JoKeR
Active member
FAZİLET DÖNMEZ
Çağdaş Türk edebiyatının ortaya çıkışının gazetecilik faaliyetlerinin yaygınlaşması ile gerçekleştiği kabul edilse de asıl estetik kırılmalar ve muhteva dönüşümü 1896-1901 yıllarını kapsayan Servet-i Fünun devrinde yaşanır. Bilhassa şiir alanında gerçekleşen bu bariz farklılık, edebiyatın bir lisan ve biçim sorunu olduğunu öne sürerken çağdaşlaşma faaliyetlerinin estetik bağlamda edebiyata nasıl yansıdığını gösterir. bu vakitte her ne kadar şiir merkezli bir estetik öncelense de 19. yüzyılda doğan Türk romanı bu senelerda süratle uzman örneklerine ulaşır. Edebiyat tarihleri, Türk edebiyatının devirlerini sıklıkla sosyal/siyasal şartları veyahut müellifleri merkeze alarak belirlediğinden cinsler ya da eserler bazında tasnif gerçekleşmemekte, ana akımı oluşturan metinlerle muhakkak aralıklar üzerinden genellemeye gidilmektedir. Servet-i Fünun devranı Türk romanı tasnifinin de bu biçimde bir genellemeyle ortaya çıktığı söylenebilir. Kelam konusu sorunun bir epeyce yapıtın vadeli yayınlarda kalması ve eski harfli yapıtların Latin harflerine aktarılmamasından kaynaklandığı ileri sürülebilir. Bugün 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında vadeli yayınlarda çoğunlukla yer almış, bir hayli eser neşretmiş onlarca isim birtakım edebiyat tarihlerinde yer alamazken hiç görülmeyen, bilinmeyen eserler de bahsi geçen genellemeler içinde kaybolmaktadır. Kelam konusu sıkıntılardan ötürü Servet-i Fünun bölümü Türk romanı bağlamında okunamayan, tartışılamayan ve Halid Ziya, Mehmed Rauf üzere isimlerin yapıtları çerçevesinde genellemeye maruz kalan romanlardan biri de Hüseyin Cahit Yalçın tarafınca kaleme alınan Hayal İçinde’dir.
“DİKKATE OKUNMASI GEREKEN ESER”
Servet-i Fünun’da tefrika edildikten daha sonra 1901’de Alem Matbaası tarafınca basılan eser, Yalçın’ın ikinci romanıdır. Daha fazlaca siyasi tartışma ve polemikleriyle Türk niyet tarihinde ön plana çıkan Hüseyin Cahit Yalçın, Servet-i Fünun estetiğini benimseyen bir müellif olarak birinci romanı Nadide’den daha sonra Hayat-ı Muhayyel isimli öykü kitabını ve Hayal İçinde isimli romanını kaleme alır. Muharrir, Meşrutiyet’ten daha sonra ise Hayat-ı Hakikiye Sahneleri’ni yayımlar. Yalçın’ın yapıtlarının kronolojik sıralaması ve isimleri dikkate alındığında bunların hayalden gerçeğe hakikat bir seyirde ilerlediğini söylemek mümkündür. Hayal İçinde, isminden her ne kadar hakikat karşısında bir hal takınıldığı izlenimini uyandırsa da Yalçın’ın hayalden hakikate seyreden kurmacaları içinde bir kesişim noktasını temsil eder. Ömer Seyfettin’in “Hayal İçinde üzere kusursuz ve doğal bir yapıtımız daha yoktur. Orada İstanbul’un akim gençliği ne hoş tasvir olunmuştur. Hayal ortasında geçen intizamsız, programsız, gayesiz bir gençliğin neticesizliğini, bu neticesizlik ortasında neticesizliği bu kadar bedi ve gerçek bir surette hiç bir kalem gösteremez. Tetkik ediniz. yine dikkatle okuyunuz.” kelamlarıyla övgüye bedel gördüğü eser, birinci sefer Gökhan Tunç tarafınca Latin harflerine aktarılmış, Funda Keskin Ünlü ve B. Oğuzhan Uluyüz tarafınca hazırlanan bağlamsal sözlükle bugünün Türkçesine uyumlu hale getirilmiştir.
TARİHÎ VE KÜLTÜREL BİR DOKÜMAN
Romanda 17 yaşındaki idealist lakin deneyimsiz idadi öğrencisi Nezih’in başından geçen tek taraflı romantik bir aşk macerası anlatılır. İsmini Alis zannettiği İzamoro’ya âşık olan Nezih, Fransız tiyatrosunda artist zannettiği Diyapulaların peşinden sürüklenir. Gençliğinden ve tecrübesizliğinden dolayı bir hayali yaşayan Nezih, İzamoro ve başka iki kız kardeşinin amcalarının sayesinde yaşadıklarını ve varlıklı koca bulmak için piyasa yaptıklarını öğrenerek hakikate ulaşır. Konusu son derece sade olan romanda okur, Nezih’le bir arada İstanbul’un caddelerini, sokaklarını gezer; Saraçhanebaşı, Zanni Eczanesi, Fotoğrafçı Sebah, Beyazıd, Kuruçeşme, Unkapanı Köprüsü, Erenköy, Haydar Paşa Deniz Hamamı, Taksim Cakomi Caddesi, Cakomi Oteli, Lüksemburg, Löbon Pastanesi, Aya Hristos, Aya Yorgi, Yaldızlı Köşk, Con Paşa Köşkü, Otel Dezetranje üzere devrin gündelik ömür külçeşidini yansıtan yerleri izler; romanın yazıldığı tarihin kültürel atmosferi de İstanbul’a gelen operetler, operalar, tiyatroda oynanan oyunlar, okunan gazeteler, Tepebaşındaki cümbüş ortamı üzerinden bugüne taşınır. Bu sayede roman, Otomobil Sevdası’ndakine benzeri bir aşk anlatısı olmaktan çıkarak tarihi ve kültürel bir evrak olma niteliği kazanır. Ayrıyeten romanda kurulan hayal-hakikat zıtlığının yanı sıra zenginlik-fakirlik, şehir-taşra, yerlilik-azınlık, aşk-para üzere toplumsal açılıma sahip çatışmalar da gündeme getirilir. Başka taraftan romandaki tasvirler olay akışı ve hareketlerle bütünlüklü olarak verilir. Bu sayede Hayal İçinde, Servet-i Fünun romanları bağlamında kelam edilen toplumsal hayattan ve yaşamsal sahiden uzak kalma tenkitlerini haksız çıkaracak bir örnek olarak kıymetlendirilebilir. Gökhan Tunç, romanı yayına hazırlarken eklediği notlandırmalarla bu durumu daha da besbelli hale getirir. Büyük bir dikkatle hazırlanan notlarda okul, lokanta, hamam, vapur, köşk, sokak, cadde, mağaza, otel üzere yerler; kıyafet, meslek kümeleri, para üniteleri, içkiler üzere periyodun gündelik hayat külçeşidini yansıtan ayrıntılar aktarılır. Ayrıyeten birtakım yerlerin görselleri de romanın sonuna eklenerek Hayal İçinde’nin yaşamsal gerçeklikle ne derece örtüştüğü ortaya konulmaya çalışılır.
İHMAL EDİLMİŞ BİR ROMAN
Mai ve Siyah’takine emsal bir biçimde hayalin konforundan hakikatin zorluğuna katlanmak zorunda kalan Nezih’in bir yıllık olay vakti içerisinde romantizmden determinizme sürüklenişini bahis edinen Hayal İçinde, yazıldığı devri yansıtan, bu sayede toplumsal ve kültürel gerçekliği bugünlere taşıyan lakin Latin harflerine transferi gerçekleşmediğinden hakkı teslim edilemeyen ihmal edilmiş bir romandır. Denilebilir ki ana akım tarafınca kabul görmüş eski harfli yapıtların yine tekrar yayına hazırlanmasının yerine Hayal İçinde üzere değerli olup da detayda kalmış yapıtların bugüne kazandırılmasının edebiyat tarihçiliği bakımından büyük ehemmiyet arz ettiği aşikârdır.
Çağdaş Türk edebiyatının ortaya çıkışının gazetecilik faaliyetlerinin yaygınlaşması ile gerçekleştiği kabul edilse de asıl estetik kırılmalar ve muhteva dönüşümü 1896-1901 yıllarını kapsayan Servet-i Fünun devrinde yaşanır. Bilhassa şiir alanında gerçekleşen bu bariz farklılık, edebiyatın bir lisan ve biçim sorunu olduğunu öne sürerken çağdaşlaşma faaliyetlerinin estetik bağlamda edebiyata nasıl yansıdığını gösterir. bu vakitte her ne kadar şiir merkezli bir estetik öncelense de 19. yüzyılda doğan Türk romanı bu senelerda süratle uzman örneklerine ulaşır. Edebiyat tarihleri, Türk edebiyatının devirlerini sıklıkla sosyal/siyasal şartları veyahut müellifleri merkeze alarak belirlediğinden cinsler ya da eserler bazında tasnif gerçekleşmemekte, ana akımı oluşturan metinlerle muhakkak aralıklar üzerinden genellemeye gidilmektedir. Servet-i Fünun devranı Türk romanı tasnifinin de bu biçimde bir genellemeyle ortaya çıktığı söylenebilir. Kelam konusu sorunun bir epeyce yapıtın vadeli yayınlarda kalması ve eski harfli yapıtların Latin harflerine aktarılmamasından kaynaklandığı ileri sürülebilir. Bugün 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında vadeli yayınlarda çoğunlukla yer almış, bir hayli eser neşretmiş onlarca isim birtakım edebiyat tarihlerinde yer alamazken hiç görülmeyen, bilinmeyen eserler de bahsi geçen genellemeler içinde kaybolmaktadır. Kelam konusu sıkıntılardan ötürü Servet-i Fünun bölümü Türk romanı bağlamında okunamayan, tartışılamayan ve Halid Ziya, Mehmed Rauf üzere isimlerin yapıtları çerçevesinde genellemeye maruz kalan romanlardan biri de Hüseyin Cahit Yalçın tarafınca kaleme alınan Hayal İçinde’dir.
“DİKKATE OKUNMASI GEREKEN ESER”
Servet-i Fünun’da tefrika edildikten daha sonra 1901’de Alem Matbaası tarafınca basılan eser, Yalçın’ın ikinci romanıdır. Daha fazlaca siyasi tartışma ve polemikleriyle Türk niyet tarihinde ön plana çıkan Hüseyin Cahit Yalçın, Servet-i Fünun estetiğini benimseyen bir müellif olarak birinci romanı Nadide’den daha sonra Hayat-ı Muhayyel isimli öykü kitabını ve Hayal İçinde isimli romanını kaleme alır. Muharrir, Meşrutiyet’ten daha sonra ise Hayat-ı Hakikiye Sahneleri’ni yayımlar. Yalçın’ın yapıtlarının kronolojik sıralaması ve isimleri dikkate alındığında bunların hayalden gerçeğe hakikat bir seyirde ilerlediğini söylemek mümkündür. Hayal İçinde, isminden her ne kadar hakikat karşısında bir hal takınıldığı izlenimini uyandırsa da Yalçın’ın hayalden hakikate seyreden kurmacaları içinde bir kesişim noktasını temsil eder. Ömer Seyfettin’in “Hayal İçinde üzere kusursuz ve doğal bir yapıtımız daha yoktur. Orada İstanbul’un akim gençliği ne hoş tasvir olunmuştur. Hayal ortasında geçen intizamsız, programsız, gayesiz bir gençliğin neticesizliğini, bu neticesizlik ortasında neticesizliği bu kadar bedi ve gerçek bir surette hiç bir kalem gösteremez. Tetkik ediniz. yine dikkatle okuyunuz.” kelamlarıyla övgüye bedel gördüğü eser, birinci sefer Gökhan Tunç tarafınca Latin harflerine aktarılmış, Funda Keskin Ünlü ve B. Oğuzhan Uluyüz tarafınca hazırlanan bağlamsal sözlükle bugünün Türkçesine uyumlu hale getirilmiştir.
TARİHÎ VE KÜLTÜREL BİR DOKÜMAN
Romanda 17 yaşındaki idealist lakin deneyimsiz idadi öğrencisi Nezih’in başından geçen tek taraflı romantik bir aşk macerası anlatılır. İsmini Alis zannettiği İzamoro’ya âşık olan Nezih, Fransız tiyatrosunda artist zannettiği Diyapulaların peşinden sürüklenir. Gençliğinden ve tecrübesizliğinden dolayı bir hayali yaşayan Nezih, İzamoro ve başka iki kız kardeşinin amcalarının sayesinde yaşadıklarını ve varlıklı koca bulmak için piyasa yaptıklarını öğrenerek hakikate ulaşır. Konusu son derece sade olan romanda okur, Nezih’le bir arada İstanbul’un caddelerini, sokaklarını gezer; Saraçhanebaşı, Zanni Eczanesi, Fotoğrafçı Sebah, Beyazıd, Kuruçeşme, Unkapanı Köprüsü, Erenköy, Haydar Paşa Deniz Hamamı, Taksim Cakomi Caddesi, Cakomi Oteli, Lüksemburg, Löbon Pastanesi, Aya Hristos, Aya Yorgi, Yaldızlı Köşk, Con Paşa Köşkü, Otel Dezetranje üzere devrin gündelik ömür külçeşidini yansıtan yerleri izler; romanın yazıldığı tarihin kültürel atmosferi de İstanbul’a gelen operetler, operalar, tiyatroda oynanan oyunlar, okunan gazeteler, Tepebaşındaki cümbüş ortamı üzerinden bugüne taşınır. Bu sayede roman, Otomobil Sevdası’ndakine benzeri bir aşk anlatısı olmaktan çıkarak tarihi ve kültürel bir evrak olma niteliği kazanır. Ayrıyeten romanda kurulan hayal-hakikat zıtlığının yanı sıra zenginlik-fakirlik, şehir-taşra, yerlilik-azınlık, aşk-para üzere toplumsal açılıma sahip çatışmalar da gündeme getirilir. Başka taraftan romandaki tasvirler olay akışı ve hareketlerle bütünlüklü olarak verilir. Bu sayede Hayal İçinde, Servet-i Fünun romanları bağlamında kelam edilen toplumsal hayattan ve yaşamsal sahiden uzak kalma tenkitlerini haksız çıkaracak bir örnek olarak kıymetlendirilebilir. Gökhan Tunç, romanı yayına hazırlarken eklediği notlandırmalarla bu durumu daha da besbelli hale getirir. Büyük bir dikkatle hazırlanan notlarda okul, lokanta, hamam, vapur, köşk, sokak, cadde, mağaza, otel üzere yerler; kıyafet, meslek kümeleri, para üniteleri, içkiler üzere periyodun gündelik hayat külçeşidini yansıtan ayrıntılar aktarılır. Ayrıyeten birtakım yerlerin görselleri de romanın sonuna eklenerek Hayal İçinde’nin yaşamsal gerçeklikle ne derece örtüştüğü ortaya konulmaya çalışılır.
İHMAL EDİLMİŞ BİR ROMAN
Mai ve Siyah’takine emsal bir biçimde hayalin konforundan hakikatin zorluğuna katlanmak zorunda kalan Nezih’in bir yıllık olay vakti içerisinde romantizmden determinizme sürüklenişini bahis edinen Hayal İçinde, yazıldığı devri yansıtan, bu sayede toplumsal ve kültürel gerçekliği bugünlere taşıyan lakin Latin harflerine transferi gerçekleşmediğinden hakkı teslim edilemeyen ihmal edilmiş bir romandır. Denilebilir ki ana akım tarafınca kabul görmüş eski harfli yapıtların yine tekrar yayına hazırlanmasının yerine Hayal İçinde üzere değerli olup da detayda kalmış yapıtların bugüne kazandırılmasının edebiyat tarihçiliği bakımından büyük ehemmiyet arz ettiği aşikârdır.