Fehmi Koru*
Bu devirle ilgili ileride yazılması mukadder değerlendirmelerde muhtemelen dikkat çekilecek üç kıymetli nokta olacak.
Birincisi şu: Periyodun tesirli ve yetkili isimleri gerçeklerin bir gün kesinlikle ortaya çıkma huyu olduğunun farkında değil.
Ayrıyeten, ikinci özellikleri de şu: Senkronize bozukluğu var bu insanların; daha erken üzerine gitseler çözülebilecek sıkıntıları geciktirip işin ortasından çıkılmaz hale getirmekte üstlerine yok.
Üçüncüsü de şu: Tıpkı şeyleri tekraren yapıp daima farklı sonuç almayı bekliyor ve her seferinde hayal kırıklığı yaşadıkları biçimde bundan vazgeçmiyorlar.
Birincisine örnek: TÜİK
TÜİK dün geçen aya ilişkin enflasyon sayılarını deklare etti. CHP önderi Kemal Kılıçdaroğlu’nu partilileriyle bir arada kurumun kapısına gidecek kadar kızdıran düşüklükteydi açıklanan oranlar. [Bilginiz olsun: Heyet içeriye alınmadı.]
Ülkenin ekonomik datalarına sahiplik yapması beklenen TÜİK’in kısa raporu şöyleki:
“TÜFE’de (2003=100) 2021 yılı Kasım ayında bundan evvelki aya göre %3,51, bundan evvelki yılın Aralık ayına bakılırsa %19,82, bundan evvelki yılın birebir ayına nazaran %21,31 ve on iki aylık ortalamalara göre %17,71 artış gerçekleşti.”
Evvelden yerli-yabancı kurum ve firmalar TÜİK sayılarına prestij eder, vatandaş da her yıl sonu raporunda yer alan oranda maaşlarına artırım yapıldığında itiraz etmezdi. Artık ekonomistlerin ayrıyeten yürüttükleri ortak çalışmanın sayılarına kulak veriliyor, vatandaş da düşük sayı ilanının maaşları düşük tutmaya yönelik bir hareket olduğunu düşünüyor.
‘Gerçek’ ortaya çıkmak için hayli beklemez oldu ülkemizde.
İkinciye örnek: Osman Kavala davası
Senkronize bozukluğu, erkenden müdahale edilse işe yarayacak önlemlerin gecikildiği için işe yaramaz hale gelmesinin örneği, cezaevinde uzun müddettir kalmakta olan şahıslarla ilgili son gelişmeden de muhakkak oluyor.
Kısa müddet evvel bir dostumla konuşurken 26 Kasım günü duruşması görülecek olan Osman Kavala’nın o gün özgür bırakılmasının gerçekleşeceği umudumu paylaştığımda, mevzuyu yakından izleyen dosttan, “Yok, galiba onu Ocak duruşmasında bırakacaklar” kestirimi gelmişti.
İddiam, duruşmadan birkaç gün daha sonra yapılacak Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi’nin, evvelki toplantısında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarını uygulamadığı için Türkiye’ye yaptırımlar ilan etme niyetini açıklamasına dayanıyordu.
Dostum ise Avrupalı bakanların yaptırımdan evvel yeni bir mühlet verebileceği bilgisine sahip olmalıydı.
Onun beklentisi gerçek çıktı. Bakanlar Kurulu yaptırımları 19 Ocak 2022’ye bıraktılar, lakin listeye ikinci bir isim olarak Selahattin Demirtaş’ı da ekleyerek…
Şayet dostumun ikinci beklentisi de hakikat çıkar ve Kavala ile Demirtaş Ocak ayı duruşmalarında özgür bırakılırlarsa, bu, Türkiye açısından gecikmeli bir karar olacak.
Türkiye’yi yakın takipte tutan yabancı yatırımcılar bu yüzden ülkemizden uzak durmaya devam edebilecek.
Bir şeyin yapılması kesinlikle gerekiyorsa onu yapmayı geciktirmemekte fayda vardır.
Üçüncüye örnek: 128 milyar dolarlık rezerv
Geldik bu devrin tesirli ve yetkili insanlarının üçüncü özelliği olan, birebir şeyleri tekraren yapıp her seferinde farklı sonuç bekleme naifliğine. Bu yüzden daima hayal kırıklığı yaşanıyor.
Örnek bir daha dünden.
İktisatta alınan kararlarla 2021 yılı TL için hiç parlak değildi. “Faiz sebeptir, enflasyon ise sonuç” kabulüne dayanan kararlar TL’nin pahasının yabancı paralar karşısında fevkalade düşmesine yol açtı. Ekonomik istikrarı sağlama bakılırsavinin tevdi edildiği Merkez Bankası o kabulü gerçek çıkarmak için piyasalara bir epeyce sefer müdahale etti ve “128 milyar dolar nerede?” sorusunun sıkça sorulmasına niçiniyet veren gelişme o denli yaşandı.
Rezerv eksi 45 milyar dolara kadar indi.
Artık bir daha, bizim olmasa ve ‘swap’ denilen süreksiz mutabakatlarla Merkez Bankası’na emanet edilmiş yabancı paralarla oluşmasına karşın, bir daha 128 milyar dolara erişmiş rezervle piyasalara müdahale ediliyor.
Ne bekleniyor?
Doların TL karşısındaki bedelinin düşmesi bekleniyor…
Pekala, beklenti gerçekleşiyor mu?
Üst üste iki müdahaleden daha sonra bunun fazla işe yaramadığı iki sefer daha görülmüş oldu. Müdahalelerle, daha evvelkilerde de yaşandığı üzere, TL paha kazanamıyor, doların kıymeti çıktığı yerde sabit hale geliyor.
Müdahaleler devam ederse, korkarım, “Bizim” diye tanıtılan yeni 128 milyar dolar da boşu boşuna tüketilebilir.
halbuki ne yapılması -ve doğal ne yapılmaması- o kadar belirli ki…
Yapılması ve yapılmaması gerekenler
Nasıl olsa gerçek ortaya çıkacağı için TÜİK’in en âlâ bildiği işi tesir altında kalmadan yapması, bunu da bir siyasi parti heyetinin kapısına kadar gelmesini beklemeden şeffaf olarak yürütmesi gerekirdi.
Ziyaretçilerin kapıdan içeri sokulmaması husustan haberdar olmayan geniş kitleleri bilgi sahibi etti.
Osman Kavala, Selahattin Demirtaş üzere isimlerin, cezaevinde tutulmak yerine haklarındaki AİHM ve Anayasa Mahkemesi kararları vaktinde uygulanarak tutuksuz yargılanmaları sağlansaydı, ülkemizin kurucu üyesi bulunduğu Avrupa Kurulu ile diğer Avrupalı kurumların devreye girmesi önlenirdi.
Gecikme ülkenin aleyhine.
İktisatta daha evvel denenmiş müdahalelerin bir sefer daha fonksiyonsuz kalacağı öngörülmemiş olabilir mi? Bürokrasinin olacağı öngorememesi bir sorun, öngörmüş ve gereğini yerine getirmemişse o daha da büyük sorun.
Her seferinde farklı sonuç alma ham hayaliyle bir şeyi tekraren yapmanın ‘akıl dışılık’ olduğunu Albert Einstein veciz bir halde tabir etmişti. Yargıda onun bu vecizesini hatırlatacak halde davranmak doğrusu hiç şık kaçmadı.
Takımların titreyip kendilerine dönmelerinin vakti fazlacatan geldi, geçiyor bile.
Daha fazla gecikilmemeli, gerçeklerle boğuşmamalı ve makul haller sergilenmeli.
Galiba ben de her seferinde tıpkı tavsiyelerde bulunarak, diğerlerini uyardığım tuzağa kendim de düşüyorum.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.
Bu devirle ilgili ileride yazılması mukadder değerlendirmelerde muhtemelen dikkat çekilecek üç kıymetli nokta olacak.
Birincisi şu: Periyodun tesirli ve yetkili isimleri gerçeklerin bir gün kesinlikle ortaya çıkma huyu olduğunun farkında değil.
Ayrıyeten, ikinci özellikleri de şu: Senkronize bozukluğu var bu insanların; daha erken üzerine gitseler çözülebilecek sıkıntıları geciktirip işin ortasından çıkılmaz hale getirmekte üstlerine yok.
Üçüncüsü de şu: Tıpkı şeyleri tekraren yapıp daima farklı sonuç almayı bekliyor ve her seferinde hayal kırıklığı yaşadıkları biçimde bundan vazgeçmiyorlar.
Birincisine örnek: TÜİK
TÜİK dün geçen aya ilişkin enflasyon sayılarını deklare etti. CHP önderi Kemal Kılıçdaroğlu’nu partilileriyle bir arada kurumun kapısına gidecek kadar kızdıran düşüklükteydi açıklanan oranlar. [Bilginiz olsun: Heyet içeriye alınmadı.]
Ülkenin ekonomik datalarına sahiplik yapması beklenen TÜİK’in kısa raporu şöyleki:
“TÜFE’de (2003=100) 2021 yılı Kasım ayında bundan evvelki aya göre %3,51, bundan evvelki yılın Aralık ayına bakılırsa %19,82, bundan evvelki yılın birebir ayına nazaran %21,31 ve on iki aylık ortalamalara göre %17,71 artış gerçekleşti.”
Evvelden yerli-yabancı kurum ve firmalar TÜİK sayılarına prestij eder, vatandaş da her yıl sonu raporunda yer alan oranda maaşlarına artırım yapıldığında itiraz etmezdi. Artık ekonomistlerin ayrıyeten yürüttükleri ortak çalışmanın sayılarına kulak veriliyor, vatandaş da düşük sayı ilanının maaşları düşük tutmaya yönelik bir hareket olduğunu düşünüyor.
‘Gerçek’ ortaya çıkmak için hayli beklemez oldu ülkemizde.
İkinciye örnek: Osman Kavala davası
Senkronize bozukluğu, erkenden müdahale edilse işe yarayacak önlemlerin gecikildiği için işe yaramaz hale gelmesinin örneği, cezaevinde uzun müddettir kalmakta olan şahıslarla ilgili son gelişmeden de muhakkak oluyor.
Kısa müddet evvel bir dostumla konuşurken 26 Kasım günü duruşması görülecek olan Osman Kavala’nın o gün özgür bırakılmasının gerçekleşeceği umudumu paylaştığımda, mevzuyu yakından izleyen dosttan, “Yok, galiba onu Ocak duruşmasında bırakacaklar” kestirimi gelmişti.
İddiam, duruşmadan birkaç gün daha sonra yapılacak Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi’nin, evvelki toplantısında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarını uygulamadığı için Türkiye’ye yaptırımlar ilan etme niyetini açıklamasına dayanıyordu.
Dostum ise Avrupalı bakanların yaptırımdan evvel yeni bir mühlet verebileceği bilgisine sahip olmalıydı.
Onun beklentisi gerçek çıktı. Bakanlar Kurulu yaptırımları 19 Ocak 2022’ye bıraktılar, lakin listeye ikinci bir isim olarak Selahattin Demirtaş’ı da ekleyerek…
Şayet dostumun ikinci beklentisi de hakikat çıkar ve Kavala ile Demirtaş Ocak ayı duruşmalarında özgür bırakılırlarsa, bu, Türkiye açısından gecikmeli bir karar olacak.
Türkiye’yi yakın takipte tutan yabancı yatırımcılar bu yüzden ülkemizden uzak durmaya devam edebilecek.
Bir şeyin yapılması kesinlikle gerekiyorsa onu yapmayı geciktirmemekte fayda vardır.
Üçüncüye örnek: 128 milyar dolarlık rezerv
Geldik bu devrin tesirli ve yetkili insanlarının üçüncü özelliği olan, birebir şeyleri tekraren yapıp her seferinde farklı sonuç bekleme naifliğine. Bu yüzden daima hayal kırıklığı yaşanıyor.
Örnek bir daha dünden.
İktisatta alınan kararlarla 2021 yılı TL için hiç parlak değildi. “Faiz sebeptir, enflasyon ise sonuç” kabulüne dayanan kararlar TL’nin pahasının yabancı paralar karşısında fevkalade düşmesine yol açtı. Ekonomik istikrarı sağlama bakılırsavinin tevdi edildiği Merkez Bankası o kabulü gerçek çıkarmak için piyasalara bir epeyce sefer müdahale etti ve “128 milyar dolar nerede?” sorusunun sıkça sorulmasına niçiniyet veren gelişme o denli yaşandı.
Rezerv eksi 45 milyar dolara kadar indi.
Artık bir daha, bizim olmasa ve ‘swap’ denilen süreksiz mutabakatlarla Merkez Bankası’na emanet edilmiş yabancı paralarla oluşmasına karşın, bir daha 128 milyar dolara erişmiş rezervle piyasalara müdahale ediliyor.
Ne bekleniyor?
Doların TL karşısındaki bedelinin düşmesi bekleniyor…
Pekala, beklenti gerçekleşiyor mu?
Üst üste iki müdahaleden daha sonra bunun fazla işe yaramadığı iki sefer daha görülmüş oldu. Müdahalelerle, daha evvelkilerde de yaşandığı üzere, TL paha kazanamıyor, doların kıymeti çıktığı yerde sabit hale geliyor.
Müdahaleler devam ederse, korkarım, “Bizim” diye tanıtılan yeni 128 milyar dolar da boşu boşuna tüketilebilir.
halbuki ne yapılması -ve doğal ne yapılmaması- o kadar belirli ki…
Yapılması ve yapılmaması gerekenler
Nasıl olsa gerçek ortaya çıkacağı için TÜİK’in en âlâ bildiği işi tesir altında kalmadan yapması, bunu da bir siyasi parti heyetinin kapısına kadar gelmesini beklemeden şeffaf olarak yürütmesi gerekirdi.
Ziyaretçilerin kapıdan içeri sokulmaması husustan haberdar olmayan geniş kitleleri bilgi sahibi etti.
Osman Kavala, Selahattin Demirtaş üzere isimlerin, cezaevinde tutulmak yerine haklarındaki AİHM ve Anayasa Mahkemesi kararları vaktinde uygulanarak tutuksuz yargılanmaları sağlansaydı, ülkemizin kurucu üyesi bulunduğu Avrupa Kurulu ile diğer Avrupalı kurumların devreye girmesi önlenirdi.
Gecikme ülkenin aleyhine.
İktisatta daha evvel denenmiş müdahalelerin bir sefer daha fonksiyonsuz kalacağı öngörülmemiş olabilir mi? Bürokrasinin olacağı öngorememesi bir sorun, öngörmüş ve gereğini yerine getirmemişse o daha da büyük sorun.
Her seferinde farklı sonuç alma ham hayaliyle bir şeyi tekraren yapmanın ‘akıl dışılık’ olduğunu Albert Einstein veciz bir halde tabir etmişti. Yargıda onun bu vecizesini hatırlatacak halde davranmak doğrusu hiç şık kaçmadı.
Takımların titreyip kendilerine dönmelerinin vakti fazlacatan geldi, geçiyor bile.
Daha fazla gecikilmemeli, gerçeklerle boğuşmamalı ve makul haller sergilenmeli.
Galiba ben de her seferinde tıpkı tavsiyelerde bulunarak, diğerlerini uyardığım tuzağa kendim de düşüyorum.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.