JoKeR
Active member
Galeri Baraz, Türk fotoğrafının kıymetli isimlerinden Özdemir Altan’ın fotoğraf standına mesken sahipliği yapıyor. Stant 15 Nisan’a kadar da devam edecek. Bu sergiyi ve sanat hayatını konuşmak için Özdemir Altan’ın kapısını çaldık. Altan, “Fransızların bir kelamı vardır, “à bon chat, bon rat.” Yani, “İyi kediye, âlâ fare.” Ben de Zeki Faik İzer’in faresiydim” diyor.
– Ressam olmaya nasıl karar verdiniz? Bu tutku nasıl başladı?
Ben kendimi bildiğimden beri, galiba beş – altı yaşından beri fotoğraf yapıyorum. İlkokul ve ortaokulda da sınıfın ressamıydım. Çocuklar bana “ressam” sıkıntısı. Fotoğraf dersinde öğretmen benden kopya çekilmesin diye beni kürsüsüne oturturdu. Yani benim ki çocukluktan başlayan bir sevgiydi. Bu niçinle de küçük yaşta dünya sanatını tanımış oldum. Babam Kayseri’de demiryolu müfettişi olarak vazife yaparken orada Halit Doral’dan ders almaya başladım. Kendisini her vakit sevgiyle anarım. Halk konutunun fotoğraf atölyesinin hocasıydı. Ben ortaokuldayken oraya devam ettim. Beni kendi çocuğu üzere sevdi.
RÖPRODÜKSİYONLARI SAKLARDIM
– Hangi ressamları seviyordunuz o devirlerde?
Kayseri’de halk konutunun penceresinden dışarıyı izler, lahana tarlalarının Van Gogh üzere fotoğrafını yapardım. Sanatı öğrenmek için gelmiş geçmiş vakit içinderın büyük sanatkarları idealize etmek lazım. Sevmek lazım. Ben de bilhassa Cezanne, Van Gogh, Gauguin seviyordum. Mecmualarda çıkan röprodüksiyonları kesip saklardım.
– Ne tıp yayınlar takip ediyordunuz?
Kitapçıya Life mecmuası gelirdi. Ortada bir orta sayfalarında röprodüksiyonlar çıkardı. Onları kesip, bir deftere yapıştırıp ciltçide kitaplaştırıyordum. O dayanılmaz bir aşktı.
– Mimar Sinan Üniversitesi’nde okudunuz. Girdiğiniz yetenek imtihanını hatırlıyor musunuz?
Giriş imtihanında başarılı oldum zira epeyce çalışıyorum. Kayseri’de desen çiziyordum ve giriş imtihanı da desen üzerineydi. Lakin sonuçlara bakmaya gittiğimizde en evvel adımı listede gorememiştim. Halbuki heyecandan yanlış listeye bakmışım.
– Akademideki ressam arkadaşlarınız kimlerdi?
Arkadaşlarım fazlaca idealist insanlardı. Herkes büyük ressam almak istiyordu. Mümtaz Işıngör, Erdal Alantar üzere arkadaşlarımla bir kümemiz vardı. Onlarla daima fotoğraftan bahsederdik. Öğlen tatili olduğunda Fındıklı’daki fırından ekmek alıp, içine helva koydurup atölyeye geri dönerdik. Yerken de fotoğraflarımızı yan yana koyar izlerdik. daha sonra fark ederdik ki herkes kendi fotoğrafına bakıyor.
ZEKİ FAİK İZER BÜYÜK BAHT
– Türkiye’nin en kıymetli ressamlarından Zeki Faik İzer’in öğrencisi oldunuz. İzer sizin üzerinizde nasıl bir tesir bıraktı?
Zeki Faik İzer büyük bir talihtir. Onun atölyesine de Halis Doral’ın tavsiyesiyle gitmiştim. Halis Doral da akademilidir. Onun öğrencisi olmak epeyce kıymetliydi. Bugün ben hem kuzey sanatını hem güney sanatını severim. Bütün dünya sanatını sevmişimdir. Bunu da Zeki Faik İzer’e borçluyumdur.
– Başka hocalarınızla da misal ilgileriniz oldu mu? Aklınızda kalan anılar var mı?
Değerli iki şey var. Sanat tarihi hocamız Burhan Toprak’tı. Kendisi ağır cümleler kurar, daha sonra da “ne demek istedim?” diye sorardı. Ben yanıt verince, “sen akıllı bir adama benziyorsun gel bakayım öne otur” demişti. Birebir biçimde modelaj dersinde çamurlu kopya yapardık. Hocamız da heykeltraş Zühtü Müridoğlu’ydu. Bir gün derse, kendisinden desen dersi de aldığımız Halil Dikmen geldi. İki hocamız birlikte benim başıma yanıma geldiler. Halil Beyefendi, “Bu genç epey yetenekli değil mi?” dedi. Zühtü Beyefendi ise, “Bir şeyler koparacak” yanıtını verdi. Bu anılar benim için epeyce kıymetlidir.
Benim büyük keşfim
Rastlantısallık üzerinden bir teziniz var. Bunu anlatabilir misiniz?
Bu benim büyük keşfimdir. Sanat birbirinden farklı kavram, köken, yapı ve mantıkların birleşmesinden meydana gelir. Ben bu baş yapısını ortaya çıkarınca daha radikal halde uygulamaya koyuldum. O denli bir fotoğraf yapmalıyım ki bundaki elamanlar birbirlerinden taban tabana zıt olsun. Akademi’nin Osman Hamdi Beyefendi Salon’Undaki süreksiz pano için öğrencilerimden birbirinden farklı sanat yapıtları istedim. Herkes bir şey getirdi. Ortaya bir şaheser çıktı lakin beni tatmin etmedi. Biz bunu “estetize ettik” diyerek çeşitli haritalar üzerinden çalışmaya başladım.
Soyağacı hâlâ devam ediyor
– Galeri Baraz’da devam eden standınıza gelelim. Nisan’ın 15’ine kadar devam edecek olan bu stant için neler söylemek istersiniz?
Bu standın özelliği benim çeşitli dönemlerimden az sayıda fotoğrafları bir ortaya getirmesidir. Orada bulunan on bir fotoğraftan iki tanesi Don Kişot, başkaları ise soyağacındandır. Yahşi Beyefendi buraya gelip, fotoğrafları kendisi seçti.
– Pekala bu soyağaçları isimli yapıtlarınızın kıssası nedir?
Dayım Sabih Beyefendi, tabiptir. Kendisi Bursalı olan anne tarafımın soyağacını çıkarttırmış. Annem bu soyağacını bana gösterince, “bundan sanat çıkar” dedim. Dokuz başka dönemim vardır. Lakin 1990’da başlayan soyağacı hâlâ devam ediyor. Bu atölyedeki birden fazla eser de soyağcındandır.
– Sizin bu standınızın bir ismi yok. Genel olarak da stantlara isim vermemekten yanasınız. Bunun sebebi nedir?
İsim koyma sıkıntısının düşmanıyım. Zira bu bir amatör işidir. Yani sanatına güvenmiyor, onu süslüyor demektir. Bakınız, Wagner’in ve Mozart’ın operalarında mevzular o denli komiktir ki, hepsi çocuk işidir. Lakin şaheserdirler. sıradan bir mevzuyu ele alıp, kendi sanatını gösterirler. Sanatımızı süsleyemeyiz. Onu destek edici güçler kullanamayız. Sanatımızla baş başayız. Zira bütün gücümüz odur. İsim koymak onu süslemek, değerli kılmaya çalışmaktır.
“Birer dünya şaheseri”
– 1968 yılında halı dokumaya başlıyorsunuz. Goblen tablolar… Halı üzerine çalışmaya nasıl başladınız?
Halıyı da Zeki Faik İzer’e borçluyum. Fransızların bir kelamı vardır, “à bon chat, bon rat.” Yani, “İyi kediye, güzel fare.” Ben de Zeki Faik İzer’in faresiydim. Zeki Faik atölyesine Jean Lurçat ile ilgili bir kitap getirdi. Bu goblen halı kitabıydı. daha sonra da bize bununla alakalı bir çizim ödevi verdi. Ben tabi buna bayıldım. İlerde halı yapmayı da başa koydum. Ortadan yıllar geçtikten daha sonra Harbiye’deki İstanbul Radyo Evi’nin duvarları için Melih Cevdet Anday’ın isteğiyle bir müsabaka açıldı. Bu müsabaka için bir halı projesi hazırladım ve kazandım. Lakin goblen tekniği bizde bilinmiyordu. Müsabaka gereği de evvel bir örnek dokunacak, daha sonra özgününe geçilecekti. Afyon’da, Uşak’ta köy, köy halı atölyelerini gezdim. Baktım ki goblen, kilime benziyor. İstanbul’a dönünce Tatbiki Hoş Sanatlar’daki arkadaşlardan kilim yapmayı öğrendim. Bunun üzerine çalışırken gobleni çıkarttım. daha sonrasında tezgâh yaptırdım ve arkadaşlarımın, öğrencilerimin de sayesinde halıyı dokudum. Ödül 110 bin liraydı, maliyet 130-140 bine ulaştı. Ay başında maaşı aldığımda herkese hakkını verir, parasız meskene dönerdim. Halılar dokunurken Zeki Faik İzer Paris’teydi. Döndüğünde halıları görür görmez, “Özdemir dostum, bunlar dünya şaheseri” demişti.
– Ressam olmaya nasıl karar verdiniz? Bu tutku nasıl başladı?
Ben kendimi bildiğimden beri, galiba beş – altı yaşından beri fotoğraf yapıyorum. İlkokul ve ortaokulda da sınıfın ressamıydım. Çocuklar bana “ressam” sıkıntısı. Fotoğraf dersinde öğretmen benden kopya çekilmesin diye beni kürsüsüne oturturdu. Yani benim ki çocukluktan başlayan bir sevgiydi. Bu niçinle de küçük yaşta dünya sanatını tanımış oldum. Babam Kayseri’de demiryolu müfettişi olarak vazife yaparken orada Halit Doral’dan ders almaya başladım. Kendisini her vakit sevgiyle anarım. Halk konutunun fotoğraf atölyesinin hocasıydı. Ben ortaokuldayken oraya devam ettim. Beni kendi çocuğu üzere sevdi.
RÖPRODÜKSİYONLARI SAKLARDIM
– Hangi ressamları seviyordunuz o devirlerde?
Kayseri’de halk konutunun penceresinden dışarıyı izler, lahana tarlalarının Van Gogh üzere fotoğrafını yapardım. Sanatı öğrenmek için gelmiş geçmiş vakit içinderın büyük sanatkarları idealize etmek lazım. Sevmek lazım. Ben de bilhassa Cezanne, Van Gogh, Gauguin seviyordum. Mecmualarda çıkan röprodüksiyonları kesip saklardım.
– Ne tıp yayınlar takip ediyordunuz?
Kitapçıya Life mecmuası gelirdi. Ortada bir orta sayfalarında röprodüksiyonlar çıkardı. Onları kesip, bir deftere yapıştırıp ciltçide kitaplaştırıyordum. O dayanılmaz bir aşktı.
– Mimar Sinan Üniversitesi’nde okudunuz. Girdiğiniz yetenek imtihanını hatırlıyor musunuz?
Giriş imtihanında başarılı oldum zira epeyce çalışıyorum. Kayseri’de desen çiziyordum ve giriş imtihanı da desen üzerineydi. Lakin sonuçlara bakmaya gittiğimizde en evvel adımı listede gorememiştim. Halbuki heyecandan yanlış listeye bakmışım.
– Akademideki ressam arkadaşlarınız kimlerdi?
Arkadaşlarım fazlaca idealist insanlardı. Herkes büyük ressam almak istiyordu. Mümtaz Işıngör, Erdal Alantar üzere arkadaşlarımla bir kümemiz vardı. Onlarla daima fotoğraftan bahsederdik. Öğlen tatili olduğunda Fındıklı’daki fırından ekmek alıp, içine helva koydurup atölyeye geri dönerdik. Yerken de fotoğraflarımızı yan yana koyar izlerdik. daha sonra fark ederdik ki herkes kendi fotoğrafına bakıyor.
ZEKİ FAİK İZER BÜYÜK BAHT
– Türkiye’nin en kıymetli ressamlarından Zeki Faik İzer’in öğrencisi oldunuz. İzer sizin üzerinizde nasıl bir tesir bıraktı?
Zeki Faik İzer büyük bir talihtir. Onun atölyesine de Halis Doral’ın tavsiyesiyle gitmiştim. Halis Doral da akademilidir. Onun öğrencisi olmak epeyce kıymetliydi. Bugün ben hem kuzey sanatını hem güney sanatını severim. Bütün dünya sanatını sevmişimdir. Bunu da Zeki Faik İzer’e borçluyumdur.
– Başka hocalarınızla da misal ilgileriniz oldu mu? Aklınızda kalan anılar var mı?
Değerli iki şey var. Sanat tarihi hocamız Burhan Toprak’tı. Kendisi ağır cümleler kurar, daha sonra da “ne demek istedim?” diye sorardı. Ben yanıt verince, “sen akıllı bir adama benziyorsun gel bakayım öne otur” demişti. Birebir biçimde modelaj dersinde çamurlu kopya yapardık. Hocamız da heykeltraş Zühtü Müridoğlu’ydu. Bir gün derse, kendisinden desen dersi de aldığımız Halil Dikmen geldi. İki hocamız birlikte benim başıma yanıma geldiler. Halil Beyefendi, “Bu genç epey yetenekli değil mi?” dedi. Zühtü Beyefendi ise, “Bir şeyler koparacak” yanıtını verdi. Bu anılar benim için epeyce kıymetlidir.
Benim büyük keşfim
Rastlantısallık üzerinden bir teziniz var. Bunu anlatabilir misiniz?
Bu benim büyük keşfimdir. Sanat birbirinden farklı kavram, köken, yapı ve mantıkların birleşmesinden meydana gelir. Ben bu baş yapısını ortaya çıkarınca daha radikal halde uygulamaya koyuldum. O denli bir fotoğraf yapmalıyım ki bundaki elamanlar birbirlerinden taban tabana zıt olsun. Akademi’nin Osman Hamdi Beyefendi Salon’Undaki süreksiz pano için öğrencilerimden birbirinden farklı sanat yapıtları istedim. Herkes bir şey getirdi. Ortaya bir şaheser çıktı lakin beni tatmin etmedi. Biz bunu “estetize ettik” diyerek çeşitli haritalar üzerinden çalışmaya başladım.
Soyağacı hâlâ devam ediyor
– Galeri Baraz’da devam eden standınıza gelelim. Nisan’ın 15’ine kadar devam edecek olan bu stant için neler söylemek istersiniz?
Bu standın özelliği benim çeşitli dönemlerimden az sayıda fotoğrafları bir ortaya getirmesidir. Orada bulunan on bir fotoğraftan iki tanesi Don Kişot, başkaları ise soyağacındandır. Yahşi Beyefendi buraya gelip, fotoğrafları kendisi seçti.
– Pekala bu soyağaçları isimli yapıtlarınızın kıssası nedir?
Dayım Sabih Beyefendi, tabiptir. Kendisi Bursalı olan anne tarafımın soyağacını çıkarttırmış. Annem bu soyağacını bana gösterince, “bundan sanat çıkar” dedim. Dokuz başka dönemim vardır. Lakin 1990’da başlayan soyağacı hâlâ devam ediyor. Bu atölyedeki birden fazla eser de soyağcındandır.
– Sizin bu standınızın bir ismi yok. Genel olarak da stantlara isim vermemekten yanasınız. Bunun sebebi nedir?
İsim koyma sıkıntısının düşmanıyım. Zira bu bir amatör işidir. Yani sanatına güvenmiyor, onu süslüyor demektir. Bakınız, Wagner’in ve Mozart’ın operalarında mevzular o denli komiktir ki, hepsi çocuk işidir. Lakin şaheserdirler. sıradan bir mevzuyu ele alıp, kendi sanatını gösterirler. Sanatımızı süsleyemeyiz. Onu destek edici güçler kullanamayız. Sanatımızla baş başayız. Zira bütün gücümüz odur. İsim koymak onu süslemek, değerli kılmaya çalışmaktır.
“Birer dünya şaheseri”
– 1968 yılında halı dokumaya başlıyorsunuz. Goblen tablolar… Halı üzerine çalışmaya nasıl başladınız?
Halıyı da Zeki Faik İzer’e borçluyum. Fransızların bir kelamı vardır, “à bon chat, bon rat.” Yani, “İyi kediye, güzel fare.” Ben de Zeki Faik İzer’in faresiydim. Zeki Faik atölyesine Jean Lurçat ile ilgili bir kitap getirdi. Bu goblen halı kitabıydı. daha sonra da bize bununla alakalı bir çizim ödevi verdi. Ben tabi buna bayıldım. İlerde halı yapmayı da başa koydum. Ortadan yıllar geçtikten daha sonra Harbiye’deki İstanbul Radyo Evi’nin duvarları için Melih Cevdet Anday’ın isteğiyle bir müsabaka açıldı. Bu müsabaka için bir halı projesi hazırladım ve kazandım. Lakin goblen tekniği bizde bilinmiyordu. Müsabaka gereği de evvel bir örnek dokunacak, daha sonra özgününe geçilecekti. Afyon’da, Uşak’ta köy, köy halı atölyelerini gezdim. Baktım ki goblen, kilime benziyor. İstanbul’a dönünce Tatbiki Hoş Sanatlar’daki arkadaşlardan kilim yapmayı öğrendim. Bunun üzerine çalışırken gobleni çıkarttım. daha sonrasında tezgâh yaptırdım ve arkadaşlarımın, öğrencilerimin de sayesinde halıyı dokudum. Ödül 110 bin liraydı, maliyet 130-140 bine ulaştı. Ay başında maaşı aldığımda herkese hakkını verir, parasız meskene dönerdim. Halılar dokunurken Zeki Faik İzer Paris’teydi. Döndüğünde halıları görür görmez, “Özdemir dostum, bunlar dünya şaheseri” demişti.