‘Kimsenin Türkçe diye bir kederi yok’

JoKeR

Active member
Türkiye Muharrirler Birliği, Türkiye Lisan ve Edebiyat Derneği, Ankara Toplumsal Bilimler Üniversitesi ile Yunus Emre Enstitüsü tarafınca “Yunus Emre ve Türkçe Yılı” ötürüsıyla “Türkçe Şûrası” düzenlendi. 26-27 Kasım tarihlerinde Ankara Toplumsal Bilimler Üniversitesi’nde gerçekleştirilen şûrada uzmanlar, Türkçe’nin ortasında bulunduğu durumu kıymetlendirerek, lisanın şimdiki problemlerine tahlil teklifleri getirdi.

Türkçe’nin dünü, bugünü ve yarınının konuşulduğu son yılların en kapsamlı şûrasında, lisan bilgisinden, eğitim-öğretim lisanına, akademik lisandan, hukuk, ilahiyat, tıp lisanına kadar biroldukca başlık konuşuldu. Batı kaynaklı sözler, çeviri ve medyanın lisanı de tartışılan mevzular içindeydı. Şûranın sonuç bildirgesi başta Cumhurbaşkanlığı olmak üzere ilgili kurumlarla paylaşılacak. Programdaki konuşmalar, müzakere ve değerlendirmeler ise ileriki günlerde kitap olarak yayınlanacak.


EVSEL ATIK DEĞİL ÇÖP

Şûrayı kıymetlendiren Kelamlık Muharriri D. Mehmet Doğan, Türkçe’nin şu andaki en büyük sıkıntısını, kimsenin ‘Türkçe’ diye bir kaygısının olmamasına bağladı. Doğan, lisan konusunda bir başıboşluğun olduğunu, her insanın bildiğini okuduğunu söyleyerek, şu açıklamalarda bulundu. “Son senelerda lisan üzerine düşünmek yok maalesef. Akademi bu işin en sonunda görünüyor lakin geleceğin öğretmenlerini yetiştirdiği için fazlaca kıymetli. Akademinin anlaşılmak diye bir kederi yok, hakemli mecmualarda yazılarını yayınlatıp, puan almak kederleri var. Bunun için de kendi ortalarında geçerli bir lisan kurmuşlar.”

Türkçe’nin bozulmasını 1940’lara dayandıran Doğan, o senelerdan itibaren bize bir lisan dayattıklarını belirtti. Bu dayatma Demokrat Parti periyodunda olağanlaşmaya başlasa da, devlet bürokrasisi belirli zihniyetin denetiminde olduğu için, bu olağanlaşma de tesirini kaybetmiş.

1940’larda konulan birtakım kuralların hala ders kitaplarında sürdürüldüğünü söyleyen Doğan, Türkçe’nin nasıl bozulduğunu örneklerle anlattı. “Kelimelere getirilen ‘sel-sal’ ekleri var örneğin, Fransızca’dan alınmış yabancı bir ek bu, her söze eklenir oldu artık. ‘Çöp’ denmiyor, ‘evsel atık’ deniyor, ‘ev atığı’ deyin bari. Kısa söz edilecek şeyleri, uzun söz etmeye başladık; ‘eleman alınacaktır’ yerine ‘eleman alımı yapılacaktır’ deniliyor. İngilizce bir kalıbın Türkçeleşmiş hali olabilir bu. Herbiçimde herkes İngilizce bildiği için, bu kalıplar insanların zihinlerinde yer ediyor. ‘Katılmak’ yerine kullanılan ‘katılım sağlamak’ da birebir biçimde icad edilmiş bir lisan kalıbı.”

TOPLUMSAL MEDYADA HİÇ UNSUR YOK

Türkçe’nin geçirdiği birtakım süreçler olduğunu ve bunun lisana hasar verdiğini söyleyen Doğan, şûrada da konuşulduğu üzere akademinin, hukukun lisanının problemli olduğunun altını çizdi. Metinlerde nüansların kaldırıldığını, bir sözle fazlaca şey anlatmanın yaygın hale geldiğini söyleyerek tenkitlerini şöyle devam ettirdi.

“Hukuki kavramlar unutuluyor, ancak onun yerine yeni kavramlar koyulamıyor. Bu bahiste bir grup arılaştırma gayretlerinin hala devam ettiğini görüyoruz. halbuki şimdiki iktidarın bu biçimde bir kederi yok. Cumhurbaşkanı ‘millet’ diyor, birtakım gazeteciler bunu ‘ulus’a çeviriyor. Her taraf birbiriyle alakalı, bir müddet daha sonra medyanın, akademinin lisanı, öteki yerlere de geçiyor. Bir de toplumsal medya var, orada hiç bir unsur yok aslına bakarsan, herkes başına göre takılıyor. Bir lisan şuuru maalesef ki yok.”
 
Üst