JoKeR
Active member
DİLBER DURAL
Dijitalleşen dünyada türlü araçlarla daha erişilebilir olmak için artık bir dijital kimliğimiz var. Bunlar neler mi? Instagram’da cool ve havalı, Twitter’da her şeyi bilen, Facebook’ta toplumsal, Linkedin’de profesyonel şahıslar olduğumuz dijital kimliğimizden bahsediyoruz. Gün be gün artan toplumsal medya kullanması artık hayatımızın vazgeçilmez bir kesimi haline geldi. Hatta doğduğumuz andan itibaren yaşamımızdaymış üzere. Neredeyse günlük olarak her anımızı paylaştığımız, araların girmesine dahi müsaade vermediğimiz toplumsal mecralar, çöktüğünde ya da anlık meseleler yaşandığında birdenbire ömrümüzün durmasına sebep oluyor. Çok büyük kıymet atfettiğimiz, vaktimizin büyük çoğunluğunu harcadığımız fakat bir yandan da toplumsal olarak, kültürel olarak kendimizi geliştirebildiğimiz, dünyanın bir başka ucuna ulaşabildiğimiz, kimi birtakım ses olduğumuz, birtakım kimi da linçlendiğimiz, kimimizi yalnızlaştırırken kimimizi toplumsallaştıran bir yer toplumsal medya. Bizi nesillere ayıran, davranış yollarımızı belirleyen, uymamız gereken görgü kurallarının olduğu yerin ta kendisi toplumsal medya. Hoş yanları olduğu kadar olağan olarak riskleri yok diyemeyiz. Pekala toplumsal medyasız bir hayat artık mümkün mü? Tüm bilgileriyla uzmanlara sorduk.
Toplumsal medya bizim sanal halimiz
Üsküdar Üniversitesi Öğretim Üyesi Aylin Tutgun Ünal, “Sosyal medya bizim sanal halimiz” yorumunu yapıyor. Son senelerda internete erişimin kolay ve yaygın olmasıyla çevrimiçi bir dünyaya maruz kaldığımızı söyleyen Ünal, “Gerçek hayattakinden farklı olarak dünya çapında bir ağa internet üzerinden bağlanıyorsunuz ve istediğiniz benliği temsil ederek yeni kimliğinizle sanal alemde yaşıyorsunuz. Sohbet ediyorsunuz, alışveriş yapıyorsunuz, sinema izliyorsunuz, oyun oynuyorsunuz, gazete okuyor ve hakkında tartışıyorsunuz ve daha bir fazlaca şeyi yapıyorsunuz. Anonim hesap kullanıyorsanız tüm yaptıklarınız gerçek hayatınızı etkilemiyor bile. Ya da o denli bir kişi oluyorsunuz ki, gerçek kimliğinizi parlatabiliyorsunuz, daha üstün kılıyorsunuz. Aslına nazaran toplumsal medya çağında, gerçek hayat ile sanal hayat içinde mozaikleşen bireyler olarak yaşıyoruz” diyor.
Toplumsal medya kullanmasında şahsi bilinçliliğin kıymetli olduğuna dikkat çeken Ünal, öz kontrol sağlayarak günlük hayatın yerine geçmesini engellememiz gerektiğinin altını çiziyor. Ünal, günlük ömürde sohbet etmeyi, birbirimize vakit ayırmayı ve dozunda teknoloji kullanmasından yararlanarak azamî yarar sağlamayı kendimize gaye edinmemiz gerektiğini vurguluyor.
ÖMÜR STİLİ HALİNE GELDİ
“Sosyal medya günümüzde ömür şekli haline geldi” diyen Ünal, “İş hayatının temsili, kurum ve kuruluşların vitrini, hatta iş alanı oldu. bu biçimde olunca artık kişiyi tanımak için toplumsal medya paylaşımlarına göz atmak kâfi olabiliyor. Takip edilen şahısların yer aldığı adres defterleri, beğenileri, yine paylaşımları, yorumları kişiyi ele veriyor. bu biçimdece kişinin hoşlandığı ya da hoşlanmadığı şeyler, fikir yapısı, tavırları ve hatta kıymetler sistemi toplumsal medya uygulamaları takip edildiğinde anlaşılabiliyor. bu biçimde olunca, kişi bu durumun farkındaysa kendini nasıl sunmak istiyorsa toplumsal medyayı buna göre kullanıyor. Şayet farkında değilse ki, bilhassa çocuk ve ergen yaş kümesinde daha sık görülen durum yaşanıyor; bireyler his durumunu denetim edemiyor ve toplumda kabul görmeyen çok paylaşımlar yapabiliyor. Bu da gelecekteki yaşantısını etkileyecek bir toplumsal medya kullanması meselai temsil ediyor” halinde lisana getiriyor.
HEM TOPLUMSALLAŞTIRIYOR birebir vakitte YALNIZLAŞTIRIYOR
Ünal, toplumsal medya bizi toplumsallaştırıyor mu yoksa yalnızlaştırıyor mu? sorusuna; “Bilinçli kullanıcılar toplumsal medyada toplumsallaşırken, çok kullanıcılar yalnızlaşıyor” karşılığını veriyor ve ekliyor: “Birincisinde, dozunda kullanım kelam konusu olup kişi yarar sağlayacak biçimde toplumsal medyada vakit geçiriyor. Toplumsal medya arkadaşlıkları ile gerçek hayat arkadaşlıklarını ayırt edebiliyor, gerçek ömürde da toplumsallaşıyor. Biri ötekinin yerine geçmiyor. İkincisinde ise, toplumsal medya gerçek hayatın yerine geçerek şahsa haz veriyor. Kişinin toplumsal medyada duygusal olarak âlâ hissetmesi ve gerçek hayattaki ilgilerinin yerine toplumsal medyadaki alakaları tercih etmesi art planda kişiyi yalnızlaştırıyor. Evet kişi dijital olarak memnun fakat gerçek ömürde mutsuz diyebiliriz. Ya da madalyonun öbür bir yüzü de şudur ki; kişinin toplumsal medya paylaşımlarından dolayı olumsuz yorumlara maruz kalması hatta linç edilmesi kişiyi dijital mutsuz yapabilir.”
Ünal, toplumsal medyayla “Dünyanın öteki bir ucuna yaptığınız işleri görünür kılabiliyorsunuz. Eğitim açısından bir hayli kıymet biçilmez yararından yararlanabilirsiniz. Lisan öğrenmek, yazdığınız bir kitabı geniş kitlelere ulaştırmak, farklı gelenek, gorenekleri tanımak ve sohbet etmek, iş birliği yaparak mesleksel olarak yeni eserler ortaya koymak, proje yapmak gibi” birfazlaca avantajı olduğunu belirtiyor. Ancak ne emelle kullanıldığına bağlı olarak dünya çapında elde edilen kelam konusu rahatlık ve özgürlüğün kimi vakit de aksilikleri birlikteinde getirebileceğine de dikkat çekiyor.
Dijital ikizlerimizi yarattık
Kadir Has Üniversitesi Öğretim Üyesi İsmail Hakkı Polat ise, toplumsal medyanın kullandığımız bütün dijital ortamların günlük hayat rutinimize eklenmiş olduğunu söylüyor. Bilhassa salgın daha sonrası; ferdî, toplumsal, ekonomik, kültürel, siyasi, devlet, etik, kamu ya da özel dal olarak her manada dijital ikizlerimizi yarattığımız ve salgın periyodunda neredeyse fizikî dünyada yaptığımız bütün hayat rutinlerinin dijital replikalarını çıkarttığımız bir ömür alanı olduğunu söz ediyor. Polat, bu bağlamda da şu anda Türkiye’deki cep telefonları üzerinden internet ve toplumsal medya kullanıcı sayısına bakıldığında, toplumsal medyanın Türkiye üzere genç bir nüfusu olan ülkeler için artık vazgeçilmez durumda olduğunu vurguluyor.
ÇOCUKLARIN HAYAT BEDELLERİ OYUN
Kendi jenerasyonunun fizikî dünyada; ömürle, toplumla, gelenek, bakılırsanekle ilgili eğitimlerini, terbiyelerini fizikî dünyadan aldığını belirten Polat, şimdiki çocukların ise; küçük yaşlardan itibaren ellerine verilen aygıtlar üzerinden kendi fizikî, gelenek ve nazaranneklerini terk edip ya da ömür pahalarını büsbütün bu alan üzerinden sıklıkla şekillendirdiklerinin altını çiziyor. Polat, “Bunun sonunda önümüzdeki periyotta fazlaca önemli farklılıkları olduğunu ve kendi jenerasyonumun, dijitale daha sonradan dahil olanların gözüyle olumsuz tesirleri olduğunu nazaranceğiz” diyor.
Polat, örnek üzerinden bu durumu şu biçimde açıklıyor: “4 yaşında bir çocuğa deden öldü diyorlar. Öbür canı yok mu diyor. örneğin 4 yaşındaki çocuğun kendi ömür kıymetleri yüklemesinde aslında vefat olayını bir oyundaki, 4 tane ya da birden çok canı olan ve daha sonrasında bir adedini kaybettiğinde yeniden öbür canlarıyla bu hayat döngüsüne devam eden bir şey olarak anlıyor hayatı. ötürüsıyla biz ebeveynler, profesyoneller, toplum olarak ülke ya da dünyadaki birebir bizim nesillerimiz üzere ülkelerdekiler bu riskin ve dönüşümün farkında değiliz.”
2 Saat 57 dakikayı toplumsal medyada geçiriyoruz
Üsküdar Üniversitesi Öğretim Üyesi Gül Esra Atalay’da, son senelerda toplumsal medya kullanmasının tüm dünyada arttığını söylüyor. Atalay, “We Are Social ve Hootsuite’in yayımladığı 2021 Dijital medya kullanım sayıları dünya nüfusunun yarıdan fazlasının faal toplumsal medya kullanıcısı olduğunu gösteriyor. Türkiye’de toplumsal medyayı ağır kullanan toplumlardan biri” diyor. Atalay, toplumsal medya kullanıcı sayışımızın toplam nüfusumuzun %70,8’ine eşit olduğunu, rapora bakılırsa günlük olarak 2 saat 57 dakikayı toplumsal medyada geçirdiğimizi lakin bunun ortalama bir sayı olduğunu belirtiyor.
TOPLUMSAL MEDYADA BİR ŞEYLERİ KAÇIRIRIM
“Sosyal medyasız bir hayat hayli güç görünüyor” diyen Atalay şunları söylüyor: “Teknoloji toplumları geri döndürülemez biçimde değiştirir. Toplumsal medya da internet teknolojisiyle hayatımıza girdi ve epeyce yaygın bir kullanması var. Toplumsal medya bağımlılığı üzere yeni meseleleri konuşur olduk. Bu niçinle uzmanlar toplumsal medya detoksu üzere tahlil teklifleri getiriyorlar ancak profesyonel ya da özel yaşama ilişkin biroldukca sürecin dijital medyadan yürütüldüğü günümüzde toplumsal medyasız bir hayatı düşünmek en azından toplumun çoğunluğu için mümkün görünmüyor. Zira toplumsal medyada olmamak toplumsal yaşama dair birfazlaca şeyi de ıskalamanıza, en azından ıskaladığınızı düşünerek rahatsızlık hissetmenize yol açıyor. Fear of Missing Out (FOMO) kaçırma korkusu diyoruz buna. Toplumsal medyada bir şeyleri kaçırırım dehşetiyle uyanık olduğumuz her an gözümüz ekranlarda, telefonlarda.”
Atalay, netiket kavramına da değiniyor: “Netiket internet sözcüğündeki ağ manasına gelen net ile görgü kuralı, davranış kuralı manasına gelen etiket sözcüklerinin bir ortaya gelişiyle oluşturulmuş bir sözcük. İnternette yerleşmeye başlayan davranış kurallarını, görgü kurallarını anlatıyor.” Atalay, “Sosyal medyada da sanal toplumsal kümeler ve sanal toplumsal ortamlar yaratıyoruz” diyor ve bu niçinle buralarda da toplumsal normların olduğunu ve internette de gerekli olduğunun altını çiziyor. Atalay, “Benim de dâhil olduğum akademisyenlerin yaptığı araştırmalar insanların birkaç temel kuralı benimsediklerini, bunlara uymayanlara karşı olumsuz fikirler geliştirdiklerini gösteriyor. Örneğin “merhaba”, üzere bir selamlama tabiri ve “iyi günler”, “saygılarımla”, ya da “iyi çalışmalar” üzere bir bitirme tabiri kullanılmayan e-mailler, takma isimlerle alınmış e-mail adresleri, kullanılan toplumsal medya platformunun tabiatına uymayan paylaşımlar, müsaadesiz biçimde insanları fotoğraflarda etiketlemek, çekilişlere etiketlemek, toplumsal medyayı birilerine imalı iletiler yollamak için kullanmak, saldırgan ve nefret söylemi içeren tabirler kullanmak en yaygın olarak rahatsız olunan durumlar içinde” yorumunu yapıyor.
En yaygın tüketim aracı
Yeni medya araştırmacısı Selvanur Yazıcı Sezgin toplumsal medyayı, “Öncelikle insanın dünya üzerinde devam eden uzun seyahatine kıyasla toplumsal medyanın çabucak hemen yirmili yaşlarının başında genç bir fenomen olduğunu söylemek lazım. Yani toplumsal medya bizim küçüğümüz olur temelinde. Lakin toplumsal medyayı o denli içselleştirdik ki, yalnızca gençler değil ihtiyarlar bile toplumsal medya öncesi ömrünü hatırlamıyor, hatırlasa da anlamlandıramıyor artık. Toplumsal medya kanalları yeni medya çağında yaşayan insanların yeni ve en yaygın tüketim aracı olarak karşımızda” diyor. İnternete yönelme eğilimi hakkında konuşan Sezgin; beğenilme dileğinin, kazanma dürtüsünün, kendini ön plana çıkarma içgüdüsünün daima insanoğlunun en ilkel tarafınca açığa çıkan dilek ve eğilimle olduğunu belirtiyor. Sezgin, internetin ve toplumsal medyanın ise bu eğilimlerin basitçe ortaya dökülmesini sağlayan bir araç olduğunu söylüyor.
BİR YANI TABİR ÖZGÜRLÜĞÜ, ÖTEKİ YANI KUTUPLAŞTIRMA
Toplumsal medyanın hoş ve makus yanlarına da değinen Sezgin; “Bir tarafıyla kolay internet kullanıcısına telaffuz özgürlüğü kazandıran, internet ortamındaki kullanıcı tecrübemizi monologdan diyaloğa çeviren bir imkândan bahsediyoruz. Klasik medya kanallarına çıkmaya, yeteneğini yahut işini göstermeye imkân bulamayanlar için alternatif bir sahne üzere düşünebiliriz. Bireylerin, toplulukların ve toplumların seslerini daha gür ve tesirli duyurabildikleri ve toplumsal dönüşümlere niye olabilen bir güç beraberinde. Fakat öteki taraftan, yanlış ayrıntıların süratle yayılmasına niye olan, manipülasyon ve dezenformasyonu önemli manada arttıran, toplumsal lince ve infiallere yol açabilen bir yanı da var. Toplumsal medyanın bir yanı bize tabir özgürlüğü, demokratikleşme, irtibatlı olma üzere getiriler sağlarken; öteki yanı bizi dezenformasyona, kutuplaşmaya ve otoriterleşmeye gdolayıyor” formunda lisana getiriyor.
AYNA FONKSİYONU GÖRÜYOR
Sezgin toplumsal medyayı, “Zevklerimi, beğenilerimi benden uygun analiz eden bir yakın arkadaşıma benzetirdim sanırım” diyor ve ekliyor: “Öyle bir arkadaş ki, ayna fonksiyonu görüyor beraberinde. İlgi odağım neye kayarsa, nasıl bir insan olmaya karar verirsem bana o istikamette tekliflerde bulunuyor. Bir taraftan da kendisinde şeytan tüyü var, onunla vakit geçirirken vaktin nasıl geçtiğini anlamıyorum ve onun tavsiyeleri yanlışlıklar da barındırsa ona ‘hayır’ diyemiyorum.” Toplumsal medyayla olan bağlantımızın çeşidini belirleyenin kendimiz olduğunu belirten Sezgin, toplumsal medya kanallarının birer tüketim aracı olduğunu kabul eden ve ona temkinli yaklaşıp ekran saatlerini, takip ettiklerini, ilgi alanlarını organize edebilen şuurlu bir toplumsal medya tüketicisi isek esir olmaktan kurtulabileceğimizi söylüyor. Ayrıyeten bu mecralarda tesirli, insanlığa faydalı içerikler üreten dijital içerik üreticileri olmayı, bu biçimdece pek faal aktörler olmayı da seçebileceğimize dikkat çekiyor.
Dijitalleşen dünyada türlü araçlarla daha erişilebilir olmak için artık bir dijital kimliğimiz var. Bunlar neler mi? Instagram’da cool ve havalı, Twitter’da her şeyi bilen, Facebook’ta toplumsal, Linkedin’de profesyonel şahıslar olduğumuz dijital kimliğimizden bahsediyoruz. Gün be gün artan toplumsal medya kullanması artık hayatımızın vazgeçilmez bir kesimi haline geldi. Hatta doğduğumuz andan itibaren yaşamımızdaymış üzere. Neredeyse günlük olarak her anımızı paylaştığımız, araların girmesine dahi müsaade vermediğimiz toplumsal mecralar, çöktüğünde ya da anlık meseleler yaşandığında birdenbire ömrümüzün durmasına sebep oluyor. Çok büyük kıymet atfettiğimiz, vaktimizin büyük çoğunluğunu harcadığımız fakat bir yandan da toplumsal olarak, kültürel olarak kendimizi geliştirebildiğimiz, dünyanın bir başka ucuna ulaşabildiğimiz, kimi birtakım ses olduğumuz, birtakım kimi da linçlendiğimiz, kimimizi yalnızlaştırırken kimimizi toplumsallaştıran bir yer toplumsal medya. Bizi nesillere ayıran, davranış yollarımızı belirleyen, uymamız gereken görgü kurallarının olduğu yerin ta kendisi toplumsal medya. Hoş yanları olduğu kadar olağan olarak riskleri yok diyemeyiz. Pekala toplumsal medyasız bir hayat artık mümkün mü? Tüm bilgileriyla uzmanlara sorduk.
Toplumsal medya bizim sanal halimiz
Üsküdar Üniversitesi Öğretim Üyesi Aylin Tutgun Ünal, “Sosyal medya bizim sanal halimiz” yorumunu yapıyor. Son senelerda internete erişimin kolay ve yaygın olmasıyla çevrimiçi bir dünyaya maruz kaldığımızı söyleyen Ünal, “Gerçek hayattakinden farklı olarak dünya çapında bir ağa internet üzerinden bağlanıyorsunuz ve istediğiniz benliği temsil ederek yeni kimliğinizle sanal alemde yaşıyorsunuz. Sohbet ediyorsunuz, alışveriş yapıyorsunuz, sinema izliyorsunuz, oyun oynuyorsunuz, gazete okuyor ve hakkında tartışıyorsunuz ve daha bir fazlaca şeyi yapıyorsunuz. Anonim hesap kullanıyorsanız tüm yaptıklarınız gerçek hayatınızı etkilemiyor bile. Ya da o denli bir kişi oluyorsunuz ki, gerçek kimliğinizi parlatabiliyorsunuz, daha üstün kılıyorsunuz. Aslına nazaran toplumsal medya çağında, gerçek hayat ile sanal hayat içinde mozaikleşen bireyler olarak yaşıyoruz” diyor.
Toplumsal medya kullanmasında şahsi bilinçliliğin kıymetli olduğuna dikkat çeken Ünal, öz kontrol sağlayarak günlük hayatın yerine geçmesini engellememiz gerektiğinin altını çiziyor. Ünal, günlük ömürde sohbet etmeyi, birbirimize vakit ayırmayı ve dozunda teknoloji kullanmasından yararlanarak azamî yarar sağlamayı kendimize gaye edinmemiz gerektiğini vurguluyor.
ÖMÜR STİLİ HALİNE GELDİ
“Sosyal medya günümüzde ömür şekli haline geldi” diyen Ünal, “İş hayatının temsili, kurum ve kuruluşların vitrini, hatta iş alanı oldu. bu biçimde olunca artık kişiyi tanımak için toplumsal medya paylaşımlarına göz atmak kâfi olabiliyor. Takip edilen şahısların yer aldığı adres defterleri, beğenileri, yine paylaşımları, yorumları kişiyi ele veriyor. bu biçimdece kişinin hoşlandığı ya da hoşlanmadığı şeyler, fikir yapısı, tavırları ve hatta kıymetler sistemi toplumsal medya uygulamaları takip edildiğinde anlaşılabiliyor. bu biçimde olunca, kişi bu durumun farkındaysa kendini nasıl sunmak istiyorsa toplumsal medyayı buna göre kullanıyor. Şayet farkında değilse ki, bilhassa çocuk ve ergen yaş kümesinde daha sık görülen durum yaşanıyor; bireyler his durumunu denetim edemiyor ve toplumda kabul görmeyen çok paylaşımlar yapabiliyor. Bu da gelecekteki yaşantısını etkileyecek bir toplumsal medya kullanması meselai temsil ediyor” halinde lisana getiriyor.
HEM TOPLUMSALLAŞTIRIYOR birebir vakitte YALNIZLAŞTIRIYOR
Ünal, toplumsal medya bizi toplumsallaştırıyor mu yoksa yalnızlaştırıyor mu? sorusuna; “Bilinçli kullanıcılar toplumsal medyada toplumsallaşırken, çok kullanıcılar yalnızlaşıyor” karşılığını veriyor ve ekliyor: “Birincisinde, dozunda kullanım kelam konusu olup kişi yarar sağlayacak biçimde toplumsal medyada vakit geçiriyor. Toplumsal medya arkadaşlıkları ile gerçek hayat arkadaşlıklarını ayırt edebiliyor, gerçek ömürde da toplumsallaşıyor. Biri ötekinin yerine geçmiyor. İkincisinde ise, toplumsal medya gerçek hayatın yerine geçerek şahsa haz veriyor. Kişinin toplumsal medyada duygusal olarak âlâ hissetmesi ve gerçek hayattaki ilgilerinin yerine toplumsal medyadaki alakaları tercih etmesi art planda kişiyi yalnızlaştırıyor. Evet kişi dijital olarak memnun fakat gerçek ömürde mutsuz diyebiliriz. Ya da madalyonun öbür bir yüzü de şudur ki; kişinin toplumsal medya paylaşımlarından dolayı olumsuz yorumlara maruz kalması hatta linç edilmesi kişiyi dijital mutsuz yapabilir.”
Ünal, toplumsal medyayla “Dünyanın öteki bir ucuna yaptığınız işleri görünür kılabiliyorsunuz. Eğitim açısından bir hayli kıymet biçilmez yararından yararlanabilirsiniz. Lisan öğrenmek, yazdığınız bir kitabı geniş kitlelere ulaştırmak, farklı gelenek, gorenekleri tanımak ve sohbet etmek, iş birliği yaparak mesleksel olarak yeni eserler ortaya koymak, proje yapmak gibi” birfazlaca avantajı olduğunu belirtiyor. Ancak ne emelle kullanıldığına bağlı olarak dünya çapında elde edilen kelam konusu rahatlık ve özgürlüğün kimi vakit de aksilikleri birlikteinde getirebileceğine de dikkat çekiyor.
Dijital ikizlerimizi yarattık
Kadir Has Üniversitesi Öğretim Üyesi İsmail Hakkı Polat ise, toplumsal medyanın kullandığımız bütün dijital ortamların günlük hayat rutinimize eklenmiş olduğunu söylüyor. Bilhassa salgın daha sonrası; ferdî, toplumsal, ekonomik, kültürel, siyasi, devlet, etik, kamu ya da özel dal olarak her manada dijital ikizlerimizi yarattığımız ve salgın periyodunda neredeyse fizikî dünyada yaptığımız bütün hayat rutinlerinin dijital replikalarını çıkarttığımız bir ömür alanı olduğunu söz ediyor. Polat, bu bağlamda da şu anda Türkiye’deki cep telefonları üzerinden internet ve toplumsal medya kullanıcı sayısına bakıldığında, toplumsal medyanın Türkiye üzere genç bir nüfusu olan ülkeler için artık vazgeçilmez durumda olduğunu vurguluyor.
ÇOCUKLARIN HAYAT BEDELLERİ OYUN
Kendi jenerasyonunun fizikî dünyada; ömürle, toplumla, gelenek, bakılırsanekle ilgili eğitimlerini, terbiyelerini fizikî dünyadan aldığını belirten Polat, şimdiki çocukların ise; küçük yaşlardan itibaren ellerine verilen aygıtlar üzerinden kendi fizikî, gelenek ve nazaranneklerini terk edip ya da ömür pahalarını büsbütün bu alan üzerinden sıklıkla şekillendirdiklerinin altını çiziyor. Polat, “Bunun sonunda önümüzdeki periyotta fazlaca önemli farklılıkları olduğunu ve kendi jenerasyonumun, dijitale daha sonradan dahil olanların gözüyle olumsuz tesirleri olduğunu nazaranceğiz” diyor.
Polat, örnek üzerinden bu durumu şu biçimde açıklıyor: “4 yaşında bir çocuğa deden öldü diyorlar. Öbür canı yok mu diyor. örneğin 4 yaşındaki çocuğun kendi ömür kıymetleri yüklemesinde aslında vefat olayını bir oyundaki, 4 tane ya da birden çok canı olan ve daha sonrasında bir adedini kaybettiğinde yeniden öbür canlarıyla bu hayat döngüsüne devam eden bir şey olarak anlıyor hayatı. ötürüsıyla biz ebeveynler, profesyoneller, toplum olarak ülke ya da dünyadaki birebir bizim nesillerimiz üzere ülkelerdekiler bu riskin ve dönüşümün farkında değiliz.”
2 Saat 57 dakikayı toplumsal medyada geçiriyoruz
Üsküdar Üniversitesi Öğretim Üyesi Gül Esra Atalay’da, son senelerda toplumsal medya kullanmasının tüm dünyada arttığını söylüyor. Atalay, “We Are Social ve Hootsuite’in yayımladığı 2021 Dijital medya kullanım sayıları dünya nüfusunun yarıdan fazlasının faal toplumsal medya kullanıcısı olduğunu gösteriyor. Türkiye’de toplumsal medyayı ağır kullanan toplumlardan biri” diyor. Atalay, toplumsal medya kullanıcı sayışımızın toplam nüfusumuzun %70,8’ine eşit olduğunu, rapora bakılırsa günlük olarak 2 saat 57 dakikayı toplumsal medyada geçirdiğimizi lakin bunun ortalama bir sayı olduğunu belirtiyor.
TOPLUMSAL MEDYADA BİR ŞEYLERİ KAÇIRIRIM
“Sosyal medyasız bir hayat hayli güç görünüyor” diyen Atalay şunları söylüyor: “Teknoloji toplumları geri döndürülemez biçimde değiştirir. Toplumsal medya da internet teknolojisiyle hayatımıza girdi ve epeyce yaygın bir kullanması var. Toplumsal medya bağımlılığı üzere yeni meseleleri konuşur olduk. Bu niçinle uzmanlar toplumsal medya detoksu üzere tahlil teklifleri getiriyorlar ancak profesyonel ya da özel yaşama ilişkin biroldukca sürecin dijital medyadan yürütüldüğü günümüzde toplumsal medyasız bir hayatı düşünmek en azından toplumun çoğunluğu için mümkün görünmüyor. Zira toplumsal medyada olmamak toplumsal yaşama dair birfazlaca şeyi de ıskalamanıza, en azından ıskaladığınızı düşünerek rahatsızlık hissetmenize yol açıyor. Fear of Missing Out (FOMO) kaçırma korkusu diyoruz buna. Toplumsal medyada bir şeyleri kaçırırım dehşetiyle uyanık olduğumuz her an gözümüz ekranlarda, telefonlarda.”
Atalay, netiket kavramına da değiniyor: “Netiket internet sözcüğündeki ağ manasına gelen net ile görgü kuralı, davranış kuralı manasına gelen etiket sözcüklerinin bir ortaya gelişiyle oluşturulmuş bir sözcük. İnternette yerleşmeye başlayan davranış kurallarını, görgü kurallarını anlatıyor.” Atalay, “Sosyal medyada da sanal toplumsal kümeler ve sanal toplumsal ortamlar yaratıyoruz” diyor ve bu niçinle buralarda da toplumsal normların olduğunu ve internette de gerekli olduğunun altını çiziyor. Atalay, “Benim de dâhil olduğum akademisyenlerin yaptığı araştırmalar insanların birkaç temel kuralı benimsediklerini, bunlara uymayanlara karşı olumsuz fikirler geliştirdiklerini gösteriyor. Örneğin “merhaba”, üzere bir selamlama tabiri ve “iyi günler”, “saygılarımla”, ya da “iyi çalışmalar” üzere bir bitirme tabiri kullanılmayan e-mailler, takma isimlerle alınmış e-mail adresleri, kullanılan toplumsal medya platformunun tabiatına uymayan paylaşımlar, müsaadesiz biçimde insanları fotoğraflarda etiketlemek, çekilişlere etiketlemek, toplumsal medyayı birilerine imalı iletiler yollamak için kullanmak, saldırgan ve nefret söylemi içeren tabirler kullanmak en yaygın olarak rahatsız olunan durumlar içinde” yorumunu yapıyor.
En yaygın tüketim aracı
Yeni medya araştırmacısı Selvanur Yazıcı Sezgin toplumsal medyayı, “Öncelikle insanın dünya üzerinde devam eden uzun seyahatine kıyasla toplumsal medyanın çabucak hemen yirmili yaşlarının başında genç bir fenomen olduğunu söylemek lazım. Yani toplumsal medya bizim küçüğümüz olur temelinde. Lakin toplumsal medyayı o denli içselleştirdik ki, yalnızca gençler değil ihtiyarlar bile toplumsal medya öncesi ömrünü hatırlamıyor, hatırlasa da anlamlandıramıyor artık. Toplumsal medya kanalları yeni medya çağında yaşayan insanların yeni ve en yaygın tüketim aracı olarak karşımızda” diyor. İnternete yönelme eğilimi hakkında konuşan Sezgin; beğenilme dileğinin, kazanma dürtüsünün, kendini ön plana çıkarma içgüdüsünün daima insanoğlunun en ilkel tarafınca açığa çıkan dilek ve eğilimle olduğunu belirtiyor. Sezgin, internetin ve toplumsal medyanın ise bu eğilimlerin basitçe ortaya dökülmesini sağlayan bir araç olduğunu söylüyor.
BİR YANI TABİR ÖZGÜRLÜĞÜ, ÖTEKİ YANI KUTUPLAŞTIRMA
Toplumsal medyanın hoş ve makus yanlarına da değinen Sezgin; “Bir tarafıyla kolay internet kullanıcısına telaffuz özgürlüğü kazandıran, internet ortamındaki kullanıcı tecrübemizi monologdan diyaloğa çeviren bir imkândan bahsediyoruz. Klasik medya kanallarına çıkmaya, yeteneğini yahut işini göstermeye imkân bulamayanlar için alternatif bir sahne üzere düşünebiliriz. Bireylerin, toplulukların ve toplumların seslerini daha gür ve tesirli duyurabildikleri ve toplumsal dönüşümlere niye olabilen bir güç beraberinde. Fakat öteki taraftan, yanlış ayrıntıların süratle yayılmasına niye olan, manipülasyon ve dezenformasyonu önemli manada arttıran, toplumsal lince ve infiallere yol açabilen bir yanı da var. Toplumsal medyanın bir yanı bize tabir özgürlüğü, demokratikleşme, irtibatlı olma üzere getiriler sağlarken; öteki yanı bizi dezenformasyona, kutuplaşmaya ve otoriterleşmeye gdolayıyor” formunda lisana getiriyor.
AYNA FONKSİYONU GÖRÜYOR
Sezgin toplumsal medyayı, “Zevklerimi, beğenilerimi benden uygun analiz eden bir yakın arkadaşıma benzetirdim sanırım” diyor ve ekliyor: “Öyle bir arkadaş ki, ayna fonksiyonu görüyor beraberinde. İlgi odağım neye kayarsa, nasıl bir insan olmaya karar verirsem bana o istikamette tekliflerde bulunuyor. Bir taraftan da kendisinde şeytan tüyü var, onunla vakit geçirirken vaktin nasıl geçtiğini anlamıyorum ve onun tavsiyeleri yanlışlıklar da barındırsa ona ‘hayır’ diyemiyorum.” Toplumsal medyayla olan bağlantımızın çeşidini belirleyenin kendimiz olduğunu belirten Sezgin, toplumsal medya kanallarının birer tüketim aracı olduğunu kabul eden ve ona temkinli yaklaşıp ekran saatlerini, takip ettiklerini, ilgi alanlarını organize edebilen şuurlu bir toplumsal medya tüketicisi isek esir olmaktan kurtulabileceğimizi söylüyor. Ayrıyeten bu mecralarda tesirli, insanlığa faydalı içerikler üreten dijital içerik üreticileri olmayı, bu biçimdece pek faal aktörler olmayı da seçebileceğimize dikkat çekiyor.