JoKeR
Active member
3 Ocak 1889. Sabah saatleri. İsviçre’nin Basel kenti. Friedrich Wilhelm Nietzsche, yürüyüş yaparken bir atın kırbaçlanmasına şahit olur. Atın kırbaçlanmasına mahzur olmaya çalışır. daha sonra da cet sarılır ve bir süre daha sonra da baygınlık geçirir. İki gün kendine gelemeyen Nietzsche, akıl hastanesine gdolayılür ve 1900 yılındaki vefatına kadar evvel annesinin daha sonra da kız kardeşinin bakımına muhtaç bir biçimde yaşar. Bu uzun ve malumatfuruş girişi, kelamı Tarık Tufan’ın yeni kitabı “Geç Kalan”a getirmek için kaleme aldım. Çünkü kitabın birinci cümlesi tam olarak şuydu: “Sahile bir meyyit at vurdu, birinci bakılırsan ben oldum.”
Romanın kahramanı, bu deneyimle bir şok yaşar. Zihninde bir kara kutu açılır adeta. Nietzsche’nin yaşadığı deneyim onun vefatına sebep olmasa da vefatına dek yaşayacağı bir zihinsel çöküşü başlatmıştı, “Geç Kalan”ın kahramanın at cesedini görmesi ise halının altına süpürürcesine zihnine boca ettiği ve görmezden geldiği kaç karanlık ayrıntının su yüzüne çıkmasına, daima ertelediği yüzleşmeyi kaçınılmaz hale getirmesine yol açıyor. daha sonrasındaki satırlarda “ölü atlar bir savaşı kaybetmenin birinci işaretidir” cümlesi de nasıl bir metinle karşı karşıya olduğumuzu gösteriyor. Pekala, kaybedilen savaş ne? aslında bu bir görmezden gelme, reddetme, yok sayma savaşı. Bu her insan için yenilginin mukadder olduğu bir savaştır esasen. Ertelenen hatta ertelenmek ne demek iptal edilmeye çalışılan bir “yüzleşmenin” novelleası olarak okuyabiliriz “Geç Kalan”ı… Tarık Tufan’ın kitaplarında “yüzleşme” en çok kullanılan temalardan biri. Lakin “Geç Kalan”ın yüzleşmesinin sertliği ve doğrudanlığı evvelki romanlarından hiç birinde olmadığı kadar bariz.
TUTULMAMIŞ BİR YAS
Geç Kalan, Tarık Tufan, Doğan Kitap, 2021, 144 sayfa.
Kendi hesabıma tutulmamış bir yasın öyküsü olarak okudum “Geç Kalan”ı. Yasın illa ki hayatını kaybetmiş birinin gerisinden tutulması gerektiğini düşünmeyin. Terk edilmek de bir yası gerektirebilir. Vedaların, elvedaların da bir yas beklentisi vardır. Ömrün devam etmesi yasın hakkının verilmesine bağlıdır. Kahramanımız ise ömrünü devam ettirmeyi ve yas tutmayı reddetmek yerine inkâr etmeyi tercih etmiş. Bu tercihin illa ki uzun uzadıya düşünerek verilmiş bir karara bağlı bulunmasına gerek yok. Pekala şuurlu bir biçimde karar vermeden de bir insan bunu yapabilir. Lakin şuurlu ya da bilinçsiz bu sonucu veren herkesin şuuru ve bilinçaltı bu yükü bir yere kadar taşıyabilir. Kahramanımızın o at ölüsüyle karşılaştığı nokta bardağı taşıran damla olarak karşımıza çıkıyor. daha sonrasında kahramanımızın şuurunun sele kapılmış bir çöp modülü üzere sürüklenişine şahit oluyoruz. Bu sürüklenişi bir arayış olarak da okumak mümkün şüphesiz. Çünkü sürüklenirken tutunacak bir kısım arar insan.
Bu kol, romanda geçen “Sonsuz Mana Evi” olabilir mi? Gerçek hayatta o tuzağa razı olan o kadar hayli insan var ki, gerçeklik hapishanesinde bir palavra bile teselli olabiliyor. Lakin bu teselli ile yetinmeyenler “dar kapıdan” geçmeyi tercih edip daha gerçek, daha sahih olanın arayışına başlayabilir. Tahminen bütün bu söylemiş olduklerimi bir de müellifinin cümleleriyle özetlemeliyim. Tarık Tufan’ın diğer bir romanı bağlamında söylemiş olduği şu kelamların tam da bu roman için de geçerli olduğunu düşünüyorum: “hayatımız boyunca ruhumuz hayatın zehirleriyle muhatap oluyor ve farkında olmadan o zehir ruhumuza, kalbimize sirayet ediyor. İçsel kavgalarımız, yüzleşmelerimiz bu zehri bir nebze atabilmek için. Aksi biçimde ölüyoruz. Buradaki vefat, bildiğimiz manada bir mevt değil, ömrün değersizleşmesi, insanın hakikatsiz bir ömür sürmesi.”
YENİ BİR LİSAN İNŞA EDİYOR
Tarık Tufan, kitabı yalnızca kıssası ve karakterleriyle değil lisanıyla de inşa ediyor. bundan evvelki romanda yakaladığı lisandan öbür bir lisan ve üslup inşa etmeyi cüret ederek yapıyor bunu üstelik. meğer bir “yinela” kolaylıkla üstesinden gelebilirdi ve yeni bir lisan ve üslup aramaya gerek görmeyebilirdi. Tarık Tufan okuru da bundan bir-iki kitaplığına da olsa şikâyetçi olmayabilirdi ve o “tanıdık” lisan ve üslup onlara daha da cazip görünebilirdi. Tufan ise bir riski göze alarak “bulduğunun” garantisine eyvallah demeden yazmakta olduğunun muhtaçlık duyduğu lisanın ve üslubun hakkını vermeyi hedefliyor. Üstelik bunu yaparken hedefi şapkadan tavşan çıkarmak, okuru şaşırtıp gözünü kamaştırmak da değil. Edebiyat aracılığıyla beşerden beşere ulaşan yahut ulaşamayan o zımnî yolu keşfetmek. En yalnız insanı bile yalnızca kendi varlığıyla değil öbür insanlara yönelen o yollar ve çıkmazlar aracılığıyla tanıyamaz mıyız aslına bakarsan? Yalnızca bunun için bile Tarık Tufan’ın bir daha sonraki kitabı beklenilmeyi hak ediyor bence.
Yazıyı bitirirken bir at kıssası de benden olsun. Samatya’da yaşadığım çocukluğumda birkaç kere surların tabanında at kesitine şahit oldum. Üzerinden kırk yıl geçmesine karşın hâlâ hafızamın taze olduğunu “Geç Kalan”ı okumaya başlayınca fark ettim. Kitap bu yüzden benim için ziyadesiyle sarsıcı oldu. Diğer anılar da zihnimde tetiklendi daha sonra. Oysaki ben de bir istikametiyle “Geç Kalan” olabileceğimi fark ettim daha sonra.
Evet, bu biçimde bir anınız olmayabilir. Lakin çabucak her insanın zihninde gereğince tutulmamış bir yas, hakkı verilmemiş, görmezden gelinen, yok farz edilerek atlatılmış sayılan bir yüzleşme vardır illa ki…Tarık Tufan’ın “Geç Kalan”ı işte de tam da bu yüzden sarsıcı bir yüzleşme kitabı.
Romanın kahramanı, bu deneyimle bir şok yaşar. Zihninde bir kara kutu açılır adeta. Nietzsche’nin yaşadığı deneyim onun vefatına sebep olmasa da vefatına dek yaşayacağı bir zihinsel çöküşü başlatmıştı, “Geç Kalan”ın kahramanın at cesedini görmesi ise halının altına süpürürcesine zihnine boca ettiği ve görmezden geldiği kaç karanlık ayrıntının su yüzüne çıkmasına, daima ertelediği yüzleşmeyi kaçınılmaz hale getirmesine yol açıyor. daha sonrasındaki satırlarda “ölü atlar bir savaşı kaybetmenin birinci işaretidir” cümlesi de nasıl bir metinle karşı karşıya olduğumuzu gösteriyor. Pekala, kaybedilen savaş ne? aslında bu bir görmezden gelme, reddetme, yok sayma savaşı. Bu her insan için yenilginin mukadder olduğu bir savaştır esasen. Ertelenen hatta ertelenmek ne demek iptal edilmeye çalışılan bir “yüzleşmenin” novelleası olarak okuyabiliriz “Geç Kalan”ı… Tarık Tufan’ın kitaplarında “yüzleşme” en çok kullanılan temalardan biri. Lakin “Geç Kalan”ın yüzleşmesinin sertliği ve doğrudanlığı evvelki romanlarından hiç birinde olmadığı kadar bariz.
TUTULMAMIŞ BİR YAS
Geç Kalan, Tarık Tufan, Doğan Kitap, 2021, 144 sayfa.
Kendi hesabıma tutulmamış bir yasın öyküsü olarak okudum “Geç Kalan”ı. Yasın illa ki hayatını kaybetmiş birinin gerisinden tutulması gerektiğini düşünmeyin. Terk edilmek de bir yası gerektirebilir. Vedaların, elvedaların da bir yas beklentisi vardır. Ömrün devam etmesi yasın hakkının verilmesine bağlıdır. Kahramanımız ise ömrünü devam ettirmeyi ve yas tutmayı reddetmek yerine inkâr etmeyi tercih etmiş. Bu tercihin illa ki uzun uzadıya düşünerek verilmiş bir karara bağlı bulunmasına gerek yok. Pekala şuurlu bir biçimde karar vermeden de bir insan bunu yapabilir. Lakin şuurlu ya da bilinçsiz bu sonucu veren herkesin şuuru ve bilinçaltı bu yükü bir yere kadar taşıyabilir. Kahramanımızın o at ölüsüyle karşılaştığı nokta bardağı taşıran damla olarak karşımıza çıkıyor. daha sonrasında kahramanımızın şuurunun sele kapılmış bir çöp modülü üzere sürüklenişine şahit oluyoruz. Bu sürüklenişi bir arayış olarak da okumak mümkün şüphesiz. Çünkü sürüklenirken tutunacak bir kısım arar insan.
Bu kol, romanda geçen “Sonsuz Mana Evi” olabilir mi? Gerçek hayatta o tuzağa razı olan o kadar hayli insan var ki, gerçeklik hapishanesinde bir palavra bile teselli olabiliyor. Lakin bu teselli ile yetinmeyenler “dar kapıdan” geçmeyi tercih edip daha gerçek, daha sahih olanın arayışına başlayabilir. Tahminen bütün bu söylemiş olduklerimi bir de müellifinin cümleleriyle özetlemeliyim. Tarık Tufan’ın diğer bir romanı bağlamında söylemiş olduği şu kelamların tam da bu roman için de geçerli olduğunu düşünüyorum: “hayatımız boyunca ruhumuz hayatın zehirleriyle muhatap oluyor ve farkında olmadan o zehir ruhumuza, kalbimize sirayet ediyor. İçsel kavgalarımız, yüzleşmelerimiz bu zehri bir nebze atabilmek için. Aksi biçimde ölüyoruz. Buradaki vefat, bildiğimiz manada bir mevt değil, ömrün değersizleşmesi, insanın hakikatsiz bir ömür sürmesi.”
YENİ BİR LİSAN İNŞA EDİYOR
Tarık Tufan, kitabı yalnızca kıssası ve karakterleriyle değil lisanıyla de inşa ediyor. bundan evvelki romanda yakaladığı lisandan öbür bir lisan ve üslup inşa etmeyi cüret ederek yapıyor bunu üstelik. meğer bir “yinela” kolaylıkla üstesinden gelebilirdi ve yeni bir lisan ve üslup aramaya gerek görmeyebilirdi. Tarık Tufan okuru da bundan bir-iki kitaplığına da olsa şikâyetçi olmayabilirdi ve o “tanıdık” lisan ve üslup onlara daha da cazip görünebilirdi. Tufan ise bir riski göze alarak “bulduğunun” garantisine eyvallah demeden yazmakta olduğunun muhtaçlık duyduğu lisanın ve üslubun hakkını vermeyi hedefliyor. Üstelik bunu yaparken hedefi şapkadan tavşan çıkarmak, okuru şaşırtıp gözünü kamaştırmak da değil. Edebiyat aracılığıyla beşerden beşere ulaşan yahut ulaşamayan o zımnî yolu keşfetmek. En yalnız insanı bile yalnızca kendi varlığıyla değil öbür insanlara yönelen o yollar ve çıkmazlar aracılığıyla tanıyamaz mıyız aslına bakarsan? Yalnızca bunun için bile Tarık Tufan’ın bir daha sonraki kitabı beklenilmeyi hak ediyor bence.
Yazıyı bitirirken bir at kıssası de benden olsun. Samatya’da yaşadığım çocukluğumda birkaç kere surların tabanında at kesitine şahit oldum. Üzerinden kırk yıl geçmesine karşın hâlâ hafızamın taze olduğunu “Geç Kalan”ı okumaya başlayınca fark ettim. Kitap bu yüzden benim için ziyadesiyle sarsıcı oldu. Diğer anılar da zihnimde tetiklendi daha sonra. Oysaki ben de bir istikametiyle “Geç Kalan” olabileceğimi fark ettim daha sonra.
Evet, bu biçimde bir anınız olmayabilir. Lakin çabucak her insanın zihninde gereğince tutulmamış bir yas, hakkı verilmemiş, görmezden gelinen, yok farz edilerek atlatılmış sayılan bir yüzleşme vardır illa ki…Tarık Tufan’ın “Geç Kalan”ı işte de tam da bu yüzden sarsıcı bir yüzleşme kitabı.