JoKeR
Active member
ARİF AY
“Çölden daha sonraki Birinci Kuyu”, “Beklerken”, “Şeker Kırığı”, “Adım Adım” kitaplarından daha sonra, “Unutma Sancısı” (Hece Yayınları, 2020) Zeynep Sati Yalçın’ın beşinci hikaye kitabı.
“Unutma Sancısı” on sekiz hikayeden oluşuyor. Kitabın birinci hikayesi “Sandaldaki Kadın” on üç orta başlıktan oluşan alegorik bir hikaye. Her orta başlığı da birbirine bağlı kısa hikayeler olarak düşünebiliriz. Sevgiye, sevilmeye hasret bir bayanın, sevgi arayışının alegorik bir anlatımla kurgulandığı bu hikaye, yer yer gerçekliğin, daha hayli da düşselin hudutlarında gezdirir okuru. Aslında bir hayal hâli de diyebiliriz. Sevgisiz dünyadan kaçışın, içe seyahatin düşsel serüveni… Bu düşselliği, bu soyut serüveni inandırıcı bir gerçekliğe taşıyan birtakım motifler kullanmış muharrir. Bunlar, ressam, bayan, anlatıcı, tablo, kuyu, Yusuf vs. motiflerdir.
“Uçsuz bucaksız zannettiğim dünya, sığınacak yer bulamadığımda sonsuzmuş. Bana ilişkin, yalnızca benim olan bir küçük yer olsa dünya gözüme bir avuç cuk görünecek. Ondandır ki dar vakit içinderımda bir sığınak bulamadığımda, yeryüzü sonsuza evriliyor. Kayboluyorum. Sonsuz sandığım için kimse yok, kimse olmadığı için o kadar büyük boşluğu…” (S. 9)
SEVGİ BOŞLUĞU
Unutma Sancısı, Zeynep Sati Yalçın, Hece Yayınları 2020, 160 sayfa
Bu boşluk, beraberinde bir sevgi boşluğu, sevilmemiş bir hanımın nazarında:
“Uzun saçlı adam; kıyamadı tablodaki bayana, elinde olsa, tabloya girse, azıcık söyleşip yalnızlığını giderse, bu sevilmemiş hanımı biraz nazlandırsa…” (S. 15)
Bir bakıma, deher neysel diyebileceğimiz bu hikaye ve kitaptaki öteki hikayeler, Zeynep Sati Yalçın’ın ustalığını güçlendirdiğinin de bir ispatıdır.
“Unutma Sancısı”nın tüm hikayelerinde bu sevgisizliğin temel bir izlek olarak yer aldığı görülür. Hikayelerin baş bireyleri ekseriyetle bayanlardır: Kimi ailesinden, kimi kocasından, kimi arkadaşlarından beklediği sevgiyi ve ilgiyi bakılırsamemiş hikaye bireylerinin derin yalnızlıklarına, çaresizliklerine, acılarına, kaçışlarına şahit eder muharrir bizi.
birtakım kimi sevgi, birlikteinde birtakım marazilikler de getirir. Tıpkı “Sevmenin Fiyaksı”ında olduğu üzere. Görme yetisini kaybeden kocanın, bu hâlinin eşine yük olacağı hissiyle hırçınlaşması, buhrana girmesi ve eşini meskenden kovmaya kalkışmasında olduğu üzere.
Zeynep Sati Yalçın, hanımın ruh dünyasını ve psikolojisini epeyce uygun bilen bir muharrir. Dolaysıyla, bayanları anlatırken olağanüstü bir gerçeklik ve yaşanmışlık izlenimi bırakıyor okurda.
“Unutma Sancısı”nın en trajik üç hikayesi, Zülü’nün (Züleyha) anlatıldığı “Hep Uzaklara”, “Ardımdaki Ses” ve “Yol” hikayeleridir.
Yazılar yazdığı, mektuplar yazdığı için babası tarafınca okuldan alınan, kitapları, defterleri, mektupları yakılan Zülü’nün bu duruma isyan edip meskenden, hatta kendinden kaçışı…
“Adı anılmayan, kendi görülmeyen, sesi duyulmayan fakat her işe koşturan, her şeyi tertibe koyan, daha sonra da kapı gerisinde çalı süpürgesine dönüşen peri kızıyım evin…” (S.35) diyen Zülü, okumak, yazmak, bu dünyaya bir isim bırakmak ister:
“Başarmıştım. Yazılarım çıkıyordu mecmualarda, elin adamları yazdıklarımı beğenmişti, o beni yok saysa da vardım işte. Bir mesleğim olmayacaksa da bir ismim olacaktı dünya denen boğuntuda… Olmamalıymışım.” (S. 37) halbuki o, “Şimdi o denli dardayım ki insan olmanın çaresizliğini sırtımda yük üzere taşıyorum.” der.
“Madem okumak yazmak yasak… Ben, ben olarak bir iz bırakmayacağım, bir isim olmayacak şu dünya denen boğuntuda, daima onun dediği olacak, evvel baba ismi, daha sonra koca ismi adım olacak… Olmayaydım daha iyiydi…” (S.92) diyerek konuttan, hatta kendinden kaçar Zülü. Aslında hedefi bu çaresizliği yenmektir.
TOPLUMSAL TRAVMALARA DİKKAT ÇEKER
“Dünya ıssızlığını içime boca etmişti. Bırakmak istediğim adımın, yadsınan kimliğimin, içimin varlığını sere serpe yaydığım yazılarımın da manası yoktu şu anda. Geri dönmek de kurtarmayacaktı beni hayat boğuntusundan. Yaşamak ve ölmek, iki bilinmezlik, eşittir. Ne mevt almıştı ne hayat kabul ediyordu varlığımı. Yalnızca yoldayım, gidiyorum.” (S. 132)
“Kuşlar Konar Kaşıma” da hastane ortamında geçen değişik bir hikaye. Biri babası hasta bir genç kız, öteki, daha evvel bir bacağı kesilmiş, artık de öteki bacağı kesilecek kocasını değil de kaşını aldırmayı kaygı edinen bir bayan. Genç kız Frida üzere kalmak ister ve doğallığım bozulmasın diye kaşlarını aldırmaz:
“Herkes giysisiyle, saçıyla, makyajıyla çok derecede birbirine benzerken; benim kaşlarım görünen fotoğraftaki en besbelli ayrıcalığımdı, beni tanıtacak, beni hatırlatacak farkım…” (S. 41) diyerek, sevgilisine, etrafına direnir.
“Sinekli Sevgili”de, sevdiğini sandığı fakat diğerine âşık olduğunu söyleyen kişi tarafınca bıçaklanan Leyloş’un, “Sombahar Ninnisi”nde senin konutun burası değil diyerek sokağa bırakılan gebe genç kadın’ın, “İçimin Şehri”ndeki Kadriye’nin, “Kayıp Resimler”deki Saime’nin baştan sona hüzünlü ve acı yüklü hayatları… Toplumsal yapımızın nasıl bir zelzele geçirdiğinin sonuçlarıdır.
Zeynep Sati Yalçın’ın hikayelerinin art planında toplumsal travmalar ağır halde hissedilir. Bilhassa toplumun bayana bakışındaki çarpıklık, hikayelerin ana temasını oluşturur. Zülü’den Elif’e, Leyloş’tan Kadriye’ye, Zeliş’ ve daha nicelerine ömrü zindan eden kelam konusu travmanın izlerine şahit oluruz.
Bayanların kimliksiz varlıklar hâline getirilişi, köle muamelesi görmesi, cinsel bir nesne olarak algılanmasının haricinde hiç bir kıymet tabir etmemesi bu toplumsal travmayı görünür kılan ögelerdir. Her bayanda farklı bir sorun olarak ortaya çıkan, onlara ömrü çekilmez kılan, onlara büyük acılar yaşatan bu insanlık dışı, din dışı anlayış ne yazık ki en epey İslâm coğrafyasında yaygındır.
Zeynep Sati Yalçın’ın hikayeleri, bizi bu çarpık anlayıştan kurtulmamız için toplum olarak yüzleşmeye çağırıyor. Dinimizi de büyük bir töhmet altında bırakan bu yanlış gidişattan bir an evvel vazgeçmemiz gerekmektedir. İnsan olmanın çaresizliğini fakat bu biçimde aşabiliriz. Medeniyetler bayanlar üzerinde yükselir unutmayalım.
“Çölden daha sonraki Birinci Kuyu”, “Beklerken”, “Şeker Kırığı”, “Adım Adım” kitaplarından daha sonra, “Unutma Sancısı” (Hece Yayınları, 2020) Zeynep Sati Yalçın’ın beşinci hikaye kitabı.
“Unutma Sancısı” on sekiz hikayeden oluşuyor. Kitabın birinci hikayesi “Sandaldaki Kadın” on üç orta başlıktan oluşan alegorik bir hikaye. Her orta başlığı da birbirine bağlı kısa hikayeler olarak düşünebiliriz. Sevgiye, sevilmeye hasret bir bayanın, sevgi arayışının alegorik bir anlatımla kurgulandığı bu hikaye, yer yer gerçekliğin, daha hayli da düşselin hudutlarında gezdirir okuru. Aslında bir hayal hâli de diyebiliriz. Sevgisiz dünyadan kaçışın, içe seyahatin düşsel serüveni… Bu düşselliği, bu soyut serüveni inandırıcı bir gerçekliğe taşıyan birtakım motifler kullanmış muharrir. Bunlar, ressam, bayan, anlatıcı, tablo, kuyu, Yusuf vs. motiflerdir.
“Uçsuz bucaksız zannettiğim dünya, sığınacak yer bulamadığımda sonsuzmuş. Bana ilişkin, yalnızca benim olan bir küçük yer olsa dünya gözüme bir avuç cuk görünecek. Ondandır ki dar vakit içinderımda bir sığınak bulamadığımda, yeryüzü sonsuza evriliyor. Kayboluyorum. Sonsuz sandığım için kimse yok, kimse olmadığı için o kadar büyük boşluğu…” (S. 9)
SEVGİ BOŞLUĞU
Unutma Sancısı, Zeynep Sati Yalçın, Hece Yayınları 2020, 160 sayfa
Bu boşluk, beraberinde bir sevgi boşluğu, sevilmemiş bir hanımın nazarında:
“Uzun saçlı adam; kıyamadı tablodaki bayana, elinde olsa, tabloya girse, azıcık söyleşip yalnızlığını giderse, bu sevilmemiş hanımı biraz nazlandırsa…” (S. 15)
Bir bakıma, deher neysel diyebileceğimiz bu hikaye ve kitaptaki öteki hikayeler, Zeynep Sati Yalçın’ın ustalığını güçlendirdiğinin de bir ispatıdır.
“Unutma Sancısı”nın tüm hikayelerinde bu sevgisizliğin temel bir izlek olarak yer aldığı görülür. Hikayelerin baş bireyleri ekseriyetle bayanlardır: Kimi ailesinden, kimi kocasından, kimi arkadaşlarından beklediği sevgiyi ve ilgiyi bakılırsamemiş hikaye bireylerinin derin yalnızlıklarına, çaresizliklerine, acılarına, kaçışlarına şahit eder muharrir bizi.
birtakım kimi sevgi, birlikteinde birtakım marazilikler de getirir. Tıpkı “Sevmenin Fiyaksı”ında olduğu üzere. Görme yetisini kaybeden kocanın, bu hâlinin eşine yük olacağı hissiyle hırçınlaşması, buhrana girmesi ve eşini meskenden kovmaya kalkışmasında olduğu üzere.
Zeynep Sati Yalçın, hanımın ruh dünyasını ve psikolojisini epeyce uygun bilen bir muharrir. Dolaysıyla, bayanları anlatırken olağanüstü bir gerçeklik ve yaşanmışlık izlenimi bırakıyor okurda.
“Unutma Sancısı”nın en trajik üç hikayesi, Zülü’nün (Züleyha) anlatıldığı “Hep Uzaklara”, “Ardımdaki Ses” ve “Yol” hikayeleridir.
Yazılar yazdığı, mektuplar yazdığı için babası tarafınca okuldan alınan, kitapları, defterleri, mektupları yakılan Zülü’nün bu duruma isyan edip meskenden, hatta kendinden kaçışı…
“Adı anılmayan, kendi görülmeyen, sesi duyulmayan fakat her işe koşturan, her şeyi tertibe koyan, daha sonra da kapı gerisinde çalı süpürgesine dönüşen peri kızıyım evin…” (S.35) diyen Zülü, okumak, yazmak, bu dünyaya bir isim bırakmak ister:
“Başarmıştım. Yazılarım çıkıyordu mecmualarda, elin adamları yazdıklarımı beğenmişti, o beni yok saysa da vardım işte. Bir mesleğim olmayacaksa da bir ismim olacaktı dünya denen boğuntuda… Olmamalıymışım.” (S. 37) halbuki o, “Şimdi o denli dardayım ki insan olmanın çaresizliğini sırtımda yük üzere taşıyorum.” der.
“Madem okumak yazmak yasak… Ben, ben olarak bir iz bırakmayacağım, bir isim olmayacak şu dünya denen boğuntuda, daima onun dediği olacak, evvel baba ismi, daha sonra koca ismi adım olacak… Olmayaydım daha iyiydi…” (S.92) diyerek konuttan, hatta kendinden kaçar Zülü. Aslında hedefi bu çaresizliği yenmektir.
TOPLUMSAL TRAVMALARA DİKKAT ÇEKER
“Dünya ıssızlığını içime boca etmişti. Bırakmak istediğim adımın, yadsınan kimliğimin, içimin varlığını sere serpe yaydığım yazılarımın da manası yoktu şu anda. Geri dönmek de kurtarmayacaktı beni hayat boğuntusundan. Yaşamak ve ölmek, iki bilinmezlik, eşittir. Ne mevt almıştı ne hayat kabul ediyordu varlığımı. Yalnızca yoldayım, gidiyorum.” (S. 132)
“Kuşlar Konar Kaşıma” da hastane ortamında geçen değişik bir hikaye. Biri babası hasta bir genç kız, öteki, daha evvel bir bacağı kesilmiş, artık de öteki bacağı kesilecek kocasını değil de kaşını aldırmayı kaygı edinen bir bayan. Genç kız Frida üzere kalmak ister ve doğallığım bozulmasın diye kaşlarını aldırmaz:
“Herkes giysisiyle, saçıyla, makyajıyla çok derecede birbirine benzerken; benim kaşlarım görünen fotoğraftaki en besbelli ayrıcalığımdı, beni tanıtacak, beni hatırlatacak farkım…” (S. 41) diyerek, sevgilisine, etrafına direnir.
“Sinekli Sevgili”de, sevdiğini sandığı fakat diğerine âşık olduğunu söyleyen kişi tarafınca bıçaklanan Leyloş’un, “Sombahar Ninnisi”nde senin konutun burası değil diyerek sokağa bırakılan gebe genç kadın’ın, “İçimin Şehri”ndeki Kadriye’nin, “Kayıp Resimler”deki Saime’nin baştan sona hüzünlü ve acı yüklü hayatları… Toplumsal yapımızın nasıl bir zelzele geçirdiğinin sonuçlarıdır.
Zeynep Sati Yalçın’ın hikayelerinin art planında toplumsal travmalar ağır halde hissedilir. Bilhassa toplumun bayana bakışındaki çarpıklık, hikayelerin ana temasını oluşturur. Zülü’den Elif’e, Leyloş’tan Kadriye’ye, Zeliş’ ve daha nicelerine ömrü zindan eden kelam konusu travmanın izlerine şahit oluruz.
Bayanların kimliksiz varlıklar hâline getirilişi, köle muamelesi görmesi, cinsel bir nesne olarak algılanmasının haricinde hiç bir kıymet tabir etmemesi bu toplumsal travmayı görünür kılan ögelerdir. Her bayanda farklı bir sorun olarak ortaya çıkan, onlara ömrü çekilmez kılan, onlara büyük acılar yaşatan bu insanlık dışı, din dışı anlayış ne yazık ki en epey İslâm coğrafyasında yaygındır.
Zeynep Sati Yalçın’ın hikayeleri, bizi bu çarpık anlayıştan kurtulmamız için toplum olarak yüzleşmeye çağırıyor. Dinimizi de büyük bir töhmet altında bırakan bu yanlış gidişattan bir an evvel vazgeçmemiz gerekmektedir. İnsan olmanın çaresizliğini fakat bu biçimde aşabiliriz. Medeniyetler bayanlar üzerinde yükselir unutmayalım.