JoKeR
Active member
Geçtiğimiz günlerde İstanbul’da Yenikapı-Hacıosman metrosu sıra dışı bir yolcuyu ağırladı. Metro istasyonunda tam teçhizatlı bir NASA astronotunu ile karşılaşanlar hem şaşırdı birebir vakitte astronotun nereye gittiği yolcular içinde merak konusu oldu. HUPALUPA Expo tarafınca İstanbul’a getirilen NASA “Space Adventure” Uzay Standı, gelişini bu türlü tüm İstanbullulara duyurdu.
Metropol İstanbul AVM’de 2300 m2 büyüklüğündeki alana kurulan standın karanlık koridorlarında yürürken kendinizi hakikaten bir uzay nazaranvinde üzere hissediyorsunuz. 4 yıl ortasında 12 ülkede 4 milyondan fazla kişi tarafınca ziyaret edilen bu stant, NASA uzay nazaranvlerine tanıklık etmiş gerçek, replika prototip yapıtların de ortasında bulunduğu 200’ün üzerinde yapıta mesken sahipliği yapıyor. Standın anlatısı, İstanbul Teknik Üniversitesi iş birliği ile geliştirilerek, her yaşa hitap edecek biçimde tasarlanmış. Ziyaretçilerin dokunabileceği gerçek ay taşının da bulunduğu bu stantta, uzay roketlerinin kopyaları ve tam boyutlu uzay aracı modelleri, özel rehberlik hizmetiyle, anlatımlı olarak sunuluyor.
Tarihî olarak uzay çalışmalarının hem Türkiye’de hem Dünya’da nasıl geliştiğini öğrenebileceğiniz bu stantta yüklü olarak öncü çalışmaların altı çizilse de, Rusya-ABD ve Türkiye’deki uzay faaliyetlerinin tüm kilometre taşlarına değiniliyor. 1933 yılında İstanbul Üniversitesi kapsamında kurulan Astronomi Enstitüsü ile başlayan Türk uzay tarihi, 2022 yılında fırlatılması planlanan uydular ile bir arada stant duvarında havacılık ve uzay meraklılarını karşılıyor. Standın sonunda özel olarak ayrılan alanda 6 adet simülasyonda ziyaretçilere Mars’ta ve Ay’da yürümenin nasıl bir his olduğunu, Uzay Programları için yetiştirilen pilotların F18’lerde nasıl eğitildiğini, Space Walk, yani Uzay Yürüyüşü yaparken, ISS’ten görünen eşsiz uzay görünümünü deneyimleme talihi sunuluyor.
VOSTOK 1 UZAY MACERASI
NASA “Space Adventure” Uzay Standı, NASA’nın kuruluşuna da sebep olan Rusların uzay macerasını anlatarak başlıyor. Uzay yarışını birinci başlatan roket Sputnik’in birebir modeli de sergilenen yapıtlardan biri. Fırlatıldığı periyotta ABD’de son derece ruhsal travmalara niye olan bu uydu, devir sinemalarında de çoğunlukla husus ediliyor. Bilhassa okullarda mümkün Rus uzay hücumlarına karşı öğrencilerle özel tatbikatlar uygulanıyor. “Sputnik” bu vakitten daha sonra çoğunlukla Rusların öbür ülkeler üzerinde algı yaratmak istediği vakit kullandığı bir isim olarak karşımıza çıkıyor. Stantta birebir ölçüleriyle görme imkanı bulduğumuz “Vostok 1”, bir insanı yani Yuri A. Gagarin’i uzaya taşıyan birinci araç olarak muvaffakiyete ulaşıyor. Sergilenen eserler içinde Yuri A. Gagarin’in kozmonot elbisesi de yer alıyor. Birinci bakışta bir çocuk elbisesi üzere gözükse de geçmişte uzay araçlarında yer alan kapsüllerin çok dar ve küçük olması niçiniyle kısa uzunluklu minyon kozmonotlar uzay için nazaranvlendiriliyor. Gerçekten Yuri A. Gagarin’in uzunluğu da 1.57’dir.
Sovyetlerin Sputnik uydu başarısına, ABD 31 Ocak 1958’de bir Jüpiter-C roketi tarafınca taşınan Explorer 1 ile karşılık veriyor. Birleşik Devletler Ordusunun Explorer 1’deki başarısı, uzay araştırmalarına adanmış bir sivil kuruluş olan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi’nin de kurulmasına yol açıyor. ABD’nin birinci yörünge uçuşundan tam 25 gün evvel uzay 1 insan çıkarmayı başaran Vostok 1 moralleri bozsa da bir manada NASA’yı 17 defa Ay’a çıkarmaya ikna edecek Apollo Projesi için de ateşleyici rolü üstleniyor.
AY’A DOKUNMAK
Ay ve Mars örnekleri, Dünya’da rastlanılması en az hususlar içindedır. Eğer bir keşif gezisi sırasında elde edilmediyse bir Ay taşının Dünya’ya ulaşması şöyle olur: Asteroitlerin Ay yüzebir daha çarpmasıyla Ay’ın kesimlerini uzaya fırlar, bu kesimlerden kimileri Dünya ile kesişen bir yörüngeye dahil olduğunda soluğu bizim gezegenimizde alır. Stantta görme hatta dokunma imkanı bulduğumuz bu Ay taşı, epeyce az gerçekleşen bir tabiat olayı kararında dünyaya ulaşmış. Bilimsel ismi “NWA 7834” olan bu örnek, Sahra Çölü’nde tespit edilmiş ve Kuzey Batı Afrika çizgisi üzerinde elde edilen 7834. Ay taşı olarak kayıtlara geçmiş.
ASTRONOTLAR NE YER NE İÇER
Uzayda hayat kaideleri göz önüne alındığında “astronotlar ne yer, ne içer” diye düşünenler yanıtı bu stantta buluyor. Vakumlanmış, kutular ve paketler içerisindeki astronot yiyecekleri birinci bakışta pek de ağız sulandırmasa da uzayda kaldıkları mühlet boyunca astronotların istikrarlı ve sağlıklı beslenmesini sağlıyor. NASA’nın Uzay Besin Sistem Laboratuarları uzmanları tarafınca tasarlanmış yüksek teknoloji eseri bu öğünler, 1960’lardan beri beslenme uzmanları ve fizikçiler tarafınca hazırlanıyor. Yerçekimsiz uzay şartlarında yemek yapmanın sayısız zorluğuyla baş etmeye çalışan astronotlar için sözün tam manasıyla yemek pişirmek mümkün değil. Bu niçinle yiyeceklerin tümü evvelde pişiriliyor ve içlerindeki su çekiliyor. Lakin bu haliyle tüketilmeye pek de elverişli olmayan bu besinleri astronotlar sıcak yahut soğuk su ekleyerek yenebilecek kıvama getirir. Yerçekiminin olmaması beraberinde kozmonotların koku ve tat alma duyularından da yoksun bırakır. Bu niçinle tüm yiyecekler, lezzetlerini arttıran özel soslarla tatlandırılmalıdır. Paketlerin ortasında kalabilecek epeyce düşük ölçüdeki oksijen bile gıdayı kalıcı olarak bozar ve yenilemez hale getirir. Bu niçinle tüm yiyecekler vakumlanmıştır.
KİTAPLARIYLA AY’A ÇIKAN VERNE
Jules Verne, Ay’a çıkmadan 100 sene evvel Ay’a çıkma hesaplarını yapıtlarında neredeyse yüzde 100 doğrulukla veren bir bilim kurgu muharriri olarak stantta karşımıza çıkıyor. Stant, Verne’a ayırdığı köşe ile bilhassa yeni kuşaklar tarafınca tanınırlığı gitgide azalan bu dayanılmaz bilim kurgu müellifi için adeta iade-i prestij köşesi hazırlanmış. Jules Verne tarafınca yazılan Ay’a Seyahat, içlerinde erken periyot uzay uçuşlarının öncülerini de barındıran bir hayli kuşağa ilham veren bir eser olarak öne çıkıyor. 1865’te yazılan ve Ay’a inmek maksadıyla top gibisi bir araçla (Columbiad) Dünya’dan fırlatılan üç adamın kıssasını anlatan Ay’a Seyahat, NASA’nın Apollo Programı faaliyetleriyle şaşırtan derecede benzerlik gösteriyor. Fırlatmanın yeri, mürettebatı taşıyacak kapsülün boyutu ve Ay’a yaklaşık olarak ulaşma müddetinin gerçeğe çok yakın olması ve kitabını insanların bunu başarmasından tam 100 sene evvel kaleme alması ile çok şaşırtır. Kapsül muvaffakiyetle fırlatılırken, ardından ne olduğu ise daha sonraki kitap olan “Ay’ın Çevresinde” kıssasıyla anlatır.
APOLLO- SOYUZ UZAY YARIŞININ SONU
Ezeli rakipler ABD ve Rusya, Apollo Soyuz test projesinde uzay yarışına bir son vererek Amerika Birleşik Devletleri’ne ilişkin bir Apollo kapsülünü ve Sovyetlere bağlı bir Soyuz uzay aracını birleştirmekte anlaşırlar. 1975’teki bu tarihi vazifede Amerikalı astronotlar Tom Stafford, Vance Brand ve Deke Slayton yer alır. Sovyet mürettebatı ise Valeri Kubasov ve Alexei Leonov’dan oluşur. Mürettebat hem ABD’de birebir vakitte Sovyetler Birliği’nde özel olarak eğitilir. Bu iki ülke daha evvel birbiriyle uyumsuz olan uzay araçlarını inançlı bir biçimde kenetlenmesine ve ortak operasyonlar gerçekleştirmesine müsaade verecek donanımı birlikte geliştirir.
ROKETLERİN BABASI
V-2 roketinin dizayncısı ve Amerikan Ay’a İniş Programı’nın gerisindeki deha olan Wernher von Braun, 20. yüzyılın en değerli roket geliştiricilerinden ve uzay araştırmaları öncülerindendir. Hermann Oberth’in “Gezegenler Ortası Uzay Roketi” isimli kitabını okuduktan ve annesi kendisine bir teleskop armağan ettikten daha sonra, von Braun bir uzay öncüsü ve fizikçi olmaya karar verir. Roket deneylerine çabucak hemen 12 yaşındayken başlar. Kırmızı tahta bir yük arabasının kenarlarına altı büyük havai fişek bağlayan von Braun, Berlin’in en kalabalık caddelerinden Tiergarten Caddesi’nde yayaların ortasına yanlışsız havai fişekleri ateşler. Alevler ve dumanlar eşliğinde ilerleyen yük arabası beş blok ilerledikten daha sonra evvel meyve otomobillerini devirir akabinde parçalanır. Genç bilim adamının bu birinci teşebbüsü başarısız olsa da roket tutkusu tüm hayatına taraf verir.
Wernher von Braun, İkinci Dünya Savaşı sırasında Hitler tarafınca keşfedilmesi üzerine Nazilere katılarak mesleğinin “karanlık” devrine adım atar. Hitlerin kendisinden talebi olan ve savaş sırasında İtalya ve Fransa’yı vuran V2 roketlerinin dizayncısı olur. Lakin Nazi mağlubiyeti daha sonrası Amerikalıların bâtın “Paperclip Harekâtı” ile yüksek rütbeli çalışma arkadaşları ile bir arada kaçırılarak Amerika Birleşik Devletleri’ne gdolayılür. 20 Haziran 1945’te ABD Dışişleri Bakanı Amerika’ya von Braun ve onun uzman takımının transferini onaylar ve 1 Ekim 1945 yılında kamuoyuna duyurulur. bu biçimdece tüm Nazi geçmişi silinerek 1955 yılında Amerikan vatandaşlığına geçirilir.
Stantta von Braun’un hem çocukluk yapıtları birebir vakitte teleskobunu görmekteyiz. Wernher von Braun’un ilişkin 1924 dolaylarında kaleme alınmış çocukluk notlarının bir kopyası olan defter uzay seyahati için gerekli eskizlerden yakıt hesaplamalarına, gereksinim duyulan gereç ve gereçlerden Rusça notlar içeren çizimlere kadar bir fazlaca bilgiyi içerir.
Metropol İstanbul AVM’de 2300 m2 büyüklüğündeki alana kurulan standın karanlık koridorlarında yürürken kendinizi hakikaten bir uzay nazaranvinde üzere hissediyorsunuz. 4 yıl ortasında 12 ülkede 4 milyondan fazla kişi tarafınca ziyaret edilen bu stant, NASA uzay nazaranvlerine tanıklık etmiş gerçek, replika prototip yapıtların de ortasında bulunduğu 200’ün üzerinde yapıta mesken sahipliği yapıyor. Standın anlatısı, İstanbul Teknik Üniversitesi iş birliği ile geliştirilerek, her yaşa hitap edecek biçimde tasarlanmış. Ziyaretçilerin dokunabileceği gerçek ay taşının da bulunduğu bu stantta, uzay roketlerinin kopyaları ve tam boyutlu uzay aracı modelleri, özel rehberlik hizmetiyle, anlatımlı olarak sunuluyor.
Tarihî olarak uzay çalışmalarının hem Türkiye’de hem Dünya’da nasıl geliştiğini öğrenebileceğiniz bu stantta yüklü olarak öncü çalışmaların altı çizilse de, Rusya-ABD ve Türkiye’deki uzay faaliyetlerinin tüm kilometre taşlarına değiniliyor. 1933 yılında İstanbul Üniversitesi kapsamında kurulan Astronomi Enstitüsü ile başlayan Türk uzay tarihi, 2022 yılında fırlatılması planlanan uydular ile bir arada stant duvarında havacılık ve uzay meraklılarını karşılıyor. Standın sonunda özel olarak ayrılan alanda 6 adet simülasyonda ziyaretçilere Mars’ta ve Ay’da yürümenin nasıl bir his olduğunu, Uzay Programları için yetiştirilen pilotların F18’lerde nasıl eğitildiğini, Space Walk, yani Uzay Yürüyüşü yaparken, ISS’ten görünen eşsiz uzay görünümünü deneyimleme talihi sunuluyor.
VOSTOK 1 UZAY MACERASI
NASA “Space Adventure” Uzay Standı, NASA’nın kuruluşuna da sebep olan Rusların uzay macerasını anlatarak başlıyor. Uzay yarışını birinci başlatan roket Sputnik’in birebir modeli de sergilenen yapıtlardan biri. Fırlatıldığı periyotta ABD’de son derece ruhsal travmalara niye olan bu uydu, devir sinemalarında de çoğunlukla husus ediliyor. Bilhassa okullarda mümkün Rus uzay hücumlarına karşı öğrencilerle özel tatbikatlar uygulanıyor. “Sputnik” bu vakitten daha sonra çoğunlukla Rusların öbür ülkeler üzerinde algı yaratmak istediği vakit kullandığı bir isim olarak karşımıza çıkıyor. Stantta birebir ölçüleriyle görme imkanı bulduğumuz “Vostok 1”, bir insanı yani Yuri A. Gagarin’i uzaya taşıyan birinci araç olarak muvaffakiyete ulaşıyor. Sergilenen eserler içinde Yuri A. Gagarin’in kozmonot elbisesi de yer alıyor. Birinci bakışta bir çocuk elbisesi üzere gözükse de geçmişte uzay araçlarında yer alan kapsüllerin çok dar ve küçük olması niçiniyle kısa uzunluklu minyon kozmonotlar uzay için nazaranvlendiriliyor. Gerçekten Yuri A. Gagarin’in uzunluğu da 1.57’dir.
Sovyetlerin Sputnik uydu başarısına, ABD 31 Ocak 1958’de bir Jüpiter-C roketi tarafınca taşınan Explorer 1 ile karşılık veriyor. Birleşik Devletler Ordusunun Explorer 1’deki başarısı, uzay araştırmalarına adanmış bir sivil kuruluş olan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi’nin de kurulmasına yol açıyor. ABD’nin birinci yörünge uçuşundan tam 25 gün evvel uzay 1 insan çıkarmayı başaran Vostok 1 moralleri bozsa da bir manada NASA’yı 17 defa Ay’a çıkarmaya ikna edecek Apollo Projesi için de ateşleyici rolü üstleniyor.
AY’A DOKUNMAK
Ay ve Mars örnekleri, Dünya’da rastlanılması en az hususlar içindedır. Eğer bir keşif gezisi sırasında elde edilmediyse bir Ay taşının Dünya’ya ulaşması şöyle olur: Asteroitlerin Ay yüzebir daha çarpmasıyla Ay’ın kesimlerini uzaya fırlar, bu kesimlerden kimileri Dünya ile kesişen bir yörüngeye dahil olduğunda soluğu bizim gezegenimizde alır. Stantta görme hatta dokunma imkanı bulduğumuz bu Ay taşı, epeyce az gerçekleşen bir tabiat olayı kararında dünyaya ulaşmış. Bilimsel ismi “NWA 7834” olan bu örnek, Sahra Çölü’nde tespit edilmiş ve Kuzey Batı Afrika çizgisi üzerinde elde edilen 7834. Ay taşı olarak kayıtlara geçmiş.
ASTRONOTLAR NE YER NE İÇER
Uzayda hayat kaideleri göz önüne alındığında “astronotlar ne yer, ne içer” diye düşünenler yanıtı bu stantta buluyor. Vakumlanmış, kutular ve paketler içerisindeki astronot yiyecekleri birinci bakışta pek de ağız sulandırmasa da uzayda kaldıkları mühlet boyunca astronotların istikrarlı ve sağlıklı beslenmesini sağlıyor. NASA’nın Uzay Besin Sistem Laboratuarları uzmanları tarafınca tasarlanmış yüksek teknoloji eseri bu öğünler, 1960’lardan beri beslenme uzmanları ve fizikçiler tarafınca hazırlanıyor. Yerçekimsiz uzay şartlarında yemek yapmanın sayısız zorluğuyla baş etmeye çalışan astronotlar için sözün tam manasıyla yemek pişirmek mümkün değil. Bu niçinle yiyeceklerin tümü evvelde pişiriliyor ve içlerindeki su çekiliyor. Lakin bu haliyle tüketilmeye pek de elverişli olmayan bu besinleri astronotlar sıcak yahut soğuk su ekleyerek yenebilecek kıvama getirir. Yerçekiminin olmaması beraberinde kozmonotların koku ve tat alma duyularından da yoksun bırakır. Bu niçinle tüm yiyecekler, lezzetlerini arttıran özel soslarla tatlandırılmalıdır. Paketlerin ortasında kalabilecek epeyce düşük ölçüdeki oksijen bile gıdayı kalıcı olarak bozar ve yenilemez hale getirir. Bu niçinle tüm yiyecekler vakumlanmıştır.
KİTAPLARIYLA AY’A ÇIKAN VERNE
Jules Verne, Ay’a çıkmadan 100 sene evvel Ay’a çıkma hesaplarını yapıtlarında neredeyse yüzde 100 doğrulukla veren bir bilim kurgu muharriri olarak stantta karşımıza çıkıyor. Stant, Verne’a ayırdığı köşe ile bilhassa yeni kuşaklar tarafınca tanınırlığı gitgide azalan bu dayanılmaz bilim kurgu müellifi için adeta iade-i prestij köşesi hazırlanmış. Jules Verne tarafınca yazılan Ay’a Seyahat, içlerinde erken periyot uzay uçuşlarının öncülerini de barındıran bir hayli kuşağa ilham veren bir eser olarak öne çıkıyor. 1865’te yazılan ve Ay’a inmek maksadıyla top gibisi bir araçla (Columbiad) Dünya’dan fırlatılan üç adamın kıssasını anlatan Ay’a Seyahat, NASA’nın Apollo Programı faaliyetleriyle şaşırtan derecede benzerlik gösteriyor. Fırlatmanın yeri, mürettebatı taşıyacak kapsülün boyutu ve Ay’a yaklaşık olarak ulaşma müddetinin gerçeğe çok yakın olması ve kitabını insanların bunu başarmasından tam 100 sene evvel kaleme alması ile çok şaşırtır. Kapsül muvaffakiyetle fırlatılırken, ardından ne olduğu ise daha sonraki kitap olan “Ay’ın Çevresinde” kıssasıyla anlatır.
APOLLO- SOYUZ UZAY YARIŞININ SONU
Ezeli rakipler ABD ve Rusya, Apollo Soyuz test projesinde uzay yarışına bir son vererek Amerika Birleşik Devletleri’ne ilişkin bir Apollo kapsülünü ve Sovyetlere bağlı bir Soyuz uzay aracını birleştirmekte anlaşırlar. 1975’teki bu tarihi vazifede Amerikalı astronotlar Tom Stafford, Vance Brand ve Deke Slayton yer alır. Sovyet mürettebatı ise Valeri Kubasov ve Alexei Leonov’dan oluşur. Mürettebat hem ABD’de birebir vakitte Sovyetler Birliği’nde özel olarak eğitilir. Bu iki ülke daha evvel birbiriyle uyumsuz olan uzay araçlarını inançlı bir biçimde kenetlenmesine ve ortak operasyonlar gerçekleştirmesine müsaade verecek donanımı birlikte geliştirir.
ROKETLERİN BABASI
V-2 roketinin dizayncısı ve Amerikan Ay’a İniş Programı’nın gerisindeki deha olan Wernher von Braun, 20. yüzyılın en değerli roket geliştiricilerinden ve uzay araştırmaları öncülerindendir. Hermann Oberth’in “Gezegenler Ortası Uzay Roketi” isimli kitabını okuduktan ve annesi kendisine bir teleskop armağan ettikten daha sonra, von Braun bir uzay öncüsü ve fizikçi olmaya karar verir. Roket deneylerine çabucak hemen 12 yaşındayken başlar. Kırmızı tahta bir yük arabasının kenarlarına altı büyük havai fişek bağlayan von Braun, Berlin’in en kalabalık caddelerinden Tiergarten Caddesi’nde yayaların ortasına yanlışsız havai fişekleri ateşler. Alevler ve dumanlar eşliğinde ilerleyen yük arabası beş blok ilerledikten daha sonra evvel meyve otomobillerini devirir akabinde parçalanır. Genç bilim adamının bu birinci teşebbüsü başarısız olsa da roket tutkusu tüm hayatına taraf verir.
Wernher von Braun, İkinci Dünya Savaşı sırasında Hitler tarafınca keşfedilmesi üzerine Nazilere katılarak mesleğinin “karanlık” devrine adım atar. Hitlerin kendisinden talebi olan ve savaş sırasında İtalya ve Fransa’yı vuran V2 roketlerinin dizayncısı olur. Lakin Nazi mağlubiyeti daha sonrası Amerikalıların bâtın “Paperclip Harekâtı” ile yüksek rütbeli çalışma arkadaşları ile bir arada kaçırılarak Amerika Birleşik Devletleri’ne gdolayılür. 20 Haziran 1945’te ABD Dışişleri Bakanı Amerika’ya von Braun ve onun uzman takımının transferini onaylar ve 1 Ekim 1945 yılında kamuoyuna duyurulur. bu biçimdece tüm Nazi geçmişi silinerek 1955 yılında Amerikan vatandaşlığına geçirilir.
Stantta von Braun’un hem çocukluk yapıtları birebir vakitte teleskobunu görmekteyiz. Wernher von Braun’un ilişkin 1924 dolaylarında kaleme alınmış çocukluk notlarının bir kopyası olan defter uzay seyahati için gerekli eskizlerden yakıt hesaplamalarına, gereksinim duyulan gereç ve gereçlerden Rusça notlar içeren çizimlere kadar bir fazlaca bilgiyi içerir.