JoKeR
Active member
Mesut Cemil’in konuşması:
Ekseriya Cuma gecesi yani Perşembe gününün akşamında bir düğünden dönen çakır keyif dostlar içinde hoş sesli biri var ise eğlenceli geceden arta kalan keyifle mahalle çın çın öterdi. Mahalle bekçilerinin taşlara vuran sopaları bile susar, Fuzuli’nin bir gazelinden iki beyit gecenin sükutunu ite ite yaklaşır, mahalleyi doldurur, daha sonra kanatlarını kapaya kapaya uzaklaşır, geçtiği yolda uykudan uyanmış köpeklerin şaşkın, hiddetli havlamaları ile bozulan tatlı bir boşluk bırakır. Kimilerini seslerinden tanırdık. Gecenin bağrında renkli bir havai fişeği üzere yükseliveren bu sesler ortasında bir kez meşhur hanende Şahap’ı işittim. Şahap, meşhur Şahap. O parlak sesli. Birkaç kez de Hafız Osman’ı. Bu Hafız Osman birkaç tanedir saygıdeğer dinleyiciler bahsetmiş olduğume Şaşı Osman derlerdi. Gözlerinin şehlalığından dolayı bu biçimde bir lakabı vardı.
Hafızlığına karşın rind meşrep, aşık, şairane manada laubali hatta darbederdi. Mevlidi, Kur’an’ı inanılmaz idi. Lakin dini musiki haricindeki bilgi ve zevkiyle de pek birçoklarından ayrılırdı. Nitekim dini musiki terbiye ve üslubu ile yetişmiş olanların ladini musikiye intibakları birçok vakit güç olur. Hele bu biçimdelar medreseden güçlü etkiler almış bir efendinin örneğin Hacı Arif Bey’in de Kürdilihicazkar müziğini okuması kolay değildi. Ağız bir yerde hafifçeçe medrese tecvidine kaçıverdi mi bıyık altından gülüşmeler başlardı.
“Sesi hoş, yol de yerinde maşallah lakin aşır okur üzere okuyor” diye kulaktan kulağa fısıldadılar mı şöhret gölgelenir tekrar da düzelmezdi. İşte Hafız Osman, Hafızlığına karşın bu cins tenkide, yaşayış şeklinde da musikisinde de maksat olmayanların başında gelmiştir. Yaşayış şekli bakımından hatta bilakis muaheze edildiği, biraz evvelden söylemiş olduğim üzere o rindane ve derbeder halinden dolayı hayli kez vakidir. Hatta bu sebeple üzülenler, ona acıyanlar olurdu. Allah rahmet eylesin, bu biçimde sanki Hafız Osman kendine acıyanlara tahminen öbür bir bakımdan acımıştı o da, bilinmez ki…
Hafız Osman Efendi’nin sesi herkes üzere boğazından, ağzından, dudaklarından değil de güya bütün bedeninden çıkardı sayın dinleyicilerim. Kısa, tıknaz gövdesinde midesi, karaciğeri, dalağı, bağırsağı yoktu da bunların yerinde güya taşmaya hazır bir ses haznesi vardı. Dop dolu bir ses topluluğu. Derin toprak altlarından kaynayan bu biçimde fışkıran pınarlar üzere pak, gürül gürül, bol, kandırıcı, doyurucu, berrak, parıltılı bir ses… Bir de kalp var ortasında bu adamın, bir yürek. O denli insan kalbi ki ne olduğunu bilmediği bir ateşle yanar, çarpar, çırpınır, vurur, vurur, zavallı yürek başını vurur durur… Ya… Hafız Osman’ın büyük bir üstünlüğü de gazel okumada çok sıkı vezinli mısraları hür vezinli taksim formunda okurken mana ve ustalıkla kullanabilmesi idi. Buna bizim musikide “güfte taksimi” denir. Okuyacağı güfteyi seçmesini ve gazeli irtical halinde okurken nağmeleri yerine yerleştirmesini bilmeyenlere musiki aleminde yer verilmezdi. İşte Hafız Osman, Şaşı Osman o hanendeler, o hanendelerdendi ki şiiri musiki içinde harcamaz tam bilakis musiki ile şiiri inşaat ederdi. Tanburi Cemil Beyefendi de Şaşı Osman’ı fazlaca, hem bir fazlaca severdi.
Hafız Osman’ın çalışarak öğrendiklerinden fazla Allah vergisi olan taraflarına tam manasıyla hayrandı Cemil Beyefendi. Osman Efendi okurken Tanburi Cemil’in sapsarı kesildiğini kaç defa gözlerimle gördüm. Birisi canlı, güçlü, kalbinin çarpıntısı yüzünün kırmızı renginde aşikâr, öteki ince, naif, soluk benizli, ta ortasından titreyişli bu iki adamı artık bir daha eski bir plakta yan yana bulacaksınız.
“Her vakit bir Vâmık u ‘Azrâ olur ‘âlem bu ya
Nev-be-nev efsâneler peydâ olur ‘âlem bu ya
Kabz u bast kıl tefekkür ‘âleminde ey gönül
Vakt-i sermânın sonu, vakt-i germân olur ‘âlem bu ya”
yani;
“Dünya durdukça Vamık u Azra’nın aşkı üzere büyük aşklar her vakit doğar. Bir zamanki o aşklar bugün nasıl efsane olmuşsa artık de o denli aşklar olur ki bunlardan yeni yeni efsaneler çıkar. Hele bir niyetler aleminde genişle, daral, uzaklara git, yakın yere gel, dön dolaş ey gönül bakılırsaceksin ki soğukların vakti geçer, sıcak olur, kıştan daha sonra yaz gelir.”
Efendim canım şiiri bu biçimde çeviri ve tefsir etmek, o teksif edilmiş hoşluğu bozuyor. Aslını bir sefer daha okuyorum. daha sonrasında Cemil ile Osman yalnız kalsınlar huzurunuzda…
“Her vakit bir Vâmık u ‘Azrâ olur ‘âlem bu ya
Nev-be-nev efsâneler peydâ olur ‘âlem bu ya
Kabz u bast kıl tefekkür ‘âleminde ey gönül
Vakt-i sermânın sonu, vakt-i germân olur ‘âlem bu ya”
Mesut Cemil Kimdir?
Mesut Cemil 1902 yılında İstanbul’da büyük sanatkar Tanburi Cemil Bey’in oğlu olarak dünyaya geldi. Hukuk fakültesindeki eğitimini yarıda bırakarak yurtdışına müzik eğitimine gitti. İstanbul ve Ankara Radyolarında müdürlük, sazendelik, spikerlik, koro şefliği yaptı ve birinci sefer Klasik Koro’yu kurdu. 31 Ekim 1963’te İstanbul’da öldü, Sahray-ı Cedit kabristanına defnedildi.
NOTLAR
*Bu metin, 1997 yılında “Kalan Müzik” tarafınca çıkarılan, “Gazeller 78 Periyotlu Taş Plak Kayıtları” isimli albümdeki ses kaydından dinlenerek deşifre edilmiştir.
Ekseriya Cuma gecesi yani Perşembe gününün akşamında bir düğünden dönen çakır keyif dostlar içinde hoş sesli biri var ise eğlenceli geceden arta kalan keyifle mahalle çın çın öterdi. Mahalle bekçilerinin taşlara vuran sopaları bile susar, Fuzuli’nin bir gazelinden iki beyit gecenin sükutunu ite ite yaklaşır, mahalleyi doldurur, daha sonra kanatlarını kapaya kapaya uzaklaşır, geçtiği yolda uykudan uyanmış köpeklerin şaşkın, hiddetli havlamaları ile bozulan tatlı bir boşluk bırakır. Kimilerini seslerinden tanırdık. Gecenin bağrında renkli bir havai fişeği üzere yükseliveren bu sesler ortasında bir kez meşhur hanende Şahap’ı işittim. Şahap, meşhur Şahap. O parlak sesli. Birkaç kez de Hafız Osman’ı. Bu Hafız Osman birkaç tanedir saygıdeğer dinleyiciler bahsetmiş olduğume Şaşı Osman derlerdi. Gözlerinin şehlalığından dolayı bu biçimde bir lakabı vardı.
Hafızlığına karşın rind meşrep, aşık, şairane manada laubali hatta darbederdi. Mevlidi, Kur’an’ı inanılmaz idi. Lakin dini musiki haricindeki bilgi ve zevkiyle de pek birçoklarından ayrılırdı. Nitekim dini musiki terbiye ve üslubu ile yetişmiş olanların ladini musikiye intibakları birçok vakit güç olur. Hele bu biçimdelar medreseden güçlü etkiler almış bir efendinin örneğin Hacı Arif Bey’in de Kürdilihicazkar müziğini okuması kolay değildi. Ağız bir yerde hafifçeçe medrese tecvidine kaçıverdi mi bıyık altından gülüşmeler başlardı.
“Sesi hoş, yol de yerinde maşallah lakin aşır okur üzere okuyor” diye kulaktan kulağa fısıldadılar mı şöhret gölgelenir tekrar da düzelmezdi. İşte Hafız Osman, Hafızlığına karşın bu cins tenkide, yaşayış şeklinde da musikisinde de maksat olmayanların başında gelmiştir. Yaşayış şekli bakımından hatta bilakis muaheze edildiği, biraz evvelden söylemiş olduğim üzere o rindane ve derbeder halinden dolayı hayli kez vakidir. Hatta bu sebeple üzülenler, ona acıyanlar olurdu. Allah rahmet eylesin, bu biçimde sanki Hafız Osman kendine acıyanlara tahminen öbür bir bakımdan acımıştı o da, bilinmez ki…
Hafız Osman Efendi’nin sesi herkes üzere boğazından, ağzından, dudaklarından değil de güya bütün bedeninden çıkardı sayın dinleyicilerim. Kısa, tıknaz gövdesinde midesi, karaciğeri, dalağı, bağırsağı yoktu da bunların yerinde güya taşmaya hazır bir ses haznesi vardı. Dop dolu bir ses topluluğu. Derin toprak altlarından kaynayan bu biçimde fışkıran pınarlar üzere pak, gürül gürül, bol, kandırıcı, doyurucu, berrak, parıltılı bir ses… Bir de kalp var ortasında bu adamın, bir yürek. O denli insan kalbi ki ne olduğunu bilmediği bir ateşle yanar, çarpar, çırpınır, vurur, vurur, zavallı yürek başını vurur durur… Ya… Hafız Osman’ın büyük bir üstünlüğü de gazel okumada çok sıkı vezinli mısraları hür vezinli taksim formunda okurken mana ve ustalıkla kullanabilmesi idi. Buna bizim musikide “güfte taksimi” denir. Okuyacağı güfteyi seçmesini ve gazeli irtical halinde okurken nağmeleri yerine yerleştirmesini bilmeyenlere musiki aleminde yer verilmezdi. İşte Hafız Osman, Şaşı Osman o hanendeler, o hanendelerdendi ki şiiri musiki içinde harcamaz tam bilakis musiki ile şiiri inşaat ederdi. Tanburi Cemil Beyefendi de Şaşı Osman’ı fazlaca, hem bir fazlaca severdi.
Hafız Osman’ın çalışarak öğrendiklerinden fazla Allah vergisi olan taraflarına tam manasıyla hayrandı Cemil Beyefendi. Osman Efendi okurken Tanburi Cemil’in sapsarı kesildiğini kaç defa gözlerimle gördüm. Birisi canlı, güçlü, kalbinin çarpıntısı yüzünün kırmızı renginde aşikâr, öteki ince, naif, soluk benizli, ta ortasından titreyişli bu iki adamı artık bir daha eski bir plakta yan yana bulacaksınız.
“Her vakit bir Vâmık u ‘Azrâ olur ‘âlem bu ya
Nev-be-nev efsâneler peydâ olur ‘âlem bu ya
Kabz u bast kıl tefekkür ‘âleminde ey gönül
Vakt-i sermânın sonu, vakt-i germân olur ‘âlem bu ya”
yani;
“Dünya durdukça Vamık u Azra’nın aşkı üzere büyük aşklar her vakit doğar. Bir zamanki o aşklar bugün nasıl efsane olmuşsa artık de o denli aşklar olur ki bunlardan yeni yeni efsaneler çıkar. Hele bir niyetler aleminde genişle, daral, uzaklara git, yakın yere gel, dön dolaş ey gönül bakılırsaceksin ki soğukların vakti geçer, sıcak olur, kıştan daha sonra yaz gelir.”
Efendim canım şiiri bu biçimde çeviri ve tefsir etmek, o teksif edilmiş hoşluğu bozuyor. Aslını bir sefer daha okuyorum. daha sonrasında Cemil ile Osman yalnız kalsınlar huzurunuzda…
“Her vakit bir Vâmık u ‘Azrâ olur ‘âlem bu ya
Nev-be-nev efsâneler peydâ olur ‘âlem bu ya
Kabz u bast kıl tefekkür ‘âleminde ey gönül
Vakt-i sermânın sonu, vakt-i germân olur ‘âlem bu ya”
Mesut Cemil Kimdir?
Mesut Cemil 1902 yılında İstanbul’da büyük sanatkar Tanburi Cemil Bey’in oğlu olarak dünyaya geldi. Hukuk fakültesindeki eğitimini yarıda bırakarak yurtdışına müzik eğitimine gitti. İstanbul ve Ankara Radyolarında müdürlük, sazendelik, spikerlik, koro şefliği yaptı ve birinci sefer Klasik Koro’yu kurdu. 31 Ekim 1963’te İstanbul’da öldü, Sahray-ı Cedit kabristanına defnedildi.
NOTLAR
*Bu metin, 1997 yılında “Kalan Müzik” tarafınca çıkarılan, “Gazeller 78 Periyotlu Taş Plak Kayıtları” isimli albümdeki ses kaydından dinlenerek deşifre edilmiştir.