Ayşe Sayın-Onur Erem
Birleşmiş Milletler (BM) 26. İklim Değişikliği Konferansı (COP26) 31 Ekim’de Glasgow’da başlayacak.
Türkiye bu yıl konferansa birinci kere Paris Mutabakatı’nı onaylamış bir ülke olarak katılacak.
Pekala konferansta hangi mevzular ele alınacak? Türkiye’den beklentiler neler olacak? Türkiye’nin konferanstaki emelleri neler?
Bu soruları Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakan Yardımcısı ve İklim Değişikliği Başmüzakerecisi Mehmet Emin Birpınar ile Sabancı Üniversitesi İstanbul Siyasetler Merkezi İklim Değişikliği Çalışmaları Koordinatörü Ümit Şahin’e sorduk.
Konferanslar nasıl geçiyor?
2008 yılından beri BM’nin iklim değişikliği konferanslarına katılan Ümit Şahin, konferanslarda genel olarak ülkelerin kendi çıkarlarını muhafazayı hedeflediğini lakin bunun istisnalarının da bulunduğunu anlatıyor.
Konferanslarda her sonucun tüm üyelerin ortak sonucuyla alınması gerekiyor. Bu niçinle tek bir ülkenin bile vetosuyla bir teşebbüs tıkanabiliyor.
Ümit Şahin büyük fosil yakıt üreticileri olan Avustralya, Rusya yahut Körfez ülkelerinin evvelki konferanslarda birtakım kararları veto ettiğini hatırlatıyor.
Şahin, konferansları hayli sayıda sivil toplum kuruluşunun da takip ettiğini ve bu tıp ülkelerin çıkardıkları mahzurları ifşa ederek kamuoyu baskısı uyguladığını, bunun da işe yaradığını söylüyor:
“Etkilerinin en bariz ispatlarından biri 2015’teki Paris İklim Mutabakatı’nda görüldü.
“Karar çıkana kadar hiç birimiz 1,5 derecelik maksadın mutabakata girebileceğini düşünmüyorduk. Yani epey istiyorduk fakat engelleneceğini düşünüyorduk.
“Bu büsbütün iklim hareketi yardımıyla oldu. Tuvalu üzere iklim alanında ilerici ülkelerle koalisyon kurarak konsensüsün üst çekilmesini sağladılar.
“Climate Action Network’ün müzakereleri tıkayan ülkelere verdiği Günün Fosili üzere mükafatlar, delegasyonlar tarafınca da yakından takip ediliyor ve kamuoyu baskısı işe yarıyor.”
2015’te Paris’teki kamuoyu baskısı, 1,5 derece limitinin muahedeye girmesini sağladı
Bu ülkelerin bilakis daha fazla karbon azaltımı için çabalayan ülkeler de var. 70’ten çok ülkenin üye olduğu High Ambition Coalition (Yüksek İstek Koalisyonu) ve bu yıl Danimarka ile Kosta Rika öncülüğünde oluşturulan Beyond Oil and Gas Alliance (Petrol ve Gazın Ötesi İttifakı) bu hedefe hizmet ediyor.
Bu yılki konferansta ana gündem unsurlarının Paris Anlaşması’ndaki 1,5 derecelik ısınma maksadını tutturabilmek için ülkelerin vermesi gereken yeni vaatler, son beş yılın değerlendirmesi, Yeşil İklim Fonu ve iklim değişikliğinden en hayli etkilenen ülkelerin ziyanlarının finansmanı olması bekleniyor.
Türkiye ne yapacak?
Pekala Türkiye, bu yıl birinci kez Paris İklim Mutabakatı’nı imzalamış bir ülke olarak katılacağı konferansta neler yapmayı hedefliyor?
BBC Türkçe‘ya konuşan Bakan Yardımcısı ve İklim Değişikliği Başmüzakerecisi Mehmet Emin Birpınar, Türkiye’nin de Glasgow’a giderken 2053’te karbon nötr olma maksadını deklare ettiğını söylüyor.
“Karbon nötr” olmak, atmosfere salınan karbon ile atmosferden çekilen karbon oranının birbirine denk olması manasına geliyor.
Birpınar, Türkiye’nin amaçlarını büyütmeyi planladığını da anlatıyor.
Türkiye, Paris İklim Mutabakatı kapsamında başka ülkeler üzere bir Ulusal Katkı Niyeti Beyanı vermişti.
Bu beyanda olağan kaideler altında 2030’a kadar ülkedeki karbon salınımının ne kadar artacağına dair bir senaryo hazırlanıyor (referans senaryosu) ve akabinde da bunun üzerinden ne kadar azaltım yapılacağı (Ulusal Katkı Niyeti) açıklanıyor.
Türkiye’ye tenkitler
Türkiye’nin deklare ettiğı niyet beyanında, referans senaryosunun gerçeğin epey üstünde olması yıllardır iklim hareketinin ve memleketler arası kuruluşların tenkitlerine yol açıyor.
Ülkelerin iklim siyasetlerini takip eden Climate Action Tracker (CAT), Türkiye’nin bu alanda “kritik derecede yetersiz” olduğunu söylüyor ve Ankara’nın daha argümanlı gayeler koymasını tavsiye ediyor.
CAT’e nazaran tüm ülkeler Türkiye üzere hareket ederse dünyanın dört dereceden çok ısınması kaçınılmaz.
Ümit Şahin, Türkiye’nin referans senaryosunda 2020 için 675 milyon ton civarında emisyon öngörüldüğünü, Türkiye’nin bunu 600 milyona indirme vaadinde bulunduğunu lakin 2020’deki emisyon ölçüsünün, emisyon azaltımı için önemli yatırımlar yapılmamış bulunmasına karşın 500 milyon ton civarında kaldığını söylüyor.
Birpınar: Daha istekli bir beyan vermek için çalışacağız
Başmüzakereci Birpınar “Türkiye’den beklenti, bu niyet edilmiş ulusal katkılarını artırsın. ‘Yüzde 21 değil de yüzde 30’a çıkarsın’ diyorlar” dedi ve ekledi:
“Ama biz onlara şunu söylemiş olduk; net sayılar verebilmek için bizim üniversitelerle bir proje kapsamında bütün kurumların datalarını alarak çalışmamız lazım.
“O yüzde 21’lik azalmayı bir yıllık bir çalışma kararında bulmuştuk. Bu sefer de oturup çalışacağız. Daha istekli bir ulusal katkı beyanı vermek için çalışacağımızı söyleyebiliriz. Bunu Glasgow’a gelmeden yapmamızı talep edenler var lakin bu en az bir yıl gerektiren bir çalışma.”
Birpınar, bugüne kadar müzakereler için 350 uçuş yaptığını ve bütün ülkelerle ikili görüşmeler yürüttüklerini de ekledi.
Türkiye’nin son 10 yılda yaptığı kömür atılımı da iklim hareketi tarafınca eleştirilen bir öteki mevzuydu.
Ümit Şahin, bugüne kadar yeşil dönüşüme direnç gösteren Güç ve Natürel Kaynaklar Bakanlığı’nın da yavaş yavaş dönüşüme ayak uydurmak zorunda kalacağını düşünüyor.
Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanlığı’nın 2019-2023 Stratejik Planı’nda yerli kömürle güç üretiminin hissesinin artırılması, yerli kömüre dayalı elektrik konseyi gücünün 2021’de 10,6 MW’dan 2023’te 14,89 MW’a çıkarılması, yazılı ve görsel basında kömür algısının uygunlaştırılması üzere unsurlar vardı.
Bakanlık Türkiye’de kamunun ürettiği yerli kömür ölçüsünü 2018’deki 62 milyon tondan 2023’teki 435 milyon tona çıkarmayı hedefliyordu.
Türkiye’nin Paris İklim Muahedesi’ni imzalamasının akabinde bir davet yapan Greenpeace, kömürden çıkış takvimi belirlenmesi ve yeni fosil yakıt arama faaliyetlerinin sonlandırılması gerektiğini söylemişti.
Bu hususta eleştirilen tek ülke Türkiye değil.
BM’nin hazırladığı Üretim Açığı Raporu’na nazaran hükümetler 2030 yılına kadar global ısınmayı 1,5 derece ile sonlandırabilmek için gerekenin iki katından daha fazla fosil yakıt üretmeyi planladığını ortaya koymuştu.
Ümit Şahin, Norveç üzere birtakım fosil yakıt üreticisi ülkelerin bir yandan karbon salımını azaltma maksadı açıklarken öteki yandan da fosil yakıt üretimini artırmayı planlamasının bir ikiyüzlülük olduğuna dikkat çekiyor.
‘Türkiye yeni kömür santrali planlamıyor, rüzgar hayli daha ucuz’
Türkiye’deki rüzgar ve güneş yatırımları son senelerda arttı
Bakan Yardımcısı Birpınar bu tenkitlere, Türkiye’de yeni kömür santrali yapılmasının planlanmadığını söyleyerek karşılık veriyor:
“Bizim elimizde yalnızca bir tane termik santral ÇED’i var. O da kapasite artışıyla ilgili. Yeni müracaat 2 yıldır hiç yok.
“Şu anda kömürden üretilen güç 3 lira, rüzgardan üretilen güç 1 liraya düştü. Niçin gitsin kömür yatırımı, termik santral yapsın? Yatırımcı parasını çöpe atar mı?”
Birpınar, halihazırda müsaade yahut onay almış santral projelerinin de gerçekleşmeyeceği görüşünde:
“Kömür meblağları bu biçimde arttığı vakit ürettiği güç 3 lira olacak, rüzgar 1 lira olacak onun malını kim alacak ki?
“Yatırım sonucu alınmış olabilir lakin yatırımı yapacak mı, parayı bulacak mı? Yatırım yapmak için memleketler arası kredi lazım. O termik santrallere bir kuruş vermiyorlar. Çin de bu sene deklare etti, ben kendi ülkemin haricindeki hiç bir yere kömür termik santral yatırımı yapmayacağım dedi. Yatırımcıların özkaynakla yapması lazım ki onu da bulamazlar.”
Birpınar, yenilenebilir güç dalının bayan istihdamı açısından da avantajlar sağladığı görüşünde:
“Kömürde çalışan bayan sayısı 1’se, yenilenebilir güçte çalışan bayan sayısı 10.”
Paris İklim Mutabakatı’nda fikirler 5 yılda nasıl değişti?
Birpınar Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, Türkiye’nin yeşil dönüşüm projeleri için milletlerarası kuruluşlardan edindiğinmesi için mutabakat zaptı imzalandığını deklare ettiğı 3,2 milyar dolarlık fonun epey faydalı olacağını söylüyor:
“Çok büyük yararı olur o işin. Biz yeterli niyetle şunu yaptık. Biz bu müzakereleri bitirmeden cumhurbaşkanımız bunu dünyaya açıkladı.
“Yani koşullu da deklare etmedi. Para verirseniz bunu yapacağız da demedi. Biz Türkiye’nin kalkınmasına ve 2053’e giden yolda, Türkiye’nin kalkınmasının yeşil kalkınma atağı olduğunu düşünüyoruz.
“Türkiye oradan yürümek zorunda, yırtıcı bir kalkınma modeli ile yürüyemez.”
Bakan Yardımcısı Birpınar, Türkiye’nin Paris Muahedesi’ni onaylamasının ardında da bu gerçeğin fark edilmesinin yattığını anlatıyor.
Türkiye’nin muahedeyi en başında imzalaması durumunda teknoloji transferi ve iklim finansmanından yararlanmasının imkansız olacağını belirten Birpınar, ortadan geçen 6 yılda yürütülen müzakereler ile bunun artık kısmen de olsa mümkün olduğunu söylüyor.
“Çünkü bu yalnızca bir etraf sorunu değil iklim değişikliği, hem de bir kalkınma problemi. Turizminizi, endüstrinizi, ticaretinizi, güç siyasetlerinizi, tarımınızı etkiliyor. Ülkenin kalkınmasına pürüz olur mu sanki bu iş, olmaz mı?
“Sadece Türkiye değil, Rusya da, Polonya da tıpkı şeyi düşündü. Polonya’nın kömürü var. Baktık ki birtakım ülkeler bu biçimde beyanlarla imzaladılar.
“Polonya dedi ki, sosyoekonomik gelişmeme pürüz olmayacak biçimde, kömürümü kullanacağım falan diye beyan yaparak girdi. Rusya da birebir biçimde bir daha beyan ile girince, biz de dedik ki bu biçimde de bir şey olabiliyor. Hani ‘bekle-gör’ diye bir şey var.
“Dünyaya baktık, takip ettik ülkeleri. Dünya nereye gidiyor? Bütün dünya artık sürdürülebilir kalkınmaya gidiyor. Bütün paralar, kaynaklar oraya gerçek akıyor. Artık yaşadığımız bütün bu felaketler. Bizim artık risk yönetmemiz lazım, kriz yönetmememiz lazım. Şahsen yaşadık yani.
“Sadece dışarıda müzakere yapmıyorum ki, içeride de müzakere yapıyorum.
“Bütün kurumları ikna etmeniz lazım. Zira ülke ismine imzalanan, taraf olan bir şey. Bakanımız Murat Kurum hoş iş yaptı, epeyce hoş bilgilendirdi. Cumhurbaşkanı da ikna edildi, Bakanlar Heyeti’ne sunum yapıldı.”
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Paris Muahedesi’nin imzalanması için ikna edildi
Cumhurbaşkanı Erdoğan nasıl ikna edildi?
Birpınar, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın nasıl ikna edildiğini ise şöyleki anlatıyor:
“Cumhurbaşkanımız da aslında durumu fark etti. Yani Paris Mutabakatı’na taraf şayet olmazsak ülkemizin kalkınmasına ziyan verir noktasına geldi iş.
“Önceden kalkınmamıza ziyan vereceğini düşünüyorduk, lakin şu anda kalkınmamıza şayet taraf şayet olmazsak ziyan vereceğini gördük.
“Birileri diyor ki, çabucak taraf olalım vs. Lakin o denli değil iş. İstiyoruz ki Etraf Bakanlığı çabucak taraf olsun. Lakin Bakanlık yalnızca işi koordine ediyor. Herkesi ikna etmemiz lazım. Meskende bile bir şey yaparken herkes birbirini ikna etmiyor mu yani?”
Şahin: Türkiye öteki ülkelere öncü olabilir
Ümit Şahin, Türkiye’nin bu noktadan daha sonra karbon salımını sıfırlama ve iklim değişikliği ile çabada başka ülkelere öncü olabilecek bir potansiyeli olduğunu söylüyor.
Türkiye’nin tarihî karbon salımı sorumluluğunun tüm ülkelerin ortalamasına fazlaca yakın olduğunu belirten Şahin, bu niçinle Türkiye’nin dünyada birden fazla ülkenin karbon nötr iktisada geçtiği periyotta birebirini yapmasının adil olacağını anlatıyor.
Türkiye niye gelişmekte olan ülkeler listesinde yer almıyordu?
Türkiye, 1992’de BM İklim Değişikliği Çerçeve Kontratı imzalanırken gelişmiş ülkeler içinde yer almayı tercih etmişti.
Kontrat imzalandıktan daha sonra bunu değiştirmeye çalışan Türkiye, gelişmekte olan ülkelere yardımda bulunması gereken gelişmiş ülkeler listesinden çıkmayı başarsa da yardım alabilecek ülkeler listesine giremedi.
Pekala Türkiye o periyotta niye bunu tercih etmişti?
Bakan Yardımcısı Birpınar bunu şu biçimde anlatıyor:
“1992’de yılında maalesef, herkes kendisini yanlışsız konumlandırırken, Türkiye masasındaki arkadaş Türkiye’yi hakikat konumlandıramamış.
“Yani ‘Biz AB’ye aday ülkeyiz, OECD kurucu ülkesiyiz, ötürüsıyla biz gelişmiş ülkelerle birlikte olmalıyız. Araplarla, Afrika ülkeleriyle olmayız, gelişmekte olan ülkelerle bir ortada olmayız’ diyor.
“1992’de bu biçimde bir şeyi onaylıyor. daha sonra fark ediliyor.
“Yani hem emisyon azaltımı yapacak, tıpkı vakitte öteki ülkelere finans yapacak güçte değil, ötürüsıyla emisyon ölçülerimiz noktasında kalkınmaya devam ediyoruz, emisyonumuz artıyor, gelişmiş ülkeler üzere olamayız, yanılgı yaptık diyerek düzeltmeye çalışıyor. Fakat düzeltmek kolay değil. Bozmak kolay da düzeltmek için 195 ülkenin onayı lazım. Siyasi olarak bile karşı çıkıyorlar elini kaldırıyor adam, bana ne, diyor.”
Birpınar, Türkiye’nin listeden çıkmak istediğinde “Kovanın ortasındaki yengeçlerden birisinin çıkmasına yardım ederseniz hepsi peşinden takip eder. O yüzden biz yengecin birini çıkarmayız” cevabı aldığını söylüyor.
Birleşmiş Milletler (BM) 26. İklim Değişikliği Konferansı (COP26) 31 Ekim’de Glasgow’da başlayacak.
Türkiye bu yıl konferansa birinci kere Paris Mutabakatı’nı onaylamış bir ülke olarak katılacak.
Pekala konferansta hangi mevzular ele alınacak? Türkiye’den beklentiler neler olacak? Türkiye’nin konferanstaki emelleri neler?
Bu soruları Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakan Yardımcısı ve İklim Değişikliği Başmüzakerecisi Mehmet Emin Birpınar ile Sabancı Üniversitesi İstanbul Siyasetler Merkezi İklim Değişikliği Çalışmaları Koordinatörü Ümit Şahin’e sorduk.
Konferanslar nasıl geçiyor?
2008 yılından beri BM’nin iklim değişikliği konferanslarına katılan Ümit Şahin, konferanslarda genel olarak ülkelerin kendi çıkarlarını muhafazayı hedeflediğini lakin bunun istisnalarının da bulunduğunu anlatıyor.
Konferanslarda her sonucun tüm üyelerin ortak sonucuyla alınması gerekiyor. Bu niçinle tek bir ülkenin bile vetosuyla bir teşebbüs tıkanabiliyor.
Ümit Şahin büyük fosil yakıt üreticileri olan Avustralya, Rusya yahut Körfez ülkelerinin evvelki konferanslarda birtakım kararları veto ettiğini hatırlatıyor.
Şahin, konferansları hayli sayıda sivil toplum kuruluşunun da takip ettiğini ve bu tıp ülkelerin çıkardıkları mahzurları ifşa ederek kamuoyu baskısı uyguladığını, bunun da işe yaradığını söylüyor:
“Etkilerinin en bariz ispatlarından biri 2015’teki Paris İklim Mutabakatı’nda görüldü.
“Karar çıkana kadar hiç birimiz 1,5 derecelik maksadın mutabakata girebileceğini düşünmüyorduk. Yani epey istiyorduk fakat engelleneceğini düşünüyorduk.
“Bu büsbütün iklim hareketi yardımıyla oldu. Tuvalu üzere iklim alanında ilerici ülkelerle koalisyon kurarak konsensüsün üst çekilmesini sağladılar.
“Climate Action Network’ün müzakereleri tıkayan ülkelere verdiği Günün Fosili üzere mükafatlar, delegasyonlar tarafınca da yakından takip ediliyor ve kamuoyu baskısı işe yarıyor.”
2015’te Paris’teki kamuoyu baskısı, 1,5 derece limitinin muahedeye girmesini sağladı
Bu ülkelerin bilakis daha fazla karbon azaltımı için çabalayan ülkeler de var. 70’ten çok ülkenin üye olduğu High Ambition Coalition (Yüksek İstek Koalisyonu) ve bu yıl Danimarka ile Kosta Rika öncülüğünde oluşturulan Beyond Oil and Gas Alliance (Petrol ve Gazın Ötesi İttifakı) bu hedefe hizmet ediyor.
Bu yılki konferansta ana gündem unsurlarının Paris Anlaşması’ndaki 1,5 derecelik ısınma maksadını tutturabilmek için ülkelerin vermesi gereken yeni vaatler, son beş yılın değerlendirmesi, Yeşil İklim Fonu ve iklim değişikliğinden en hayli etkilenen ülkelerin ziyanlarının finansmanı olması bekleniyor.
Türkiye ne yapacak?
Pekala Türkiye, bu yıl birinci kez Paris İklim Mutabakatı’nı imzalamış bir ülke olarak katılacağı konferansta neler yapmayı hedefliyor?
BBC Türkçe‘ya konuşan Bakan Yardımcısı ve İklim Değişikliği Başmüzakerecisi Mehmet Emin Birpınar, Türkiye’nin de Glasgow’a giderken 2053’te karbon nötr olma maksadını deklare ettiğını söylüyor.
“Karbon nötr” olmak, atmosfere salınan karbon ile atmosferden çekilen karbon oranının birbirine denk olması manasına geliyor.
Birpınar, Türkiye’nin amaçlarını büyütmeyi planladığını da anlatıyor.
Türkiye, Paris İklim Mutabakatı kapsamında başka ülkeler üzere bir Ulusal Katkı Niyeti Beyanı vermişti.
Bu beyanda olağan kaideler altında 2030’a kadar ülkedeki karbon salınımının ne kadar artacağına dair bir senaryo hazırlanıyor (referans senaryosu) ve akabinde da bunun üzerinden ne kadar azaltım yapılacağı (Ulusal Katkı Niyeti) açıklanıyor.
Türkiye’ye tenkitler
Türkiye’nin deklare ettiğı niyet beyanında, referans senaryosunun gerçeğin epey üstünde olması yıllardır iklim hareketinin ve memleketler arası kuruluşların tenkitlerine yol açıyor.
Ülkelerin iklim siyasetlerini takip eden Climate Action Tracker (CAT), Türkiye’nin bu alanda “kritik derecede yetersiz” olduğunu söylüyor ve Ankara’nın daha argümanlı gayeler koymasını tavsiye ediyor.
CAT’e nazaran tüm ülkeler Türkiye üzere hareket ederse dünyanın dört dereceden çok ısınması kaçınılmaz.
Ümit Şahin, Türkiye’nin referans senaryosunda 2020 için 675 milyon ton civarında emisyon öngörüldüğünü, Türkiye’nin bunu 600 milyona indirme vaadinde bulunduğunu lakin 2020’deki emisyon ölçüsünün, emisyon azaltımı için önemli yatırımlar yapılmamış bulunmasına karşın 500 milyon ton civarında kaldığını söylüyor.
Birpınar: Daha istekli bir beyan vermek için çalışacağız
Başmüzakereci Birpınar “Türkiye’den beklenti, bu niyet edilmiş ulusal katkılarını artırsın. ‘Yüzde 21 değil de yüzde 30’a çıkarsın’ diyorlar” dedi ve ekledi:
“Ama biz onlara şunu söylemiş olduk; net sayılar verebilmek için bizim üniversitelerle bir proje kapsamında bütün kurumların datalarını alarak çalışmamız lazım.
“O yüzde 21’lik azalmayı bir yıllık bir çalışma kararında bulmuştuk. Bu sefer de oturup çalışacağız. Daha istekli bir ulusal katkı beyanı vermek için çalışacağımızı söyleyebiliriz. Bunu Glasgow’a gelmeden yapmamızı talep edenler var lakin bu en az bir yıl gerektiren bir çalışma.”
Birpınar, bugüne kadar müzakereler için 350 uçuş yaptığını ve bütün ülkelerle ikili görüşmeler yürüttüklerini de ekledi.
Türkiye’nin son 10 yılda yaptığı kömür atılımı da iklim hareketi tarafınca eleştirilen bir öteki mevzuydu.
Ümit Şahin, bugüne kadar yeşil dönüşüme direnç gösteren Güç ve Natürel Kaynaklar Bakanlığı’nın da yavaş yavaş dönüşüme ayak uydurmak zorunda kalacağını düşünüyor.
Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanlığı’nın 2019-2023 Stratejik Planı’nda yerli kömürle güç üretiminin hissesinin artırılması, yerli kömüre dayalı elektrik konseyi gücünün 2021’de 10,6 MW’dan 2023’te 14,89 MW’a çıkarılması, yazılı ve görsel basında kömür algısının uygunlaştırılması üzere unsurlar vardı.
Bakanlık Türkiye’de kamunun ürettiği yerli kömür ölçüsünü 2018’deki 62 milyon tondan 2023’teki 435 milyon tona çıkarmayı hedefliyordu.
Türkiye’nin Paris İklim Muahedesi’ni imzalamasının akabinde bir davet yapan Greenpeace, kömürden çıkış takvimi belirlenmesi ve yeni fosil yakıt arama faaliyetlerinin sonlandırılması gerektiğini söylemişti.
Bu hususta eleştirilen tek ülke Türkiye değil.
BM’nin hazırladığı Üretim Açığı Raporu’na nazaran hükümetler 2030 yılına kadar global ısınmayı 1,5 derece ile sonlandırabilmek için gerekenin iki katından daha fazla fosil yakıt üretmeyi planladığını ortaya koymuştu.
Ümit Şahin, Norveç üzere birtakım fosil yakıt üreticisi ülkelerin bir yandan karbon salımını azaltma maksadı açıklarken öteki yandan da fosil yakıt üretimini artırmayı planlamasının bir ikiyüzlülük olduğuna dikkat çekiyor.
‘Türkiye yeni kömür santrali planlamıyor, rüzgar hayli daha ucuz’
Türkiye’deki rüzgar ve güneş yatırımları son senelerda arttı
Bakan Yardımcısı Birpınar bu tenkitlere, Türkiye’de yeni kömür santrali yapılmasının planlanmadığını söyleyerek karşılık veriyor:
“Bizim elimizde yalnızca bir tane termik santral ÇED’i var. O da kapasite artışıyla ilgili. Yeni müracaat 2 yıldır hiç yok.
“Şu anda kömürden üretilen güç 3 lira, rüzgardan üretilen güç 1 liraya düştü. Niçin gitsin kömür yatırımı, termik santral yapsın? Yatırımcı parasını çöpe atar mı?”
Birpınar, halihazırda müsaade yahut onay almış santral projelerinin de gerçekleşmeyeceği görüşünde:
“Kömür meblağları bu biçimde arttığı vakit ürettiği güç 3 lira olacak, rüzgar 1 lira olacak onun malını kim alacak ki?
“Yatırım sonucu alınmış olabilir lakin yatırımı yapacak mı, parayı bulacak mı? Yatırım yapmak için memleketler arası kredi lazım. O termik santrallere bir kuruş vermiyorlar. Çin de bu sene deklare etti, ben kendi ülkemin haricindeki hiç bir yere kömür termik santral yatırımı yapmayacağım dedi. Yatırımcıların özkaynakla yapması lazım ki onu da bulamazlar.”
Birpınar, yenilenebilir güç dalının bayan istihdamı açısından da avantajlar sağladığı görüşünde:
“Kömürde çalışan bayan sayısı 1’se, yenilenebilir güçte çalışan bayan sayısı 10.”
Paris İklim Mutabakatı’nda fikirler 5 yılda nasıl değişti?
Birpınar Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, Türkiye’nin yeşil dönüşüm projeleri için milletlerarası kuruluşlardan edindiğinmesi için mutabakat zaptı imzalandığını deklare ettiğı 3,2 milyar dolarlık fonun epey faydalı olacağını söylüyor:
“Çok büyük yararı olur o işin. Biz yeterli niyetle şunu yaptık. Biz bu müzakereleri bitirmeden cumhurbaşkanımız bunu dünyaya açıkladı.
“Yani koşullu da deklare etmedi. Para verirseniz bunu yapacağız da demedi. Biz Türkiye’nin kalkınmasına ve 2053’e giden yolda, Türkiye’nin kalkınmasının yeşil kalkınma atağı olduğunu düşünüyoruz.
“Türkiye oradan yürümek zorunda, yırtıcı bir kalkınma modeli ile yürüyemez.”
Bakan Yardımcısı Birpınar, Türkiye’nin Paris Muahedesi’ni onaylamasının ardında da bu gerçeğin fark edilmesinin yattığını anlatıyor.
Türkiye’nin muahedeyi en başında imzalaması durumunda teknoloji transferi ve iklim finansmanından yararlanmasının imkansız olacağını belirten Birpınar, ortadan geçen 6 yılda yürütülen müzakereler ile bunun artık kısmen de olsa mümkün olduğunu söylüyor.
“Çünkü bu yalnızca bir etraf sorunu değil iklim değişikliği, hem de bir kalkınma problemi. Turizminizi, endüstrinizi, ticaretinizi, güç siyasetlerinizi, tarımınızı etkiliyor. Ülkenin kalkınmasına pürüz olur mu sanki bu iş, olmaz mı?
“Sadece Türkiye değil, Rusya da, Polonya da tıpkı şeyi düşündü. Polonya’nın kömürü var. Baktık ki birtakım ülkeler bu biçimde beyanlarla imzaladılar.
“Polonya dedi ki, sosyoekonomik gelişmeme pürüz olmayacak biçimde, kömürümü kullanacağım falan diye beyan yaparak girdi. Rusya da birebir biçimde bir daha beyan ile girince, biz de dedik ki bu biçimde de bir şey olabiliyor. Hani ‘bekle-gör’ diye bir şey var.
“Dünyaya baktık, takip ettik ülkeleri. Dünya nereye gidiyor? Bütün dünya artık sürdürülebilir kalkınmaya gidiyor. Bütün paralar, kaynaklar oraya gerçek akıyor. Artık yaşadığımız bütün bu felaketler. Bizim artık risk yönetmemiz lazım, kriz yönetmememiz lazım. Şahsen yaşadık yani.
“Sadece dışarıda müzakere yapmıyorum ki, içeride de müzakere yapıyorum.
“Bütün kurumları ikna etmeniz lazım. Zira ülke ismine imzalanan, taraf olan bir şey. Bakanımız Murat Kurum hoş iş yaptı, epeyce hoş bilgilendirdi. Cumhurbaşkanı da ikna edildi, Bakanlar Heyeti’ne sunum yapıldı.”
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Paris Muahedesi’nin imzalanması için ikna edildi
Cumhurbaşkanı Erdoğan nasıl ikna edildi?
Birpınar, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın nasıl ikna edildiğini ise şöyleki anlatıyor:
“Cumhurbaşkanımız da aslında durumu fark etti. Yani Paris Mutabakatı’na taraf şayet olmazsak ülkemizin kalkınmasına ziyan verir noktasına geldi iş.
“Önceden kalkınmamıza ziyan vereceğini düşünüyorduk, lakin şu anda kalkınmamıza şayet taraf şayet olmazsak ziyan vereceğini gördük.
“Birileri diyor ki, çabucak taraf olalım vs. Lakin o denli değil iş. İstiyoruz ki Etraf Bakanlığı çabucak taraf olsun. Lakin Bakanlık yalnızca işi koordine ediyor. Herkesi ikna etmemiz lazım. Meskende bile bir şey yaparken herkes birbirini ikna etmiyor mu yani?”
Şahin: Türkiye öteki ülkelere öncü olabilir
Ümit Şahin, Türkiye’nin bu noktadan daha sonra karbon salımını sıfırlama ve iklim değişikliği ile çabada başka ülkelere öncü olabilecek bir potansiyeli olduğunu söylüyor.
Türkiye’nin tarihî karbon salımı sorumluluğunun tüm ülkelerin ortalamasına fazlaca yakın olduğunu belirten Şahin, bu niçinle Türkiye’nin dünyada birden fazla ülkenin karbon nötr iktisada geçtiği periyotta birebirini yapmasının adil olacağını anlatıyor.
Türkiye niye gelişmekte olan ülkeler listesinde yer almıyordu?
Türkiye, 1992’de BM İklim Değişikliği Çerçeve Kontratı imzalanırken gelişmiş ülkeler içinde yer almayı tercih etmişti.
Kontrat imzalandıktan daha sonra bunu değiştirmeye çalışan Türkiye, gelişmekte olan ülkelere yardımda bulunması gereken gelişmiş ülkeler listesinden çıkmayı başarsa da yardım alabilecek ülkeler listesine giremedi.
Pekala Türkiye o periyotta niye bunu tercih etmişti?
Bakan Yardımcısı Birpınar bunu şu biçimde anlatıyor:
“1992’de yılında maalesef, herkes kendisini yanlışsız konumlandırırken, Türkiye masasındaki arkadaş Türkiye’yi hakikat konumlandıramamış.
“Yani ‘Biz AB’ye aday ülkeyiz, OECD kurucu ülkesiyiz, ötürüsıyla biz gelişmiş ülkelerle birlikte olmalıyız. Araplarla, Afrika ülkeleriyle olmayız, gelişmekte olan ülkelerle bir ortada olmayız’ diyor.
“1992’de bu biçimde bir şeyi onaylıyor. daha sonra fark ediliyor.
“Yani hem emisyon azaltımı yapacak, tıpkı vakitte öteki ülkelere finans yapacak güçte değil, ötürüsıyla emisyon ölçülerimiz noktasında kalkınmaya devam ediyoruz, emisyonumuz artıyor, gelişmiş ülkeler üzere olamayız, yanılgı yaptık diyerek düzeltmeye çalışıyor. Fakat düzeltmek kolay değil. Bozmak kolay da düzeltmek için 195 ülkenin onayı lazım. Siyasi olarak bile karşı çıkıyorlar elini kaldırıyor adam, bana ne, diyor.”
Birpınar, Türkiye’nin listeden çıkmak istediğinde “Kovanın ortasındaki yengeçlerden birisinin çıkmasına yardım ederseniz hepsi peşinden takip eder. O yüzden biz yengecin birini çıkarmayız” cevabı aldığını söylüyor.