JoKeR
Active member
Kaybolmaya yüz tutan klasik dokuma kültürümüzün korunarak yaşatılması ve varlıklı kültürel birikimin gelecek kuşaklara aktarılması gayesiyle Cumhurbaşkanı’nın eşi Emine Erdoğan’ın himayesinde İstanbul Sabancı Beylerbeyi Olgunlaşma Enstitüsü tarafınca yürütülmekte olan “Türkiye Dokuma Atlası Projesi” Ankara’nın akabinde ikinci büyük standı ile 15 Nisan’da Tophane-i Amire’de İstanbullular ile buluşmaya hazırlanıyor. Projenin koordinatörü Ayşe Dizman ile Anadolu’nun güçlü dokuma külçeşidinin araştırılarak bilgilerin toplanması ve kültürel manada gelecek jenerasyonlara aktarılması manasında büyük ehemmiyet taşıyan Dokuma Atlası Projesi’nin genişleyen çalışmalarını ve gelecek hafta İstanbul’da açılması planlanan sergiyi konuştuk.
– Ankara’daki standın akabinde gelen yansılar nasıldı? İstanbul’daki standa nasıl hazırlandınız?
Bölgesel manada dokuma alanında özel çalışmalar olsa da bu kadar kapsamlı biçimde bir Dokuma Atlası Türkiye’de birinci kere yapılıyor. Bu sebeple hem ulusal birebir vakitte memleketler arası manada da hayli ilgi görüyor. İstanbul, hali hazırda dokumacılık manasında büyük bir paha. Ankara’daki standın de yankısıyla Dokuma Atlası Projesi’ne ilgi pek arttı. Ankara’daki standın bin 500 metrekarelik bir alanda 6 ay boyunca sergilenmesinin akabinde İstanbul’daki stantta de tıpkı talep ve yoğunluk yaşanacağı kanısıyla sergiyi Nisan-Mayıs aylarında iki aylık bir stant olarak Tophane-i Amire’de yapmaya karar verdik. Verdiğimiz bildiri ve konsept ötürüsıyla bin 500 metrekarelik bir alana muhtaçlığımız vardı. Yer ayarlandığı takdirde İstanbul’daki standın de 6 aya kadar uzatılmasını planlıyoruz. Stanttaki hedefimiz sadece dokumaları sergilemek değil. Bu projede verdiğimiz bildiri fazlaca daha esaslı. Stant alanına girdiğiniz andan itibaren bir vakit seyahatine dahil oluyorsunuz. Tarih öncesi süreçten neredeyse yaratılıştan başlayarak Anadolu’daki dokumanın tarihi hakkında bir serüven sunuyoruz. Birinci dokuma tezgahlarından, doğal elyaflardan anlatmaya başlıyor çabucak sonrasında dokuma aletlerini, elyafları sergiliyoruz. Akabinde üretilen eserleri temel tiplerinde gruplandırdık ve bölgelere göre kategorize ederek sergilemeyi planlıyoruz.
YENİ DOKUMALAR GÜN YÜZÜNE ÇIKIYOR
– Proje devam ettiği sürece araştırmalarınız da devam ediyor. Birinci standın akabinde karşılaştığınız yeni dokumalar olduğu mu?
Proje ilerledikçe talep ve planlar giderek genişliyor. Bilhassa mahallî idareler belirlediğimiz eserler ile coğrafik işaret almaya çalışarak bu biçimdece dokumacılığı bir daha canlandırmaya çalışıyorlar. Daima bize yeni dokumalar ya da bu dokumaları yapabilen yeni bireyler ulaşmaya çalışıyor. Birinci stantta de aslına bakarsanız belirlediğimiz tüm dokuları standa dahil etmemiştik. İstanbul standında Dokuma Atlası’na ek edeceğimiz yeni dokumalar da var. Ancak bunları da hudutlu tutuyoruz. Biz şu an da 151 dokuma sergiliyoruz. Bizim stanttaki gaye ve amaçlarımızdan biri de sandıktan gün yüzüne çıkan eski, değişime uğramamış o dokumalara ulaşmak. Bu yüzden koleksiyonerlerle çalışıyoruz yahut bölge sandıklarından toplayıp incelemelerini yapıyoruz. Bulduğumuz dokumaların hammadde ve boyar husus tespitlerini yaptıktan daha sonra dokumanın kimliğini oluşturuyoruz. Örneğin; ehram. Stantta hem yüz yıl evvel dokunan tıpkı vakitte günümüzde dokunan ehram örneği yer alıyor. İki dokuma içindeki fark ne, bu işi nereye taşımışız ve geleneği ne kadar yaşatmışız. Tüm bunları görme bahtımız oluyor. Maksadımız geleneği yaşatırken yeni yorum gelmiş dokumaların da ne boyutta olduğunu görmek.
HER BÖLGENİN DİZAYNCISI OLACAK
– Proje için çalışan Türk tasarımcıların bir birden fazla yurt haricinde da tanınan isimler. Bilhassa Avrupa’da epey tanınıyorlar. Sizce bu modanın gelecekteki hareketi ülkemizden Avrupa’ya gerçek olabilir mi?
Gayelerimizden biri bu aslında. Şu anda mevcut ünlü tasarımcılarla, modaya damgasını vurmuş isimlerle çalışıyoruz. Fakat hem de genç dizayncıları da epeyce hedefliyoruz. Biz bir eğitim kurumu olarak, bu çalışmaları ileriye taşıyacak şahısların gençler olduğunu düşünüyoruz. Bu yüzden de bu projedeki takım arkadaşlarım büsbütün tasarım mezunu gençler. Gençlerin, yeni kuşağın bunu dokumaları öğrenmesi epey değerli. Bizi şu an bulunduğumuz etaptan üst taşıyacak olanlar gençler olacak. İleriye dönük amaçlarımızdan biri de büyük işbirliği ortağımız İTKİB ile kumaş tasarım müsabakaları planlamasını gerçekleştirmek. Mevcut dokumalarla kimliklendirme çalışmaları bittikten daha sonra genç nesile sunup, “Bu dokumaların bugüne taşınması için nasıl bir çalışma yapabiliriz, daha ileriye nasıl taşırız” diye sorarak yarışa açacağız ve dizaynlar talep edeceğiz. bu biçimdece bölgelere has, her tasarımcıyla eşleştireceğimiz dizaynlar ortaya koyulacak.
– Tahminen ileride yapılan koleksiyonlarda sadece coğrafik işaretli dokumaların kullanıldığı dizaynlar yapılabilir?
Evet, bu planlarımızda var. Projeyi bu taraftan ele aldığımızda aslında sürdürülebilirlik manasında bu dokumaların hakikat kullanılması epeyce değerli. Kimliklendirme dediğimiz bu aslında; bir Ankara sofu tiftik keçisi yününden yapılıyorsa, tiftik keçisinin yününün özelliklerine göre bunun alanının belirlenmesi gerekir. Birebir biçimde Rize bezi, bugün hem sıcakta serin tutup hem soğukta sıcak tutuyorsa onunla üretilen giysi kesimi bu özelliğe uygun olmalıdır. örneğin sarayda, Yasal periyodundan beri, iç giyside epeyce kullanılırmış. Tıpkı biçimde kenevir ile dokunan bir dokuma mendil olarak kullanılabiliyormuş. O yüzden bizim amacımız bu bilgilere geri dönmek ve dokumanın bu özelliklerini yine ortaya çıkarmak. En kıymetli örneklerden biri şu an Amerika’da bizim peştemallerimiz fazlaca talep görüyor ve yüksek meblağlara da satılıyor. Süratli kuruması, nemi çabucak alması, bedene dokunduğu vakit verdiği his bu kumaşın tercih edilme niçini. Bu istikametlerden giderek muhakkak markaların, koleksiyonları içerisinde klasik dokumalarımız ile oluşturacakları koleksiyon kümeleri yapabileceklerini düşünüyorum.
EN KIYMETLİ ADIM KİMLİKLENDİRME
– Klasik dokumalar çoklukla kalıplaşmış eserlerde kullanılıyor. Siz ise yaptığınız stant ile bu kumaşların fonksiyonelliğine de dikkat çekiyorsunuz…
Klasik dokumaların çoklukla kalıplaşmış eserlerde kullanıldığı hakikat. En büyük sorun da bu, daima bir örtü bir sofra bezi olarak kullanılıyor. halbuki onları bugün ile birleştirebilmek sürdürülebilirlik açısından aslında epeyce değerli. Biz örneğin Selçuklu devrinden Türklere özel birinci jakarlı dokumalarımızdan tire beledi ile terlikler, hayli şık çantalar yaptık ve defilede de kullandık. Maliyetli bir dokuma olması sebebiyle daha fazlaca aksesuarda tercih ettik.
– Bu manada yapılan dizaynlarda dokumaların evvelde yanlışsız kimliklendirilmiş olması fazlaca önemli…
Proje ile ilgili en değerli olgunun mutlaka “kimliklendirme” olduğunu düşünüyorum. O yüzden bizim yörelere gidip araştırmamız ve önemli bir altyapı oluşturmamız gerekli. Bizim bir yıldır üzerinde çalıştığımız pek kapsamlı bir araştırma dökümanımız var. Soru-cevap, yüzyüze görüşme, hem fizikî hem laboratuar tahlili içeriyor… Grubumuzdan bireyler ile bir arada bölgeleri ve dokumaları tespit edip; bununla birlikte vilayet kültür müdürlüklerinden, olgunlaştırma enstitülerinden, mahallî idarelerden, akademisyenlerden, ustalardan oluşturacağımız kurulla her bir dokuma için bu çalışma tamamlanırsa dokumaların daha hakikat üretimi konusunda sağlıklı bir dataya ulaşacağız.
Ayşe Dizman
ANADOLU’YU RENKLERİNE AYIRDIK
– Proje bir epeyce farklı taraftan geliştirilebilir pek fazlaca fikre de kaynaklık ediyor, ne dersiniz?
Gayelerimizden biri de bu. Örneğin; “Dokuma Atlası”nın itibar kitaplarımızdan birine dönüşmesi. Bizim Dokuma Atlası kataloğumuz bir stant kataloğu olarak hazırlandı ancak bir cins kitap üzere algılandı. Şu an Türkiye’deki bütün üniversite kütüphaneleri talep ediyor, gönderiyoruz. Bizi en hayli şaşırtan büyükelçilere yaptığımız defileden daha sonra bir yayınevinin gelip Amerika’daki 3-4 üniversitenin kütüphanesi için bizden katalog istendiğini söylendi, oraya da gönderdik. Bu kadar ilgi nazarann bir kataloğun bir itibar kitabına dönüşmesi için çalışmalar yapılması gerekiyor. Zira biz rastgele bir dokumayı incelemiyoruz, ülkedeki tüm dokumaları bölge bazında inceleyip, kimliğini oluşturuyoruz. Bu manada ilgi ve takviyeler araştırmanın devamlılığı için değerli. Maksadımız gençler olduğu kadar çocuklarda onla riçin de bir çalışmamız var. Biz dizayncı olduğumuz için bizde fikirler bitmiyor.
Çocuklar için neler yapabiliriz, genç jenerasyonla, genç tasarımcılarla neler yapabiliriz soruları üzerinden çok taraflı işbirliklerimiz, proje tasarılarımız sürüyor. beraberinde bu proje ile Anadolu’nun varlıklı kültüründen yararlanarak bize has boyaları bulmaya çalıştık. Yalnızca Anadolu’da bulunan bize has boyar unsurları keşfettik. Bu boyar unsurları de bölgelere ayırdık. Örneğin, Ege Bölgesi için “Zeytin yeşili” ismini kullanırken, Karadeniz için “Kaçkar yeşili” belirledik. Doğu Anadolu’nun kendine özel kahve tonlarını Akdeniz’in turuncularını, bölgesel tüm renkleri tespit etmeye çalıştık. Bu renklerin tespitini bitirdikten daha sonra bu boyar unsurların kimliklendirmelerini de yaptık. Gelecek adım olarak bu renklerin tescillenmesi için Pantone firmasıyla muahedeyi bekliyoruz. Türk kırmızısı, Edirne kırmızısı üzere isimler bularak bu renklerin uluslariçinde bizim isimlendirmelerimiz ile litertüre girmesini planlıyoruz.
– Ankara’daki standın akabinde gelen yansılar nasıldı? İstanbul’daki standa nasıl hazırlandınız?
Bölgesel manada dokuma alanında özel çalışmalar olsa da bu kadar kapsamlı biçimde bir Dokuma Atlası Türkiye’de birinci kere yapılıyor. Bu sebeple hem ulusal birebir vakitte memleketler arası manada da hayli ilgi görüyor. İstanbul, hali hazırda dokumacılık manasında büyük bir paha. Ankara’daki standın de yankısıyla Dokuma Atlası Projesi’ne ilgi pek arttı. Ankara’daki standın bin 500 metrekarelik bir alanda 6 ay boyunca sergilenmesinin akabinde İstanbul’daki stantta de tıpkı talep ve yoğunluk yaşanacağı kanısıyla sergiyi Nisan-Mayıs aylarında iki aylık bir stant olarak Tophane-i Amire’de yapmaya karar verdik. Verdiğimiz bildiri ve konsept ötürüsıyla bin 500 metrekarelik bir alana muhtaçlığımız vardı. Yer ayarlandığı takdirde İstanbul’daki standın de 6 aya kadar uzatılmasını planlıyoruz. Stanttaki hedefimiz sadece dokumaları sergilemek değil. Bu projede verdiğimiz bildiri fazlaca daha esaslı. Stant alanına girdiğiniz andan itibaren bir vakit seyahatine dahil oluyorsunuz. Tarih öncesi süreçten neredeyse yaratılıştan başlayarak Anadolu’daki dokumanın tarihi hakkında bir serüven sunuyoruz. Birinci dokuma tezgahlarından, doğal elyaflardan anlatmaya başlıyor çabucak sonrasında dokuma aletlerini, elyafları sergiliyoruz. Akabinde üretilen eserleri temel tiplerinde gruplandırdık ve bölgelere göre kategorize ederek sergilemeyi planlıyoruz.
YENİ DOKUMALAR GÜN YÜZÜNE ÇIKIYOR
– Proje devam ettiği sürece araştırmalarınız da devam ediyor. Birinci standın akabinde karşılaştığınız yeni dokumalar olduğu mu?
Proje ilerledikçe talep ve planlar giderek genişliyor. Bilhassa mahallî idareler belirlediğimiz eserler ile coğrafik işaret almaya çalışarak bu biçimdece dokumacılığı bir daha canlandırmaya çalışıyorlar. Daima bize yeni dokumalar ya da bu dokumaları yapabilen yeni bireyler ulaşmaya çalışıyor. Birinci stantta de aslına bakarsanız belirlediğimiz tüm dokuları standa dahil etmemiştik. İstanbul standında Dokuma Atlası’na ek edeceğimiz yeni dokumalar da var. Ancak bunları da hudutlu tutuyoruz. Biz şu an da 151 dokuma sergiliyoruz. Bizim stanttaki gaye ve amaçlarımızdan biri de sandıktan gün yüzüne çıkan eski, değişime uğramamış o dokumalara ulaşmak. Bu yüzden koleksiyonerlerle çalışıyoruz yahut bölge sandıklarından toplayıp incelemelerini yapıyoruz. Bulduğumuz dokumaların hammadde ve boyar husus tespitlerini yaptıktan daha sonra dokumanın kimliğini oluşturuyoruz. Örneğin; ehram. Stantta hem yüz yıl evvel dokunan tıpkı vakitte günümüzde dokunan ehram örneği yer alıyor. İki dokuma içindeki fark ne, bu işi nereye taşımışız ve geleneği ne kadar yaşatmışız. Tüm bunları görme bahtımız oluyor. Maksadımız geleneği yaşatırken yeni yorum gelmiş dokumaların da ne boyutta olduğunu görmek.
HER BÖLGENİN DİZAYNCISI OLACAK
– Proje için çalışan Türk tasarımcıların bir birden fazla yurt haricinde da tanınan isimler. Bilhassa Avrupa’da epey tanınıyorlar. Sizce bu modanın gelecekteki hareketi ülkemizden Avrupa’ya gerçek olabilir mi?
Gayelerimizden biri bu aslında. Şu anda mevcut ünlü tasarımcılarla, modaya damgasını vurmuş isimlerle çalışıyoruz. Fakat hem de genç dizayncıları da epeyce hedefliyoruz. Biz bir eğitim kurumu olarak, bu çalışmaları ileriye taşıyacak şahısların gençler olduğunu düşünüyoruz. Bu yüzden de bu projedeki takım arkadaşlarım büsbütün tasarım mezunu gençler. Gençlerin, yeni kuşağın bunu dokumaları öğrenmesi epey değerli. Bizi şu an bulunduğumuz etaptan üst taşıyacak olanlar gençler olacak. İleriye dönük amaçlarımızdan biri de büyük işbirliği ortağımız İTKİB ile kumaş tasarım müsabakaları planlamasını gerçekleştirmek. Mevcut dokumalarla kimliklendirme çalışmaları bittikten daha sonra genç nesile sunup, “Bu dokumaların bugüne taşınması için nasıl bir çalışma yapabiliriz, daha ileriye nasıl taşırız” diye sorarak yarışa açacağız ve dizaynlar talep edeceğiz. bu biçimdece bölgelere has, her tasarımcıyla eşleştireceğimiz dizaynlar ortaya koyulacak.
– Tahminen ileride yapılan koleksiyonlarda sadece coğrafik işaretli dokumaların kullanıldığı dizaynlar yapılabilir?
Evet, bu planlarımızda var. Projeyi bu taraftan ele aldığımızda aslında sürdürülebilirlik manasında bu dokumaların hakikat kullanılması epeyce değerli. Kimliklendirme dediğimiz bu aslında; bir Ankara sofu tiftik keçisi yününden yapılıyorsa, tiftik keçisinin yününün özelliklerine göre bunun alanının belirlenmesi gerekir. Birebir biçimde Rize bezi, bugün hem sıcakta serin tutup hem soğukta sıcak tutuyorsa onunla üretilen giysi kesimi bu özelliğe uygun olmalıdır. örneğin sarayda, Yasal periyodundan beri, iç giyside epeyce kullanılırmış. Tıpkı biçimde kenevir ile dokunan bir dokuma mendil olarak kullanılabiliyormuş. O yüzden bizim amacımız bu bilgilere geri dönmek ve dokumanın bu özelliklerini yine ortaya çıkarmak. En kıymetli örneklerden biri şu an Amerika’da bizim peştemallerimiz fazlaca talep görüyor ve yüksek meblağlara da satılıyor. Süratli kuruması, nemi çabucak alması, bedene dokunduğu vakit verdiği his bu kumaşın tercih edilme niçini. Bu istikametlerden giderek muhakkak markaların, koleksiyonları içerisinde klasik dokumalarımız ile oluşturacakları koleksiyon kümeleri yapabileceklerini düşünüyorum.
EN KIYMETLİ ADIM KİMLİKLENDİRME
– Klasik dokumalar çoklukla kalıplaşmış eserlerde kullanılıyor. Siz ise yaptığınız stant ile bu kumaşların fonksiyonelliğine de dikkat çekiyorsunuz…
Klasik dokumaların çoklukla kalıplaşmış eserlerde kullanıldığı hakikat. En büyük sorun da bu, daima bir örtü bir sofra bezi olarak kullanılıyor. halbuki onları bugün ile birleştirebilmek sürdürülebilirlik açısından aslında epeyce değerli. Biz örneğin Selçuklu devrinden Türklere özel birinci jakarlı dokumalarımızdan tire beledi ile terlikler, hayli şık çantalar yaptık ve defilede de kullandık. Maliyetli bir dokuma olması sebebiyle daha fazlaca aksesuarda tercih ettik.
– Bu manada yapılan dizaynlarda dokumaların evvelde yanlışsız kimliklendirilmiş olması fazlaca önemli…
Proje ile ilgili en değerli olgunun mutlaka “kimliklendirme” olduğunu düşünüyorum. O yüzden bizim yörelere gidip araştırmamız ve önemli bir altyapı oluşturmamız gerekli. Bizim bir yıldır üzerinde çalıştığımız pek kapsamlı bir araştırma dökümanımız var. Soru-cevap, yüzyüze görüşme, hem fizikî hem laboratuar tahlili içeriyor… Grubumuzdan bireyler ile bir arada bölgeleri ve dokumaları tespit edip; bununla birlikte vilayet kültür müdürlüklerinden, olgunlaştırma enstitülerinden, mahallî idarelerden, akademisyenlerden, ustalardan oluşturacağımız kurulla her bir dokuma için bu çalışma tamamlanırsa dokumaların daha hakikat üretimi konusunda sağlıklı bir dataya ulaşacağız.
Ayşe Dizman
ANADOLU’YU RENKLERİNE AYIRDIK
– Proje bir epeyce farklı taraftan geliştirilebilir pek fazlaca fikre de kaynaklık ediyor, ne dersiniz?
Gayelerimizden biri de bu. Örneğin; “Dokuma Atlası”nın itibar kitaplarımızdan birine dönüşmesi. Bizim Dokuma Atlası kataloğumuz bir stant kataloğu olarak hazırlandı ancak bir cins kitap üzere algılandı. Şu an Türkiye’deki bütün üniversite kütüphaneleri talep ediyor, gönderiyoruz. Bizi en hayli şaşırtan büyükelçilere yaptığımız defileden daha sonra bir yayınevinin gelip Amerika’daki 3-4 üniversitenin kütüphanesi için bizden katalog istendiğini söylendi, oraya da gönderdik. Bu kadar ilgi nazarann bir kataloğun bir itibar kitabına dönüşmesi için çalışmalar yapılması gerekiyor. Zira biz rastgele bir dokumayı incelemiyoruz, ülkedeki tüm dokumaları bölge bazında inceleyip, kimliğini oluşturuyoruz. Bu manada ilgi ve takviyeler araştırmanın devamlılığı için değerli. Maksadımız gençler olduğu kadar çocuklarda onla riçin de bir çalışmamız var. Biz dizayncı olduğumuz için bizde fikirler bitmiyor.
Çocuklar için neler yapabiliriz, genç jenerasyonla, genç tasarımcılarla neler yapabiliriz soruları üzerinden çok taraflı işbirliklerimiz, proje tasarılarımız sürüyor. beraberinde bu proje ile Anadolu’nun varlıklı kültüründen yararlanarak bize has boyaları bulmaya çalıştık. Yalnızca Anadolu’da bulunan bize has boyar unsurları keşfettik. Bu boyar unsurları de bölgelere ayırdık. Örneğin, Ege Bölgesi için “Zeytin yeşili” ismini kullanırken, Karadeniz için “Kaçkar yeşili” belirledik. Doğu Anadolu’nun kendine özel kahve tonlarını Akdeniz’in turuncularını, bölgesel tüm renkleri tespit etmeye çalıştık. Bu renklerin tespitini bitirdikten daha sonra bu boyar unsurların kimliklendirmelerini de yaptık. Gelecek adım olarak bu renklerin tescillenmesi için Pantone firmasıyla muahedeyi bekliyoruz. Türk kırmızısı, Edirne kırmızısı üzere isimler bularak bu renklerin uluslariçinde bizim isimlendirmelerimiz ile litertüre girmesini planlıyoruz.