Global karbon emisyonunun azaltılması nasıl sağlanır?

IşıkHaber

New member
Matthew Paterson

Her birkaç yılda bir, Birleşmiş Milletler’in iklim bilimi organı olan Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), iklim krizinin mevcut halini ele alan değerli bir rapor hazırlıyor. Yayınlanan en son IPCC raporu dünyaya aslına bakarsan bildiği şeyleri aktardı ve bunlara daha da fazla aciliyet yükledi.

2014 ve 2018 senelerında yayınlanan son iki rapor üzere, son IPCC raporu da direkt metinde tabir etmese bile, global ısınmayı (2015’te imzalanan Paris Anlaşması’nın amacı olan) 1.5°C’yle sınırlamak konusunda makul bir bahta sahip olabilmek için, global emisyonların 2025 civarında tepeye ulaşması ve akabinde sıfıra hakikat süratle azalması gerektiğini açık formda nazaranbilirsiniz. Bu doruğa ulaşmak ve onu aksine çevirmek için 11 yılımız vardı. Şimdiyse dört yılımız kaldı.

İVEDİLİKLE HAREKETE GEÇİLMELİ

Rapor, emisyonların önümüzdeki senelerda izleyebileceği beş farklı yolu ve bunlara bağlı farklı ‘iklim geleceklerini’ gözler önüne seriyor. Emisyonların mümkün olduğunca hızla azaldığı yol, ısınmayı 1.5°C’yle sınırlamak noktasında yüzde 50’den biraz daha az talih tanıyor. Bu senaryoda, dünya, vakit ortasında toplam sera gazı emisyonlarını yaklaşık 500 gigaton karbondioksit (CO₂) pahası ile sınırlamak zorunda.

Rapor, şu an itibariyle dünyanın yılda yaklaşık 40 gigaton salım yaptığını (ve bunun gitgide arttığını) gözler önüne seriyor. Bu, var olan düzeylerde geriye yaklaşık 12.5 yıllık emisyon bırakıyor. Hâl bu biçimdeyken, şayet 2050 yılına kadar dünya sıfır emisyona ulaşırsa, bu biçimdea dek her yıl için emisyonlar 2021’in emisyonlarının ortalama yüzde 40’ından daha yüksek olmamalı.

Emisyonu evvel doruğa taşıyıp akabinde düşüş eğilimine geçiş yapmak teoride çok sıradan görünür. Elektrik, inşaat ve ulaşım üzere kesimlerde, epeyce sayıda emisyonun kaynaklandığı ve mevcut alternatiflerin kelam konusu olduğu alanlarda yapılabilecek birkaç büyük değişiklik var. Bunlar, şu şartları içeriyor:

– Yeni fosil yakıt altyapısı kurulmasının yasaklanması. Kömür yakıtlı yeni güç santralleri, yeni petrol ve gaz faaliyetleri ve havaalanı genişlemeleri olmamalı. Temelde, dünya, fosil yakıtların yayılmasını tedbire muahedesi üzerinde mutabakata varabilir.

– Var olan kömür santralleri, rüzgâr santralleri üzere yenilenebilir güç kaynakları ile hızlı halde değiştirilebilir.

– Binaların güç verimliliğinde büyük iyileştirmeler yapılabilir.

– Binalarda doğal gaz kullanması ortadan kaldırılabilir; bunun yerine elektrikle çalışan ısıtma ve pişirme sistemleri yerleştirilebilir.

– Kara nakliyeciliği, elektrikli (arabalar, kamyonlar, otobüsler, trenler gibi) araçlara ve şahsî otomobillerden bisikletlere, yürüyüşe ve toplu taşımaya geçilerek karbondan arındırılabilir.

Bunların tamamını on yıl ortasında başarmak teknik olarak mümkün. Buna rağmen, temelde politik olan büyük maniler mevcut.

niye BU KADAR GECİKTİ?

Fosil yakıt şirketleri, kâr oranlarını tehdit eden aksiyonları önlemek için uğraşa devam ediyor ve hükümetlerin mevzuatı zayıflatmaları ve kendilerine sunulan sübvansiyonları müdafaası maksadıyla lobi faaliyetlerini sürdürüyor. Gerçekleşen son G20 doruğunda olduğu üzere bir dizi forumda aksiyona geçişi yavaşlatmak için Avustralya, Polonya, Rusya ve Suudi Arabistan üzere kâfi sayıda ülkede ve bunlarla çelişen çıkarlara sahip olan Kanada, Hollanda, ABD ve Norveç’te kâfi takviyesi buluyorlar. Fosil yakıt sanayisinin gücü, İngiltere’nin Kuzey Denizi petrol ve doğalgazına verdiği daima takviyede görüldüğü üzere, bakılırsace kuvvetli iklim siyasetleri uygulayan ülkelerde bile çeşitli uyuşmazlıklar doğuruyor.

Emisyonlardaki global eşitsizlikler de ele alınması gereken önemli bir bahis olmayı sürdürüyor. Gelişmekte olan ülkelerde emisyonların süratle arttığına şahit oluyoruz; buna rağmen, birçok endüstrileşmiş ülkede istikrarlı ya da yavaşça formda azalan emisyonlar kelam konusu. Global çapta emisyonları doruğa çıkarmak, ABD, İngiltere ve Almanya’da global ortalamadan epeyce daha süratli halde düşüşler yaratmakla bir arada, Çin ve öbür ülkelerde emisyon artışını engellemek manasına geliyor. Bu işin siyaseti hassas ve karmaşık.

Ardından, bu hızlı değişimin nasıl finanse edileceği sorusu var. Bu ise, yenilenebilir güç yatırımlarını alana sürmeyi, güç verimliliği ve elektrik gücüne geçiş için binaların büyük oranda yenilenmesini ve elektrikli araç altyapısının inşasını hızlandırmayı gerektiriyor. bununla birlikte, gelişmekte olan ülkelerde bu cins geçişlerin yapılabilmesi için global çapta büyük bir finansman faaliyeti de gerektiriyor. Pekala lakin bu para nasıl harekete geçirilmeli?

Geride kalan kırk yıllık devirde neoliberal ortak akıl, özel finansmanı destekledi. Ne var ki, bu çabayı hür piyasanın ellerine bırakmak kâfi olmayacak. Fosil yakıtlar, yenilenebilir gücün maliyet-rekabet gücüne rağmen, yenilenebilir güç yatırımlarından daha kârlı. Düşük karbonlu kesimlerde gereğince yatırım sağlayabilmek için kamu maliyesi kavramlarını bir daha canlandırmak gerekebilir. Farklı ülkelerde yeni yeşil mutabakatların ortaya çıkmasında bu eğilime gerçek bir ölçü yönelme olsa bile, bu istikamette epey daha büyük bir baskıya gereksinim var.

Ve natürel ki, dünyanın geri kalan kısmı öbür krizlere takılıp kalıyor. Bunlardan en bariz olanı, birden fazla ülkede iklim aksiyonuna ziyan veren, yeni siyaset ilanlarını geciktiren, hem salgın birebir vakitte iktisat alanlarında güzelleşmeye odaklanmamızı gerektiren Covid-19 krizi. Covid-19’la başa çıkabilmek için gereken yatırım seviyesi kimi fırsatlar sundu lakin şu ana dek görülen ispatlar, dünya iktisadının yüksek karbonlu büyümeye yanlışsız geri döndüğünü gösteriyor. Öte yandan, Covid-19, siyasi başkanlar üstündeki iklim değişikliği konusunda bir şeyler yapma baskısını azalttı. Global çapta karantinaların yürürlüğe girmesinden hemilk evvel ortaya çıkan protesto hareketlerini (okul grevleri, ‘Yok Oluş İsyanı’…) örgütlemek fazlaca güç olmuştu.

COP26’NIN KIYMETİ

IPCC’nin yayınladığı rapor, Kasım 2021’de Glasgow’da gerçekleştirilecek olan ve ‘COP26’ ismiyle bilinen Birleşmiş Milletler iklim müzakerelerinde dünya başkanlarının tartışmalarında bilgilendirme emeliyle kullanılacak. tıpkı vakitte, emisyonları aşağı hakikat bir gidişata oturtmayı engelleyen biroldukca şey varken, dünya bu iki haftalık görüşmeden ne umut edebilir?

Bir ekip şeyler yapılabileceği aşikâr. Bu, daha varlıklı ülkelerin, büyük kısmını kendi yarattıkları bir krizin yükünü taşımaya mecbur bıraktıkları fakirlerin kayıplarını nasıl telafi etmeleri gerektiği sıkıntısı üzere, global eşitsizlikleri ele almak için kilit bir nokta. Bunun üzere sıkıntılar, 1991 yılında müzakerelerin başlamasından beridir BM iklim sürecini engellemeye devam ediyor. Ulusal hükümetlerin, Paris Anlaşması’nda önerilen global sıcaklık hududunun genel gayesine ulaşmak için ‘ulusal bağlamda belirlenen katkılar’ diye bilinen yeni taahhütler sunması gereken yere geldik.

Bu taahhütlerin bir kısmı hâlihazırda yayınlanmış durumda lakin global aksiyonu değerli ölçüde güçlendirdiklerine ait işaretler olumlu değil. ABD Lideri Joe Biden’ın nisan ayında düzenlediği doruğa rağmen, şu ana dek dünyaya öncülük eden devletlerin 2015 yılında Paris Anlaşması’nın önünü açan bir hareketlenme yaratarak birbirlerini taahhütlerini geliştirmeye ikna etmelerinin bir manası yok.

Öbür yandan, COP26’nın kendisinden epey şey beklemek, emisyonların tepeye çıkmasına ve azalmasına niye olan kritik hareket alanlarını gözden kaçırmamıza yol açar. Paris Anlaşması’nda sorumlu olanlar ulusal hükümetlerdir. Ve hareketin önünü tıkayan çekişmelerin büyük kısmı ülkeler içinde yaşanır.

Bu basamakta, beşerler, fosil yakıt şirketlerinin tesirinden daha fazla tesir yaratmak, karbonsuzlaşmayı finanse etmek ve Covid-19’dan daha sonraki ekonomik güzelleşmeyi düşük karbonlu bir geleceğe yönlendirmek doğrultusunda dikkatlerinin büyük kısmını yeni yollar bulmaya odaklamak zorunda.


Yazının yepyenisi The Conversation sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
 
Üst