JoKeR
Active member
Prof. Dr. Hayrettin Karaman, atmış yılı aşkın ilim seyahatinde verdiği emek ve gayret ile 2022 Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Mükafatları, İlim-Kültür Ödülü’nün sahibi oldu. 60 yıllık ilim ömrü, üç çocuk, yedi torun ve dört torun çocuğu ile keyifli bir hayat süren Karaman’dan hayta bir Anadolu çocuğundan ilim adamına dönüşme kıssasını dinledik.
Hayrettin Karaman, çabucak hemen yeni kurulan devletin ve Cumhuriyet’in ilanından 11 yıl daha sonra 1934’te Çorum’da dünyaya gelmiş. Ailenin hem anne birebir vakitte baba tarafı muhacir. Osmanlı’nın hakimiyetini kaybetmesinin akabinde Anadolu’ya sığınan Müslümanların kendilerine yeni yurtlar edinmeye başladığı yıllar. Anne tarafı meşhur, 93 muhacirlerinden. 1877-1878 Osmanlı Rus Harbi’nden daha sonra Ahıska’dan muhacir olup gelmiş ve Çoruma yerleşmişler. Baba tarafı ise Erzurum muhaciri, 1915 civarında Ermeni zulmünden kaçarak onlar da Çorum’a yerleşmiş. Babası Nurettin Karaman, askerliğini burada yapmış akabinde Karaman’ın annesi ile evlenerek kayınpederinin konutuna yerleşmiş. Karaman da annesinin doğduğu bu konutta doğmuş. Oturdukları mahalle yarı yarıya Alevi ve Sünnilerden oluşan bir mahalleymiş. Karaman, bu mahallede büyümüş olmayı şöyleki anlatıyor: “bu biçimde bir mahallede büyümüş olmanın daha sonradan benim yönelişimde, fikrimde, hadiseleri karşılayışımda, yorumumda ve hatta kişiliğimin oluşumunda tesiri olmuş mudur? Olmamıştır dersem, tabiata karşı konuşuyorum demektir. Ben farkında olayım yahut olmayayım kesinlikle olmuştur. Bunun amillerinden bir tanesi bugün hâlâ sevdiğim hâlâ konuştuğum gittiğim vakit buluştuğum Alevi arkadaşlarımın olmasıdır. Bu mümkündür, yani o Aleviyse Alevilik kendine ilişkin, ben Sünniyim Sünniliğim kendime ilişkin ancak bunun haricinde biz bir mahallenin çocuklarıyız. Birebir lisanı konuşuyoruz, biroldukça ortak noktalarımız var. Hepimiz buralıyız, oyunda oynaşta birlikte olduk.”
HAYTA BİR ANADOLU ÇOCUĞU
Karaman çocukluğunu “Hayta bir Anadolu çocuğuydum” diyerek anlatıyor. Demircilik yapan babası yanında “el adamı” çalıştırmaktan yorulunca ilkokulu bitiren oğlu yanında çırak olsun istemiş. Lakin Karaman inatla okuyacağını söylemiş. Ama büyük bir istekle başladığı ortaokulu çabucak hemen bir yılı dolmadan bırakmak istemiş. Okulu bırakmasına sebep olan olayı Karaman şöyleki anlatıyor: “Onuruna düşkün bir gençtim. Bir gün matematik dersinde hoca verdiğim karşılığa 10 üzerinden 7 vermesi gerekirken ‘Eğer çalışsaydın 10 alabilirdin, bu yüzden sana 0 veriyorum’ diyerek hem beni dersten bıraktı tıpkı vakitte iki elimi açtırarak bir metrelik cetvelle iki elime birer sopa vurdu. daha sonra malum sınıf da kızlı erkekli, karma. Çok ağrıma gitti. O anda hem matematik dersinden birebir vakitte okuldan soğudum.”
Yıl sonu bitene kadar bekleyen Karaman, yıl sonunda birinci firarını gerçekleştirmiş. Hevesle gittiği okula artık gitmek istemediğini ailesine söylemek ağır gelince bir gece meskenden kaçıp Kırıkkale’ye bir akrabasının yanına gitmiş. Pek acemice olan bu firar, doğal ki aile tarafınca çabucak fark edilmiş. Sonraki gün kendi ismine aldığı biletle akrabasının yanına gittiğini anlayan babası gelip onu almış. Okumak istemiyorsa yanında demirciliğe başlayabileceğini söylemiş. halbuki Karaman eli yüzü karalara boyalı, is pas içerisinde çalışmak istemiyormuş. Aklına terzilik gelmiş. Rastgele bir zanaatı öğrenmesine sıcak bakan babası onu alıp yeterli bir terzinin yanına çırak olarak vermiş. Karaman orada pantolon ve yelek dikebilecek kadar dikiş dikmeyi öğrenmiş ve bir sene kadar çalışmış. Lakin alkolik bir kalfanın musallat olmasıyla bu nizam de bozulmuş. Kalfa Karaman’ın yaşadığı mahalleyi bildiğinden orada kendi küplerinde içki yapan komşularından ona içki getirmesini istemiş. Karaman bu biçimde bir şeyin mümkün olmayacağını söylese de adam ısrara devam etmiş. Evvel bir münakaşa akabinde yumruk, kalfanın rahat vermeyeceğini anlayan Karaman terzinin yanından ayrılmış.
ANKARA’YA FİRAR
Babasının daima istediği üzere demirci dükkanında çalışmaya başlamış. Babası bu işten şad olsa da Karaman memnun değilmiş. Başında farklı planlar varmış. bu biçimdelar kabul yaşı 20 olan askerlik, istekli olarak 18 yaşında da yapılabiliyormuş. İstekli jandarma olarak asker olmayı başına koymuş. Evvel 16 olan yaşını mahkeme sonucu ile büyüterek 18 yapmış. Akabinde askere çağrılmasına da altı ay kala süreyi geçirmek için ikinci firarını gerçekleştirmiş. Bu kere geçmiş seniçin deneyimli olarak “Orhan” ismine bir bilet kestirip soluğu Ankara’da almış. Tahta bavuluyla geldiği Ankara’da bir otele yerleşmiş. Biraz iş aramış lakin 18 yaşından küçükler işe kabul edilmiyormuş. O da işportacılık yapabileceğini düşünmüş. Otel odasına dönüp, tahta bavulun kapağını sökerek kendine seyyar tezgah yapmış ve Ulus-Anafartalar ortası jilet, çakmak, çakmak taşı, tarak üzere eserler satmış. Üç aylık ticaret serüveninin sonu ise Ankara’da bir tanıdığa rastlamasıyla son bulmuş. Onu hayli aradıklarını, annesinin meraktan hastalandığını duyar duymaz dayanamayıp Çorum’a geri dönmüş. Döndüğüne şad olan ailesi Karaman’a pek karışmamış. O da askere gitmesine birkaç hafta kala gönlünce gezip tozmuş. Arkadaşlarıyla sık sık akşamları dışarı çıkar, sinemaya gidermiş. 13 yaşından 17 yaşına kadar haytalıkla geçen bu üç buçuk yıllık maceralı hayat bir fısıltı ile sona ermiş. Birgün “Ebe” dediği anneannesi yanında fısıltı ile Kur’an okurken ortasında karşı konulmaz bir Kur’an okuma isteği duymuş. Anneannesinden kendisine öğretmesini istemiş. Kadıncağız, torununa inanamamış gözlerinden yaşlar dökülmüş. Bildiğini öğretmiş ancak “Benim tecvidimde yanlışlar olabilir, sen daha uygununu öğrenmek için Kur’an kursuna git” demiş. Karaman bir haftada anneannesinden okumayı öğrenip kendine bir Kur’an kursu bulmuş. Bütün haytalıkları, dünyevi zevkleri bir kenara bırakmış ve Kur’an okuma aşkının peşinden gitmiş.
KUR’AN YOLCULUĞU
Kur’an kursundaki hocası, sırf hafız değil, bununla birlikte Arapça bilen bir alimmiş. Hocanın öğrencileri ise dağdan inip tövbe etmiş bir eşkıya misali Karaman’dan çekinirmiş. Bu niçinle onun dersini hoca kendi dinlermiş. Dersini gösterirken birtakım bazı ona Kur’an’dan çeviriler yaparmış. Bu çeviriler asıl Karaman’ın gönlünü fethetmiş. “bu biçimdea kadar ben yalnızca Kur’an’ı okumaya meraklıydım. O, beni cezbetmişti. O andan itibaren bir diğer alemin kapısı açıldı. Ya biz ortasında bal olan kavanozun dışını yalamakla meşgulmüşüz diyorum artık. Halbuki onun içini açabilsek asıl sır oradaymış, tat oradaymış” diyor Karaman.Hocasından duyduğuyla yetinememeye başlayınca kendisi Kur’an’ın manasına vakıf olmak, okuduğunda anlamak istemiş. Lakin hocası bu işin kolay olmadığını, ayrıyeten kendisi memur olduğu için bunu öğretemeyeceğini söylemiş. Karaman’ın vazgeçmediğini görür görmez onu Ahıska’dan göçen bir öbür hocaya yönlendirmiş. Hoca Server Efendi, 1937 yılında idama mahkum edilip asılacağını öğrenince Ahıska’dan kaçıp, Türkiye’ye sığınmış. Burada medrese hocalığı le geçinilmediği için de ufak bir dükkan açıp bakkallık yapmış. Karaman, Server Efendi’nin elini öpüp talebesi olmuş. Server Efendi’nin o periyotta biri beş senede Sarfı öğrenemeyen 65 yaşında, biri verem hastalığına yakalanmış hasta, bir cami imamı bir de müezzin dört öğrencisi varmış. Onlar Sarfı geçip İzhar okuduğundan Karaman’a çabucak sonrasında gelmesini söylemiş. Lakin talebe istekli çıkınca onu geri çevirmeyip kendisi üzere bakkallık yapan Molla Yahya Efendi’ye göndermiş. Molla Yahya Efendi, bu bahiste kabiliyetli olduğunu söylemiş, yüreklendirmiş. bir arada üç ay Sarf çalışmışlar. Karaman derslerini verip de Kafiye’ye geçtiğinde imam hatip okullarının açıldığı muştusunu duymuş.
Karaman imam hatibe girişini ise şöyleki anlatıyor: “Benim imam hatibine girmem de epeyce uzun ve maceralı oldu. Zira ben maalesef bir cahillik edip aileme sormadan askere gitmek için yaşımı büyütmüştüm. İmam hatipler 1951’de açıldı. Ben aslında 17 yaşındayım fakat nüfusta 18’i geçtiğimden beni almıyorlarlar. Ben de kendi kendimi evraklarımın tarihlerini asıl tarihlere bakılırsa düzelttim. bu biçimde yedi yerde imam hatip vardı. Her birine mektup yazdım gelen birinci karşılık Konya’ydı. Kalkıp periyodun bitmesine bir ay kala okula başladım.”
HEM ÖĞRENCİ HEM HOCA
beraberinde Konya’ya masraf gitmez Çorum’da nerede kaldıysa, bir hoca bulup medrese eğitimine devam etmiş. Karaman aldığı eğitimden şad okula devam ederken evraklardaki değişiklik ortaya çıkmış. bu biçimdece onu okuldan göndermişler. Sonraki sene için bir daha kimliklerini değiştirip, dışarıdan ilkokul imtihanlarına girip bir daha imam hatibe yazılmış. Çok badirenin akabinde 1959 yılında mezun olmuş.
İmam hatip öğrenciliği boyunca pahalı kitaplar bulup okumaya devam etmiş. Arapça gramer derslerini dışarıda medreseden tamamladığı için lisede bildiği dersler de art sıralara geçip sessiz bir biçimde kendi okuyacağı, çalışacağı kitaplarla ilgilenirmiş. Hocaların birçoğu onu tanıdığı için bu aksiyona ses çıkarmazlarmış. Vakit zaman kendi sınıf arkadaşlarını da okuttuğu olurmuş. Karaman öğrencilik senelerından başlayan hocalığını şu sözlerle anlatıyor: “Okulda benden bir iki yaş büyük olan arkadaşlarım vardı. Onlar da bana ‘ağabey’ diyorlardı. Olağan bunu birkaç niçini vardır. Birincisi ben kent çocuğuydum. Onların bir kısmı ise köy çocuğuydu. Ben biraz daha dünyevi bakımdan diyeyim bilgili görgülü biri idim. Kılık kıyafet, konuşma temsil işte vs. bakımından. İkincisi ben onlara ders okutuyordum, en kıymetli kısmı bu. Yani dostunuz bile olsa size ders okutuyorsa ona hoca nazarıyla bakmaya başlarsınız. Bir yandan okul derslerini takip ettim, bir yandan da kendi okuduğumu arkadaşlarıma okuttum. Benim hocalığım imam hatip ikinci sınıftan itibaren başlamıştır. Gerçekten o günden bugüne öğrenci okutuyorum.”
NECMETTİN ERBAKAN İLE
Necmettin Erbakan ile İran’da bir ziyarette.
Karaman’ın Necmettin Erbakan ile İran’da çekildiği fotoğrafı görür görmez kendisine “Bir misyonunuz, davanız var. niye siyasete atılmadınız?” sorusunu kendisine yöneltiyorum. Karaman fotoğrafın kıssası ile bir arada şu karşılığı veriyor: “Merhum Erbakan Hoca, bir uçak kiralamıştı. 150 kadar partili partisiz, ticaret, siyaset ve ilim erkeklerinı davet ederek Türk Cumhuriyetlerine seyahat tertiplemişti. Ben de davetliler içinde idim. Benim misyonum ve davamı mevcut sistemin siyaset platformunda temsil etmem de yürütmem de mümkün değildir. Ben sahih İslam’ı fert ve toplum olarak hayatımızda muhafazayı ve yaymayı gaye edinmişimdir. Laik devletin siyasetinde bu mümkün olmaz. Siyasetten beklentim çalışmalarımıza mani olmaması ve olabildiğince imkân vermesidir. Maksadı biz, özel program, plan, gaye ve stratejilerle uygun vadede gerçekleştirme durumdayız.”
İMAM HATİPLER HALKIN ZAFERİDİR
İmam hatip okulunda öğrenci iken okul forması ile.
“Bizim imam hatip okulu oturmuş heyeti bir tertibin aracı değildi” diyor Karaman. O bölümün koşulları altında din ve devlet bağının farklı algılandığını anlatıyor. Çocuklarına dini bilgiler öğreten muhafazakar ailelerin, bu ayrıntıları öbür yerde paylaşmamalarının tembihlendiği yıllar. Muhafazakar ailelerin çocuklarının ikilem içerisinde olduğu yıllar. Karaman, imam hatip okullarının işte bu ikilemi temsil ettiğini söylüyor ve ekliyor:“Bu milletin bir geçmişi var, bir öz kültürü var. Bir de dayatılan yenileşme, Batılılaşma var. İmam hatipler bu tansiyonun bu çabanın bir eseridir ve bu halkın zaferidir. Biz de bu okulun birinci temsilcileriyiz ve bunun farkındayız. Bu anlattığım tansiyonun de farkındayız, bu okulun ne olduğunun da farkındayız. kimi vakit açığa çıkan, kimi vakit saman altında yürüyen bir gayret var. O gayretin ortasında bulduk kendimizi. Bizim yaşıtımız olup da diğer okullara gidenlerle bile ortamızda bir rekabet vardı. Örneğin bir kız öğretmen okulu vardı. Biz okuldan başımızda okulu temsil eden imam hatip şapkasıyla çıkardık. Bu şapkanın şeridi beyaz sarığı temsilen beyaz olurdu. Okulun disiplini yüksek olduğundan uzun saça müsaade verilmez, saçlar makine ile tıraş edilmiş olurdu. Biz okuldan çıkıp da öğretmen okulu önünden geçerken yüksek duvar gerisinden kızlar, “Kabak imam” diye bağırır görmeyelim diye o duvarın ardına çökerlerdi.”
BURASI BİR MİSYON OKULUDUR
İzmir Yüksek İslam Enstitüsü’nde nöğretmen arkadaşları ile bir arada.
İmam hatibi bitirdikten daha sonra, Yüksek İslam Enstitüsü’ne girince kendine, “Yüksek İslam’da bu işin bir meslek, zenaat, bir ekmek teknesi olmadığını baştan beri düşünüyorduk ya. Pekala, bu olmazda nedir sorusunun karşılığını aradık. Pekala, burası bir ekmek teknesi değilse nedir? bu biçimde dedik ki ‘Burası bir misyonun okuludur’. Pekala, bizim misyonumuz nedir?” sorusunu sormuş Karaman. Bu sorunun karşılığını da şöyleki vermiş: “Misyonumuz bizim ahalisi Müslüman olan bu ülkede evvela, bu ülkenin Müslüman halkına dinini hakikat olarak anlatmak. Dinini gerçek olarak bilmesini ve yaşamasını sağlamak üzere hizmet etmek. İzleri silinmek istenen öz kültürümüzün ve bunun mayasını teşkil eden dinimizin, bu ülkede yok olmasını zayıflamasını engellemek. daha sonrasında birebir davayı paylaşan öbür islam ülkelerindeki beşerlerle halklarla işbirliği yapmak. Onlarla kopan irtibatları, hilafetin ilgasından daha sonra kopan tesbihin tanelerini bir biçimde bir ortaya getirmek. Bunun ortasında oranın alimleri ile birebir davayı benimsemis beşerlerle münasebet kurmak. Misyonu bu biçimde koyduk. Yüksek İslam’da bu biçimde bir misyonumuzun olduğu niyetine vardık.”
İNANMAYAN İMANA DIŞTAN BAKAR
Hac ibadeti sırasında şiir yazarken.
“Bir İslam aliminin her şeydilk evvel sağlam bir imanı, hoş bir ahlakı ve salih bir ameli olmalıdır” diyor Karaman ve altını çiziyor: “Bunları ilimdilk evvel söylüyorum. İslam ilmi bunlarsız oluşmaz. Bana göre müsteşrikler İslam alimi değildirler. Zira inanmazlar. İnanmayan, imana dıştan bakar. ibadet etmeyen namazın yalnızca halini anlatır. Onların psikolojisini, ruh halini hiç bir vakit yaşamamıştır. Bir İslam cemiyeti içerisinde onlardan biri olarak onların bir ferdi olarak yaşamamış insan, Müslüman topluluk ve bu topluluğun ortak ruhu hakkında hiç bir vakit malumat sahibi olamaz. Peygambere inanmayan bir insan siret kitabı okuyarak peygamberimizi anlayamaz. Ben iman, ibadet ve ahlakı önceliyorum. daha sonrasında şayet alimlikten kelam ediyorsak gereğince ilmi olmalı. kolay bir Müslüman’dan bahsediyorsak bir daha bir bilgiye muhtaçlık vardır. Siz şayet imam hatip olmak istiyorsanız, mescitte namaz kıldıracaksanız orada yeterlilik için gerekli ilmin gramı artar. Tahminen bu biçimde on gram yetmez de on beş-yirmi gram daha fazla bir ilme gereksiniminiz var. Şayet siz müslümanlara yol tayin etmek yol göstermek, onların bu çağda ve bu toplum ortasında ve bu sistemde farklı rejimlerde ve nizamlarda sorunlarına tahlil getirmek istiyorsanız bu sefer gramlar yetmez. Herbiçimde kilolara falan geçmek icab eder.”
YÜKSEK İSLAM ARKADAŞLIĞI
Karaman, Konya İmam Hatip’ten mezun olduktan daha sonra tek seçenek olarak yeni açılan İstanbul Yüksek İslam Enstitüsü’ne kayıt yaptırmış. 1959’da açılan okul, İstanbul İmam Hatip’in üst katından ibaretmiş. Karaman da okulun birinci mezunlarından biri olarak 1963’te mezun olmuş. Mezuniyetin akabinde evvel hadis alanında ilerlemeyi düşünmüş. Lakin birinci asistanlık imtihanında hadis alanı açılmamış. sonrasındasında nasıl ilerlemek istediklerine arkadaşlarıyla birlikte karar vermelerini ise şöyleki anlatıyor: “Yüksek İslam’da biz beş-altı arkadaştık, o bahsetmiş olduğum ortak çalışmayı, o misyon çalışmasını yapıyorduk: Bekir Topaloğlu, Yaşar Kandemir, Tayyar Altıkulaç vardı. sonrasındasındaki senelerda Ankara’daki arkadaşlarla da iş birliği yaptık. İşte o misyon çalışmalarını yürütürken arkadaşlarla o misyon peşimizi hiç bırakmadı. Biz de onun peşini bırakmadık. daha sonraki senelerımızda da ne yapacağımıza misyonumuz açısından istişare ederek karar verdik. Birincisi İstanbul’da kalmamız gerekir dedik kaldık. İki, yüksek ilim yapmamız lazım dedik, buradan mezun olmak yetmez burada hoca olmamız lazım dedik. Yani bir yandan Türkiye’de din eğitimi ve öğretiminde kelam sahibi olmalıyız, öteki yandan da bu istihdam alanında kelam sahibi olmalıyız. İşte bu biçimde amaçlarımız olduğu için arkadaşlarımızla oturduk ortamızda branşları paylaştık.”
MÜSLÜMANLARIN HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİNİ SAVUNMAK İÇİN YAZIYORUM
Hayrettin Karaman, kurulduğu birinci günden beri Yeni Şafak Gazetesi’nde yazılar yazmaya ve köşe müellifliği yapmaya devam ediyor. Bu köşe müellifliğini da kendisine nazaranv bildiği misyonuyla devam ettirdiğini anlatıyor: “Türkiye’de Müslümanların hak ve özgürlüklerini özgürlük alanlarını genişletmeyi –şu hal ve koşul arasında- kendime misyon olarak seçtim. aslına bakarsanız köşe yazısını da bunun için bırakmıyorum. Siyasetle de bu açıdan, kendi davam açısından ilgileniyorum. Müslümanların bu ülkedeki hak ve özgürlüklerini daraltmak isteyenlere karşı, tam tersine onları engellemek ve genişletmek. Bunun için gayret gösteriyorum. Bunun kurumları olmalıdır bu kurumlarla olur sivil toplum çalışmalarıyla olur o kurumlarla meşgul oluyorum birtakım vakıflarla yönetici, danışman, hizmete yönelik faaliyetlere katılmak olarak meşgul oluyorum. Çok kıymet verdiğim bir öteki konu da adam yetiştirmektir, adam yetiştiren vakıflarla meşgul oluyorum. Bu vakıflarda hem kuruluşunda bulunuyorum, hem mütevellisinde bulunuyorum hem sohbetinde derslerinde bulunuyorum. Her gün epeyce sayıda soruya yanıt veriyorum. Fıkıh sorunlarıyla meşgul oluyor ve tahlil arıyorum.”
Hayrettin Karaman, çabucak hemen yeni kurulan devletin ve Cumhuriyet’in ilanından 11 yıl daha sonra 1934’te Çorum’da dünyaya gelmiş. Ailenin hem anne birebir vakitte baba tarafı muhacir. Osmanlı’nın hakimiyetini kaybetmesinin akabinde Anadolu’ya sığınan Müslümanların kendilerine yeni yurtlar edinmeye başladığı yıllar. Anne tarafı meşhur, 93 muhacirlerinden. 1877-1878 Osmanlı Rus Harbi’nden daha sonra Ahıska’dan muhacir olup gelmiş ve Çoruma yerleşmişler. Baba tarafı ise Erzurum muhaciri, 1915 civarında Ermeni zulmünden kaçarak onlar da Çorum’a yerleşmiş. Babası Nurettin Karaman, askerliğini burada yapmış akabinde Karaman’ın annesi ile evlenerek kayınpederinin konutuna yerleşmiş. Karaman da annesinin doğduğu bu konutta doğmuş. Oturdukları mahalle yarı yarıya Alevi ve Sünnilerden oluşan bir mahalleymiş. Karaman, bu mahallede büyümüş olmayı şöyleki anlatıyor: “bu biçimde bir mahallede büyümüş olmanın daha sonradan benim yönelişimde, fikrimde, hadiseleri karşılayışımda, yorumumda ve hatta kişiliğimin oluşumunda tesiri olmuş mudur? Olmamıştır dersem, tabiata karşı konuşuyorum demektir. Ben farkında olayım yahut olmayayım kesinlikle olmuştur. Bunun amillerinden bir tanesi bugün hâlâ sevdiğim hâlâ konuştuğum gittiğim vakit buluştuğum Alevi arkadaşlarımın olmasıdır. Bu mümkündür, yani o Aleviyse Alevilik kendine ilişkin, ben Sünniyim Sünniliğim kendime ilişkin ancak bunun haricinde biz bir mahallenin çocuklarıyız. Birebir lisanı konuşuyoruz, biroldukça ortak noktalarımız var. Hepimiz buralıyız, oyunda oynaşta birlikte olduk.”
HAYTA BİR ANADOLU ÇOCUĞU
Karaman çocukluğunu “Hayta bir Anadolu çocuğuydum” diyerek anlatıyor. Demircilik yapan babası yanında “el adamı” çalıştırmaktan yorulunca ilkokulu bitiren oğlu yanında çırak olsun istemiş. Lakin Karaman inatla okuyacağını söylemiş. Ama büyük bir istekle başladığı ortaokulu çabucak hemen bir yılı dolmadan bırakmak istemiş. Okulu bırakmasına sebep olan olayı Karaman şöyleki anlatıyor: “Onuruna düşkün bir gençtim. Bir gün matematik dersinde hoca verdiğim karşılığa 10 üzerinden 7 vermesi gerekirken ‘Eğer çalışsaydın 10 alabilirdin, bu yüzden sana 0 veriyorum’ diyerek hem beni dersten bıraktı tıpkı vakitte iki elimi açtırarak bir metrelik cetvelle iki elime birer sopa vurdu. daha sonra malum sınıf da kızlı erkekli, karma. Çok ağrıma gitti. O anda hem matematik dersinden birebir vakitte okuldan soğudum.”
Yıl sonu bitene kadar bekleyen Karaman, yıl sonunda birinci firarını gerçekleştirmiş. Hevesle gittiği okula artık gitmek istemediğini ailesine söylemek ağır gelince bir gece meskenden kaçıp Kırıkkale’ye bir akrabasının yanına gitmiş. Pek acemice olan bu firar, doğal ki aile tarafınca çabucak fark edilmiş. Sonraki gün kendi ismine aldığı biletle akrabasının yanına gittiğini anlayan babası gelip onu almış. Okumak istemiyorsa yanında demirciliğe başlayabileceğini söylemiş. halbuki Karaman eli yüzü karalara boyalı, is pas içerisinde çalışmak istemiyormuş. Aklına terzilik gelmiş. Rastgele bir zanaatı öğrenmesine sıcak bakan babası onu alıp yeterli bir terzinin yanına çırak olarak vermiş. Karaman orada pantolon ve yelek dikebilecek kadar dikiş dikmeyi öğrenmiş ve bir sene kadar çalışmış. Lakin alkolik bir kalfanın musallat olmasıyla bu nizam de bozulmuş. Kalfa Karaman’ın yaşadığı mahalleyi bildiğinden orada kendi küplerinde içki yapan komşularından ona içki getirmesini istemiş. Karaman bu biçimde bir şeyin mümkün olmayacağını söylese de adam ısrara devam etmiş. Evvel bir münakaşa akabinde yumruk, kalfanın rahat vermeyeceğini anlayan Karaman terzinin yanından ayrılmış.
ANKARA’YA FİRAR
Babasının daima istediği üzere demirci dükkanında çalışmaya başlamış. Babası bu işten şad olsa da Karaman memnun değilmiş. Başında farklı planlar varmış. bu biçimdelar kabul yaşı 20 olan askerlik, istekli olarak 18 yaşında da yapılabiliyormuş. İstekli jandarma olarak asker olmayı başına koymuş. Evvel 16 olan yaşını mahkeme sonucu ile büyüterek 18 yapmış. Akabinde askere çağrılmasına da altı ay kala süreyi geçirmek için ikinci firarını gerçekleştirmiş. Bu kere geçmiş seniçin deneyimli olarak “Orhan” ismine bir bilet kestirip soluğu Ankara’da almış. Tahta bavuluyla geldiği Ankara’da bir otele yerleşmiş. Biraz iş aramış lakin 18 yaşından küçükler işe kabul edilmiyormuş. O da işportacılık yapabileceğini düşünmüş. Otel odasına dönüp, tahta bavulun kapağını sökerek kendine seyyar tezgah yapmış ve Ulus-Anafartalar ortası jilet, çakmak, çakmak taşı, tarak üzere eserler satmış. Üç aylık ticaret serüveninin sonu ise Ankara’da bir tanıdığa rastlamasıyla son bulmuş. Onu hayli aradıklarını, annesinin meraktan hastalandığını duyar duymaz dayanamayıp Çorum’a geri dönmüş. Döndüğüne şad olan ailesi Karaman’a pek karışmamış. O da askere gitmesine birkaç hafta kala gönlünce gezip tozmuş. Arkadaşlarıyla sık sık akşamları dışarı çıkar, sinemaya gidermiş. 13 yaşından 17 yaşına kadar haytalıkla geçen bu üç buçuk yıllık maceralı hayat bir fısıltı ile sona ermiş. Birgün “Ebe” dediği anneannesi yanında fısıltı ile Kur’an okurken ortasında karşı konulmaz bir Kur’an okuma isteği duymuş. Anneannesinden kendisine öğretmesini istemiş. Kadıncağız, torununa inanamamış gözlerinden yaşlar dökülmüş. Bildiğini öğretmiş ancak “Benim tecvidimde yanlışlar olabilir, sen daha uygununu öğrenmek için Kur’an kursuna git” demiş. Karaman bir haftada anneannesinden okumayı öğrenip kendine bir Kur’an kursu bulmuş. Bütün haytalıkları, dünyevi zevkleri bir kenara bırakmış ve Kur’an okuma aşkının peşinden gitmiş.
KUR’AN YOLCULUĞU
Kur’an kursundaki hocası, sırf hafız değil, bununla birlikte Arapça bilen bir alimmiş. Hocanın öğrencileri ise dağdan inip tövbe etmiş bir eşkıya misali Karaman’dan çekinirmiş. Bu niçinle onun dersini hoca kendi dinlermiş. Dersini gösterirken birtakım bazı ona Kur’an’dan çeviriler yaparmış. Bu çeviriler asıl Karaman’ın gönlünü fethetmiş. “bu biçimdea kadar ben yalnızca Kur’an’ı okumaya meraklıydım. O, beni cezbetmişti. O andan itibaren bir diğer alemin kapısı açıldı. Ya biz ortasında bal olan kavanozun dışını yalamakla meşgulmüşüz diyorum artık. Halbuki onun içini açabilsek asıl sır oradaymış, tat oradaymış” diyor Karaman.Hocasından duyduğuyla yetinememeye başlayınca kendisi Kur’an’ın manasına vakıf olmak, okuduğunda anlamak istemiş. Lakin hocası bu işin kolay olmadığını, ayrıyeten kendisi memur olduğu için bunu öğretemeyeceğini söylemiş. Karaman’ın vazgeçmediğini görür görmez onu Ahıska’dan göçen bir öbür hocaya yönlendirmiş. Hoca Server Efendi, 1937 yılında idama mahkum edilip asılacağını öğrenince Ahıska’dan kaçıp, Türkiye’ye sığınmış. Burada medrese hocalığı le geçinilmediği için de ufak bir dükkan açıp bakkallık yapmış. Karaman, Server Efendi’nin elini öpüp talebesi olmuş. Server Efendi’nin o periyotta biri beş senede Sarfı öğrenemeyen 65 yaşında, biri verem hastalığına yakalanmış hasta, bir cami imamı bir de müezzin dört öğrencisi varmış. Onlar Sarfı geçip İzhar okuduğundan Karaman’a çabucak sonrasında gelmesini söylemiş. Lakin talebe istekli çıkınca onu geri çevirmeyip kendisi üzere bakkallık yapan Molla Yahya Efendi’ye göndermiş. Molla Yahya Efendi, bu bahiste kabiliyetli olduğunu söylemiş, yüreklendirmiş. bir arada üç ay Sarf çalışmışlar. Karaman derslerini verip de Kafiye’ye geçtiğinde imam hatip okullarının açıldığı muştusunu duymuş.
Karaman imam hatibe girişini ise şöyleki anlatıyor: “Benim imam hatibine girmem de epeyce uzun ve maceralı oldu. Zira ben maalesef bir cahillik edip aileme sormadan askere gitmek için yaşımı büyütmüştüm. İmam hatipler 1951’de açıldı. Ben aslında 17 yaşındayım fakat nüfusta 18’i geçtiğimden beni almıyorlarlar. Ben de kendi kendimi evraklarımın tarihlerini asıl tarihlere bakılırsa düzelttim. bu biçimde yedi yerde imam hatip vardı. Her birine mektup yazdım gelen birinci karşılık Konya’ydı. Kalkıp periyodun bitmesine bir ay kala okula başladım.”
HEM ÖĞRENCİ HEM HOCA
beraberinde Konya’ya masraf gitmez Çorum’da nerede kaldıysa, bir hoca bulup medrese eğitimine devam etmiş. Karaman aldığı eğitimden şad okula devam ederken evraklardaki değişiklik ortaya çıkmış. bu biçimdece onu okuldan göndermişler. Sonraki sene için bir daha kimliklerini değiştirip, dışarıdan ilkokul imtihanlarına girip bir daha imam hatibe yazılmış. Çok badirenin akabinde 1959 yılında mezun olmuş.
İmam hatip öğrenciliği boyunca pahalı kitaplar bulup okumaya devam etmiş. Arapça gramer derslerini dışarıda medreseden tamamladığı için lisede bildiği dersler de art sıralara geçip sessiz bir biçimde kendi okuyacağı, çalışacağı kitaplarla ilgilenirmiş. Hocaların birçoğu onu tanıdığı için bu aksiyona ses çıkarmazlarmış. Vakit zaman kendi sınıf arkadaşlarını da okuttuğu olurmuş. Karaman öğrencilik senelerından başlayan hocalığını şu sözlerle anlatıyor: “Okulda benden bir iki yaş büyük olan arkadaşlarım vardı. Onlar da bana ‘ağabey’ diyorlardı. Olağan bunu birkaç niçini vardır. Birincisi ben kent çocuğuydum. Onların bir kısmı ise köy çocuğuydu. Ben biraz daha dünyevi bakımdan diyeyim bilgili görgülü biri idim. Kılık kıyafet, konuşma temsil işte vs. bakımından. İkincisi ben onlara ders okutuyordum, en kıymetli kısmı bu. Yani dostunuz bile olsa size ders okutuyorsa ona hoca nazarıyla bakmaya başlarsınız. Bir yandan okul derslerini takip ettim, bir yandan da kendi okuduğumu arkadaşlarıma okuttum. Benim hocalığım imam hatip ikinci sınıftan itibaren başlamıştır. Gerçekten o günden bugüne öğrenci okutuyorum.”
NECMETTİN ERBAKAN İLE
Necmettin Erbakan ile İran’da bir ziyarette.
Karaman’ın Necmettin Erbakan ile İran’da çekildiği fotoğrafı görür görmez kendisine “Bir misyonunuz, davanız var. niye siyasete atılmadınız?” sorusunu kendisine yöneltiyorum. Karaman fotoğrafın kıssası ile bir arada şu karşılığı veriyor: “Merhum Erbakan Hoca, bir uçak kiralamıştı. 150 kadar partili partisiz, ticaret, siyaset ve ilim erkeklerinı davet ederek Türk Cumhuriyetlerine seyahat tertiplemişti. Ben de davetliler içinde idim. Benim misyonum ve davamı mevcut sistemin siyaset platformunda temsil etmem de yürütmem de mümkün değildir. Ben sahih İslam’ı fert ve toplum olarak hayatımızda muhafazayı ve yaymayı gaye edinmişimdir. Laik devletin siyasetinde bu mümkün olmaz. Siyasetten beklentim çalışmalarımıza mani olmaması ve olabildiğince imkân vermesidir. Maksadı biz, özel program, plan, gaye ve stratejilerle uygun vadede gerçekleştirme durumdayız.”
İMAM HATİPLER HALKIN ZAFERİDİR
İmam hatip okulunda öğrenci iken okul forması ile.
“Bizim imam hatip okulu oturmuş heyeti bir tertibin aracı değildi” diyor Karaman. O bölümün koşulları altında din ve devlet bağının farklı algılandığını anlatıyor. Çocuklarına dini bilgiler öğreten muhafazakar ailelerin, bu ayrıntıları öbür yerde paylaşmamalarının tembihlendiği yıllar. Muhafazakar ailelerin çocuklarının ikilem içerisinde olduğu yıllar. Karaman, imam hatip okullarının işte bu ikilemi temsil ettiğini söylüyor ve ekliyor:“Bu milletin bir geçmişi var, bir öz kültürü var. Bir de dayatılan yenileşme, Batılılaşma var. İmam hatipler bu tansiyonun bu çabanın bir eseridir ve bu halkın zaferidir. Biz de bu okulun birinci temsilcileriyiz ve bunun farkındayız. Bu anlattığım tansiyonun de farkındayız, bu okulun ne olduğunun da farkındayız. kimi vakit açığa çıkan, kimi vakit saman altında yürüyen bir gayret var. O gayretin ortasında bulduk kendimizi. Bizim yaşıtımız olup da diğer okullara gidenlerle bile ortamızda bir rekabet vardı. Örneğin bir kız öğretmen okulu vardı. Biz okuldan başımızda okulu temsil eden imam hatip şapkasıyla çıkardık. Bu şapkanın şeridi beyaz sarığı temsilen beyaz olurdu. Okulun disiplini yüksek olduğundan uzun saça müsaade verilmez, saçlar makine ile tıraş edilmiş olurdu. Biz okuldan çıkıp da öğretmen okulu önünden geçerken yüksek duvar gerisinden kızlar, “Kabak imam” diye bağırır görmeyelim diye o duvarın ardına çökerlerdi.”
BURASI BİR MİSYON OKULUDUR
İzmir Yüksek İslam Enstitüsü’nde nöğretmen arkadaşları ile bir arada.
İmam hatibi bitirdikten daha sonra, Yüksek İslam Enstitüsü’ne girince kendine, “Yüksek İslam’da bu işin bir meslek, zenaat, bir ekmek teknesi olmadığını baştan beri düşünüyorduk ya. Pekala, bu olmazda nedir sorusunun karşılığını aradık. Pekala, burası bir ekmek teknesi değilse nedir? bu biçimde dedik ki ‘Burası bir misyonun okuludur’. Pekala, bizim misyonumuz nedir?” sorusunu sormuş Karaman. Bu sorunun karşılığını da şöyleki vermiş: “Misyonumuz bizim ahalisi Müslüman olan bu ülkede evvela, bu ülkenin Müslüman halkına dinini hakikat olarak anlatmak. Dinini gerçek olarak bilmesini ve yaşamasını sağlamak üzere hizmet etmek. İzleri silinmek istenen öz kültürümüzün ve bunun mayasını teşkil eden dinimizin, bu ülkede yok olmasını zayıflamasını engellemek. daha sonrasında birebir davayı paylaşan öbür islam ülkelerindeki beşerlerle halklarla işbirliği yapmak. Onlarla kopan irtibatları, hilafetin ilgasından daha sonra kopan tesbihin tanelerini bir biçimde bir ortaya getirmek. Bunun ortasında oranın alimleri ile birebir davayı benimsemis beşerlerle münasebet kurmak. Misyonu bu biçimde koyduk. Yüksek İslam’da bu biçimde bir misyonumuzun olduğu niyetine vardık.”
İNANMAYAN İMANA DIŞTAN BAKAR
Hac ibadeti sırasında şiir yazarken.
“Bir İslam aliminin her şeydilk evvel sağlam bir imanı, hoş bir ahlakı ve salih bir ameli olmalıdır” diyor Karaman ve altını çiziyor: “Bunları ilimdilk evvel söylüyorum. İslam ilmi bunlarsız oluşmaz. Bana göre müsteşrikler İslam alimi değildirler. Zira inanmazlar. İnanmayan, imana dıştan bakar. ibadet etmeyen namazın yalnızca halini anlatır. Onların psikolojisini, ruh halini hiç bir vakit yaşamamıştır. Bir İslam cemiyeti içerisinde onlardan biri olarak onların bir ferdi olarak yaşamamış insan, Müslüman topluluk ve bu topluluğun ortak ruhu hakkında hiç bir vakit malumat sahibi olamaz. Peygambere inanmayan bir insan siret kitabı okuyarak peygamberimizi anlayamaz. Ben iman, ibadet ve ahlakı önceliyorum. daha sonrasında şayet alimlikten kelam ediyorsak gereğince ilmi olmalı. kolay bir Müslüman’dan bahsediyorsak bir daha bir bilgiye muhtaçlık vardır. Siz şayet imam hatip olmak istiyorsanız, mescitte namaz kıldıracaksanız orada yeterlilik için gerekli ilmin gramı artar. Tahminen bu biçimde on gram yetmez de on beş-yirmi gram daha fazla bir ilme gereksiniminiz var. Şayet siz müslümanlara yol tayin etmek yol göstermek, onların bu çağda ve bu toplum ortasında ve bu sistemde farklı rejimlerde ve nizamlarda sorunlarına tahlil getirmek istiyorsanız bu sefer gramlar yetmez. Herbiçimde kilolara falan geçmek icab eder.”
YÜKSEK İSLAM ARKADAŞLIĞI
Karaman, Konya İmam Hatip’ten mezun olduktan daha sonra tek seçenek olarak yeni açılan İstanbul Yüksek İslam Enstitüsü’ne kayıt yaptırmış. 1959’da açılan okul, İstanbul İmam Hatip’in üst katından ibaretmiş. Karaman da okulun birinci mezunlarından biri olarak 1963’te mezun olmuş. Mezuniyetin akabinde evvel hadis alanında ilerlemeyi düşünmüş. Lakin birinci asistanlık imtihanında hadis alanı açılmamış. sonrasındasında nasıl ilerlemek istediklerine arkadaşlarıyla birlikte karar vermelerini ise şöyleki anlatıyor: “Yüksek İslam’da biz beş-altı arkadaştık, o bahsetmiş olduğum ortak çalışmayı, o misyon çalışmasını yapıyorduk: Bekir Topaloğlu, Yaşar Kandemir, Tayyar Altıkulaç vardı. sonrasındasındaki senelerda Ankara’daki arkadaşlarla da iş birliği yaptık. İşte o misyon çalışmalarını yürütürken arkadaşlarla o misyon peşimizi hiç bırakmadı. Biz de onun peşini bırakmadık. daha sonraki senelerımızda da ne yapacağımıza misyonumuz açısından istişare ederek karar verdik. Birincisi İstanbul’da kalmamız gerekir dedik kaldık. İki, yüksek ilim yapmamız lazım dedik, buradan mezun olmak yetmez burada hoca olmamız lazım dedik. Yani bir yandan Türkiye’de din eğitimi ve öğretiminde kelam sahibi olmalıyız, öteki yandan da bu istihdam alanında kelam sahibi olmalıyız. İşte bu biçimde amaçlarımız olduğu için arkadaşlarımızla oturduk ortamızda branşları paylaştık.”
MÜSLÜMANLARIN HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİNİ SAVUNMAK İÇİN YAZIYORUM
Hayrettin Karaman, kurulduğu birinci günden beri Yeni Şafak Gazetesi’nde yazılar yazmaya ve köşe müellifliği yapmaya devam ediyor. Bu köşe müellifliğini da kendisine nazaranv bildiği misyonuyla devam ettirdiğini anlatıyor: “Türkiye’de Müslümanların hak ve özgürlüklerini özgürlük alanlarını genişletmeyi –şu hal ve koşul arasında- kendime misyon olarak seçtim. aslına bakarsanız köşe yazısını da bunun için bırakmıyorum. Siyasetle de bu açıdan, kendi davam açısından ilgileniyorum. Müslümanların bu ülkedeki hak ve özgürlüklerini daraltmak isteyenlere karşı, tam tersine onları engellemek ve genişletmek. Bunun için gayret gösteriyorum. Bunun kurumları olmalıdır bu kurumlarla olur sivil toplum çalışmalarıyla olur o kurumlarla meşgul oluyorum birtakım vakıflarla yönetici, danışman, hizmete yönelik faaliyetlere katılmak olarak meşgul oluyorum. Çok kıymet verdiğim bir öteki konu da adam yetiştirmektir, adam yetiştiren vakıflarla meşgul oluyorum. Bu vakıflarda hem kuruluşunda bulunuyorum, hem mütevellisinde bulunuyorum hem sohbetinde derslerinde bulunuyorum. Her gün epeyce sayıda soruya yanıt veriyorum. Fıkıh sorunlarıyla meşgul oluyor ve tahlil arıyorum.”