevi olarak hizmete sunulmamış. Burada çayınızı, kahvenizi yudumlarken arkadaşlarınızla sohbet edebilir, çalışabilir ya da ihtimamla seçilmiş kitaplar içinden bakılırsarek, dokunarak, inceleyerek kitap seçmenin konforunu çocuklarınızla bir arada yaşayabilirsiniz.