IşıkHaber
New member
Akademik üretim yapan fakat neoliberal siyasetlerin dayattığı üniversite yapısı ortasında garantisiz ve esnek çalışmaya mecbur bırakılan akademisyenlerden var olan nizama itiraz var. Avrupa başta olmak üzere, dünyadan bir epeyce akademisyenin katkı sunduğu bir metinle kenara itilen, teminatsız çalışmaya mecbur kılınan, proje ve performansın mecburî kılındığı bilim insanları, bu hususta hazırladıkları metni kamuoyuyla paylaştı. Bilim insanlarının ‘Güvencesiz Enternasyonal Manifestosu’ olarak isimlendirdiği, Karl Marx’ın Komünist Manifestosu’na (1848) atıf yapan metnin toplumsal medya üzerinden yayınlanan kısmı şu biçimde:
Avrupa’nın akademik etraflarına bir hayalet musallat oluyor; bu, Akademik Prekarya’nın* hayaleti. Eski akademinin rektörler ve dekanlar, üçüncü taraf fon sağlayıcılar ve kıymetlendirme yönlendirme komiteleri, seçkin bilimsel dernekler ve harikalık gruplarından** oluşan bütün güçleri, bu hayaleti kovmak emeliyle kutsal bir ittifak oluşturdu.
Akademik yapı bünyesindeki muhalifleri tarafınca ‘yeterince uygun değil’ diye nitelendirilmeyen, muhalefet safındaki Akademik Prekarya nerede? Tutucu muhalifleri olan takımlı akademisyenler tarafınca ‘acemi araştırmacı’ diye nitelendirilip çocuk muamelesi nazarann şartlı personel*** nerede?
Bu gerçek iki sonuca ulaşıyor:
I. Akademik Prekarya, tüm akademik kurumlar tarafınca kendi başına bir güç olarak kabul edilmektedir.
II. Teminatsız akademisyenlerin, bütün dünyanın önünde görüşlerini, maksatlarını, eğilimlerini açık halde yayınlamalarının ve Akademik Prekarya Hayaleti hakkındaki bu anaokulu masalını şahsen Garantisiz Enternasyonal Manifestosu ile karşılamalarının tam vakittir.
Bu emel doğrultusunda, çeşitli uluslardan teminatsız araştırmacılar Berlin’de toplandı ve sırf İngilizce yayınlanacak olan aşağıdaki manifesto taslağını hazırladılar; çünkü -kabul etmeliyiz ki- 19’uncu yüzyılda değiliz ve İngilizce uzun vakit evvel akademik bilgi üretimini aktif bir biçimde inhisarına aldı.
BORDROLU ARİSTOKRASİ VE AKADEMİK PREKARYA
Şimdiye dek var olmuş tüm akademilerin tarihi, akademik yeterlilik periyotlarıyla maskelenmiş, tutku ve içsel motivasyon telaffuzuyla halının altına süpürülen sınıf çabalarının tarihidir.
Profesör ve doktora-daha sonrası araştırmacı, kısım liderleri ve kolay öğretim üyeleri, erkek ve bayan araştırmacılar, yerli ve yabancı işçi / ziyaretçi / göçmen / sürgün akademisyenler, fizikî mahzuru olmayan ve engelli akademisyenler, cinsiyet kimliği doğumda atanan cinsiyetiyle örtüşenler [ing. cis-gender] ve queer akademisyenler, tek sözle, ayrıcalıklı ve dezavantajlı olanlar, daima birbirlerine karşı çıktılar, sonu gelmez (ama sıklıkla saklı ve nadiren açık halde) bir uğraş yürüttüler; bu, geniş manasıyla akademinin devrimci bir biçimde bir daha inşa edilmesinde sonu olmayan fakat bildiğimiz tipten üniversitenin ortaklaşa yıkımına niye olması mümkün bir gayrettir.
Tarihin daha eski devirlerinde, neredeyse her yerde, çeşitli sistemlere göre değişiklikler gösteren karmaşık üniversite düzenlemelerine, farklı akademik makam derecelendirmelerine şahit oluruz. Geç Ortaçağ’da üstatlar, okutmanlar, yardımcılar; erken-modern üniversitede kısım liderleri, seminerciler, doktora adayları ve bu sınıfların neredeyse tamamında bir daha alt derecelere şahit oluruz.
Refah periyodunun yıkıntılarından filizlenen Neoliberal Üniversite, akademik hiyerarşiyi ortadan kaldırmadı. Bunun yerine, eskilerin yerine yeni bağımlılıklar, birbirleriyle temaslı yeni ayrımcılık şartları, emeği ucuzlatan yeni yaklaşımlar inşa etti.
Neoliberal üniversite çağı olan çağımız, birebir vakitte, Akademide sınıf çatışmalarını sıradanleştiren şu besbelli özelliğe sahiptir: Bir bütün olarak üniversite, giderek artan halde iki büyük düşman kampa, direkt birbirine karşı olan iki büyük sınıfa -kadrolu aristokrasi ve süreksiz olarak istihdam edilen Akademik Prekarya’ya- ayrışıyor.
Belli periyodik mukavelelerin keşfi ve proje bazlı kısa vadeli istihdam uygulamalarının yaygınlaştırılması, bilgi üretim alanının bir daha yapılandırılması için yeni bir taban yarattı. Agresif bir rekabet barındıran Avrupa Yükseköğrenim Alanı’nın [ing. European Higher Education Area ] oluşturulması ve Avrupa’da kâr odaklı diploma programlarının mantar üzere çoğalması, ABD’de öğrencilere verilen kredilerin artması, eski sömürgelerdeki üst-orta sınıf öğrencileri sömürmek için ‘off-shore’ [sınır dışı] programlarının başlatılması, kamusal alandaki finansmanın azalması ve bunun sonucunda dış finansmana duyulan çok bağımlılık, pazar odaklı araştırmaya ve akademik kariyerciliğe daha evvel hiç görülmemiş bir itici güç verdi ve bu biçimdece zar sıkıntı yürüyen yarı-feodal üniversitedeki karşı-devrimci ögede süratli bir ayrışmaya niye oldu.
Bilimsel üretimin kapalı bir disipline sahip ‘loncalar’ tarafınca tekelleştirildiği yarı-feodal akademik sistem, yeni piyasaların gitgide artan talepleri karşısında artık kâfi değildi. Devasa üçüncü taraf finansman sanayisi ve şirket-üniversite ortak projeleri (alm. ‘Verbundprojekte’) onun yerini aldı. ‘Lonca ustaları’, ölçüm takıntılı yönetici sınıf tarafınca bir kenara itildi; farklı disiplin loncaları içinde yürütülen iş kısmı, proje grupları ve kıymetlendirme yönlendirme komitesinde gerçekleştirilen iş kısmı karşısında ortadan kalktı.
Ancak bu esnada piyasalar daima büyüyor, talepler daima artıyordu. Üniversiteler bile artık yetersiz kalıyordu. Bunun sonucunda, ‘mükemmellik enstitüleri’ ve seçkin bilimsel topluluklar devreye girdi. Araştırmanın yerini devasa kurumsal finansman aldı; ‘dirsekleri yamalı yünlü ceket giyen profesörün’ yerini, global sıralamalara, kelamda milletlerarası mutabakatlara ve PLS’ye [kâr-zarar oranı/ç.n.] takıntılı tüccar kılıklı, sosyopat bir yönetici sınıf aldı.
[…]
Yükseköğretimin metalaştırılması, üniversitenin aydınlık halesini yok etti. Doktora sahiplerini, araştırmacıları ve akademinin sav edildiği üzere istisnalara kapalı olduğuna dair yerleşik yanılsamaları yüzünden kendilerini emekçi olarak görmeyi reddeden bilim insanlarını, düşük fiyatlı (ya da ekseriyetle ücretsiz) ve süreksiz müddetle istihdam edilen günübirlik çalışanlara dönüştürdü. Ne yazık ki, asıl Manifesto’nun [Komünist Manifesto’nun/ç.n.] seslendiği 19’uncu yüzyıl proletaryası dahi, sınıf şuuru ve personel gayretleriyle ilgili vaaz vermeyi seven lakin kendi sefaletlerini fark edemeyen günümüz akademisyenlerinden daha şuurluydu.
Hiper-rekabetçi neoliberal akademik sanayi, kalıcı takımları kısıtlamadan, kritik lisans programlarını kâr getirmediği için ortadan kaldırmadan ve bu yolla büyük bir fazlalık yaratmadan, yıkıcı rekabeti teşvik etmeden ve bu biçimdece fakültenin akran alakalarını baltalamadan kendini var edemez. Bunun bilakis, eski bilimsel üretim biçimlerinin değişmemiş formda korunması, daha evvelki tüm bilimsel topluluklar için varoluşun birinci kuralıydı. Durmaksızın yaşanan işçi değişimi, aralıksız biçimde tüm meslektaşlık bağlarının bozulması, sonu gelmeyen belirsizlik ve kışkırtma, neoliberal periyodu evvelki devirlerden ayırıyor. En azından, sıklıkla süreksiz, proje tabanlı işler ve gerçek akademik nazaranvler olmadığı için, şoklanarak dondurulan bütün akademik vazifeler, sağladığı faydaları ve toplumsal garantileriyle bir arada ile süpürülüp atıldı, tüm yeni oluşanlar ise daha yerleşik hale gelmedilk evvel eskiyiverdi. Katı olan her şey havada eriyip gidiyor, takımlı olan her şey koşullu hale geliyor ve akademisyenler, en sonunda gerçek ömür şartları ve önemli hislerle birlikte bilgi ile olan bağlantılarıyla yüzleşmek zorunda kalıyorlar.
[…]
Ama akademik yapı yalnızca kendisine mevt getiren silahları taklit etmekle kalmadı; beraberinde bu silahları kullanacak olan, kullanılıp atılabilir doktora sahiplerinden oluşarak daima halde genişleyen bir yedek orduyu, yani Akademik Prekarya’yı ortaya çıkardı.
Akademik iş güvenliği, son üç ilâ kırk yıl içerisinde global ölçekte basamaklı halde baltalandığından, yalnızca araştırma fonu buldukları surece hayatta kalabilen ve sadece emeklerinin sermayeyi büyüttüğü sürece finansman bulabilen bir personel sınıfı ve kaideye bağlı bir çoğunluk olan Akademik Prekarya gelişti. 19’uncu yüzyıl emekçi sınıfından farklı olarak, bu alt-akademik emekçiler kendilerini modül kesim değil, politik görüşleri, öğretim ve irtibat hünerleri, toplumsal ağları, tutkuları ve içsel motivasyonları dahil olmak üzere, bir bütün olarak pazarlamak zorundalar. Ve bir daha de, tıpkı 19’uncu yüzyıl proletaryası üzere, onlar da öbür tüm ticari eserler üzere birer metadırlar ve sonuç itibariyle rekabet alanındaki tüm değişimlere, pazarın tüm dalgalanmalarına maruz kalırlar.
Standartlaştırılan kıymetlendirme kriterleri ağır halde kullanılır ve takımlı olmayan öğretim gorevlilerine lisans eğitimi ve altyapı proje çalışmaları üzere daha gündelik, kıymetsiz ve daha az ödüllendirici fonksiyonlar yüklenirken ve takımlı öğretim üyelerine itibarlı araştırma faaliyetleri üzerinde odaklanma lüksü sağlanırken, akademik alandaki teminatsız çalışanın çalışmaları tüm ferdî karakterini ve en nihayetinde entelektüel zanaatkârın gözündeki cazibesini büsbütün kaybetti. Garantisiz çalışan akademisyenler, dijitalleştirilmiş öğretim düzeneklerinin ve üçüncü taraf projelerinin bir uzantısı haline gelmiştir ve bunlardan yalnızca en can sıkıcı, en az bilinen ve en kolay değiştirilen çalışanlardır. Bu niçinle, ‘kariyerinin başında’ diye isimlendirilen bir akademisyenin üretim maliyeti, neredeyse tam manasıyla, ömrünü idame ettirmek için muhtaçlık duyduğu gelirle sonludur. […]
Neoliberal Üniversite, ataerkil makamın küçük bir kısmını sanayi devri daha sonrası sermayedarın büyük araştırma ve öğretim fabrikasına dönüştürdü. Laboratuvara ve kısma yığılmış biçimdeki şartlı akademik çalışan kitleleri tıpkı askeri bir yapı üzere örgütlendi. Sanayi daha sonrası araştırma ordusunun erleri olarak, idari subayların ve kıymetlendirme çavuşlarından oluşan kusursuz bir hiyerarşinin komutası altına alınırlar. Onlar sadece takımlı aristokrasinin ve üniversite idaresinin köleleri değiller, bununla birlikte günlük ve saatlik olarak öğrenci değerlendirmeleri, ölçümler ve her şeyden değerlisi yayın sayaçları tarafınca köleleştirilirler.
Bu basamakta, teminatsız araştırmacılar hâlâ dünyanın dört bir yanına dağılmış ve karşılıklı rekabetleriyle parçalanmış, tutarsız bir kitle meydana getiriyorlar. […] Öte yandan, pazar odaklı araştırmaların gelişmesiyle birlikte, Akademik Prekarya sırf sayı bazında artmakla kalmıyor, bununla birlikte daha büyük kitleler halinde ağırlaşıyor da. Akademik Prekarya safları, cinsiyetleri ve etnik/ulusal aidiyetleri bağlamındaki çeşitli çıkarlar, ömür şartları ve güvencesizleşme yavaş yavaş tüm farklılıkları ortadan kaldırdığı ve neredeyse her yerde işgücü piyasasındaki talihlerini birebir düşük düzeye indirdiği için, orantılı biçimde git gide daha fazla eşitleniyor.
[…]
Bu yüzden, İngiltere’de yaklaşık yüzde 68, Danimarka’da yüzde 50, ABD’de yüzde 75 ve Almanya’da yüzde 92’lik bir kısmı teşkil eden akademik güvencesizlik aksisi hareket, bu muazzam öğretim üyesi çoğunluğunun çıkarına olacak biçimde, üniversitelerdeki bir fazlaca sömürü ve aşağılama biçiminin kesişimselliğini gözden geçirmeli ve ne yaptığını bilen, bağımsız bir kesim olmak istiyorsa, ‘azınlık’ denen tüm kesitlerin çıkarlarını temsil etmeye çalışmalıdır. Bu sayılar, sizlere, şu anda tehdit altındaki/yerinden edilmiş/sürgün edilmiş bilim insanlarının, keder verici bir biçimde, mesleklerini teminatlı halde sürdürmek umuduyla dünyanın dört bir yanından akın ettiği kelamda ‘önde gelen’ bilim ülkelerinde bile yaşadıkları büyük yalnızlık hakkında bir fikir verecektir. Maalesef, onları kabul eden ülkelerdeki kısa vadeli akademik iş gücünün oluşturduğu devasa yedekler ordusunun saflarına dahil olmak zorundalar. Bu prestijle, gerçekte, fiilen işsizlik/yetersiz istihdam ve güvencesizlik bağlamında lokal prekarya ile birleşmişlerdir. Artı işgücünün bu iki bölümü (göçmen/misafir/sürgün edilmiş bilim insanları ve mahallî akademik alt sınıf), akademik yapı tarafınca ‘tehlike altındaki akademisyen’ üzere karantina tabirleri ve hâlâ çok milliyetçi olan akademik kıymetlendirme kriterleri vasıtasıyla kasıtlı formda ayrıştırılıyor. Günümüzün yerleşik akademik nizamı, tam olarak bu garantisiz alt sınıfın rütbe, eğitim geçmişi, araştırma alanının kâr getirme oranı, cinsiyet, yetenek(sizlik), etnik köken ve vatandaşlık statüsü sınırları boyunca yaratılan kasıtlı ve fazlacalu parçalanma aracılığıyla korunuyor. ötürüsıyla, mevcut üniversitemizin en düşük katmanı olan Akademik Prekarya, akademik yapının tüm üst katmanlarının yanı sıra sömürücü istihdam uygulamaları ve kâr sağladığı sömürücü çalışma kültürü dağılıp gitmeden, ne bu heyecana ortak olabilir, ne de kendini daha yükseğe taşıyabilir.
[…]
Akademik yapının varlığının ve egemenliğinin temel şartı, kârlı araştırmaların yaratılması ve büyütülmesidir; kârlı araştırmanın ön koşulu, şartlı akademik iş gücüdür. Şartlı iş gücü, bilhassa de kontratlı olmayan araştırmacılar içindeki rekabete sırtını dayar. Takımlı aristokrasi tarafınca isteksizce de olsa desteklenen ‘pazar odaklı araştırma’ ve ‘geçici istihdamın’ yayılışı, rekabet niçiniyle garantisiz akademisyenlerin yaşadığı izolasyon halinin yerini, paylaşılan güvencesizlik ve savunmasızlık niçiniyle devrimci dayanışmanın almasına yol açıyor.
Bu niçinle, Neoliberal Üniversite’nin gelişimi, akademik yapının eserleri ürettiği ve kendine mâl ettiği temeli ayaklarının altından çekmektedir. ötürüsıyla, akademik yapının ürettiği şey, her şey bir yana, kendi mezar kazıcılarıdır. Akademik Prekarya’nın mağlubiyeti ve zaferi eşit derecede kaçınılmaz; lakin bizleri birbirimize bağlayan şeyin ne olduğunu kabul etmedikçe ve milletlerarası alanda çaba etmek için örgütlenmedikçe, kaçınılmaz değil.
*Prekarya, 20’nci yüzyılda tanımlanmış bir çalışan sınıfıdır. Yüklü olarak bilişsel (cogitive-yaratıcı) dallarda görünen, sınırlı-kontratlı, yarı vakitli, proje bazlı kontratlar ile işgücü piyasalarına iş yapan sınıftır. Tanımlanmadaki temel etken, daima iş teminatı ve sürekliliği bulunmayan işlerde çalışan bir sınıf olarak görülmesidir. Genelde yaratıcı bölümler içerisinde (reklam, yazılım, program, oyun… vb.) çalışan, öbür bölümlerde de (kitap çevirisi, yarı-zamanlı eğitim nazaranvliliği vb.) kısmen görülen, proje bazlı yahut vadeli çalışanlar kümesidir. Genelde özgür vakitli (freelance) çalışanlar olan ‘prekarite’lerin, kontratları daima iş teminatı içermez.(ç.n.)
**Mükemmellik kümelerinin, başvuran üniversitelerin / üniversitelerin stratejik ve tematik planlamasının değerli bir kısmını oluşturması, profillerini geliştirmesi ve evvelandirmeyi teşvik etmesi amaçlanır. Ayrıyeten, erken meslek araştırmacıları için eğitim ve meslek fırsatları yaratmayı amaçlamaktadırlar.(ç.n.)
***Koşullu çalışanlar, proje bazında işe alınan hür çalışanlar, bağımsız yükleniciler, danışmanlar yahut öbür dış kaynaklı ve kalıcı olmayan emekçiler olarak tanımlanır. Alanda yahut uzaktan çalışabilirler.
(Çeviren: Tarkan Tufan & Mühdan Sağlam)
Avrupa’nın akademik etraflarına bir hayalet musallat oluyor; bu, Akademik Prekarya’nın* hayaleti. Eski akademinin rektörler ve dekanlar, üçüncü taraf fon sağlayıcılar ve kıymetlendirme yönlendirme komiteleri, seçkin bilimsel dernekler ve harikalık gruplarından** oluşan bütün güçleri, bu hayaleti kovmak emeliyle kutsal bir ittifak oluşturdu.
Akademik yapı bünyesindeki muhalifleri tarafınca ‘yeterince uygun değil’ diye nitelendirilmeyen, muhalefet safındaki Akademik Prekarya nerede? Tutucu muhalifleri olan takımlı akademisyenler tarafınca ‘acemi araştırmacı’ diye nitelendirilip çocuk muamelesi nazarann şartlı personel*** nerede?
Bu gerçek iki sonuca ulaşıyor:
I. Akademik Prekarya, tüm akademik kurumlar tarafınca kendi başına bir güç olarak kabul edilmektedir.
II. Teminatsız akademisyenlerin, bütün dünyanın önünde görüşlerini, maksatlarını, eğilimlerini açık halde yayınlamalarının ve Akademik Prekarya Hayaleti hakkındaki bu anaokulu masalını şahsen Garantisiz Enternasyonal Manifestosu ile karşılamalarının tam vakittir.
Bu emel doğrultusunda, çeşitli uluslardan teminatsız araştırmacılar Berlin’de toplandı ve sırf İngilizce yayınlanacak olan aşağıdaki manifesto taslağını hazırladılar; çünkü -kabul etmeliyiz ki- 19’uncu yüzyılda değiliz ve İngilizce uzun vakit evvel akademik bilgi üretimini aktif bir biçimde inhisarına aldı.
BORDROLU ARİSTOKRASİ VE AKADEMİK PREKARYA
Şimdiye dek var olmuş tüm akademilerin tarihi, akademik yeterlilik periyotlarıyla maskelenmiş, tutku ve içsel motivasyon telaffuzuyla halının altına süpürülen sınıf çabalarının tarihidir.
Profesör ve doktora-daha sonrası araştırmacı, kısım liderleri ve kolay öğretim üyeleri, erkek ve bayan araştırmacılar, yerli ve yabancı işçi / ziyaretçi / göçmen / sürgün akademisyenler, fizikî mahzuru olmayan ve engelli akademisyenler, cinsiyet kimliği doğumda atanan cinsiyetiyle örtüşenler [ing. cis-gender] ve queer akademisyenler, tek sözle, ayrıcalıklı ve dezavantajlı olanlar, daima birbirlerine karşı çıktılar, sonu gelmez (ama sıklıkla saklı ve nadiren açık halde) bir uğraş yürüttüler; bu, geniş manasıyla akademinin devrimci bir biçimde bir daha inşa edilmesinde sonu olmayan fakat bildiğimiz tipten üniversitenin ortaklaşa yıkımına niye olması mümkün bir gayrettir.
Tarihin daha eski devirlerinde, neredeyse her yerde, çeşitli sistemlere göre değişiklikler gösteren karmaşık üniversite düzenlemelerine, farklı akademik makam derecelendirmelerine şahit oluruz. Geç Ortaçağ’da üstatlar, okutmanlar, yardımcılar; erken-modern üniversitede kısım liderleri, seminerciler, doktora adayları ve bu sınıfların neredeyse tamamında bir daha alt derecelere şahit oluruz.
Refah periyodunun yıkıntılarından filizlenen Neoliberal Üniversite, akademik hiyerarşiyi ortadan kaldırmadı. Bunun yerine, eskilerin yerine yeni bağımlılıklar, birbirleriyle temaslı yeni ayrımcılık şartları, emeği ucuzlatan yeni yaklaşımlar inşa etti.
Neoliberal üniversite çağı olan çağımız, birebir vakitte, Akademide sınıf çatışmalarını sıradanleştiren şu besbelli özelliğe sahiptir: Bir bütün olarak üniversite, giderek artan halde iki büyük düşman kampa, direkt birbirine karşı olan iki büyük sınıfa -kadrolu aristokrasi ve süreksiz olarak istihdam edilen Akademik Prekarya’ya- ayrışıyor.
Belli periyodik mukavelelerin keşfi ve proje bazlı kısa vadeli istihdam uygulamalarının yaygınlaştırılması, bilgi üretim alanının bir daha yapılandırılması için yeni bir taban yarattı. Agresif bir rekabet barındıran Avrupa Yükseköğrenim Alanı’nın [ing. European Higher Education Area ] oluşturulması ve Avrupa’da kâr odaklı diploma programlarının mantar üzere çoğalması, ABD’de öğrencilere verilen kredilerin artması, eski sömürgelerdeki üst-orta sınıf öğrencileri sömürmek için ‘off-shore’ [sınır dışı] programlarının başlatılması, kamusal alandaki finansmanın azalması ve bunun sonucunda dış finansmana duyulan çok bağımlılık, pazar odaklı araştırmaya ve akademik kariyerciliğe daha evvel hiç görülmemiş bir itici güç verdi ve bu biçimdece zar sıkıntı yürüyen yarı-feodal üniversitedeki karşı-devrimci ögede süratli bir ayrışmaya niye oldu.
Bilimsel üretimin kapalı bir disipline sahip ‘loncalar’ tarafınca tekelleştirildiği yarı-feodal akademik sistem, yeni piyasaların gitgide artan talepleri karşısında artık kâfi değildi. Devasa üçüncü taraf finansman sanayisi ve şirket-üniversite ortak projeleri (alm. ‘Verbundprojekte’) onun yerini aldı. ‘Lonca ustaları’, ölçüm takıntılı yönetici sınıf tarafınca bir kenara itildi; farklı disiplin loncaları içinde yürütülen iş kısmı, proje grupları ve kıymetlendirme yönlendirme komitesinde gerçekleştirilen iş kısmı karşısında ortadan kalktı.
Ancak bu esnada piyasalar daima büyüyor, talepler daima artıyordu. Üniversiteler bile artık yetersiz kalıyordu. Bunun sonucunda, ‘mükemmellik enstitüleri’ ve seçkin bilimsel topluluklar devreye girdi. Araştırmanın yerini devasa kurumsal finansman aldı; ‘dirsekleri yamalı yünlü ceket giyen profesörün’ yerini, global sıralamalara, kelamda milletlerarası mutabakatlara ve PLS’ye [kâr-zarar oranı/ç.n.] takıntılı tüccar kılıklı, sosyopat bir yönetici sınıf aldı.
[…]
Yükseköğretimin metalaştırılması, üniversitenin aydınlık halesini yok etti. Doktora sahiplerini, araştırmacıları ve akademinin sav edildiği üzere istisnalara kapalı olduğuna dair yerleşik yanılsamaları yüzünden kendilerini emekçi olarak görmeyi reddeden bilim insanlarını, düşük fiyatlı (ya da ekseriyetle ücretsiz) ve süreksiz müddetle istihdam edilen günübirlik çalışanlara dönüştürdü. Ne yazık ki, asıl Manifesto’nun [Komünist Manifesto’nun/ç.n.] seslendiği 19’uncu yüzyıl proletaryası dahi, sınıf şuuru ve personel gayretleriyle ilgili vaaz vermeyi seven lakin kendi sefaletlerini fark edemeyen günümüz akademisyenlerinden daha şuurluydu.
Hiper-rekabetçi neoliberal akademik sanayi, kalıcı takımları kısıtlamadan, kritik lisans programlarını kâr getirmediği için ortadan kaldırmadan ve bu yolla büyük bir fazlalık yaratmadan, yıkıcı rekabeti teşvik etmeden ve bu biçimdece fakültenin akran alakalarını baltalamadan kendini var edemez. Bunun bilakis, eski bilimsel üretim biçimlerinin değişmemiş formda korunması, daha evvelki tüm bilimsel topluluklar için varoluşun birinci kuralıydı. Durmaksızın yaşanan işçi değişimi, aralıksız biçimde tüm meslektaşlık bağlarının bozulması, sonu gelmeyen belirsizlik ve kışkırtma, neoliberal periyodu evvelki devirlerden ayırıyor. En azından, sıklıkla süreksiz, proje tabanlı işler ve gerçek akademik nazaranvler olmadığı için, şoklanarak dondurulan bütün akademik vazifeler, sağladığı faydaları ve toplumsal garantileriyle bir arada ile süpürülüp atıldı, tüm yeni oluşanlar ise daha yerleşik hale gelmedilk evvel eskiyiverdi. Katı olan her şey havada eriyip gidiyor, takımlı olan her şey koşullu hale geliyor ve akademisyenler, en sonunda gerçek ömür şartları ve önemli hislerle birlikte bilgi ile olan bağlantılarıyla yüzleşmek zorunda kalıyorlar.
[…]
Ama akademik yapı yalnızca kendisine mevt getiren silahları taklit etmekle kalmadı; beraberinde bu silahları kullanacak olan, kullanılıp atılabilir doktora sahiplerinden oluşarak daima halde genişleyen bir yedek orduyu, yani Akademik Prekarya’yı ortaya çıkardı.
Akademik iş güvenliği, son üç ilâ kırk yıl içerisinde global ölçekte basamaklı halde baltalandığından, yalnızca araştırma fonu buldukları surece hayatta kalabilen ve sadece emeklerinin sermayeyi büyüttüğü sürece finansman bulabilen bir personel sınıfı ve kaideye bağlı bir çoğunluk olan Akademik Prekarya gelişti. 19’uncu yüzyıl emekçi sınıfından farklı olarak, bu alt-akademik emekçiler kendilerini modül kesim değil, politik görüşleri, öğretim ve irtibat hünerleri, toplumsal ağları, tutkuları ve içsel motivasyonları dahil olmak üzere, bir bütün olarak pazarlamak zorundalar. Ve bir daha de, tıpkı 19’uncu yüzyıl proletaryası üzere, onlar da öbür tüm ticari eserler üzere birer metadırlar ve sonuç itibariyle rekabet alanındaki tüm değişimlere, pazarın tüm dalgalanmalarına maruz kalırlar.
Standartlaştırılan kıymetlendirme kriterleri ağır halde kullanılır ve takımlı olmayan öğretim gorevlilerine lisans eğitimi ve altyapı proje çalışmaları üzere daha gündelik, kıymetsiz ve daha az ödüllendirici fonksiyonlar yüklenirken ve takımlı öğretim üyelerine itibarlı araştırma faaliyetleri üzerinde odaklanma lüksü sağlanırken, akademik alandaki teminatsız çalışanın çalışmaları tüm ferdî karakterini ve en nihayetinde entelektüel zanaatkârın gözündeki cazibesini büsbütün kaybetti. Garantisiz çalışan akademisyenler, dijitalleştirilmiş öğretim düzeneklerinin ve üçüncü taraf projelerinin bir uzantısı haline gelmiştir ve bunlardan yalnızca en can sıkıcı, en az bilinen ve en kolay değiştirilen çalışanlardır. Bu niçinle, ‘kariyerinin başında’ diye isimlendirilen bir akademisyenin üretim maliyeti, neredeyse tam manasıyla, ömrünü idame ettirmek için muhtaçlık duyduğu gelirle sonludur. […]
Neoliberal Üniversite, ataerkil makamın küçük bir kısmını sanayi devri daha sonrası sermayedarın büyük araştırma ve öğretim fabrikasına dönüştürdü. Laboratuvara ve kısma yığılmış biçimdeki şartlı akademik çalışan kitleleri tıpkı askeri bir yapı üzere örgütlendi. Sanayi daha sonrası araştırma ordusunun erleri olarak, idari subayların ve kıymetlendirme çavuşlarından oluşan kusursuz bir hiyerarşinin komutası altına alınırlar. Onlar sadece takımlı aristokrasinin ve üniversite idaresinin köleleri değiller, bununla birlikte günlük ve saatlik olarak öğrenci değerlendirmeleri, ölçümler ve her şeyden değerlisi yayın sayaçları tarafınca köleleştirilirler.
Bu basamakta, teminatsız araştırmacılar hâlâ dünyanın dört bir yanına dağılmış ve karşılıklı rekabetleriyle parçalanmış, tutarsız bir kitle meydana getiriyorlar. […] Öte yandan, pazar odaklı araştırmaların gelişmesiyle birlikte, Akademik Prekarya sırf sayı bazında artmakla kalmıyor, bununla birlikte daha büyük kitleler halinde ağırlaşıyor da. Akademik Prekarya safları, cinsiyetleri ve etnik/ulusal aidiyetleri bağlamındaki çeşitli çıkarlar, ömür şartları ve güvencesizleşme yavaş yavaş tüm farklılıkları ortadan kaldırdığı ve neredeyse her yerde işgücü piyasasındaki talihlerini birebir düşük düzeye indirdiği için, orantılı biçimde git gide daha fazla eşitleniyor.
[…]
Bu yüzden, İngiltere’de yaklaşık yüzde 68, Danimarka’da yüzde 50, ABD’de yüzde 75 ve Almanya’da yüzde 92’lik bir kısmı teşkil eden akademik güvencesizlik aksisi hareket, bu muazzam öğretim üyesi çoğunluğunun çıkarına olacak biçimde, üniversitelerdeki bir fazlaca sömürü ve aşağılama biçiminin kesişimselliğini gözden geçirmeli ve ne yaptığını bilen, bağımsız bir kesim olmak istiyorsa, ‘azınlık’ denen tüm kesitlerin çıkarlarını temsil etmeye çalışmalıdır. Bu sayılar, sizlere, şu anda tehdit altındaki/yerinden edilmiş/sürgün edilmiş bilim insanlarının, keder verici bir biçimde, mesleklerini teminatlı halde sürdürmek umuduyla dünyanın dört bir yanından akın ettiği kelamda ‘önde gelen’ bilim ülkelerinde bile yaşadıkları büyük yalnızlık hakkında bir fikir verecektir. Maalesef, onları kabul eden ülkelerdeki kısa vadeli akademik iş gücünün oluşturduğu devasa yedekler ordusunun saflarına dahil olmak zorundalar. Bu prestijle, gerçekte, fiilen işsizlik/yetersiz istihdam ve güvencesizlik bağlamında lokal prekarya ile birleşmişlerdir. Artı işgücünün bu iki bölümü (göçmen/misafir/sürgün edilmiş bilim insanları ve mahallî akademik alt sınıf), akademik yapı tarafınca ‘tehlike altındaki akademisyen’ üzere karantina tabirleri ve hâlâ çok milliyetçi olan akademik kıymetlendirme kriterleri vasıtasıyla kasıtlı formda ayrıştırılıyor. Günümüzün yerleşik akademik nizamı, tam olarak bu garantisiz alt sınıfın rütbe, eğitim geçmişi, araştırma alanının kâr getirme oranı, cinsiyet, yetenek(sizlik), etnik köken ve vatandaşlık statüsü sınırları boyunca yaratılan kasıtlı ve fazlacalu parçalanma aracılığıyla korunuyor. ötürüsıyla, mevcut üniversitemizin en düşük katmanı olan Akademik Prekarya, akademik yapının tüm üst katmanlarının yanı sıra sömürücü istihdam uygulamaları ve kâr sağladığı sömürücü çalışma kültürü dağılıp gitmeden, ne bu heyecana ortak olabilir, ne de kendini daha yükseğe taşıyabilir.
[…]
Akademik yapının varlığının ve egemenliğinin temel şartı, kârlı araştırmaların yaratılması ve büyütülmesidir; kârlı araştırmanın ön koşulu, şartlı akademik iş gücüdür. Şartlı iş gücü, bilhassa de kontratlı olmayan araştırmacılar içindeki rekabete sırtını dayar. Takımlı aristokrasi tarafınca isteksizce de olsa desteklenen ‘pazar odaklı araştırma’ ve ‘geçici istihdamın’ yayılışı, rekabet niçiniyle garantisiz akademisyenlerin yaşadığı izolasyon halinin yerini, paylaşılan güvencesizlik ve savunmasızlık niçiniyle devrimci dayanışmanın almasına yol açıyor.
Bu niçinle, Neoliberal Üniversite’nin gelişimi, akademik yapının eserleri ürettiği ve kendine mâl ettiği temeli ayaklarının altından çekmektedir. ötürüsıyla, akademik yapının ürettiği şey, her şey bir yana, kendi mezar kazıcılarıdır. Akademik Prekarya’nın mağlubiyeti ve zaferi eşit derecede kaçınılmaz; lakin bizleri birbirimize bağlayan şeyin ne olduğunu kabul etmedikçe ve milletlerarası alanda çaba etmek için örgütlenmedikçe, kaçınılmaz değil.
*Prekarya, 20’nci yüzyılda tanımlanmış bir çalışan sınıfıdır. Yüklü olarak bilişsel (cogitive-yaratıcı) dallarda görünen, sınırlı-kontratlı, yarı vakitli, proje bazlı kontratlar ile işgücü piyasalarına iş yapan sınıftır. Tanımlanmadaki temel etken, daima iş teminatı ve sürekliliği bulunmayan işlerde çalışan bir sınıf olarak görülmesidir. Genelde yaratıcı bölümler içerisinde (reklam, yazılım, program, oyun… vb.) çalışan, öbür bölümlerde de (kitap çevirisi, yarı-zamanlı eğitim nazaranvliliği vb.) kısmen görülen, proje bazlı yahut vadeli çalışanlar kümesidir. Genelde özgür vakitli (freelance) çalışanlar olan ‘prekarite’lerin, kontratları daima iş teminatı içermez.(ç.n.)
**Mükemmellik kümelerinin, başvuran üniversitelerin / üniversitelerin stratejik ve tematik planlamasının değerli bir kısmını oluşturması, profillerini geliştirmesi ve evvelandirmeyi teşvik etmesi amaçlanır. Ayrıyeten, erken meslek araştırmacıları için eğitim ve meslek fırsatları yaratmayı amaçlamaktadırlar.(ç.n.)
***Koşullu çalışanlar, proje bazında işe alınan hür çalışanlar, bağımsız yükleniciler, danışmanlar yahut öbür dış kaynaklı ve kalıcı olmayan emekçiler olarak tanımlanır. Alanda yahut uzaktan çalışabilirler.
(Çeviren: Tarkan Tufan & Mühdan Sağlam)