İstanbul’un en cıvıltılı hazinesi

JoKeR

Active member
Bugüne kadar iki yıl evvel kapımızı çalan koronavirüs salgınıyla ilgili sayısız olumsuz haber yaptık. Lakin vakit ortasında pandemi kurallarının birtakım olumlu kıssalar doğurduğuna da şahit olduk. Onlardan birinin baş kahramanları da Bilgesu Güngör Tutal ve Tora Benzeyen. Kuş gözlemcisi olan iki arkadaş, pandemi günlerinde meskenlerine komşu olan Fethipaşa Korusu’nda tabiat severlerle birlikte kuş müşahedelerine başladı. “Bu müşahedeler sırasında kendi mahallerindeki kuşlar, bitkiler ve başka canlıları belgeleyip Instagram’daki @fethipasada hesabında paylaştılar. Bu müşahedelere hâlâ devam ediyorlar. Tutal ve Benzeyen’in keyifli macerası hepimize tabiatın aslında yanı başımızda olduğunu ve muhafazanın da bir daha yanı başımızdan da başlayabileceğini gösteriyor. Günümüzde her insanın etrafındaki doğal hayatın farkında olması gerektiğini ve bu niçinle “vatandaş bilimi”nin ehemmiyetine dikkat çeken ikiliyle Fethipaşa’da bir ortaya gelerek bir söyleşi yaptık…



Fethi Paşa Korusu’nda kuş müşahedesi yapmaya nasıl başladınız?

B. G. T. :Biz çizim ve kuşlar vasıtasıyla tanışmış iki arkadaşız. İkimiz de uzun yıllardır kuş müşahedesi ile ilgileniyor, tabiat muhafaza alanında çalışıyoruz. Fethi Paşa Korusu ise konutumuzun fazlaca yakınında. Açıkcası pandemi öncesinde kuş müşahedesi için hayli tercih ettiğimiz bir alan değildi. Lakin pandemi sırasında farklı alanlara gidemediğimiz için koruya daha sık gitmeye başladık. Koruya dürbünle gitme sıklığımız da vakit içinde artmaya başladı. Birbirimizle koruda kaydettiğimiz kuş seslerini ya da çektiğimiz fotoğrafları paylaşıyorduk. Koruda bilinenden daha fazla sayıda kuş çeşidi olabileceğini konuşmaya başlamıştık. O sıralarda Validebağ Korusu’nda sistemli müşahede yapan kuş gözlemcilerinin @validebaginkuslari Instagram hesabının varlığı da bizi motive etti ve biz de bir hesap açmaya karar verdik. Koruda nizamlı müşahedeler yaparak korudaki tıp çeşitliliğini tanımak, kayıt altına almak ve bunları paylaşarak farkındalık oluşturmak istedik.

ÇITKUŞU KORUNUN MASKOTU

Bu bölgede en hayli hangi kuşlar gözlemleniyor?


T. B. : Logomuzda da yer alan çıtkuşu korunun maskot tipi diyebiliriz. Her vakit gür sesiyle korudaki varlığından haberdarız. Koruda bugüne kadar farklı gözlemcilerin de katkılarıyla toplam 76 farklı kuş tipi gözlemlendi. Alakarga, saksağan, leş kargası, küçük karga, mavi baştankara, büyük baştankara, çıvgın, uzun kuyruklu baştankara, sığırcık, karatavuk, kızılgerdan, serçe, küçük kumru tüm yıl boyunca sık gördüğümüz birtakım cinsler. Bir de yalnızca ilkbahar ve sonbahar mevsimlerinde göç sırasında karşılaştığımız cinsler var. Bunlar koruda her vakit nazaranbildiğimiz kuşlar değil lakin bizi pek heyecanlandıran çeşitler. Ayrıyeten koruda bugüne kadar gözlemlenmiş tek baykuş tipi olan Alaca baykuşun varlığından da bahsetmeden geçmeyelim!



Sizi şaşırtan kuşlarla karşılaştınız mı?

T. B. : Bahar aylarında bizi pek şaşırtan kuşlarla karşılaşabiliyoruz. bu biçimde durumlarda çabucak telefonla birbirimize haber veriyor, uygunsak dürbünle koruya koşuyoruz. İstanbul kuşların göç rotası üzerinde olduğu için ilkbahar ve sonbahar aylarında tüm sürprizlere açığız ve korunun en heyecanlı devri diyebiliriz. Karaalınlı örümcekkuşu, orman çıvgını, halkalı sinekkapan, kirazkuşu ve ağaç incirkuşlarının korudaki birinci kayıtlarını almak epey keyifliydi örneğin. Misal biçimde geçtiğimiz ilkbaharda karşılaştığımız sarıasma isimli göçmen bir tıp bizi çok şaşırtmıştı. Çok kısa bir an karşılaştıktan daha sonrasında tüm koruyu taramamıza karşın kuşu yeniden bulamadık.


Tora Benzeyen – Bilgesu Güngör Tutal



Kentte hâlâ kuşlar var mı? Biz niye onları daha az görüyoruz?


B. G. T. : Olmaz olur mu! İstanbul kuş açısından varlıklı bir kent aslında. Fakat kuşları az görmemizin temelde iki niçini var. Birincisi doğal alanların azalması ve gürültü kirliliği üzere kent baskısından dolayı eskisi kadar kuş gelmiyor. İkincisi ise kuşlar aslında yanı başımızda fakat biz onların farkında değiliz. Kentte yaşayan insanlardan serçe, karga ve martıdan diğer bir kuş görmedim lafını epeyce sık duyuyoruz aslında. halbuki koldan kola konan o kuş serçe değil, bir büyük baştankara. Ya da akşam üzeri korudaki cıvıltının niçini bir kızılgerdan.

Tarladaki bir tarım personeli de gözlemci

Yaptığınız müşahedeleri öteki araştırmacılarla da paylaşıyor musunuz?


T. B. : Kuş ve tabiat gözlemciliğinin tahminen de en keyifli yanı, yaptığınız müşahedeleri öteki beşerlerle paylaşmanız ve bir arada öğrenmeye başlamanız. Fethi Paşa Korusu’nda başlatmış olduğumız bu çalışma da aslında bu biçimde bir sebepten ortaya çıkıyor. Birbirimizle paylaştığımız ses kayıtlarını ya da fotoğrafları dijital ortamlar üzerinden de paylaşabiliyoruz. bu biçimdece hem kendi müşahedelerimizi kayıt altına almış oluyoruz, birebir vakitte birebir alanda müşahede yapmış öbür gözlemcilerin ve araştırmacıların kayıtlarını nazaranbiliyoruz. Kuş gözlemciliği için kullandığımız en yaygın platform eBird ya da öteki ismiyle Kuşbank. Telefon uygulaması da olan bu web sitesi üzerinden herkes gözlemlediği kuşları, yer, tarih, saat ve rota üzere ek bilgiler ile bir arada kayıt altına alabiliyor.


Öteki bir yandan ise bu müşahedeler ile bilime ve bilim beşerlerine büyük yarar sağlayabiliyorsunuz. Zira misal durum bilim insanları için de geçerli; farklı alanlarda birebir anda olma ihtimalleri yok! Bu durumda o alanda bulunan yerli bir gözlemci (bu tarladaki bir tarım çalışanı ya da gökyüzündeki bir pilot da olabilir) müşahedesini kayıt altına alarak aslında bilimsel bir bilgi de üretmiş oluyor. Amatör gözlemcilerin bilimsel çalışmalara sundukları bu katkı ve bununla ortaya çıkan bilimsel çalışmalar “vatandaş bilimi” olarak isimlendiriliyor. Örneğin geçmiş senelerda yayımlanan ve Türkiye’de yuva kurup yavrulayan tüm kuş çeşitlerini ayrıntılı haritalarla anlatan “Türkiye Üreyen Kuş Atlası” çalışması da amatör gözlemcilerin katkılarıyla ortaya çıkmıştı.


“Doğada vakit geçirmek hem fizikî birebir vakitte ruhsal sıhhatimize çok uygun geliyor. Kuş gözlemciliği bu manada tabiat ile bağ kurmada hepimize büyük katkı sağlayacak, bundan eminiz! “


Kentte, yaşadığımız yerde kuş müşahedesi yapmanın nasıl bir ehemmiyeti var sizce? Bu daha genelde hepimizin tabiat ile olan bağımızı bir daha kurabilir mi?

B. G. T. : Kuş müşahedesi yaparken yalnızca kuşu değil aslında oradaki ekosistemi de fark ediyorsunuz. Kuşu beslenirken, su içerken, toplumsallaşırken, avlanırken ya da yuvalarken gözlemliyorsunuz. Tabiattaki canlı ve cansız varlıklar içindeki ilişkiyi anlamaya başlıyorsunuz. Kentinizde bu doğal süreçleri gözlemlemek sizi gitgide heyecanlandırıyor ve dışarıda daha epey vakit geçiriyorsunuz. Her sabah konutunuzun yanındaki çalıda gördüğünüz çıtkuşu yardımıyla o çalı artık sizin için rastgele bir çalı olmuyor.

Yılın her günü, günün her saati

Kuş müşahedesi yapmanın belirli bir vakti, mevsimi var mı?


B. G. T. : Aslında yok. Yılın her günü ve günün her saatinde yapılabilir. Fakat görmek istediğimiz tıp özelinde mevsim ve saat ayarlaması yaparak bahtımızı arttırabiliriz. Örneğin, ötücü kuşlar sabahın erken saatlerinde ve akşamüzeri daha rahat gözlemlenir. Baykuş ve çobanaldatan üzere gece etkin olan tipleri görmek için ise havanın kararmasını beklemek daha gerçek olur. İstanbul üzerinden her sene on binlercesi geçen leylekleri görmek içinse ilkbahar ve sonbahar mevsimi ülkü vakit içinder.

Kuşlar hayatımızın kesimi

Korular, parklar haricinde da kuşlara diğer nerelerde rastlayabiliriz?


T. B. : Günlük hayat içerisinde, mesela İstanbul’da yaşayan biri için bir vapur seyahatinde, sabah pencerenizi açtığınızda karşı çatının üzerinde ya da kaldırımda sizinle bir arada yürürken kuşlarla karşılaşabilirsiniz. şüphesiz her farklı hayat alanı, farklı kuş cinslerini gözlemleme imkânı sunuyor. Kent merkezinde serçe, güvercin, leş kargası, gümüş martı üzere tiplerle daha sık karşılaşırken, kırsalda tarla çintesi, kerkenez ya da yüksek dağ tepelerinde ürkeklik, dağbülbülü üzere cinsleri gözlemleme bahtı bulabiliyorsunuz. Burada değerli olan her bir ömür alanının, bu alanda yaşamayı yeğleyen canlılara sunduğu fırsatlar. Ulaşılabilir besin ve hayatı devam ettirip yavruları büyütebilecek inançlı bir ortam bu hayat alanlarını tercih etmekte değerli bir rol oynuyor.
 
Üst