Dünyanın bir simülasyon olmadığını kanıtlayabilir miyiz?

IşıkHaber

New member
David J. Chalmers

Şu anda bir bilgisayar simülasyonunda olmadığınızı nereden biliyorsunuz? Bu fikir, sıklıkla ‘simülasyon hipotezi’ diye bilinir. Simülasyon hipotezi özetlemek gerekirse şunu söz eder: “Bir bilgisayar simülasyonunda yaşıyoruz.”

Bir simülasyonda yaşamak ne manaya geliyor? Bu kavram anladığım kadarıyla, her şey bu simülasyonla etkileşime girmekle alakalı. Bir simülasyondayken, duyusal girdileriniz simülasyondan alınır ve motor faaliyetleriniz simülasyona tesir eder. Bu etkileşimler vasıtasıyla büsbütün simülasyonun dünyasına dalmış olursunuz.

Matrix’in başlangıcında, Neo’nun biyolojik vücudu ve beyni, simüle edilmemiş bir dünyada, diğer bir yerdeki bir simülasyona bağlı olan bir kapsüldedir. Bildiğimiz mekansal “içerisi” manasında, Neo’nun beyni simülasyonun “arasında” değildir. birebir vakitte, tüm duyusal girdileri simülasyondan gelir ve faaliyetleri oraya masraf; bu yüzden maddi duyuları bağlamında bir simülasyonun ortasında yaşamaktadır. Kırmızı hapı içmesinin akabinde, duyuları simüle edilmemiş dünyaya cevap verir ve bu sayede artık simülasyondaki hayatından sıyrılır.

SADECE GERÇEK SİMÜLASYONU KURUP İŞLEYİŞİNİ İZLEMEMİZ GEREK

Simülasyonda yaşayan bir insan için ‘sim’ [benzer/taklit] sözünü kullanacağım. En az iki çeşit sim mevcut. birinci vakit içinderda, biyosimler [biyobenzerler/ing. biosim] var: Bunlar, simülasyonun (mekânsal anlamda) haricinde ve ona bağlı olan biyolojik varlıklardır. Neo, bir ‘biyosimdir’. Bir bilgisayara bağlı çalışan bir kapsülde bulunan beyin de öyledir. Biyosimleri barındıran bir simülasyon, simüle edilmeyen öğeleri (biyosimleri) barındırmasından ötürü, saf olmayan bir simülasyondur.

İkinci olarak, saf simler mevcuttur. Bunlar tam manasıyla simülasyonun ortasında var olan simüle edilmiş varlıklardır. Daniel F. Galouye’nin 1964 tarihinde yayınlanan ‘Simulacron-3’ isimli romanında kelamı geçen insanların büyük bir kısmı saf simlerden oluşuyordu. Onlar, simülasyonun bir kesimi oldukları için simülasyondan dolaysız duyusal girdiler almaktadırlar. En değerli konu, beyinlerinin de simüle edilmiş olmasıdır. Sırf saf simleri içeren simülasyonlar saf simülasyonlar olabilir; yani bunlar, var olan her şeyin simüle edildiği simülasyonlardır.

Birebir anda hem biyosimleri birebir vakitte saf simleri içeren karışık simülasyonlar da kelam konusu olabilir. Matrix’in ortasındaki baş karakterler, Neo ve Trinity’nin biyosimleridir; buna rağmen, “makine” karakterleri olan Casus Smith ve Kahin, saf simlerdir. 2021 tarihindeki ‘Free Guy’ sinemasında ana karakter olan ve Ryan Reynolds tarafınca canlandırılan Guy, bir görüntü oyununda oyuncu olmayan ve tam manasıyla dijital bir karakterken, oyun ortasındaki ortağı olan ve Jodie Comer tarafınca canlandırılan ‘Molotov Girl’, oyun haricinde bayağı bir ömrü olan bir görüntü oyunu oyuncusu ve tasarımcısıdır. Yani Guy saf bir sim, Molotov Girl ise bir biyosimdir.

Simülasyon hipotezi, ‘saf’, ‘saf olmayan’ ve ‘karışık’ simülasyonlar açısından eşit derecede geçerlidir. Simülasyon fikrinin bilim-kurgu ve ideolojide alanındaki yenidenlanma sıklığı, kendi ortalarında ziyadesiyle eşit bir halde dağılır. Yakın gelecekte, insanları simülasyonlara hangi yolla bağlayacağımızı bildiğimiz için, saf olmayan simülasyonlar saf simülasyonlardan daha yaygın hale gelecektir; buna rağmen, şimdilik insanları nasıl simüle edeceğimizi bilmiyoruz. Uzun vadede ise, saf simülasyonlar daha yaygın hale gelebilir. Saf olmayan simülasyonlar kelam konusu olduğunda sonsuz sayıda beyin bulmak mümkün değildir ve her durumda onları simülasyona bağlamak hayli güç olabilir. tıpkı vakitte, uzun vadede saf simülasyonlar yaratmak kolaydır. Sırf yanlışsız simülasyon programını çalıştırmamız ve işleyişini izlememiz gerekir.

VÜCUTLAR BİYOLOJİK SİSTEMLER OLARAK SİMÜLE EDİLEBİLİR

İşte size diğer bir ayrım daha. ‘Küresel simülasyon’ hipotezi, bir simülasyonun, kainatın tamamının detaylı halde simüle edildiğini ileri sürer. Örnek olarak, evrenimizin global bir simülasyonu beni, sizi, gezegenimizde bulunan her insanı, Dünya gezegeninin kendisini, Güneş Sistemi’nin tamamını, Samanyolu Galaksisi’ni ve onun haricinde var olan her şeyi simüle edecektir. ‘Yerel simülasyon’ hipotezi, simülasyonun cihanın yalnızca bir kesimini detaylı halde simüle ettiğini lisana getirir. Sırf beni ya da New York’u ya da sadece Dünya’yı ve üstündeki herkesi, veyahut sırf Samanyolu Galaksisi’ni simüle edebilir.

Kısa vadede, mahallî simülasyonların yaratılması daha kolay olabilir; zira fazlaca daha az hesaplama gücüne muhtaçlık duyarlar. Öbür yandan, lokal bir simülasyon, dünyanın geri kalan kısmıyla etkileşime girebilir ve bu durum kimi sıkıntılara niye olabilir. 1999 imali ‘The Thirteen Floor’ [Onüçüncü Kat] isimli sinemada, simülatörler sırf Güney Kaliforniya’yı simüle etmekteydi. Sinemanın başkarakteri Nevada’ya gitmeye çalıştığında, “Yol kapalı” yazan işaretlerle karşılaşmaktaydı. Yoluna devam ettikçe dağlar ince yeşil çizgilere dönüştü. Bu, ikna edici bir simülasyon tasarlamak için uygun bir yol değildir. Şayet mahallî bir simülasyon tam manasıyla yerelse, dünyanın geri kalanıyla etkileşimi düzgün bir biçimde simüle edemez.

Mahallî simülasyonların uygun çalışabilmesi için esnek olmaları gerekir. Simülatörlerin beni taklit edebilmesi için etrafımın büyük kısmını taklit etmesi gerekir. Öbür yerlerde yaşayan beşerlerle konuşuyorum, televizyonda dünya çapında yaşanan olayları izliyorum ve sık sık seyahat yapıyorum. Tanıştığım beşerler vakit geçtikçe, tanıdığım öteki birfazlaca beşerle etkileşime giriyor. İşte bu sebeple mahallî etrafımın başarılı bir simülasyonu, dünyanın geri kalanının ziyadesiyle detaylı bir simülasyonunu gerektirir. Simülasyon işlemekteyken simülatörlerin daha fazla detay yaratması gerekebilir. örneğin, bir uzay aracı onu fotoğraflayıp Dünya’ya gönderdikten daha sonra, Ay’ın bizden uzakta kalan tarafının bir simülasyonu elden geçirilmeye gereksinim duyacaktır. Kimi doğal duraklama noktaları olabilir: Pekala simülatörler Dünya’yı ve gerektiği üzere Güneş Sistemi’ni, ötesindeki kainatın ilkel bir simülasyonuyla bir arada detaylı halde gösterebilir mi?

SİMÜLATÖRLER BİZE ŞAHSÎ GEÇMİŞİMİZDEN KISIMLAR GÖSTEREBİLİR

Felsefeciler ayrımları severler. Ortaya koyabileceğimiz daha bir epey ayrım kelam konusu. Süreksiz ve kalıcı simülasyonlar içinde (‘insanlar simülasyona kısa bir süreliğine mi giriyor yoksa hayatlarının tamamını mı orada geçiriyorlar’ gibi) bir ayrım yapabiliriz; (‘fiziğin tüm maddelerine sadık kalarak mı simüle ediyoruz, yoksa farklı yaklaşımlara ve istisnalara mı müsaade veriyoruz’ gibi) kusursuz ve kusurlu simülasyonlar; (evvelinde programlanmış tek bir olay akışı mı kelam konusu, yoksa başlangıç şartlarına ve simlerin seçtiğine bağlı olarak çeşitli şeyler mi gerçekleşiyor’ gibi) evvelinde programlanmış ve açık uçlu simülasyonlar da yaratabiliriz. Muhtemelen öteki ayrımlar da düşünebilirsiniz lakin hâlihazırda tartışmayı sürdürmeye yetecek kadar materyalimiz var.

Bir simülasyonda olmadığınızı kanıtlayabilir misiniz? Olmadığınıza dair kesin delillere sahip olduğunuzu düşünebilirsiniz. Buna rağmen, ben bunun mümkün olmadığını düşünüyorum; çünkü bu tipten bir delil da simüle [taklit] edilebilir.

Tahminen, etrafınızda görkemli halde yayılan ormanın, yaşadığınız dünyanın bir simülasyon olmadığını ispatladığını düşünüyorsunuz. Ne var ki, prensipte, orman her bir detayına varıncaya kadar simüle edilebilir ve ormandan gözlerinize ulaşan her bir ışık kesimi da taklit edilebilir. Beyniniz buna simüle edilmemiş, olağan dünyada olduğu haliyle reaksiyon verir; şayet durum bu biçimdeyse, simüle edilmiş bir orman size tam manasıyla bayağı bir orman üzere görünür. Şu biçimde, simüle edilmiş bir orman görmediğinizi nitekim de kanıtlayabilir misiniz?

Ya da sevgili kedinizin hiç bir biçimde simüle edilemeyeceğini düşünüyorsunuzdur. Buna rağmen, kediler biyolojik sistemlerdir ve biyolojik sistemlerin taklit edilebilmesi de olası görünüyor. Gereğince güzel bir teknoloji aracılığıyla, kedinizin simülasyonu, aslından ayırt edilemez hale gelebilir. Kedinizin bir simülasyon olmadığından sahiden de emin misiniz?

Yahut etrafınızdaki insanların yaratıcı ya da sevecen davranışlarının hiç bir biçimde simüle edilemeyeceğini düşünüyorsunuz. Lakin kediler için geçerli olan bir şey beşerler için de geçerlidir. İnsan biyolojisi çok hoş taklit edilebilir. İnsan davranışını insan beyni yaratır ve beyin karmaşık bir makine üzere görünür. Beynin bütüncül bir simülasyonunun tüm bu davranışları detaylı halde bir daha üretemediğinden nitekim de emin misiniz?

Tahminen de kendi vücudunuzun hiç bir vakit simüle edilemeyeceğini düşünüyorsunuz. Açlık ve acı hissediyorsunuz, hareket ediyorsunuz, ellerinizle bir şeylere dokunuyorsunuz, yiyip içiyorsunuz, içgüdüsel olarak gerçek üzere görünen bir biçimde kendi yükünüzün farkındasınız. bir daha de, biyolojik sistemler olan vücudunuz simüle edilebilir. Şayet vücudunuz beyninize tam olarak tıpkı sinyalleri gönderecek kadar uygun simüle edilmişse, beyniniz farkı hissedemeyecektir.

Ya da bilincininiz asla taklit edilemeyeceğini düşünüyorsunuz. Sonuçta birinci tekil şahsın bakış açısıyla dünyaya dair şahsi bir tecrübe sahibisiniz: Renkleri, acıları, fikirleri, anıları deneyimliyorsunuz. Var olmanızın önemli bir şey olduğunu düşünüyorsunuz. ‘sıradan bir beyin simülasyonu bu şuuru yaşamaz,’ diyorsunuz.

PEKALA YA ŞUUR?

Şuur konusu ve bir simülasyonun buna sahip olup olamayacağı problemi, başkalarından daha güçlü bir sıkıntıdır. Şu an için, saf olmayan simülasyonlar, yani, simülasyona bağlı bir biyosim olduğunuz Matrix gibisi simülasyonlar üzerinde ağırlaşarak, şuur sıkıntısını bir kenara bırakabiliriz. Biyosimlerin kendileri simüle edilmez. Büyük ihtimalle bizim üzere şuurlu olacakları öngörülen kolay biyolojik beyinlere sahiptirler. İster kolay bir insan isterse beyni birebir durumda olan bir biyosim olun, olan bitenler size birebir biçimde görünecek ve hissettirecektir. Şayet durum bu biçimdeyse, bir simülasyonda yaşamadığımızı hiç bir vakit kanıtlayamayız.

Pekala ya bunun tam aykırısını, yani bir simülasyonda olduğumuzu ispatlayabilir miyiz? Matrix’te, Neo, kırmızı hapı içip farklı bir gerçeklikte uyandığı vakit bir simülasyonun ortasında yaşadığını anladı. Bu kadar emin olmaması gerekirdi.

bir daha de, katiyen bir simülasyonda yaşadığımıza ait hayli kuvvetli delillere ulaşabiliriz. Simülatörler, Sydney Liman Köprüsü’nü havaya kaldırıp baş aşağı çevirebilirler. Simülasyonun kaynak kodunu bize gösterebilirler. Geçmişimizden kalan şahsi vakit dilimlerini ve onları yaratan simülasyon teknolojisini bize gösterebilirler. Bir daha sonraki gerçeklikte, ona eşlik eden fikirlerimin ve hislerimin bir okumasıyla bir arada, beynime birtakım tellerin bağlanmış olduğunu gözler önüne seren bir sineması bana gösterebilirler. Simülasyonun kontrolünü bana verebilirler, bu sayede sırf birkaç düğmeye basarak etrafımdaki dağları hareket ettirebilirim.

Sırf bu delil bile, bir simülasyonda yaşadığımıza ait kesin bir delilin gerisinde kalır. Tahminen de ortasında olduğumuz dünya, bütün kuvvetli büyücülerin sahip oldukları güçleri bizi bir simülasyonun ortasında yaşadığımıza ikna etmek gayesiyle kullandıkları Harry Potter’ın dünyası üzere, simüle edilmemiş sihirli bir dünyadır. Tahminen de ömrümün büyük kısmı simüle edilmedi fakat simülatörler beni kandırmak için süreksiz olarak simüle edilmiş bir kopyaya soktular. Ya da verilen ilaçlar niçiniyle bir halüsinasyon görüyorumdur. Ne olursa olsun, şayet elimde bu biçimde bir ispat olsaydı, muhtemelen bir simülasyonun ortasında yaşadığıma ikna olurdum.

-David J. Chalmers, İdeoloji ve Hudut Bilimleri Profesörü ve New York Üniversitesi’ne bağlı Zihin, Beyin ve Şuur Merkezi’nin yöneticisidir.


Yazının yepyenisi Nautilus sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
 
Üst