Fehmi Koru*
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan konutunun de bulunduğu İstanbul/Kısıklı’da Tarım Kredi Kooperatifleri (TKK) tarafınca açılmış markette alışveriş ettikten daha sonra şu açıklamayı yapmış:
“Tarım Kredi Kooperatiflerimizin buradaki marketi, gördüğünüz üzere, hakikaten çeşitli eserler noktasında, kalite noktasında, fiyatlar noktasında çok uygun. Nitekim vatandaşlarımızın kesesine uygun meblağların uygulandığı bir yer.”
Akabinde da, kendisinin talimatıyla, TKK’nin Türkiye’nin her tarafında bin kadar market açacağı ‘müjdesini’ vermiş Cumhurbaşkanı Erdoğan…
bu biçimdece ucuz ve kaliteli eserlerle piyasayı kendi sözüyle ‘balanse etme’ uğraşı ortasında olacaklarmış…
Kısa müddet evvel pahalılıkla çaba edeceklerini söylemişti Cumhurbaşkanı Erdoğan; demek ki, o gayretin tekniği marketlerin karşısına marketler çıkarmak imiş…
Devletin bir kurumunun açacağı binlerce market…
niçinse bu haberi okuyunca aklıma Sovyetler Birliği yıkıldıktan daha sonrasında gittiğimiz Moskova’da, Kremlin’den çok uzak olmayan GUM mağazalarında karşılaştığım durum ile o tarihe yakın bir vakit diliminde Kaddafi’nin Libya’sında şahidi olduğum bir öbür market denemesi geldi.
GUM mağazası üzere Kaddafi’nin marketleri de birer devlet teşebbüsüydü.
Moskova’daki GUM mağazası hacim olarak dev bir marketti, lakin içerisinde satılanlar kalite olarak hayli düşük şeylerdi. Rus parası pula döndüğü için, üzerimde bulunan sayılı dolarlarla istesem markette satılan her eser çeşidinden birer tane alabilirdim. Her şey parasız denilecek fiyatlarla satıştaydı, lakin cazip bir şey bulmak mümkün değildi.
Mağazada kasaya vardığınızda satış elemanının hesabı elindeki abaküs ile yaptığını fark ediyordunuz.
Üzülerek mağazadan çıktığımı bugün bile hatırlıyorum…
Libya’daki mağazada ise tuhaf bir öbür tabloyla karşılaşmıştım. Vitrinde İtalyan marka ayakkabılar sergileniyordu ve fiyatlar şaşkınlığa uğratacak kadar ucuzdu. Lakin marka ayakkabıların en ufak ayak ölçüsü 46’ydı. Devlet mağazası toptan alım yaparken, yabancı firma, elinde kalmış tapon malları -bu ortada dev ayakkabıları da- göndermişti.
Orada da her şey epeyce ucuzdu, lakin natürel kendinize uygun bir şey bulabilirseniz…
Devlet eliyle yapılan marketçiliğin Sovyet ve Libya uygulamaları iki ülkeye de hayır getirmedi.
Umarım, bizde farklı sonuç verir.
Lakin umudumun yerine gelmeyeceğinin de bilincindeyim.
Geçen hafta, “Hayat pahalılığı ve geçim kaygısının sorumlusu yanlış yerlerde aranıyor” başlıklı mevzuya ait yazımda, iktidarın prestij ettiği bir gazetenin muteber bir müellifinin TKK mağazalarıyla ilgili müşahedelerini de paylaşmıştım.
Muharrir AK Parti’yi önümüzdeki seçimlerde zora düşüreceğini düşündüğü hayat pahalılığına deva olabileceği umuduyla, kendisine iş edinerek, İstanbul’daki üç adet Tarım Kredi Marketi’ni gezmiş. gorevlileriyle konuşmuş.
Müşahedelerinin özeti şuydu:
“Ürün kalemlerindeki fiyatlarla Cumhurbaşkanı’nın kelamını ettiği 5 zincir marketteki fiyatlar içinde dramatik bir farklılık yok.”
TTK marketlerine orta ve alt gelir katmanı değil ‘üst sosyo-ekonomik sınıflar’ ilgi gösteriyormuş.
Sebep?
“Çünkü” diyor müellif, “Fiyat farklılıkları cüzdanına uygun gelecek kadar düşük değil.”
halbuki Cumhurbaşkanı Erdoğan gezdiği mağazadan keyifli olarak çıktığını söylemiş.
“Market alışverişi” deyip geçtiğimiz iş, aslında, meskendeki ocağı kaynatan, kahvaltı masalarının, öğlen ve akşam yemeklerinin materyallerini teşkil ediyor. Her türlü muhtaçlığı ertelemek, hatta öğün azaltmak da mümkün, fakat midelerin gurultusunu ortadan kaldıracak temel besin hususları her konut için muhtaçlık olmaya devam edecek.
Sanki alışveriş ederken, Cumhurbaşkanı Erdoğan, süt mamüllerinden de satın almış mıdır? Satın aldıysa, süt ve peynir ile yumurta meblağlarının el yaktığını da görmüştür.
Zorlayarak fiyat indirimi yapmakla, marketler karşısına devleti çıkarmakla hayat pahalılığının önlenmesi mümkün değil.
Doların pahası TL karşısında başını almış gidiyorken, buna bağlı olarak benzin-mazotun fiyatı daima artar, malları bir yerden başkasına ulaştırmak için navlun harcanması akıl almaz boyutlara ulaşmışken, ucuzluk nasıl sağlanabilir ki?
Vatandaşın cebine daha fazla para girmesini sağlamak haricinde bir deva yok.
Gelirleri artırmanın yollarını aramalı devleti yönetenler…
Alışılmış millet kesesinden israfı da ortadan kaldırarak…
Bir son gözlemimi daha aktarayım.
Geçen gün bir ziyaret dönüşü mahalledeki eczaneye uğramak gerekti. O civarda park yeri bulamayınca eczaneye ve karşısındaki markete uğrama bakılırsavini istekli olarak eşim üstlendi. Ben aracın içerisinde kaldım.
Park ettiğimiz yerde kocaman çöp kutuları vardı.
Biraz daha sonra üstü başı düzgün birinin çöp bidonlarına yaklaştığını fark ettim. Kocaman bidonlara elini sokarak bir şeyler aranıyordu adam. Çok geçmeden aradığını bulduğunu aşikâr eden bir yüz tabiriyle ellerini bidondan çıkardı.
Mahalle marketinin çöpe uygun gördüğü domatesleri çöp bidonundan çıkarıp yanında getirdiği poşete bocalayışını görmeliydiniz.
Yaşlı bayanlar ve adamların pazar yerlerinde müşteriler ortadan çekildikten daha sonra satılmayan işe yaramaz gereçleri toplamaları kimi birtakım haber olurdu, bundan dolayı o manzaralara aşinaydım; fakat üstündeki önlükten yakınlarda bir yerde çalıştığı anlaşılan düzgün giysili birinin toplama domatesleri meskene götürmek için çöp bidonları karıştırması benim için yeni bir gelişme.
Düşünürken yıllar öncenin Moskova’daki GUM mağazası ile Libya’daki kimsenin işine yaramayacak eserler satan mağazanın imajlarının zihnimden silinmediğini fark ettim.
bir daha o müşahedeleri yaptığım 1980’li senelerda, bizden büyük bir market zincirinin Azerbaycan’ın başşehri Bakü’da açtığı birinci büyük mağazanın müşterilerin hizmetine girdiği günü de hatırlıyorum. Neredeyse bütün Bakü halkı mağazayı hayran bakışlarla doldurmuştu o gün.
Kendilerinin çarşı-pazarları, oralarda çeşitli eserler satan mağazaları yok muydu? Vardı elbette. Sovyet sistemi içerisinde açılmış GUM tipi mağazalardı onlar ve halkın taleplerine karşılık vermekten epey uzaktılar.
Son uğradığımda, Moskova ve Bakü’nün, mağazalar ve eser çeşitliliği tarafından, İstanbul’dan fazla bir farkı olmadığını gözlemledim. Moskova’da GUM mağazası yerinde duruyordu, ancak çeşit zenginliği Paris’teki ‘Galeries Lafayette’i aratmıyordu.
Onların eski durumlarına benzeri hale gelmemizden korkarım.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden alınmıştır.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan konutunun de bulunduğu İstanbul/Kısıklı’da Tarım Kredi Kooperatifleri (TKK) tarafınca açılmış markette alışveriş ettikten daha sonra şu açıklamayı yapmış:
“Tarım Kredi Kooperatiflerimizin buradaki marketi, gördüğünüz üzere, hakikaten çeşitli eserler noktasında, kalite noktasında, fiyatlar noktasında çok uygun. Nitekim vatandaşlarımızın kesesine uygun meblağların uygulandığı bir yer.”
Akabinde da, kendisinin talimatıyla, TKK’nin Türkiye’nin her tarafında bin kadar market açacağı ‘müjdesini’ vermiş Cumhurbaşkanı Erdoğan…
bu biçimdece ucuz ve kaliteli eserlerle piyasayı kendi sözüyle ‘balanse etme’ uğraşı ortasında olacaklarmış…
Kısa müddet evvel pahalılıkla çaba edeceklerini söylemişti Cumhurbaşkanı Erdoğan; demek ki, o gayretin tekniği marketlerin karşısına marketler çıkarmak imiş…
Devletin bir kurumunun açacağı binlerce market…
niçinse bu haberi okuyunca aklıma Sovyetler Birliği yıkıldıktan daha sonrasında gittiğimiz Moskova’da, Kremlin’den çok uzak olmayan GUM mağazalarında karşılaştığım durum ile o tarihe yakın bir vakit diliminde Kaddafi’nin Libya’sında şahidi olduğum bir öbür market denemesi geldi.
GUM mağazası üzere Kaddafi’nin marketleri de birer devlet teşebbüsüydü.
Moskova’daki GUM mağazası hacim olarak dev bir marketti, lakin içerisinde satılanlar kalite olarak hayli düşük şeylerdi. Rus parası pula döndüğü için, üzerimde bulunan sayılı dolarlarla istesem markette satılan her eser çeşidinden birer tane alabilirdim. Her şey parasız denilecek fiyatlarla satıştaydı, lakin cazip bir şey bulmak mümkün değildi.
Mağazada kasaya vardığınızda satış elemanının hesabı elindeki abaküs ile yaptığını fark ediyordunuz.
Üzülerek mağazadan çıktığımı bugün bile hatırlıyorum…
Libya’daki mağazada ise tuhaf bir öbür tabloyla karşılaşmıştım. Vitrinde İtalyan marka ayakkabılar sergileniyordu ve fiyatlar şaşkınlığa uğratacak kadar ucuzdu. Lakin marka ayakkabıların en ufak ayak ölçüsü 46’ydı. Devlet mağazası toptan alım yaparken, yabancı firma, elinde kalmış tapon malları -bu ortada dev ayakkabıları da- göndermişti.
Orada da her şey epeyce ucuzdu, lakin natürel kendinize uygun bir şey bulabilirseniz…
Devlet eliyle yapılan marketçiliğin Sovyet ve Libya uygulamaları iki ülkeye de hayır getirmedi.
Umarım, bizde farklı sonuç verir.
Lakin umudumun yerine gelmeyeceğinin de bilincindeyim.
Geçen hafta, “Hayat pahalılığı ve geçim kaygısının sorumlusu yanlış yerlerde aranıyor” başlıklı mevzuya ait yazımda, iktidarın prestij ettiği bir gazetenin muteber bir müellifinin TKK mağazalarıyla ilgili müşahedelerini de paylaşmıştım.
Muharrir AK Parti’yi önümüzdeki seçimlerde zora düşüreceğini düşündüğü hayat pahalılığına deva olabileceği umuduyla, kendisine iş edinerek, İstanbul’daki üç adet Tarım Kredi Marketi’ni gezmiş. gorevlileriyle konuşmuş.
Müşahedelerinin özeti şuydu:
“Ürün kalemlerindeki fiyatlarla Cumhurbaşkanı’nın kelamını ettiği 5 zincir marketteki fiyatlar içinde dramatik bir farklılık yok.”
TTK marketlerine orta ve alt gelir katmanı değil ‘üst sosyo-ekonomik sınıflar’ ilgi gösteriyormuş.
Sebep?
“Çünkü” diyor müellif, “Fiyat farklılıkları cüzdanına uygun gelecek kadar düşük değil.”
halbuki Cumhurbaşkanı Erdoğan gezdiği mağazadan keyifli olarak çıktığını söylemiş.
“Market alışverişi” deyip geçtiğimiz iş, aslında, meskendeki ocağı kaynatan, kahvaltı masalarının, öğlen ve akşam yemeklerinin materyallerini teşkil ediyor. Her türlü muhtaçlığı ertelemek, hatta öğün azaltmak da mümkün, fakat midelerin gurultusunu ortadan kaldıracak temel besin hususları her konut için muhtaçlık olmaya devam edecek.
Sanki alışveriş ederken, Cumhurbaşkanı Erdoğan, süt mamüllerinden de satın almış mıdır? Satın aldıysa, süt ve peynir ile yumurta meblağlarının el yaktığını da görmüştür.
Zorlayarak fiyat indirimi yapmakla, marketler karşısına devleti çıkarmakla hayat pahalılığının önlenmesi mümkün değil.
Doların pahası TL karşısında başını almış gidiyorken, buna bağlı olarak benzin-mazotun fiyatı daima artar, malları bir yerden başkasına ulaştırmak için navlun harcanması akıl almaz boyutlara ulaşmışken, ucuzluk nasıl sağlanabilir ki?
Vatandaşın cebine daha fazla para girmesini sağlamak haricinde bir deva yok.
Gelirleri artırmanın yollarını aramalı devleti yönetenler…
Alışılmış millet kesesinden israfı da ortadan kaldırarak…
Bir son gözlemimi daha aktarayım.
Geçen gün bir ziyaret dönüşü mahalledeki eczaneye uğramak gerekti. O civarda park yeri bulamayınca eczaneye ve karşısındaki markete uğrama bakılırsavini istekli olarak eşim üstlendi. Ben aracın içerisinde kaldım.
Park ettiğimiz yerde kocaman çöp kutuları vardı.
Biraz daha sonra üstü başı düzgün birinin çöp bidonlarına yaklaştığını fark ettim. Kocaman bidonlara elini sokarak bir şeyler aranıyordu adam. Çok geçmeden aradığını bulduğunu aşikâr eden bir yüz tabiriyle ellerini bidondan çıkardı.
Mahalle marketinin çöpe uygun gördüğü domatesleri çöp bidonundan çıkarıp yanında getirdiği poşete bocalayışını görmeliydiniz.
Yaşlı bayanlar ve adamların pazar yerlerinde müşteriler ortadan çekildikten daha sonra satılmayan işe yaramaz gereçleri toplamaları kimi birtakım haber olurdu, bundan dolayı o manzaralara aşinaydım; fakat üstündeki önlükten yakınlarda bir yerde çalıştığı anlaşılan düzgün giysili birinin toplama domatesleri meskene götürmek için çöp bidonları karıştırması benim için yeni bir gelişme.
Düşünürken yıllar öncenin Moskova’daki GUM mağazası ile Libya’daki kimsenin işine yaramayacak eserler satan mağazanın imajlarının zihnimden silinmediğini fark ettim.
bir daha o müşahedeleri yaptığım 1980’li senelerda, bizden büyük bir market zincirinin Azerbaycan’ın başşehri Bakü’da açtığı birinci büyük mağazanın müşterilerin hizmetine girdiği günü de hatırlıyorum. Neredeyse bütün Bakü halkı mağazayı hayran bakışlarla doldurmuştu o gün.
Kendilerinin çarşı-pazarları, oralarda çeşitli eserler satan mağazaları yok muydu? Vardı elbette. Sovyet sistemi içerisinde açılmış GUM tipi mağazalardı onlar ve halkın taleplerine karşılık vermekten epey uzaktılar.
Son uğradığımda, Moskova ve Bakü’nün, mağazalar ve eser çeşitliliği tarafından, İstanbul’dan fazla bir farkı olmadığını gözlemledim. Moskova’da GUM mağazası yerinde duruyordu, ancak çeşit zenginliği Paris’teki ‘Galeries Lafayette’i aratmıyordu.
Onların eski durumlarına benzeri hale gelmemizden korkarım.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden alınmıştır.