JoKeR
Active member
Afrika’da kimi bayanlar bir bidon su için 6 km’lik yolu yürüyorlardı. Üstelik başlarının üzerinde taşıdığı bu bidonlar ile tehlikeli yollardan geçiyorlardı. Yırtıcı hayvanlar ya da tecavüze uğrama tehlikesi ortasından dehşet ile geçerken artık biroldukçalarının meskenlerinin önüne açılan kuyular ile sağlıklı içme suyunun konforunu yaşıyorlar. Bu sular ile tarım yapıp akıllı köyler ile yardıma bağımlı kalma psikolojilerinden kurtuluyor.
Tüm bunları 30 bin destekçisi ile IDEA yeryüzünün çok yoksulluk ve eşitsizlik meselelerinin yenilikçi, tabiat dostu ve bütüncül tahlili için çalışan bağımsız bir sivil toplum kuruluşu Universal Memleketler arası Kalkınma ve Etraf Derneği yapıyor. 1300’ün üzerinde sürdürülebilir su, tarım, güç ve eğitim projesi ile Asya, Afrika ve Türkiye’nin en kuvvetli bölgelerinde 250 binden çok insanın hayatına dokunan bu derneğin kurucusu Hayri Dağlı ile bu serüvenin nasıl başladığını sorduk. Gittiği bir seyahatten etkilenip meskenini, otomobilini satıp hayatını bilhassa Asya ve Afrika’daki insanların temel ihtiyaçları için çabaya adayan Dağlı “İnsanlar Mars’a gitmeyi düşüne dursun bu beşerler çabucak hemen su bile bulamıyor” diyor ve elini taşın altına sokuyor.
ALTI AY AFRİKADA YAŞADIM
Bayanlar Afrika’da bir bidon su için 6 km yol yürüyor. Meskenlerinin önünde açtığınız kuyular ile hayatları değişti. Bu öykü nasıl başladı?
Uzun yıllar Türkiye’nin en büyük sivil toplum kuruluşlarında eğitim ve tabiat muhafaza alanlarında çalıştıktan daha sonra 2014 yılında Kilimanjaro Dağı’na tırmanmak üzere Afrika’ya bir seyahat gerçekleştirdim. Bu Afrika seyahati sırasında iç savaşlardan etkilenen, suya ve besine ulaşamayan köylerin yaşadıkları zorluklardan, bayanların ve çocukların pak bile olmayan suya ulaşmak için yaptıkları seyahatler beni derinden etkiledi. İstanbul’a döndüm, işimden istifa ettim, meskenimi gereksinimi olanlara verdim ve tek istikamet uçak bileti alarak Afrika’ya gittim.
Tüm dostlarım yaptığımın çılgınlık olduğunu düşünüyordu ancak bana bakılırsa temel çılgınlık görüp hiç bir şey yapmamaktı. Çok fakir ve unutulmuş coğrafyalarda günde bir doların altında hayat çabası veren milyonlarca insanı anlamak ismine bir köye yerleşerek 6 ay tıpkı şartlarda yaşamayı deneyimledim. Bölgeye yapılan tek seferlik yardımların kalıcı tahlil sağlamadığını gördüm. Bu sebeplerle 2016 yılında istekli arkadaşlarla bir ortaya gelip sıkıntıların global çapta kalıcı ve sürdürülebilir tahlili için harekete geçerek şeffaflık ve bağımsızlık prensipleriyle Memleketler arası Kalkınma ve Etraf Derneği (IDEA Universal)’i kurduk.
ANADOLU MASALLARI ANLATTIM
Tüm kıssayı başa sararsak bu biçimdesine büyük bir projenin temeli nasıl atıldı ve nasıl zorluklar ile karşılaştınız?
Birinci seyahatim Tanzanya’nın kuzeyindeki Masai kabilesi ve öteki eşitlikçi toplumların da yaşadığı Serengeti coğrafyasına oldu. İnsanların inançlı değil ikazlarına aldırmadan sırt çantamla köylerde gezmeye başladım. Yemek istemek için durakladığım MtaKbuMwta isminde bir Masai köyünün sakinleri beni ilah konuğu olarak gördü ve meskenlerini açtı. Köyde gezinirken bir Afrika elması ağacı altına ilkel yollarla yapılmış sınıf olduğunu fark ettim. Sınıf derken o denli kestirim ettiğiniz üzere değil. Birkaç sıra ve bir kara tahtadan ibaret. Sınıfa yaklaştığımda öğretmenin olmadığını söylemiş oldu çocuklar. Hasta olan istekli mahallî öğretmen bir aydır gelemiyormuş. Çocuklar da tahminen bir gün çıkar gelir diye her gün sınıfa gelmeye devam ediyormuş. Durumu fark edince çocuklara benimle aktiflik yapmak isteyip istemediklerini sordum. Daima bir ağızdan Swahili lisanında olağan olarak manasına gelen “kwakweli” dediler. 3 gün boyunca etraflarındaki yırtıcı hayvanların tanınmasından İngilizce’ye, hijyenden hastalıklardan korunmaya biroldukça aktiflik yaptık. Onlar bana Afrika masalları anlattı, bense onlara Anadolu masalları.
Bu sırada sizi en çok sarsan kıssa neydi?
Bu birlikte çalıştığımız üç günün sonunda kız çocuklarının çoğunluğunun etkinliklere gelmediğini fark ettim. sebebini sorduğumda ise kız çocuklarının su taşımaktan dolayı derse vakit içinderının kalmadığını yanıtını verdiler. bahsetmiş olduğum sınıfta Fatima isminde 7 yaşında dünyalar tatlısı bir kız çocuğu ile tanıştım. 2 yıl evvel köye bir gezici hemşire gelmiş. Onunla tanıştığı günden beri büyüyünce hemşire olma hayalleri kuruyormuş. Kendisine suyu nereden getirdiğini sordum. 2 saat uzaktaki su birikintisinden getirdiğini söylemiş oldu. Sonraki gün Fatima’nın her gün yaptığı bu seyahatine katıldım. Çıplak ayaklarla yaptığımız iki saatlik yürüyüşün akabinde su kaynağına ulaştık. İçindeki kurtçukların ve parazitlerin gözle görülebildiği, çamur renginde bir su. Bölgede yaşayan yabani hayvanlar da buradan su içiyormuş. O denli bir su ki ortasında bulunduğumuz yüzyılda bu biçimde bir suyun hala içilebiliyor olduğunu anlamak ve bunu kabul etmek mümkün değil. Yeryüzünün bir tarafında Mars’a gitmek tartışılırken öbür tarafında bu biçimde bir suyun milyonlarca insan tarafınca içiliyor bulunmasına inanmak güç. Fatima birkaç gün daha sonra bu sudan dolayı hasta oldu. Onun yüksek ateşten dolayı yüzünden akan boncuk boncuk terlerini goren, onun bu öyküsüne şahit olan hiç kimse hayatına eskisi üzere devam edemezdi.
Hayal kurmaya başladılar
Akıllı Köy projenizden bahseder misiniz?
Akıllı Köy projesinde yeraltı suyuna ulaşmak için derinliği 70-120 metre içinde sondaj kuyuları açıyoruz. Ulaşılan pak suyun meskenlere dağıtımı için su kuleleri yapıyor ve güneş güçlü akıllı pompalar kullanıyoruz. Kuledeki su, yerçekimi kuvvetiyle köyün çeşitli yerlerine yapılan çeşmelere dağıtılıyor. Suyun dağıtımından daha sonra köyün besin muhtaçlığını sürdürülebilir biçimde sağlamak için tarım adımına geçiliyor. Bu kapsamda köy halkına tohum dayanağı ve sürdürülebilir tarım eğitimi veriliyor. 3. etapta güç geliyor. Köyde her konuta 15 saat aydınlatma sağlayan güneş kitleri sağlanıyor. İşte bu etaplardan daha sonra köyler dışarıdan yardıma muhtaçlık duymayan kendi ayakları üzerinde duran akıllı köylere dönüşmüş oluyor.
Bugün Asya ve Afrika’da altı farklı ülkede, 135 akıllı köyde 250 bin insan su, besin ve güce erişebiliyor ve daha hoş bir gelecek hayali kuruyor.
Dünyanın en uzak coğrafyalarına bile ulaşıp dönüşüm yaratıp eşsiz katkılarınız var. En temel ihtiyaçları karşılandıktan daha sonra onlarda nasıl değişimler gözlüyorsunuz?
Bir köye içme suyunu çağdaş biçimde sağladığımızda, bahçeler kurup sulama sistemi ile donattığımızda, bunu da sürdürülebilir tarım ve permakültür tasarımı, doğal gübre imali, tohum saklama üzere eğitimlerle desteklediğimizde her şey değişiyor. Bahçelerden alınan randıman artıyor. Randıman artışı demek ek gelir demek, pirincin yanına ek besin demek, açlığın azalması demek. Aslında pak su ve besin insanlara kendilerini çok yoksulluktan çıkarmak için fırsat sunuyor. Bizde tam olarak bunu istiyoruz. En değerli değişim hayal kurmaya başlamaları oluyor. Köylerde yaşayanlar su ve besin sıkıntıları çözüldüğünde geleceklerine odaklanabiliyorlar. Bir akıllı köyün nüfusu 2000 bireye kadar çıkabiliyor. Projenin etraftaki köylere sağladığı takviye de düşünüldüğünde bu sayı büyüyor.
Görmezden gelemeyiz
Bir insan kümesinde sıfır noktasını gördükten daha sonra kendi ömrünüzde en epey neyin değerini biliyorsunuz ve şükür hissini fazlaca kısa vakitte kaybeden bizler için neyin farkındalığının altını çiziyorsunuz?
Dünyanın bir yerinde bir çocuk senin dayanağına muhtaç ise görmezden gelme talihin yok! Bir bayan en temel insan hakkı olan su yahut besine erişemiyorsa harekete geçmemek bir seçenek değil. Bir baba çocuğunun en temel muhtaçlıklarını karşılayamıyorsa bu dünyanın şanslı coğrafyalarında yaşayan her insanın sorunu. Artık yakın ya da uzak diyemeyiz. Dünyadaki 1 milyar insan açlık ve susuzlukla karşı karşıya. Ve bizim bunu görmezden gelme bahtımız yok.
TRT’de yayınlanan Su Savaşları belgeseli epey ses getirdi. Öte yandan iklim krizini yaşarken daha fazlaca altının çizilmesi gereken bir öge. bu biçimdesine yeni belgeseller var mı yolda?
TRT Belgesel Su Savaşları ve IDEA Universal işbirliğindeki 14 kısımlık belgesel on binlerce insanın beğenisini kazandı. Kıssa anlatıcılığı işimizin en kıymetli modüllerinden birisi. Ülkemizde yaşayan dostlarımıza çalıştığımız coğrafyalardan insan öykülerini her vakit anlatmaya çalışıyoruz. Bunu IDEA Universal’in toplumsal medya hesaplarından, sitelerimizden ve aylık e-bültenlerimizden takip edebilirsiniz. Yeni, daha kuvvetli belgesel projeleri ile ilgili çalışmalarımız devam ediyor. 2022 yılı ortasında sürpriz bir çalışmamız olacak.
Tüm bunları 30 bin destekçisi ile IDEA yeryüzünün çok yoksulluk ve eşitsizlik meselelerinin yenilikçi, tabiat dostu ve bütüncül tahlili için çalışan bağımsız bir sivil toplum kuruluşu Universal Memleketler arası Kalkınma ve Etraf Derneği yapıyor. 1300’ün üzerinde sürdürülebilir su, tarım, güç ve eğitim projesi ile Asya, Afrika ve Türkiye’nin en kuvvetli bölgelerinde 250 binden çok insanın hayatına dokunan bu derneğin kurucusu Hayri Dağlı ile bu serüvenin nasıl başladığını sorduk. Gittiği bir seyahatten etkilenip meskenini, otomobilini satıp hayatını bilhassa Asya ve Afrika’daki insanların temel ihtiyaçları için çabaya adayan Dağlı “İnsanlar Mars’a gitmeyi düşüne dursun bu beşerler çabucak hemen su bile bulamıyor” diyor ve elini taşın altına sokuyor.
ALTI AY AFRİKADA YAŞADIM
Bayanlar Afrika’da bir bidon su için 6 km yol yürüyor. Meskenlerinin önünde açtığınız kuyular ile hayatları değişti. Bu öykü nasıl başladı?
Uzun yıllar Türkiye’nin en büyük sivil toplum kuruluşlarında eğitim ve tabiat muhafaza alanlarında çalıştıktan daha sonra 2014 yılında Kilimanjaro Dağı’na tırmanmak üzere Afrika’ya bir seyahat gerçekleştirdim. Bu Afrika seyahati sırasında iç savaşlardan etkilenen, suya ve besine ulaşamayan köylerin yaşadıkları zorluklardan, bayanların ve çocukların pak bile olmayan suya ulaşmak için yaptıkları seyahatler beni derinden etkiledi. İstanbul’a döndüm, işimden istifa ettim, meskenimi gereksinimi olanlara verdim ve tek istikamet uçak bileti alarak Afrika’ya gittim.
Tüm dostlarım yaptığımın çılgınlık olduğunu düşünüyordu ancak bana bakılırsa temel çılgınlık görüp hiç bir şey yapmamaktı. Çok fakir ve unutulmuş coğrafyalarda günde bir doların altında hayat çabası veren milyonlarca insanı anlamak ismine bir köye yerleşerek 6 ay tıpkı şartlarda yaşamayı deneyimledim. Bölgeye yapılan tek seferlik yardımların kalıcı tahlil sağlamadığını gördüm. Bu sebeplerle 2016 yılında istekli arkadaşlarla bir ortaya gelip sıkıntıların global çapta kalıcı ve sürdürülebilir tahlili için harekete geçerek şeffaflık ve bağımsızlık prensipleriyle Memleketler arası Kalkınma ve Etraf Derneği (IDEA Universal)’i kurduk.
ANADOLU MASALLARI ANLATTIM
Tüm kıssayı başa sararsak bu biçimdesine büyük bir projenin temeli nasıl atıldı ve nasıl zorluklar ile karşılaştınız?
Birinci seyahatim Tanzanya’nın kuzeyindeki Masai kabilesi ve öteki eşitlikçi toplumların da yaşadığı Serengeti coğrafyasına oldu. İnsanların inançlı değil ikazlarına aldırmadan sırt çantamla köylerde gezmeye başladım. Yemek istemek için durakladığım MtaKbuMwta isminde bir Masai köyünün sakinleri beni ilah konuğu olarak gördü ve meskenlerini açtı. Köyde gezinirken bir Afrika elması ağacı altına ilkel yollarla yapılmış sınıf olduğunu fark ettim. Sınıf derken o denli kestirim ettiğiniz üzere değil. Birkaç sıra ve bir kara tahtadan ibaret. Sınıfa yaklaştığımda öğretmenin olmadığını söylemiş oldu çocuklar. Hasta olan istekli mahallî öğretmen bir aydır gelemiyormuş. Çocuklar da tahminen bir gün çıkar gelir diye her gün sınıfa gelmeye devam ediyormuş. Durumu fark edince çocuklara benimle aktiflik yapmak isteyip istemediklerini sordum. Daima bir ağızdan Swahili lisanında olağan olarak manasına gelen “kwakweli” dediler. 3 gün boyunca etraflarındaki yırtıcı hayvanların tanınmasından İngilizce’ye, hijyenden hastalıklardan korunmaya biroldukça aktiflik yaptık. Onlar bana Afrika masalları anlattı, bense onlara Anadolu masalları.
Bu sırada sizi en çok sarsan kıssa neydi?
Bu birlikte çalıştığımız üç günün sonunda kız çocuklarının çoğunluğunun etkinliklere gelmediğini fark ettim. sebebini sorduğumda ise kız çocuklarının su taşımaktan dolayı derse vakit içinderının kalmadığını yanıtını verdiler. bahsetmiş olduğum sınıfta Fatima isminde 7 yaşında dünyalar tatlısı bir kız çocuğu ile tanıştım. 2 yıl evvel köye bir gezici hemşire gelmiş. Onunla tanıştığı günden beri büyüyünce hemşire olma hayalleri kuruyormuş. Kendisine suyu nereden getirdiğini sordum. 2 saat uzaktaki su birikintisinden getirdiğini söylemiş oldu. Sonraki gün Fatima’nın her gün yaptığı bu seyahatine katıldım. Çıplak ayaklarla yaptığımız iki saatlik yürüyüşün akabinde su kaynağına ulaştık. İçindeki kurtçukların ve parazitlerin gözle görülebildiği, çamur renginde bir su. Bölgede yaşayan yabani hayvanlar da buradan su içiyormuş. O denli bir su ki ortasında bulunduğumuz yüzyılda bu biçimde bir suyun hala içilebiliyor olduğunu anlamak ve bunu kabul etmek mümkün değil. Yeryüzünün bir tarafında Mars’a gitmek tartışılırken öbür tarafında bu biçimde bir suyun milyonlarca insan tarafınca içiliyor bulunmasına inanmak güç. Fatima birkaç gün daha sonra bu sudan dolayı hasta oldu. Onun yüksek ateşten dolayı yüzünden akan boncuk boncuk terlerini goren, onun bu öyküsüne şahit olan hiç kimse hayatına eskisi üzere devam edemezdi.
Hayal kurmaya başladılar
Akıllı Köy projenizden bahseder misiniz?
Akıllı Köy projesinde yeraltı suyuna ulaşmak için derinliği 70-120 metre içinde sondaj kuyuları açıyoruz. Ulaşılan pak suyun meskenlere dağıtımı için su kuleleri yapıyor ve güneş güçlü akıllı pompalar kullanıyoruz. Kuledeki su, yerçekimi kuvvetiyle köyün çeşitli yerlerine yapılan çeşmelere dağıtılıyor. Suyun dağıtımından daha sonra köyün besin muhtaçlığını sürdürülebilir biçimde sağlamak için tarım adımına geçiliyor. Bu kapsamda köy halkına tohum dayanağı ve sürdürülebilir tarım eğitimi veriliyor. 3. etapta güç geliyor. Köyde her konuta 15 saat aydınlatma sağlayan güneş kitleri sağlanıyor. İşte bu etaplardan daha sonra köyler dışarıdan yardıma muhtaçlık duymayan kendi ayakları üzerinde duran akıllı köylere dönüşmüş oluyor.
Bugün Asya ve Afrika’da altı farklı ülkede, 135 akıllı köyde 250 bin insan su, besin ve güce erişebiliyor ve daha hoş bir gelecek hayali kuruyor.
Dünyanın en uzak coğrafyalarına bile ulaşıp dönüşüm yaratıp eşsiz katkılarınız var. En temel ihtiyaçları karşılandıktan daha sonra onlarda nasıl değişimler gözlüyorsunuz?
Bir köye içme suyunu çağdaş biçimde sağladığımızda, bahçeler kurup sulama sistemi ile donattığımızda, bunu da sürdürülebilir tarım ve permakültür tasarımı, doğal gübre imali, tohum saklama üzere eğitimlerle desteklediğimizde her şey değişiyor. Bahçelerden alınan randıman artıyor. Randıman artışı demek ek gelir demek, pirincin yanına ek besin demek, açlığın azalması demek. Aslında pak su ve besin insanlara kendilerini çok yoksulluktan çıkarmak için fırsat sunuyor. Bizde tam olarak bunu istiyoruz. En değerli değişim hayal kurmaya başlamaları oluyor. Köylerde yaşayanlar su ve besin sıkıntıları çözüldüğünde geleceklerine odaklanabiliyorlar. Bir akıllı köyün nüfusu 2000 bireye kadar çıkabiliyor. Projenin etraftaki köylere sağladığı takviye de düşünüldüğünde bu sayı büyüyor.
Görmezden gelemeyiz
Bir insan kümesinde sıfır noktasını gördükten daha sonra kendi ömrünüzde en epey neyin değerini biliyorsunuz ve şükür hissini fazlaca kısa vakitte kaybeden bizler için neyin farkındalığının altını çiziyorsunuz?
Dünyanın bir yerinde bir çocuk senin dayanağına muhtaç ise görmezden gelme talihin yok! Bir bayan en temel insan hakkı olan su yahut besine erişemiyorsa harekete geçmemek bir seçenek değil. Bir baba çocuğunun en temel muhtaçlıklarını karşılayamıyorsa bu dünyanın şanslı coğrafyalarında yaşayan her insanın sorunu. Artık yakın ya da uzak diyemeyiz. Dünyadaki 1 milyar insan açlık ve susuzlukla karşı karşıya. Ve bizim bunu görmezden gelme bahtımız yok.
TRT’de yayınlanan Su Savaşları belgeseli epey ses getirdi. Öte yandan iklim krizini yaşarken daha fazlaca altının çizilmesi gereken bir öge. bu biçimdesine yeni belgeseller var mı yolda?
TRT Belgesel Su Savaşları ve IDEA Universal işbirliğindeki 14 kısımlık belgesel on binlerce insanın beğenisini kazandı. Kıssa anlatıcılığı işimizin en kıymetli modüllerinden birisi. Ülkemizde yaşayan dostlarımıza çalıştığımız coğrafyalardan insan öykülerini her vakit anlatmaya çalışıyoruz. Bunu IDEA Universal’in toplumsal medya hesaplarından, sitelerimizden ve aylık e-bültenlerimizden takip edebilirsiniz. Yeni, daha kuvvetli belgesel projeleri ile ilgili çalışmalarımız devam ediyor. 2022 yılı ortasında sürpriz bir çalışmamız olacak.