İklim kriziyle başarılı bir gayretin anahtarı adalettir

IşıkHaber

New member
Larry Elliott

Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) yayınladığı ileti daha açık olamazdı. Yirmi yıl ortasında global sıcaklıklar, sanayi öncesi düzeylerin en az 1.5°C üzerine çıkacak. Bunun gerçekleşmesini engellemek, yayılan sera gazı ölçüsünde büyük ve hızlı bir düşüşü gerektiriyor.

Teşhis koymak işin en kolay kısmı. Soru ise insanlığın tabiat ile bir çarpışma rotasında olup olmadığı değil, felaketten kaçınmak hedefiyle yapılması gereken geniş ölçekli ekonomik değişimleri gerçekleştirmek için kalan vaktin nasıl kullanılacağı.

SALGINA VERİLEN CEVAP ÜZERE BİR KARŞILIK VERİLMELİ

Global salgına verilen karşılık, acil bir durumda nelerin mümkün olduğunu gözler önüne serdi. Hastaneler Covid-19 hastalarıyla dolduğunda hükümetler panik düğmesine bastı. Özel ve kamu kesimi faaliyetlerinin iş birliği ortasında yürütülmesi, aşıları 2020’nin birinci aylarında, her insanın hayal edebileceğinden epeyce daha hızlı bir biçimde ortaya çıkardı. Varlıklı ülkelerin maliye bakanlıkları, tıbbi bir krizin ekonomik ve toplumsal bir krize dönüşmesini önlemek maksadıyla serbestçe harcamalar yaptılar. Mecburî olan şey hayat kurtarmaktı, bütçeleri dengelemek değil.

Buna rağmen, bu iki krize verilen cevabın büsbütün tıpkı olacağını var iseymak mantıklı olmaz. Hükümetler, Covid-19’a karşı, şahsi özgürlüklere eşi gibisi görülmemiş formda kısıtlamalar getirdi. Teorik olarak Boris Johnson, Emmanuel Macron ya da Mario Draghi, iklim değişikliğine karşı savaşta yeni kısıtlamalara muhtaçlık olduğu konusunda ısrarcı olabilir. Aslında, bilhassa salgının yaşattığı tecrübe halkın tahammül edebileceğinin üzerinde bir şey olmasa da, insanları zorlama noktasında dikkatli davranacaklar. Karantinalar bir süre işe fayda ancak daha sonrasında beşerler kısıtlamalardan rahatsız olurlar. Siyasetçiler açısından, insanlara -yabancı ülkelere seyahat etmek gibi- sevdikleri şeyleri yapmaktan vazgeçmeleri gerektiğini söylemek son deva olabilir. Hakikaten, temmuz, salgının başlamasından beridir Heathrow Havaalanı’ndaki en ağır aydı.

İngiltere, Fransa ve İtalya’nın her biri, sera gazı emisyonlarının yaklaşık yüzde birini üretiyor ve vatandaşlarının öteki ülkelerdeki beşerlerle denk olmayan fedakârlıklar yapmalarında ısrar etmeleri de pek mümkün görünmüyor. Sarı yelekli yakıt protestocuları, iklim değişikliğiyle çabanın ne kadar az takviye goren bir hareket olabileceğini Macron’a oldukcatan gösterdi.

İSTİHDAM VE YOKOLUŞ ORTASINDAKİ HASSAS İSTİKRAR

Demokrasiler açısından hakikat olan bir şey, otokrasiler açsından da geçerlidir. Çin, global emisyonların yüzde 28’ini üreten, dünyanın açık orta en büyük kirleticisi; birebir vakitte, iktisat alanında hızlı formda büyümesi ve sahip olduğu siyasi istikrar, insanların tarlalardan ayrılıp daha fazla para kazandığı ve bir otomobile sahip olmanın bir muvaffakiyet sembolü olduğu fabrikalara göç etmesine dayanıyordu. ötürüsıyla, Çin Komünist Partisi, bir yandan iklim değişikliğinin yarattığı tehdidin farkında ve yenilenebilir güç kaynaklarına büyük yatırımlar yapmakta iken, yavaş büyümenin daha yüksek bir işsizlik oranı ve siyasi hoşnutsuzluğa niye olmasından endişeleniyor. Bu yüzden Çin, dünyadaki elektrikli binek araçlarının neredeyse yarısına ve güneş panellerinin üçte birine mesken sahipliği yaparken tıpkı esnada kömürle çalışan yeni güç santralleri inşa ediyor.

Afrika ülkelerinin büyük kısmı Çin’den daha erken bir gelişme evresinde ve onlar açısından büyüme bir lüks değil, açlıkla ve bebek vefatlarıyla uğraş aracı. Johnson, Glasgow’da düzenlenen ‘November [Kasım] Cop26’ konferansında, bilhassa de İngiltere’nin sunduğu yardım bütçesini azaltma sonucuyla bir arada, fakir insanlara gezegeni kurtarmak için fedakârlıkta bulunmak zorunda kalacaklarını söyleyerek hayli farklı bir şey yapmayacak.

Ülkelerin global salgın karşısında gösterdiği reaksiyon verme aciliyetini yinelamak kolay olmayacak. Yaşanan sellere ve orman yangınlarına rağmen, siyasetçilerin harekete geçmek için daha fazla vakit içinderı olduğu inancıyla güç kararları ertelemesi hep daha cazip olan seçenek. Rishi Sunak, İngiltere hükümetinin net sıfır gayesine ulaşmasının ön maliyetlerinden dem vuruyor. Keir Starmer’ın 30 milyar sterlinlik yeşil yatırım planı da bu zorluğun çerçevesine uygun değil.

YANLIŞSIZ TEŞVİKLERLE BAŞARILABİLİR

Geçmişten edindiğimiz ders, yanlışsız teşvikler verilen akıllı insanların aşılması sıkıntı üzere görünen problemlere bir tahlil bulabileceğidir. Ekonomileri ‘iklim mücadelesi’ tabanına oturtmak, teknoloji alanındaki değişimlere sürat katabilir ve grip aşıları, jet motorları, bilgisayarlar ve kan plazma transfüzyonlarının kullanmasında ilerlemelerin yaşandığı bir devir olan 1939-1945 içinde yaşananları yenidenlayabilir.

Bunun gerçekleşmesi için, bir daha dağıtım ve istihdamdan çok kirliliğin vergilendirilmesi, icat ve geliştirme projelerine yatırım yapılması ve ülkeler içindeki işbirliğine dayanan farklı bir politik iktisat çeşidi yaratılması gerekiyor. Donald Trump bu gündeme asla yatırım yapmazdı lakin Joe Biden yapabilir.

Glasgow, siyasi irade için bir imtihan mahiyetinde. Altı yıl evvel Paris’te lisana getirilen taahhütler, 3 santigrat derece yükselen sıcaklıklarla dengeli ve daha da güçlendirilmesi gerekiyor. Çok taraflı niyetin bir işareti, gitgide artan oranda bir karbon vergisi, fosil yakıt sübvansiyonlarının etaplı halde kaldırılması ve en değerli sera gazı yayıcılarının ilan edilerek utandırılması doğrultusunda planlar yapmak olacak.

Hem ülkeler içinde tıpkı vakitte ülkeler ortasındaki eşitsizlikler, iklim değişikliğiyle uğraşın önündeki en büyük pürüz olmaya devam ediyor ve ilerleme sıkıntısı gözden geçirilmediği sürece daha yavaş gerçekleşecek. 1930’lardaki New Deal’ın [Yeni Sözleşme] mimarları, Büyük Buhran’a karşılık vermenin sırf altyapı alanlarına para harcamak ve işsizlere istihdam sağlamakla irtibatlı olmadığını anlamışlardı; hem de örgütlü emeğe daha fazla güç aktarmak, Wall Street’i frenlemek ve zenginlere daha yüksek vergiler uygulamakla irtibatlıydı. Yeni Kontrat, tam istihdam ve ABD’nin Marshall yardımının bir daha dağıtım düzeneği aracılığıyla Batı Avrupa’daki komünizm tehdidini savuşturma sonucunı içeren bir paketin yalnızca bir kesimiydi.

Yeni Sözleşme’nin çağdaş çağa uygun halde güncellenmesi, yeşil bir boyut eklenmesini gerektiriyor. Bunun yanı sıra, düşük fiyatlarla çalışan insanlardan ve kaçınılmaz düşük karbonlu ekonomik sarsıntıda işlerini yitirme ihtimalinden kaçınmak için toplumsal bir boyuta da muhtaçlık duyuyor. Şayet hükümetler insanların gazla çalışan kalorifer kazanlarından ısı pompalarına geçmesini istiyorsa, bunun faturasını ödemek zorunda kalacaklar. Ve şayet fakir ülkelerin fosil yakıt basamağını atlamasını ve yenilenebilir güç kaynaklarına dayalı güç sistemlerine gerçek ilerlemesini istiyorlarsa, Marshall Planı’nın çağdaş bir sürümünü hazırlamak zorunda kalacaklar. Daha yeşil bir yapı inşa etmek, daha adil bir yapı inşa etmek manasına gelir.


Yazının yepyenisi The Guardian sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
 
Üst