JoKeR
Active member
Türkiye Bilimler Akademisi’nin (TÜBA) 2014 yılında başlatmış olduğu Türk-İslâm Bilim Kültür Mirası projesi klâsik yapıtların tıpkıbasımı, transliterasyonu, günümüz Türkçesine çevrilmesi ve yayımlanması yoluyla okura kazandırıyor. Proje Arapça, Farsça üzere farklı lisanlarda ve eski/farklı Türk lehçelerinde yazılmış, Türk-İslam klasiği sayılabilecek yapıtların transliterasyonu, çevirisi ve yayına hazırlanmasını yapabilecek tüm bilim insanlarının/akademisyenlerin müracaatlarına açık. Proje kapsamında bu güne kadar onlarca eser yayınlandı.
Bu serinin son kitaplarından biri Dîvân-ı Hafî. Fatih periyodunun ünlü şairlerinden Hafî’nin şiirlerini yayınlayan Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ersen Ersoy ile konuştuk.
Fatih evresinin ünlü şairlerinden Hafî’nin şiirlerini yayınladınız. Daha evvel yapılan yayınlar birtakım mecmualardan hareketle yapılmıştı. Sizin yayınınız hangi yazmalara dayanıyor?
Bizim çalışmamıza kadar Hafî’nin divanının günümüze ulaşıp ulaşmadığı bilinmiyordu. Antolojilerde, biyografik sözlüklerde Hafî’den bahsedilmekle bir arada divanının mevcudiyeti hakkında bilgi bulunmamaktaydı. Kaynakların ümmî olarak tanıttıkları ve sitayişle bahsettikleri bu şair benim de dikkatimi çekmişti. Katalog taramalarımız esnasında Saint Petersburg Ulusal Kütüphanesi ve Zagrep Bilim ve Sanat Akademisi’nde Hafî Divanı’nın birer nüshasının mevcut olduğunu gördük. Kütüphanelerle irtibata geçerek nüshaların dijital kopyalarını elde etmeye çalıştık. Rusya’daki nüshayı almakta epeyce zorlandığımızı tabir etmeliyim. İşte bizim çalışmamız Saint Petesburg, Zagreb nüshaları ile nazire mecmualarına, yurt içi ve yurt haricindeki epeyce sayıda şiir mecmuasına dayanılarak hazırlanmıştır.
İLİM MECLİSLERİNDE BİR ŞAİR
Kendisinin biyografisinde vurgulanan konu “ümmi”, yani okuma-yazma bilmeyen bir kunduracı olduğu. Siz bu ümmilik problemine kuşkuyla bakıyorsunuz. niye?
Öncelikle şunu belirtmek lazım, klasik üslupta şiir yazan ve ümmi olan epey sayıda şair var. Bu, ümmi olup da kaside, gazel yazan şairlerin müstesna bir kabiliyete ve kulağa sahip olduklarına delalet eder. Sizin de belirttiğiniz üzere Hafî’den bahseden bütün kaynaklar onun ümmi bir şair olduğunu bilhassa vurgularlar. Bunun yanında kavaf esnafından olduğunun altını çizerler. Onun, ilmi alimlerin ağızlarından aldığını yani ilim meclislerinde vakit geçirerek ilim öğrendiğini vurgularlar. Divanına baktığımızda yazı araç gereçleri ve meşhur hattatlara fazlacaça vurgu yapılması kaynakların şairin ümmiliği hakkında söylemiş olduklerine kuşkuyla yaklaşmamıza sebep oluyor. Başka bir konu da şairin yaklaşık on bin beyitten müteşekkil manzum bir siyer telif etmesidir. Haliyle hem klasik şekilde aruz vezniyle bu kadar hacimli eserler telif eden birisi nasıl ümmi olur diye sorgulamadan edemiyorsunuz. Şairin ilim meclislerinde bulunduğuna dair hiç bir kuşku yok. Öyleyse tezkireler şairin ümmiliğinin altını çizerken onun tertipli bir eğitim almadığını, vaktinin ilimlerini tahsil edip icazet alamadığını kastediyor olmalılar diye düşünüyorum.
Hafî’nin devranın padişahı Fatih Sultan Mehmed ile münasebeti nedir?
Fatih Sultan Mehmed kendisi şair olduğu üzere şiir meclisleri düzenleyen, şairleri himaye eden bir padişahtı. Babinger Fatih’in bir fazlaca şairi maaşa bağladığını anlatır. Bu yüzden Arap ve Acem memleketlerinden bir epeyce şair gelip Fatih’in meclisine dahil olmuşlardır. Sultanın istek ettiği, beğendiği şairlerden biri de Edirneli Hafî’dir. Kaynakların tabirine nazaran Fatih Sultan Mehmet Edirne’ye gittiğinde iki sefer Hafî’yi huzuruna çağırtmış ve şiirlerini okutmuştur. Ümmi bir şairin bu şekilde şiirler söylemesi padişahın dikkatini celbettemiştir. Kaynaklar, sultanın şairin ağzını iki kez cevahirle doldurduğunu söylüyorlar. Bu tabir Fatih’in şairimize oldukçaça ihsanlarda bulunduğunu, caizeler verdiğini ve kendisine istek edildiğini anlatır. Divanda sultan için yazılmış bir kasidenin varlığı da ortalarında bir münasebet olduğunun diğer bir kanıtıdır. O devirlerde devlet ricalinin şairleri ve sanatkârları himayesi olmasaydı bugün malik olduğumuz büyük edebî birikimden bahsetmemiz mümkün olmazdı.
SADE BİR LİSAN
Divanı ve Zâdü’l-Meâd isimli siyerini değerlendirdiğinizde nasıl bir düzeyde görüyorsunuz Hafî’yi?
Hafî, birkaç bakımdan ilgiyi hak eden bir şairdir. Öncelikle edebiyatımızda cinas sanatına en düşkün ve bu sanatı en başarılı biçimde kullanan şairlerden biridir. Hem divanda tıpkı vakitte Zâdü’l-Meâd’da fazlaca hoş cinaslı söyleyişlerle karşılaşıyoruz. Bunun haricinde şairin yapıtları periyodunun lisan özelliklerini yansıtması bakımından da değer arz ediyor. Bugün kullanımdan düşmüş bir hayli Türkçe sözün onun yapıtlarında var olduğunu görüyoruz. Sade bir lisan kullanımı Hafî’nin dikkatimizi çeken hususiyetlerinden bir diğeridir. Şiirlerinden hareketle o devir beşerinin toplumsal hayatı, inançları, gelenekleri hakkında bir epeyce bilgiye ulaşabiliyoruz. Nizamlı bir eğitim almadan orta hacimde bir divan oluşturacak kadar şiir yazması ve yaklaşık on bin beyitlik manzum bir siyer kaleme alması onun edebiyat tarihlerinde yerini alması için inkâr edilemez kriterlerdir.
Bu serinin son kitaplarından biri Dîvân-ı Hafî. Fatih periyodunun ünlü şairlerinden Hafî’nin şiirlerini yayınlayan Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ersen Ersoy ile konuştuk.
Fatih evresinin ünlü şairlerinden Hafî’nin şiirlerini yayınladınız. Daha evvel yapılan yayınlar birtakım mecmualardan hareketle yapılmıştı. Sizin yayınınız hangi yazmalara dayanıyor?
Bizim çalışmamıza kadar Hafî’nin divanının günümüze ulaşıp ulaşmadığı bilinmiyordu. Antolojilerde, biyografik sözlüklerde Hafî’den bahsedilmekle bir arada divanının mevcudiyeti hakkında bilgi bulunmamaktaydı. Kaynakların ümmî olarak tanıttıkları ve sitayişle bahsettikleri bu şair benim de dikkatimi çekmişti. Katalog taramalarımız esnasında Saint Petersburg Ulusal Kütüphanesi ve Zagrep Bilim ve Sanat Akademisi’nde Hafî Divanı’nın birer nüshasının mevcut olduğunu gördük. Kütüphanelerle irtibata geçerek nüshaların dijital kopyalarını elde etmeye çalıştık. Rusya’daki nüshayı almakta epeyce zorlandığımızı tabir etmeliyim. İşte bizim çalışmamız Saint Petesburg, Zagreb nüshaları ile nazire mecmualarına, yurt içi ve yurt haricindeki epeyce sayıda şiir mecmuasına dayanılarak hazırlanmıştır.
İLİM MECLİSLERİNDE BİR ŞAİR
Kendisinin biyografisinde vurgulanan konu “ümmi”, yani okuma-yazma bilmeyen bir kunduracı olduğu. Siz bu ümmilik problemine kuşkuyla bakıyorsunuz. niye?
Öncelikle şunu belirtmek lazım, klasik üslupta şiir yazan ve ümmi olan epey sayıda şair var. Bu, ümmi olup da kaside, gazel yazan şairlerin müstesna bir kabiliyete ve kulağa sahip olduklarına delalet eder. Sizin de belirttiğiniz üzere Hafî’den bahseden bütün kaynaklar onun ümmi bir şair olduğunu bilhassa vurgularlar. Bunun yanında kavaf esnafından olduğunun altını çizerler. Onun, ilmi alimlerin ağızlarından aldığını yani ilim meclislerinde vakit geçirerek ilim öğrendiğini vurgularlar. Divanına baktığımızda yazı araç gereçleri ve meşhur hattatlara fazlacaça vurgu yapılması kaynakların şairin ümmiliği hakkında söylemiş olduklerine kuşkuyla yaklaşmamıza sebep oluyor. Başka bir konu da şairin yaklaşık on bin beyitten müteşekkil manzum bir siyer telif etmesidir. Haliyle hem klasik şekilde aruz vezniyle bu kadar hacimli eserler telif eden birisi nasıl ümmi olur diye sorgulamadan edemiyorsunuz. Şairin ilim meclislerinde bulunduğuna dair hiç bir kuşku yok. Öyleyse tezkireler şairin ümmiliğinin altını çizerken onun tertipli bir eğitim almadığını, vaktinin ilimlerini tahsil edip icazet alamadığını kastediyor olmalılar diye düşünüyorum.
Hafî’nin devranın padişahı Fatih Sultan Mehmed ile münasebeti nedir?
Fatih Sultan Mehmed kendisi şair olduğu üzere şiir meclisleri düzenleyen, şairleri himaye eden bir padişahtı. Babinger Fatih’in bir fazlaca şairi maaşa bağladığını anlatır. Bu yüzden Arap ve Acem memleketlerinden bir epeyce şair gelip Fatih’in meclisine dahil olmuşlardır. Sultanın istek ettiği, beğendiği şairlerden biri de Edirneli Hafî’dir. Kaynakların tabirine nazaran Fatih Sultan Mehmet Edirne’ye gittiğinde iki sefer Hafî’yi huzuruna çağırtmış ve şiirlerini okutmuştur. Ümmi bir şairin bu şekilde şiirler söylemesi padişahın dikkatini celbettemiştir. Kaynaklar, sultanın şairin ağzını iki kez cevahirle doldurduğunu söylüyorlar. Bu tabir Fatih’in şairimize oldukçaça ihsanlarda bulunduğunu, caizeler verdiğini ve kendisine istek edildiğini anlatır. Divanda sultan için yazılmış bir kasidenin varlığı da ortalarında bir münasebet olduğunun diğer bir kanıtıdır. O devirlerde devlet ricalinin şairleri ve sanatkârları himayesi olmasaydı bugün malik olduğumuz büyük edebî birikimden bahsetmemiz mümkün olmazdı.
SADE BİR LİSAN
Divanı ve Zâdü’l-Meâd isimli siyerini değerlendirdiğinizde nasıl bir düzeyde görüyorsunuz Hafî’yi?
Hafî, birkaç bakımdan ilgiyi hak eden bir şairdir. Öncelikle edebiyatımızda cinas sanatına en düşkün ve bu sanatı en başarılı biçimde kullanan şairlerden biridir. Hem divanda tıpkı vakitte Zâdü’l-Meâd’da fazlaca hoş cinaslı söyleyişlerle karşılaşıyoruz. Bunun haricinde şairin yapıtları periyodunun lisan özelliklerini yansıtması bakımından da değer arz ediyor. Bugün kullanımdan düşmüş bir hayli Türkçe sözün onun yapıtlarında var olduğunu görüyoruz. Sade bir lisan kullanımı Hafî’nin dikkatimizi çeken hususiyetlerinden bir diğeridir. Şiirlerinden hareketle o devir beşerinin toplumsal hayatı, inançları, gelenekleri hakkında bir epeyce bilgiye ulaşabiliyoruz. Nizamlı bir eğitim almadan orta hacimde bir divan oluşturacak kadar şiir yazması ve yaklaşık on bin beyitlik manzum bir siyer kaleme alması onun edebiyat tarihlerinde yerini alması için inkâr edilemez kriterlerdir.