İnsanoğlunun garip özellikleri var, bunlardan biri bana daha da garip gelir: Belleğimiz kendimizle ilgili yeterli şeyleri mümkün olduğu kadar silinmez halde kayda geçirirken, âlâ olmayanları bir süre daha sonra büyük çapta unutur sarfiyat; buna karşılık, diğerlerine ilişkin olan güzellikler unutulur da güzel olmayan ne var ise daima belleğin unutulmayanları içinde kalakalır.
Kendinizi yoklayın, bu tespitimin yanlışsız olduğunu nazaranceksiniz.
Vicdan dediğimiz his insanoğlunun bu olumsuz özelliğini biraz olsun telafi sistemidir.
her insanın kendi ülkesinin tarihini diğerlerinden farklı -daha üstün- değerlendirmesinin bir niçini de belleğimizin bize oynadığı bu oyundur. Bizler diğerlerinin tarihlerini, eksiklerini, batan istikametlerini öne çıkartarak değerlendirirken, öbürleri da bizim tarihimizi benzeri eleştirel gözle kıymetlendirir.
Biz sözgelimi Batı’yı beğenmeyiz, Batılı da bize bakıp yüzünü ekşitir. Ortak tarihimiz de bulunan yakın coğrafyamızın değişik ülkelere dağılmış mensupları için bizdeki toptancı önyargıların neredeyse teğe bir karşılığı onlarda da bize karşı vardır.
‘Uluslararası ilişkiler’ denilen toplumsal bilim kolu, biraz da yaşananlara bu özellik akılda tutularak bakabilmeyi mümkün kılmak için çağdaş vakit içinderda ortaya çıkmıştır.
Tarihi epey daha eski olan diplomasi mesleği ise, eğitim, tecrübe ve tarihi birikim sahibi bir takımın, insanoğlunun bu özelliğinin ülkeler ortası ikili ve oldukcalu münasebetleri etkilememesini sağlamak için vardır.
Belleğin bu özelliğinin siyasete yansıdığı da görülür. Siyasi kimlik biraz da “Ama onlar şunu yaptı” suçlamalarıyla oluşur.
“niçin birileri falanca partiyi destekliyor da ben niye filancayı destekliyorum?” sorusunu kendinize sorun, yanıtı oluşturan münasebetlerin kıymetli bir kısmının karşı çıkılana beslenen hislerden, onların da büyük çapta geçmişe ilişkin yargılardan kaynaklandığını fark edeceksiniz.
AK Parti, kurucu takımının bu gerçeğin farkında oluşu yardımıyla, kendisine dönük önyargıları etkisiz bırakacak yollara başvurarak, geçmişin üzerine yığdığı aksilikleri vakit içerisinde azaltmayı başarabildi.
CHP’nin de belleğin insanoğluna oyunuyla ilgili önemli bir sorunu olduğu açık. Toplumun bir kısmı, tarih okumalarının bir kararı olarak, başına kimler gelirse gelsin ve gelenler ne yaparlarsa yapsınlar, ‘CHP seçmeni’ olmuş durumda.
Pek çoğumuz ya aileden CHP’liyiz, ya da bir daha kendi tarih okumalarımız kararı CHP karşıtıyız.
Oyunun yüzde 25’ten üste çıkmaması CHP’nin, bu gerçekle ilgili.
[Çok partili siyasi hayata geçildikten daha sonra CHP tek başına sırf bir defa bu makûs talihini değiştirebildi. Bunu da Bülent Ecevit’in partisinin tarihini terslerinin gözüyle eleştirdiği bir devirde ve bu değerlendirmesini sembolik tabirlerle -devrimlerin bir kısmı için ‘gardrop Atatürkçülüğü’ demişti- geniş kamuoyuyla paylaşması ile 1977 genel seçiminde başarabildi. Birebir Ecevit, 1980 darbesi daha sonrası siyasi hayata bir daha dönüldüğünde, istese pekala CHP tabanı ve eski takımları üzerine bir parti kurabilecekken, bunun yerine orijinal takımlarla farklı bir parti kurmayı yeğlemişti.]
Kemal Kılıçdaroğlu’nun CHP genel başkanlığı devri boyunca aradığı, oyların yüzde 25’e takılı kaldığı bu makûs talihi nasıl değiştirebileceği sorusunun karşılığıdır. “Tipik CHP’li” özelliklere sahip biri Kılıçdaroğlu; bunu gerçekleştirebilecek bir esnekliğe de sahip olduğu, yan yana durduklarından farklı bir tarih okuması yapabildiği de anlaşılıyor.
AK Parti’nin kendi tarihini revize ederken CHP tarihini olumsuz kıymetlendirme üzerinden de kendisine taraftar bir kitle edindiğini görmemek elde değil; Kılıçdaroğlu bunu nazarann biri.
Muhafazakar ve dindar insanlardan oluşan toplumun en geniş bölümüyle ‘helalleşme’ genel başlığı altında, Kılıçdaroğlu’nun kendi partisine çarçabuk mal edilebilen yanlışlıkları sahiplenmeyi terk etme uğraşına en sert reaksiyonun CHP’den gelmesi şaşırtan değil.
CHP’lilerin bir kısmı, -sayıca ve etkileme açısından ne kadar kuvvetli-güçsüz olduklarını önümüzdeki devirde anlayacağız-, karşı siyasi bölüme atfettikleri dogmatik olma özelliğini kendi üzerlerinde ziyadesiyle bulunduran beşerler. Tarih onlar için düz bir çizgi, bir tıp kutsallığa sahip ve bu yüzden de farklı okunamaz.
Uygun ile berbatın önce belirlenmiş olduğu bir tarih okumasına sahip o beşerler. ‘İyi’ bildiklerinin ‘yanlış’, ‘kötü’ bellediklerinin kimi yaklaşımlarının dinlenmeye ve bir daha değerlendirmeye bedel olabileceğini düşünmek bile istemiyorlar.
Günlerdir yazıp söylemiş oldukleri bu minvalde.
Başta hatırlattığım bellek oyunu, en çok, kendilerini ‘ilerici’ sayan ve oburlarının da kendilerini o denli saymasını bekleyen beşerler üzerinde tesirini gösteriyor. Belleklerinin kendilerine oyun oynadığını asla düşünmedikleri hayli muhakkak. Kötülüklere de sebep olmuş yanlışlıklar belleklerinden büsbütün silinmiş, bütün hatırladıkları daima kendilerine özel yeterli taraflar.
Davranışlarının karşı tarafın kendileriyle ilgili olumsuz kabullerini güçlendirdiğini fark etmemeleri bundan.
Ne kadar dayanabilecek CHP genel lideri kendisine yöneltilen itirazlara, konutundan hafta sonu yaptığı ‘helalleşme çağrısı’ daha sonrasında gerçekleştirmeyi düşündüğü helalleşilmesi gerektiğine inandığı şahıslar ve kısımlarla buluşmalarını gerçekleştirebilecek mi, nazaranceğiz.
Zahmetli bir yola girdiği kesinlikle.
[Uluslararası yayın platformu Netflix geçen hafta bir Türk dizisini küresel izlenmeye sundu: Kulüp. Tarihimizin her kısmın kendi bakış açısına bakılırsa değerlendirdiği bir devrinde, 1940’lı ve 1950’li senelerda, ‘farklı’ yahut ‘öteki’, hatta ‘yabancı’ gözüyle bakılan Türkiye Cumhuriyeti’nin Yahudi, Ermeni ve Rum vatandaşlarının yaşadıklarına değişik gözle bakılmasını sağlayabilecek bir dizi bu. İlgiyle izlenmeye paha bir dizi.]
Medyanın bir kısmı CHP başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun ‘helalleşme’ gayretini haberleştirmeye kıymet görmediğinden bu çıkışı kaçırmış olanlar için hafta sonu konutundan yaptığı o davetin metnine aşağıda motamot yer veriyorum.
Kemal Kılıçdaroğlu’nun helalleşme daveti:
“Sevgili halkım, merhaba.
Hoş bir cumartesi gününde meskenime beğenilen geldiniz.
Uzun müddettir düşündüğüm bir mevzuyu, sizlerle samimi bir biçimde konuşmak istiyorum. Hepinizin artık malumu, değerli bir değişim kapıda. İktidar değişiyor.
Lakin iktidarlar daima değişti ancak bu ülkenin makus talihi hiç değişmedi. İşte bu yüzden, ömrümün bu kademesinde iktidara gelmekten çok daha değerli bir vizyonum var. Bu ülkenin, bu makus talihini değiştirmek istiyorum.
Evet, gitmekte olan bir iktidar var. Fecî bir enkaz bırakarak gidiyorlar. Malum, demokrasiyi yok ettiler. Devletin kurumlarını yok ettiler. Halkı sefalete sürüklediler.
Pekala bu olandan daha sonra yalnızca iktidarı değiştirmek yetecek mi bize? İktidarlar değiştikçe niye bu ülke gerçek bir demokrasiden ve müreffeh bir toplumdan daima uzaklaşır?
Bakın açık konuşacağım. Yalnızca AK Parti iktidarından bahsetmiyorum. Biz dahil geçmişte tüm iktidarlardan bahsediyorum. niye bu devleti her gelen iktidar daima yıpratıyor?
Bunun değerli bir sebebi var. Ülkemiz yaralı insanların ülkesi. Farklı topluluklar fazlaca farklı yaralar taşıyor. O kadar ağır yaralarımız var ki ruhlarımız acı çekiyor. O kadar incinmişiz ki hiç birimiz geleceğe bakamıyor. Geçmişe takılı kaldık. Her iktidara gelen de bu yaraları kullandı, istismar etti, derinleştirdi. Tarihimizde de bunu en hayli AK Parti hükümetleri yaptı. İnsanları birbirine düşürdü. Nefreti körükledi.
Halkımız arbede ettikçe bir küme insan zenginleştikçe zenginleşti. Bunun hesabını da verecekler olağan ki. Fakat Kemal Kılıçdaroğlu olarak bana yalnızca iktidarı devralmak yetmiyor. Ben ülkeme bir miras bırakmak istiyorum. Ben bu ülkenin artık huzura kavuşmasını ve önüne bakabilmesini istiyorum. Ben bundan daha sonraki 100 iktidarın da bu ülkeye ve insanına âlâ gelmesini istiyorum.
Özetle sevgili halkım, ülkemizin iktidarlardan epey şifaya muhtaçlığı var. Geçmişten gelen küskünlüklere ve öfkeye bağlı kalmaya devam edersek ülkemiz bu felaketleri gelecekte de yaşamaya mahkûm olacak. Sevgili halkım düşündüğümüzden daha kuvvetliyüz biz, düşündüğümüzden hayli daha merdiz biz.
Geçmişin otomobilleriyle hiç bir yere gidemeyeceğimizi artık biliyoruz. Onun için artık helalleşme periyodudur. Ne değerine olursa olsun, toplumsal bağlarımızı güçlendirmek ve yaralarımızı düzgünleştirmek için geçmişte yapılan yanılgıların sorumluluğunu almayı ve bunlar için birbirimizden helallik istemeyi bilmeliyiz.
Benim liderliğini yaptığım partinin de geçmişte yarattığı derin yaralar vardır. Uzun müddettir de evvel bu yaraları yaratan o sistemi değiştirmekle uğraştım. Artık ise dışarıya dönme vakti. Ben bu yaraların kapanması için helallik isteme, helalleşme seyahatine çıkıyorum.
Geçmişte kırdığımız, korkuttuğumuz topluluklarla, bireylerle, farklı hayat stillerinin temsilcileriyle buluşmalarıma başlayacağım.
Ben ömrümde, bu ülkede nefreti ve sevgiyi çokça gördüm. Ve sevgi daima daha kuvvetli oldu. Artık sevgiye bu savaşı kazandırma vakti.
Affetmeyi ve affedilmeyi kucaklayarak, helallik istemeyi ve vermeyi başarmalıyız. Daima bir arada umuda, barışa ve sevince yürümek lakin birbirimizin yaralarını sararak mümkün olacak.
Biraz uzun sürdü konuşmam, biliyorum. Kusuruma bakmayın lütfen. Mevlana’nın bir kelamıyla bitireyim bari:
“Dünle bir arada gitti cancağızım ne var ise düne ilişkin. Artık yeni şeyler söylemek lazım.”
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.
Kendinizi yoklayın, bu tespitimin yanlışsız olduğunu nazaranceksiniz.
Vicdan dediğimiz his insanoğlunun bu olumsuz özelliğini biraz olsun telafi sistemidir.
her insanın kendi ülkesinin tarihini diğerlerinden farklı -daha üstün- değerlendirmesinin bir niçini de belleğimizin bize oynadığı bu oyundur. Bizler diğerlerinin tarihlerini, eksiklerini, batan istikametlerini öne çıkartarak değerlendirirken, öbürleri da bizim tarihimizi benzeri eleştirel gözle kıymetlendirir.
Biz sözgelimi Batı’yı beğenmeyiz, Batılı da bize bakıp yüzünü ekşitir. Ortak tarihimiz de bulunan yakın coğrafyamızın değişik ülkelere dağılmış mensupları için bizdeki toptancı önyargıların neredeyse teğe bir karşılığı onlarda da bize karşı vardır.
‘Uluslararası ilişkiler’ denilen toplumsal bilim kolu, biraz da yaşananlara bu özellik akılda tutularak bakabilmeyi mümkün kılmak için çağdaş vakit içinderda ortaya çıkmıştır.
Tarihi epey daha eski olan diplomasi mesleği ise, eğitim, tecrübe ve tarihi birikim sahibi bir takımın, insanoğlunun bu özelliğinin ülkeler ortası ikili ve oldukcalu münasebetleri etkilememesini sağlamak için vardır.
Belleğin bu özelliğinin siyasete yansıdığı da görülür. Siyasi kimlik biraz da “Ama onlar şunu yaptı” suçlamalarıyla oluşur.
“niçin birileri falanca partiyi destekliyor da ben niye filancayı destekliyorum?” sorusunu kendinize sorun, yanıtı oluşturan münasebetlerin kıymetli bir kısmının karşı çıkılana beslenen hislerden, onların da büyük çapta geçmişe ilişkin yargılardan kaynaklandığını fark edeceksiniz.
AK Parti, kurucu takımının bu gerçeğin farkında oluşu yardımıyla, kendisine dönük önyargıları etkisiz bırakacak yollara başvurarak, geçmişin üzerine yığdığı aksilikleri vakit içerisinde azaltmayı başarabildi.
CHP’nin de belleğin insanoğluna oyunuyla ilgili önemli bir sorunu olduğu açık. Toplumun bir kısmı, tarih okumalarının bir kararı olarak, başına kimler gelirse gelsin ve gelenler ne yaparlarsa yapsınlar, ‘CHP seçmeni’ olmuş durumda.
Pek çoğumuz ya aileden CHP’liyiz, ya da bir daha kendi tarih okumalarımız kararı CHP karşıtıyız.
Oyunun yüzde 25’ten üste çıkmaması CHP’nin, bu gerçekle ilgili.
[Çok partili siyasi hayata geçildikten daha sonra CHP tek başına sırf bir defa bu makûs talihini değiştirebildi. Bunu da Bülent Ecevit’in partisinin tarihini terslerinin gözüyle eleştirdiği bir devirde ve bu değerlendirmesini sembolik tabirlerle -devrimlerin bir kısmı için ‘gardrop Atatürkçülüğü’ demişti- geniş kamuoyuyla paylaşması ile 1977 genel seçiminde başarabildi. Birebir Ecevit, 1980 darbesi daha sonrası siyasi hayata bir daha dönüldüğünde, istese pekala CHP tabanı ve eski takımları üzerine bir parti kurabilecekken, bunun yerine orijinal takımlarla farklı bir parti kurmayı yeğlemişti.]
Kemal Kılıçdaroğlu’nun CHP genel başkanlığı devri boyunca aradığı, oyların yüzde 25’e takılı kaldığı bu makûs talihi nasıl değiştirebileceği sorusunun karşılığıdır. “Tipik CHP’li” özelliklere sahip biri Kılıçdaroğlu; bunu gerçekleştirebilecek bir esnekliğe de sahip olduğu, yan yana durduklarından farklı bir tarih okuması yapabildiği de anlaşılıyor.
AK Parti’nin kendi tarihini revize ederken CHP tarihini olumsuz kıymetlendirme üzerinden de kendisine taraftar bir kitle edindiğini görmemek elde değil; Kılıçdaroğlu bunu nazarann biri.
Muhafazakar ve dindar insanlardan oluşan toplumun en geniş bölümüyle ‘helalleşme’ genel başlığı altında, Kılıçdaroğlu’nun kendi partisine çarçabuk mal edilebilen yanlışlıkları sahiplenmeyi terk etme uğraşına en sert reaksiyonun CHP’den gelmesi şaşırtan değil.
CHP’lilerin bir kısmı, -sayıca ve etkileme açısından ne kadar kuvvetli-güçsüz olduklarını önümüzdeki devirde anlayacağız-, karşı siyasi bölüme atfettikleri dogmatik olma özelliğini kendi üzerlerinde ziyadesiyle bulunduran beşerler. Tarih onlar için düz bir çizgi, bir tıp kutsallığa sahip ve bu yüzden de farklı okunamaz.
Uygun ile berbatın önce belirlenmiş olduğu bir tarih okumasına sahip o beşerler. ‘İyi’ bildiklerinin ‘yanlış’, ‘kötü’ bellediklerinin kimi yaklaşımlarının dinlenmeye ve bir daha değerlendirmeye bedel olabileceğini düşünmek bile istemiyorlar.
Günlerdir yazıp söylemiş oldukleri bu minvalde.
Başta hatırlattığım bellek oyunu, en çok, kendilerini ‘ilerici’ sayan ve oburlarının da kendilerini o denli saymasını bekleyen beşerler üzerinde tesirini gösteriyor. Belleklerinin kendilerine oyun oynadığını asla düşünmedikleri hayli muhakkak. Kötülüklere de sebep olmuş yanlışlıklar belleklerinden büsbütün silinmiş, bütün hatırladıkları daima kendilerine özel yeterli taraflar.
Davranışlarının karşı tarafın kendileriyle ilgili olumsuz kabullerini güçlendirdiğini fark etmemeleri bundan.
Ne kadar dayanabilecek CHP genel lideri kendisine yöneltilen itirazlara, konutundan hafta sonu yaptığı ‘helalleşme çağrısı’ daha sonrasında gerçekleştirmeyi düşündüğü helalleşilmesi gerektiğine inandığı şahıslar ve kısımlarla buluşmalarını gerçekleştirebilecek mi, nazaranceğiz.
Zahmetli bir yola girdiği kesinlikle.
[Uluslararası yayın platformu Netflix geçen hafta bir Türk dizisini küresel izlenmeye sundu: Kulüp. Tarihimizin her kısmın kendi bakış açısına bakılırsa değerlendirdiği bir devrinde, 1940’lı ve 1950’li senelerda, ‘farklı’ yahut ‘öteki’, hatta ‘yabancı’ gözüyle bakılan Türkiye Cumhuriyeti’nin Yahudi, Ermeni ve Rum vatandaşlarının yaşadıklarına değişik gözle bakılmasını sağlayabilecek bir dizi bu. İlgiyle izlenmeye paha bir dizi.]
Medyanın bir kısmı CHP başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun ‘helalleşme’ gayretini haberleştirmeye kıymet görmediğinden bu çıkışı kaçırmış olanlar için hafta sonu konutundan yaptığı o davetin metnine aşağıda motamot yer veriyorum.
Kemal Kılıçdaroğlu’nun helalleşme daveti:
“Sevgili halkım, merhaba.
Hoş bir cumartesi gününde meskenime beğenilen geldiniz.
Uzun müddettir düşündüğüm bir mevzuyu, sizlerle samimi bir biçimde konuşmak istiyorum. Hepinizin artık malumu, değerli bir değişim kapıda. İktidar değişiyor.
Lakin iktidarlar daima değişti ancak bu ülkenin makus talihi hiç değişmedi. İşte bu yüzden, ömrümün bu kademesinde iktidara gelmekten çok daha değerli bir vizyonum var. Bu ülkenin, bu makus talihini değiştirmek istiyorum.
Evet, gitmekte olan bir iktidar var. Fecî bir enkaz bırakarak gidiyorlar. Malum, demokrasiyi yok ettiler. Devletin kurumlarını yok ettiler. Halkı sefalete sürüklediler.
Pekala bu olandan daha sonra yalnızca iktidarı değiştirmek yetecek mi bize? İktidarlar değiştikçe niye bu ülke gerçek bir demokrasiden ve müreffeh bir toplumdan daima uzaklaşır?
Bakın açık konuşacağım. Yalnızca AK Parti iktidarından bahsetmiyorum. Biz dahil geçmişte tüm iktidarlardan bahsediyorum. niye bu devleti her gelen iktidar daima yıpratıyor?
Bunun değerli bir sebebi var. Ülkemiz yaralı insanların ülkesi. Farklı topluluklar fazlaca farklı yaralar taşıyor. O kadar ağır yaralarımız var ki ruhlarımız acı çekiyor. O kadar incinmişiz ki hiç birimiz geleceğe bakamıyor. Geçmişe takılı kaldık. Her iktidara gelen de bu yaraları kullandı, istismar etti, derinleştirdi. Tarihimizde de bunu en hayli AK Parti hükümetleri yaptı. İnsanları birbirine düşürdü. Nefreti körükledi.
Halkımız arbede ettikçe bir küme insan zenginleştikçe zenginleşti. Bunun hesabını da verecekler olağan ki. Fakat Kemal Kılıçdaroğlu olarak bana yalnızca iktidarı devralmak yetmiyor. Ben ülkeme bir miras bırakmak istiyorum. Ben bu ülkenin artık huzura kavuşmasını ve önüne bakabilmesini istiyorum. Ben bundan daha sonraki 100 iktidarın da bu ülkeye ve insanına âlâ gelmesini istiyorum.
Özetle sevgili halkım, ülkemizin iktidarlardan epey şifaya muhtaçlığı var. Geçmişten gelen küskünlüklere ve öfkeye bağlı kalmaya devam edersek ülkemiz bu felaketleri gelecekte de yaşamaya mahkûm olacak. Sevgili halkım düşündüğümüzden daha kuvvetliyüz biz, düşündüğümüzden hayli daha merdiz biz.
Geçmişin otomobilleriyle hiç bir yere gidemeyeceğimizi artık biliyoruz. Onun için artık helalleşme periyodudur. Ne değerine olursa olsun, toplumsal bağlarımızı güçlendirmek ve yaralarımızı düzgünleştirmek için geçmişte yapılan yanılgıların sorumluluğunu almayı ve bunlar için birbirimizden helallik istemeyi bilmeliyiz.
Benim liderliğini yaptığım partinin de geçmişte yarattığı derin yaralar vardır. Uzun müddettir de evvel bu yaraları yaratan o sistemi değiştirmekle uğraştım. Artık ise dışarıya dönme vakti. Ben bu yaraların kapanması için helallik isteme, helalleşme seyahatine çıkıyorum.
Geçmişte kırdığımız, korkuttuğumuz topluluklarla, bireylerle, farklı hayat stillerinin temsilcileriyle buluşmalarıma başlayacağım.
Ben ömrümde, bu ülkede nefreti ve sevgiyi çokça gördüm. Ve sevgi daima daha kuvvetli oldu. Artık sevgiye bu savaşı kazandırma vakti.
Affetmeyi ve affedilmeyi kucaklayarak, helallik istemeyi ve vermeyi başarmalıyız. Daima bir arada umuda, barışa ve sevince yürümek lakin birbirimizin yaralarını sararak mümkün olacak.
Biraz uzun sürdü konuşmam, biliyorum. Kusuruma bakmayın lütfen. Mevlana’nın bir kelamıyla bitireyim bari:
“Dünle bir arada gitti cancağızım ne var ise düne ilişkin. Artık yeni şeyler söylemek lazım.”
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.