IşıkHaber
New member
Abubakarr Jalloh
Global salgının başladığı günlerden itibaren, Covid-19, beyaz olmayan topluluklarda genel nüfusa kıyasla epeyce daha yüksek bir hasara yol açtı; bu durum, ABD’de uzun vakitten beridir sıhhat alanında sürmekte olan eşitsizlik problemini halk sıhhati yetkililerinin ve genel halkın ilgi alanına taşıdı.
Hispanik kökenli olmayan beyaz beşerler toplam nüfusun yüzde 60’ını teşkil etse de ABD’deki ırksal ve etnik azınlıklar, Covid-19 hadiselerinde beyazlara kıyasla büyük oranda daha yüksek bir riskle yüz yüze olmalarının yanı sıra, hastaneye yatışlar ve Covid-19’dan vefatlar bağlamında da daha büyük bir kayıp yaşıyor. Hâl bu biçimdeyken, hekimler, sıhhat araştırmacıları, halk sıhhati yetkilileri, siyaset yapıcılar ve hak savunucuları içinde, beyaz olmayan topluluklar içinde bu eşitsiz bedel yol açan yol açan sıhhat alanındaki toplumsal belirleyicilerin nasıl ele alınacağıyla ilgili hararetli bir tartışma devam ediyor.
Çok kültürlü sıhhat ve sıhhat eşitsizlikleri alanında uzmanlığa sahip global bir halk sıhhati profesörüyüm. Eğitimim ve araştırmalarım, sıhhatin toplumsal belirleyicileri üzerinde ağırlaşıyor: Yani sıhhati ve ömür kalitesini etkileyen siyaset katmanları, ekonomik etkenler ve toplumsal yapılar ile bunların karmaşık etkileşim biçimleri. Bunun yanı sıra, bulaşıcı hastalıkların sosyokültürel bağlamı da dahil olmak üzere, halk sıhhati temelinde toplumsal adalet sıkıntısını inceliyorum.
Salgın müddetince, Amerikan ve Alaska yerlilerinin yanı sıra Hispanikler ve Latinler, beyaz insanların Covid-19 niçinli vefat riskinin iki katından fazlasına maruz kaldılar ve siyahlar da neredeyse iki kat risk altındaydı.
Yapılan araştırmalar, global salgının beyaz olmayan topluluklara ödettiği eşitsiz bedelin uzun vakitten beridir sürmekte olan sıhhat eşitsizliklerinden, yani toplumdaki sıhhat ve refah dağılımında yaşanan adaletsizlik ya da haksızlıklardan kaynaklandığını ortaya koyuyor. Halk sıhhati uzmanları ve eksperleri, oluşan sıhhat boşluklarını “sağlık eşitsizlikleri” diye isimlendiriyorlar: Bu terim, çeşitli insan toplulukları içinde görülen hastalık, faydalanma, mevt ve öbür sıhhat meseleleri bağlamında mevcut olan eşitsiz farklılıkları işaret ediyor.
Dünya Sıhhat Örgütü, sıhhat eşitsizliklerini, ‘sağlık durumundaki farklılıklar ya da sıhhat kaynaklarının muhakkak insan toplulukları içindeki farklı dağılımı’ diye tanımlar. Farklılıklar sıklıkla insanların doğduğu, büyüdüğü, yaşadığı ve çalıştığı çeşitli toplumsal şartlardan kaynaklanır. ABD’deki sıhhat eşitsizliklerinin temel itici güçleri yapısal eşitsizliklerdir. Bunlar içinde yoksulluk, işsizlik, sıhhat sigortası eksikliği ve sıhhat hizmetlerinin fiyatını karşılayamamakla bir arada sağlıklı besine ve âlâ eğitime erişimin yanında toplu taşıma yer alır.
Bu cins sıkıntılar ırk ve etnik kökenin sonlarını aşabilir. birebir vakitte, genel bağlamda beyaz olmayan beşerler, ABD Sayım Bürosu’nun Avrupa, Ortadoğu ya da Kuzey Afrika kökenli diyerek tanımladığı Hispanik olmayan beyaz Amerikalılardan daha büyük bir sıhhat riski altındalar.
Örnek olarak, siyah Amerikalıların hipertansiyon ve kalp yetmezliği meseleleri yaşama ihtimali, beyazlara oranla iki kattır. Hastalık Denetim ve Tedbire Merkezleri’nden (CDC) elde edilen datalara bakılırsa, siyah Amerikalılardaki diyabet oranı yüzde 13 ve obezite oranı yüzde 38.3 iken, ABD’deki Hispanik olmayan beyaz beşerler için bu oranlar sırasıyla yüzde 8 ve yüzde 30 seviyesinde.
Bilim insanları 2021 yılında gerçekleştirdikleri bir araştırmada, ilçe seviyesinde sıhhatin toplumsal belirleyicilerinin Covid-19’un sonuçları üstündeki tesirini anlamak istediler. Siyah sakinlerin daha büyük bir nüfusa sahip olduğu ilçelerde genel vefat oranlarının daha yüksek olduğunu gördüler. Ayrıyeten, zayıf kiloyla doğum görülen, sigortasız yetişkinlerin bulunduğu ya da internetten yoksun olan haneler de dahil olmak üzere, daha yüksek bir sıhhat ve toplumsal eşitsizlik oranları yaşıyorlardı.
CDC’nin aktardığı kadarıyla, 2020 yılındaki hayat beklentisi etnik yahut ırksal kümelerin büyük kısmında azaldı. Yanı sıra, beyaz Amerikalıların genelinde görülen düşüş 1,5 yılken, siyah Amerikalıların hayat beklentisi 2,9 yıl azaldı. Hispanik ve Latin kökenli insanlardaki hayat beklentisi ise 3 yıl azaldı.
Şaşırtan olmayan bir biçimde, sıhhat eşitsizlikleri beyaz olmayan göçmenleri olumsuz etkiliyor. Geçtiğimiz dört yıl boyunca Hispanikler, siyah Afrikalılar, Birmanyalılar ve öteki azınlık mültecileri ve Iowa Göçmen Eğitim Programı’na katılan göçmenler bazında yaptığım araştırmalar, maruz kaldıkları sıhhat eşitsizliklerinin büyük ölçüde yoksulluk, işsizlik ve sıhhat hizmetlerine erişim eksikliğinden kaynaklandığını açığa çıkardı.
SIHHATTE EŞİTLİK TÜM AMERİKALILARA YARDIM EDEBİLİR
ABD nüfusu son on yılda ırksal ve etnik açıdan daha çeşitli bir hale geldi. bir epeyce nüfusbilimci, 2045 yılına dek ABD’de yaşayan insanların büyük kısmının beyaz olmayan insanlardan oluşacağını öngörüyor. Hâlihazırda, birfazlaca eyalette 18 yaşın altındaki nüfus içerisinde beyaz olmayan çocuklar çoğunluğu teşkil ediyor.
Öte yandan, bu eğilimler, sıhhat alanındaki eşitsizliklerin kendi kendine düzeleceği manasına gelmiyor. Geliştirilecek tahliller, eğitim, istihdam, gelir, barınma, ulaşım, besin ve sıhhat hizmetleri de dahil olmak üzere, toplumun tüm kısımlarındaki eşitsizliklerin ana sebepleriyle ilgilenmeyi gerektiriyor.
Araştırmalar, sıhhatin toplumsal belirleyicilerini dinamik bir biçimde ele almanın, eşitlik odaklı bir yaklaşıma gereksinim duyacağını gösteriyor. Bu yaklaşım, yalnızca eşit kaynak ve fırsatlar sunulmasını değil, dezavantajlı topluluklar bazında eşit sıhhat neticelerina ulaşmak doğrultusunda kâfi kaynağın sağlanmasını da gerektirecek. Fiiliyatta bu, dezavantajlı mahallelere sağlıklı yiyecek seçenekleri sunan marketler açılmasını sağlamak ya da park ve oyun alanlarını uygunlaştırmak üzere görünebilir; bu sayede mahalle sakinleri bedensel aktiviteler yapmak, oyun oynamak ve açık havada vakit geçirmek için daha sağlıklı fırsatlara sahip olurlar.
Muhtemelen siyaset yapıcılar bu yaklaşımı benimsemeye başlamış olabilirler. örneğin, Virginia’daki Roanoke kenti yakın devirde bir eşitlik ve güçlendirme istişare konseyi oluşturdu. Bu şuranın nazaranvleri içinde, eşitsizlikleri teşvik etmeleri niçiniyle değiştirilmesi ya da ortadan kaldırılması gereken ögelerle ilgili olarak belediye meclisine tavsiye sunmak gayesiyle yürürlükteki bütün kent siyasetlerini, yönetmeliklerini ve düzenlemelerini gözden geçirmek yer alıyor.
Biroldukça delil, makul insan kümelerinin önündeki pürüzleri ortadan kaldırmanın yalnızca taşıdıkları potansiyeli sonuna dek yaşamalarını sağlamakla kalmayıp, beraberinde sağlıklı bir toplum için sıhhatte eşitliğin gerekli olduğunu gözler önüne seriyor. Şu an ABD’deki bebek vefat oranı 1.000 canlı doğumda ortalama 5.8 seviyesinde; bu oran varlıklı ülkelerde görülenden iki puan daha yüksek. Dünyanın en gelişmiş ülkeleri içinde olan ABD, ömür beklentisinde 33. sırada yer alıyor.
Araştırmalar, bu sayıların büyük ölçüde ilgi gösterilmeyen sıhhat eşitsizliklerinden kaynaklandığını ortaya koyuyor. Global salgının en nihayetinde sıhhatte eşitliği ve adaleti sağlayacak kadar büyük değişimlere yol açan bir sıhhat krizi olup olmayacağını ise vakit gösterecek.
Yazının özgünü The Conversation sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Global salgının başladığı günlerden itibaren, Covid-19, beyaz olmayan topluluklarda genel nüfusa kıyasla epeyce daha yüksek bir hasara yol açtı; bu durum, ABD’de uzun vakitten beridir sıhhat alanında sürmekte olan eşitsizlik problemini halk sıhhati yetkililerinin ve genel halkın ilgi alanına taşıdı.
Hispanik kökenli olmayan beyaz beşerler toplam nüfusun yüzde 60’ını teşkil etse de ABD’deki ırksal ve etnik azınlıklar, Covid-19 hadiselerinde beyazlara kıyasla büyük oranda daha yüksek bir riskle yüz yüze olmalarının yanı sıra, hastaneye yatışlar ve Covid-19’dan vefatlar bağlamında da daha büyük bir kayıp yaşıyor. Hâl bu biçimdeyken, hekimler, sıhhat araştırmacıları, halk sıhhati yetkilileri, siyaset yapıcılar ve hak savunucuları içinde, beyaz olmayan topluluklar içinde bu eşitsiz bedel yol açan yol açan sıhhat alanındaki toplumsal belirleyicilerin nasıl ele alınacağıyla ilgili hararetli bir tartışma devam ediyor.
Çok kültürlü sıhhat ve sıhhat eşitsizlikleri alanında uzmanlığa sahip global bir halk sıhhati profesörüyüm. Eğitimim ve araştırmalarım, sıhhatin toplumsal belirleyicileri üzerinde ağırlaşıyor: Yani sıhhati ve ömür kalitesini etkileyen siyaset katmanları, ekonomik etkenler ve toplumsal yapılar ile bunların karmaşık etkileşim biçimleri. Bunun yanı sıra, bulaşıcı hastalıkların sosyokültürel bağlamı da dahil olmak üzere, halk sıhhati temelinde toplumsal adalet sıkıntısını inceliyorum.
Salgın müddetince, Amerikan ve Alaska yerlilerinin yanı sıra Hispanikler ve Latinler, beyaz insanların Covid-19 niçinli vefat riskinin iki katından fazlasına maruz kaldılar ve siyahlar da neredeyse iki kat risk altındaydı.
Yapılan araştırmalar, global salgının beyaz olmayan topluluklara ödettiği eşitsiz bedelin uzun vakitten beridir sürmekte olan sıhhat eşitsizliklerinden, yani toplumdaki sıhhat ve refah dağılımında yaşanan adaletsizlik ya da haksızlıklardan kaynaklandığını ortaya koyuyor. Halk sıhhati uzmanları ve eksperleri, oluşan sıhhat boşluklarını “sağlık eşitsizlikleri” diye isimlendiriyorlar: Bu terim, çeşitli insan toplulukları içinde görülen hastalık, faydalanma, mevt ve öbür sıhhat meseleleri bağlamında mevcut olan eşitsiz farklılıkları işaret ediyor.
Dünya Sıhhat Örgütü, sıhhat eşitsizliklerini, ‘sağlık durumundaki farklılıklar ya da sıhhat kaynaklarının muhakkak insan toplulukları içindeki farklı dağılımı’ diye tanımlar. Farklılıklar sıklıkla insanların doğduğu, büyüdüğü, yaşadığı ve çalıştığı çeşitli toplumsal şartlardan kaynaklanır. ABD’deki sıhhat eşitsizliklerinin temel itici güçleri yapısal eşitsizliklerdir. Bunlar içinde yoksulluk, işsizlik, sıhhat sigortası eksikliği ve sıhhat hizmetlerinin fiyatını karşılayamamakla bir arada sağlıklı besine ve âlâ eğitime erişimin yanında toplu taşıma yer alır.
Bu cins sıkıntılar ırk ve etnik kökenin sonlarını aşabilir. birebir vakitte, genel bağlamda beyaz olmayan beşerler, ABD Sayım Bürosu’nun Avrupa, Ortadoğu ya da Kuzey Afrika kökenli diyerek tanımladığı Hispanik olmayan beyaz Amerikalılardan daha büyük bir sıhhat riski altındalar.
Örnek olarak, siyah Amerikalıların hipertansiyon ve kalp yetmezliği meseleleri yaşama ihtimali, beyazlara oranla iki kattır. Hastalık Denetim ve Tedbire Merkezleri’nden (CDC) elde edilen datalara bakılırsa, siyah Amerikalılardaki diyabet oranı yüzde 13 ve obezite oranı yüzde 38.3 iken, ABD’deki Hispanik olmayan beyaz beşerler için bu oranlar sırasıyla yüzde 8 ve yüzde 30 seviyesinde.
Bilim insanları 2021 yılında gerçekleştirdikleri bir araştırmada, ilçe seviyesinde sıhhatin toplumsal belirleyicilerinin Covid-19’un sonuçları üstündeki tesirini anlamak istediler. Siyah sakinlerin daha büyük bir nüfusa sahip olduğu ilçelerde genel vefat oranlarının daha yüksek olduğunu gördüler. Ayrıyeten, zayıf kiloyla doğum görülen, sigortasız yetişkinlerin bulunduğu ya da internetten yoksun olan haneler de dahil olmak üzere, daha yüksek bir sıhhat ve toplumsal eşitsizlik oranları yaşıyorlardı.
CDC’nin aktardığı kadarıyla, 2020 yılındaki hayat beklentisi etnik yahut ırksal kümelerin büyük kısmında azaldı. Yanı sıra, beyaz Amerikalıların genelinde görülen düşüş 1,5 yılken, siyah Amerikalıların hayat beklentisi 2,9 yıl azaldı. Hispanik ve Latin kökenli insanlardaki hayat beklentisi ise 3 yıl azaldı.
Şaşırtan olmayan bir biçimde, sıhhat eşitsizlikleri beyaz olmayan göçmenleri olumsuz etkiliyor. Geçtiğimiz dört yıl boyunca Hispanikler, siyah Afrikalılar, Birmanyalılar ve öteki azınlık mültecileri ve Iowa Göçmen Eğitim Programı’na katılan göçmenler bazında yaptığım araştırmalar, maruz kaldıkları sıhhat eşitsizliklerinin büyük ölçüde yoksulluk, işsizlik ve sıhhat hizmetlerine erişim eksikliğinden kaynaklandığını açığa çıkardı.
SIHHATTE EŞİTLİK TÜM AMERİKALILARA YARDIM EDEBİLİR
ABD nüfusu son on yılda ırksal ve etnik açıdan daha çeşitli bir hale geldi. bir epeyce nüfusbilimci, 2045 yılına dek ABD’de yaşayan insanların büyük kısmının beyaz olmayan insanlardan oluşacağını öngörüyor. Hâlihazırda, birfazlaca eyalette 18 yaşın altındaki nüfus içerisinde beyaz olmayan çocuklar çoğunluğu teşkil ediyor.
Öte yandan, bu eğilimler, sıhhat alanındaki eşitsizliklerin kendi kendine düzeleceği manasına gelmiyor. Geliştirilecek tahliller, eğitim, istihdam, gelir, barınma, ulaşım, besin ve sıhhat hizmetleri de dahil olmak üzere, toplumun tüm kısımlarındaki eşitsizliklerin ana sebepleriyle ilgilenmeyi gerektiriyor.
Araştırmalar, sıhhatin toplumsal belirleyicilerini dinamik bir biçimde ele almanın, eşitlik odaklı bir yaklaşıma gereksinim duyacağını gösteriyor. Bu yaklaşım, yalnızca eşit kaynak ve fırsatlar sunulmasını değil, dezavantajlı topluluklar bazında eşit sıhhat neticelerina ulaşmak doğrultusunda kâfi kaynağın sağlanmasını da gerektirecek. Fiiliyatta bu, dezavantajlı mahallelere sağlıklı yiyecek seçenekleri sunan marketler açılmasını sağlamak ya da park ve oyun alanlarını uygunlaştırmak üzere görünebilir; bu sayede mahalle sakinleri bedensel aktiviteler yapmak, oyun oynamak ve açık havada vakit geçirmek için daha sağlıklı fırsatlara sahip olurlar.
Muhtemelen siyaset yapıcılar bu yaklaşımı benimsemeye başlamış olabilirler. örneğin, Virginia’daki Roanoke kenti yakın devirde bir eşitlik ve güçlendirme istişare konseyi oluşturdu. Bu şuranın nazaranvleri içinde, eşitsizlikleri teşvik etmeleri niçiniyle değiştirilmesi ya da ortadan kaldırılması gereken ögelerle ilgili olarak belediye meclisine tavsiye sunmak gayesiyle yürürlükteki bütün kent siyasetlerini, yönetmeliklerini ve düzenlemelerini gözden geçirmek yer alıyor.
Biroldukça delil, makul insan kümelerinin önündeki pürüzleri ortadan kaldırmanın yalnızca taşıdıkları potansiyeli sonuna dek yaşamalarını sağlamakla kalmayıp, beraberinde sağlıklı bir toplum için sıhhatte eşitliğin gerekli olduğunu gözler önüne seriyor. Şu an ABD’deki bebek vefat oranı 1.000 canlı doğumda ortalama 5.8 seviyesinde; bu oran varlıklı ülkelerde görülenden iki puan daha yüksek. Dünyanın en gelişmiş ülkeleri içinde olan ABD, ömür beklentisinde 33. sırada yer alıyor.
Araştırmalar, bu sayıların büyük ölçüde ilgi gösterilmeyen sıhhat eşitsizliklerinden kaynaklandığını ortaya koyuyor. Global salgının en nihayetinde sıhhatte eşitliği ve adaleti sağlayacak kadar büyük değişimlere yol açan bir sıhhat krizi olup olmayacağını ise vakit gösterecek.
Yazının özgünü The Conversation sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)