JoKeR
Active member
İlim ve irfan ömrümüzde yeri güç dolacak isimlerden birisi olan Osman Turan, vefatının üzerinden geçen yarım asırlık bir vakit daha sonra yayımlanan bir armağan kitapla bir daha hatırlandı.
Özellikle Selçuklu Tarihi ile ilgili bir mevzubahis olduğunda ya da Türk Kültürü, Türk Cihan Mefkûresi ile ilgili bir kayıt düşüldüğünde birinci hatırlanacak isimlerden birisi hiç elbet Osman Turan’dır. Hafızlarımızda ve ilim tarihimizde derin iz bırakan Osman Turan Hoca, yakın vakitte kaybettiğimiz bir hayli bedelimiz üzere ortasında yaşadığı vakit diliminde hak ettiği ilgiyi layıkıyla bakılırsamemiş isimlerden birisidir. Hocanın kitaplarını uzun yıllardır yayınlayan Ötüken Neşriyat haricinde Ali Birinci Hocamızın yayınladığı biyografi kitabı Osman Turan (Alternatif yay. 2003), Yunus Emre Kaleli’nin 2019’da yayına hazırladığı dört cilt olarak planlanan ve iki cildi neşredilen Türk İlminin Abidesi: Osman Turan, Makaleler (Ötüken yay. 2019) isimli eserler Osman Turan Hocayı daha yakından tanımamıza ve eksik kalan kareleri tamamlamamıza yardımcı olmuşlardı. Artık de tıpkı isimler tarafınca yayına hazırlanan Osman Turan’a Armağan kitabı (Ketebe yayınları, Haz. Ali Birinci, Yunus Emre Kaleli, 2022, 396 s.) hem bir vefa borcunun edası tıpkı vakitte eksik kareleri tamamlayıcı görev ifa ediyor.
Sadece tarih alanında bıraktığı değerli yapıtları ve makaleleriyle değil, siyaset sahnesinde milletvekilliğiyle, 1960 ihtilalinden daha sonra kişiselyetli ve onurlu duruşuyla, daha sonrasında Türk Ocağı Başkanlığı’ndaki kıymetli hizmetleriyle anılan Osman Turan Hoca’nın 17 Ocak 1978 tarihinde vefatının çabucak ardından Ahmet Kabaklı, Münevver Ayaşlı, İsmail Oğuz, Orhan Fuat Köprülü, Kemal Fedai Coşkuner, Ali Münif İslamoğlu üzere isimlerin yazdıkları, 2001 yılında Halil İnalcık ile kendisi üzerine yapılmış söyleşi, bir daha sınıf arkadaşları Şerif Baştav, Mehmet Altay Köymen, öğrencisi Ali Sevim’in, yeğeni Fuat Turan ve İsmail Kara’nın kaleme aldığı yazılar yapıtta onun farklı cephelerine değinmektedir. Yapıtı ayırt edici kılan öbür kıymetli başlıklar ise Ali Birinci’nin Osman Turan hakkındaki kapsamlı biyografisi ve anıları ile Yunus Emre Kaleli’nin hazırlamış olduğu tafsilatlı Osman Turan yazısı ve bibliyografyadır.
Osman Turan’a ArmağannAli Birinci- Yunus Emre KalelinKetebe YayınlarınEkim 2022n400 sayfa
KÖPRÜLÜ’NÜN TEVECCÜHÜNÜ KAZANAN GENÇ
Türk kültürüne ve Türk tarihine sayısız eser armağan ederek, siyasi hayatımıza da sürekli hakikati söyleyen bir hatip ve çaba insanı olarak derin izler bırakıp 64 yaşında vefat eden Osman Turan Hoca, Kafkas cephesinde kaybettiği babasının yokluğuna, çekilen maddi imkânsızlıklara karşın çabası, çalışkanlığı ve güçlü hafızası ile Trabzon Lisesi’nde arkadaşları tarafınca “ayaklı kütüphane” olarak isimlendirilmiş, bu uğraşı sebebiyledir ki 9 Ocak 1936 tarihinde başladığı Dil-Tarih Coğrafya Fakültesi Orta Çağ Kürsüsü’nde Kürsü Lideri Fuat Köprülü’nün kendisini fark etmesi niçiniyle daha okul senelerında Köprülü’nün asistanı üzere çalışmıştır. Onun çalışkanlığını ve çabasını Ali Birinci yazdığı biyografide şöyle lisana getirmiş: “Fakülte senelerında Evkaf Apartmanı’nın dördüncü katında bulunan erkekler yatakhanesinde akşamları yatağa girerken de kitabını elinde bırakmaz; başı yastığa, kitabı elinden yere kanıya kadar okumaya devam ederdi. Bu çalışkanlığı yardımıyla hocası Fuad Köprülü’nün hakikaten de epeyce kıt olan takdir ve teveccühünü kazanmıştır.” (s.31) Okul senelerında ve daha sonrasında devam eden kültür ve cemiyet sıkıntılara olan hassasiyetinin onu her türlü şark kurnazlığından uzak tutup ortasında yaşadığı cemiyetin hayati problemleriyle en canlı ve hassas halde bağ kuran tarihçilerin başında zikredilmesine vesile olduğunu da kelamlarına ekliyor Ali Birinci.
TÜRKİYE’DE YAPILMIŞ “İLK TARİH DOKTORASI”
bu biçimdesine kıymetli ve sıkıntı bir ismin tezgâhından geçmiş olan Osman Turan, Köprülü’nün rahle-i tedrisinde “On İki Hayvanlı Türk Takvimi” isimli araştırması ile doktorasını tamamlamıştır. Birinci’nin kaydıyla “Köprülü’nün fakültede takdim ettiği dört doktora derecesinin birincisiydi ve bir daha Türkiye’de yapılmış “ilk tarih doktorası” pozisyonundaydı.” (Köprülü’nün başka doktora talebeleri ise Selahattin Çetintürk, Neşet Çağatay ve Mehmet Altay Köymen’dir.)
1954 seçimlerinde Trabzon’dan Demokrat Parti milletvekili adayı olarak gördüğümüz Osman Turan, milletvekili seçildiği bu seçimde Meclis kürsüsünden daima gerçek bildiklerini haykırmış ve bir daha Türk ilim ve kültür alanının ihyası için tekliflerini lisana getirmiş. Bulunduğu parti ortasında de devamlı surette hakikati söylemekten geri durmayan bir karakter olduğu arkadaşlarının beyanları ile naklediliyor. Turan, 1957 yılındaki seçimlerde Trabzon’da bir daha aday olmuş ve Trabzonluların teveccühü ile bir daha milletvekili seçilmiş ancak 1960 darbesi ile birlikte Yassıada’da 16,5 ay tutuklu kalmıştır. Burada ada kumandanı Albay Tarık Güryay’la yaşadığı tartışma ve daha sonrasında kendisine dayatılan emre karşı kararınu hiç düşünmeden kumandanı tokatlaması onun haksızlığa karşı asla tahammülü olmadığının işareti olarak nakledilmiş. Bu hadise daha sonrası ise hasta haline karşın kendisini Bizans’tan kalma bataklı bir zindana tıktıkları da kitapta yer alan bilgiler içinde.
GEÇ KALINMIŞ BİR İNTİHAL TESPİTİ
Osman Turan Hoca’nın yazmış olduğu makalelerden seçmelerin de yer aldığı armağan kitapta öbür bir dikkat cazibeli çalışma ise Murat Keçiş ve Müjdat Namdar tarafınca kaleme alınan “Osman Turan’dan Yapılan Bir İntihal’in Geç Kalınmış Tespiti: Howard Grant Crane’in Doktora Tezi” yazısıdır. Yazıda 1975 yılında Harvard Üniversitesi’nde Howard Grant Crane tarafınca hazırlanan doktora tezinde Osman Turan Hoca’nın 1948 yılında Belleten’de yayınladığı “Selçuklu Dönemi Vakfiyeleri III: Celaleddin Karatay, Vakıfları ve Vakfiyeleri” isimli makalesinin büyük oranda intihal edilerek alındığı gözler önüne seriliyor. Celaddin Karatay ömrü ve vakıfları üzerine yapılan doktora tezinde Osman Turan’ın ilgili makalesi büyük ölçüde araştırmacılar tarafınca isim belirtilmeksizin alındığı tespit edilirken tezin yalnızca yüzde 40’lık kısmının özgün başka yüzde 60’lık kısmının ise intihal olduğu yazıda ortaya konulmuş.
Ömrünün son demlerinde yaşadığı iki büyük olayın kendisini hayal kırıklığına uğrattığını belirten arkadaşı Mehmet Altay Köymen, bunlardan birincisinin Yassıada dönüşü yıllarce hizmet ettiği fakülteye alınmaması ve talebelerinin dahi bu konuda karşı duranlar cephesinde yer alması, ikincisi ise sebepsiz yere Türk Tarih Kurumu üyeliğinden çıkarılması olduğunu belirtiyor.
Yeğeni Fuat Turan’ın lisana getirdiği üzere, müstesna bir âlim, ülkü bir mefkûreci ve gözünü budaktan sakınmayan bir fedai olarak Osman Turan bu dünyadan sessiz sedasız gelip geçti. Bizlere düşen onu bıraktığı ilim ve irfan mirasına sahip çıkmaktır.
Özellikle Selçuklu Tarihi ile ilgili bir mevzubahis olduğunda ya da Türk Kültürü, Türk Cihan Mefkûresi ile ilgili bir kayıt düşüldüğünde birinci hatırlanacak isimlerden birisi hiç elbet Osman Turan’dır. Hafızlarımızda ve ilim tarihimizde derin iz bırakan Osman Turan Hoca, yakın vakitte kaybettiğimiz bir hayli bedelimiz üzere ortasında yaşadığı vakit diliminde hak ettiği ilgiyi layıkıyla bakılırsamemiş isimlerden birisidir. Hocanın kitaplarını uzun yıllardır yayınlayan Ötüken Neşriyat haricinde Ali Birinci Hocamızın yayınladığı biyografi kitabı Osman Turan (Alternatif yay. 2003), Yunus Emre Kaleli’nin 2019’da yayına hazırladığı dört cilt olarak planlanan ve iki cildi neşredilen Türk İlminin Abidesi: Osman Turan, Makaleler (Ötüken yay. 2019) isimli eserler Osman Turan Hocayı daha yakından tanımamıza ve eksik kalan kareleri tamamlamamıza yardımcı olmuşlardı. Artık de tıpkı isimler tarafınca yayına hazırlanan Osman Turan’a Armağan kitabı (Ketebe yayınları, Haz. Ali Birinci, Yunus Emre Kaleli, 2022, 396 s.) hem bir vefa borcunun edası tıpkı vakitte eksik kareleri tamamlayıcı görev ifa ediyor.
Sadece tarih alanında bıraktığı değerli yapıtları ve makaleleriyle değil, siyaset sahnesinde milletvekilliğiyle, 1960 ihtilalinden daha sonra kişiselyetli ve onurlu duruşuyla, daha sonrasında Türk Ocağı Başkanlığı’ndaki kıymetli hizmetleriyle anılan Osman Turan Hoca’nın 17 Ocak 1978 tarihinde vefatının çabucak ardından Ahmet Kabaklı, Münevver Ayaşlı, İsmail Oğuz, Orhan Fuat Köprülü, Kemal Fedai Coşkuner, Ali Münif İslamoğlu üzere isimlerin yazdıkları, 2001 yılında Halil İnalcık ile kendisi üzerine yapılmış söyleşi, bir daha sınıf arkadaşları Şerif Baştav, Mehmet Altay Köymen, öğrencisi Ali Sevim’in, yeğeni Fuat Turan ve İsmail Kara’nın kaleme aldığı yazılar yapıtta onun farklı cephelerine değinmektedir. Yapıtı ayırt edici kılan öbür kıymetli başlıklar ise Ali Birinci’nin Osman Turan hakkındaki kapsamlı biyografisi ve anıları ile Yunus Emre Kaleli’nin hazırlamış olduğu tafsilatlı Osman Turan yazısı ve bibliyografyadır.
Osman Turan’a ArmağannAli Birinci- Yunus Emre KalelinKetebe YayınlarınEkim 2022n400 sayfa
KÖPRÜLÜ’NÜN TEVECCÜHÜNÜ KAZANAN GENÇ
Türk kültürüne ve Türk tarihine sayısız eser armağan ederek, siyasi hayatımıza da sürekli hakikati söyleyen bir hatip ve çaba insanı olarak derin izler bırakıp 64 yaşında vefat eden Osman Turan Hoca, Kafkas cephesinde kaybettiği babasının yokluğuna, çekilen maddi imkânsızlıklara karşın çabası, çalışkanlığı ve güçlü hafızası ile Trabzon Lisesi’nde arkadaşları tarafınca “ayaklı kütüphane” olarak isimlendirilmiş, bu uğraşı sebebiyledir ki 9 Ocak 1936 tarihinde başladığı Dil-Tarih Coğrafya Fakültesi Orta Çağ Kürsüsü’nde Kürsü Lideri Fuat Köprülü’nün kendisini fark etmesi niçiniyle daha okul senelerında Köprülü’nün asistanı üzere çalışmıştır. Onun çalışkanlığını ve çabasını Ali Birinci yazdığı biyografide şöyle lisana getirmiş: “Fakülte senelerında Evkaf Apartmanı’nın dördüncü katında bulunan erkekler yatakhanesinde akşamları yatağa girerken de kitabını elinde bırakmaz; başı yastığa, kitabı elinden yere kanıya kadar okumaya devam ederdi. Bu çalışkanlığı yardımıyla hocası Fuad Köprülü’nün hakikaten de epeyce kıt olan takdir ve teveccühünü kazanmıştır.” (s.31) Okul senelerında ve daha sonrasında devam eden kültür ve cemiyet sıkıntılara olan hassasiyetinin onu her türlü şark kurnazlığından uzak tutup ortasında yaşadığı cemiyetin hayati problemleriyle en canlı ve hassas halde bağ kuran tarihçilerin başında zikredilmesine vesile olduğunu da kelamlarına ekliyor Ali Birinci.
TÜRKİYE’DE YAPILMIŞ “İLK TARİH DOKTORASI”
bu biçimdesine kıymetli ve sıkıntı bir ismin tezgâhından geçmiş olan Osman Turan, Köprülü’nün rahle-i tedrisinde “On İki Hayvanlı Türk Takvimi” isimli araştırması ile doktorasını tamamlamıştır. Birinci’nin kaydıyla “Köprülü’nün fakültede takdim ettiği dört doktora derecesinin birincisiydi ve bir daha Türkiye’de yapılmış “ilk tarih doktorası” pozisyonundaydı.” (Köprülü’nün başka doktora talebeleri ise Selahattin Çetintürk, Neşet Çağatay ve Mehmet Altay Köymen’dir.)
1954 seçimlerinde Trabzon’dan Demokrat Parti milletvekili adayı olarak gördüğümüz Osman Turan, milletvekili seçildiği bu seçimde Meclis kürsüsünden daima gerçek bildiklerini haykırmış ve bir daha Türk ilim ve kültür alanının ihyası için tekliflerini lisana getirmiş. Bulunduğu parti ortasında de devamlı surette hakikati söylemekten geri durmayan bir karakter olduğu arkadaşlarının beyanları ile naklediliyor. Turan, 1957 yılındaki seçimlerde Trabzon’da bir daha aday olmuş ve Trabzonluların teveccühü ile bir daha milletvekili seçilmiş ancak 1960 darbesi ile birlikte Yassıada’da 16,5 ay tutuklu kalmıştır. Burada ada kumandanı Albay Tarık Güryay’la yaşadığı tartışma ve daha sonrasında kendisine dayatılan emre karşı kararınu hiç düşünmeden kumandanı tokatlaması onun haksızlığa karşı asla tahammülü olmadığının işareti olarak nakledilmiş. Bu hadise daha sonrası ise hasta haline karşın kendisini Bizans’tan kalma bataklı bir zindana tıktıkları da kitapta yer alan bilgiler içinde.
GEÇ KALINMIŞ BİR İNTİHAL TESPİTİ
Osman Turan Hoca’nın yazmış olduğu makalelerden seçmelerin de yer aldığı armağan kitapta öbür bir dikkat cazibeli çalışma ise Murat Keçiş ve Müjdat Namdar tarafınca kaleme alınan “Osman Turan’dan Yapılan Bir İntihal’in Geç Kalınmış Tespiti: Howard Grant Crane’in Doktora Tezi” yazısıdır. Yazıda 1975 yılında Harvard Üniversitesi’nde Howard Grant Crane tarafınca hazırlanan doktora tezinde Osman Turan Hoca’nın 1948 yılında Belleten’de yayınladığı “Selçuklu Dönemi Vakfiyeleri III: Celaleddin Karatay, Vakıfları ve Vakfiyeleri” isimli makalesinin büyük oranda intihal edilerek alındığı gözler önüne seriliyor. Celaddin Karatay ömrü ve vakıfları üzerine yapılan doktora tezinde Osman Turan’ın ilgili makalesi büyük ölçüde araştırmacılar tarafınca isim belirtilmeksizin alındığı tespit edilirken tezin yalnızca yüzde 40’lık kısmının özgün başka yüzde 60’lık kısmının ise intihal olduğu yazıda ortaya konulmuş.
Ömrünün son demlerinde yaşadığı iki büyük olayın kendisini hayal kırıklığına uğrattığını belirten arkadaşı Mehmet Altay Köymen, bunlardan birincisinin Yassıada dönüşü yıllarce hizmet ettiği fakülteye alınmaması ve talebelerinin dahi bu konuda karşı duranlar cephesinde yer alması, ikincisi ise sebepsiz yere Türk Tarih Kurumu üyeliğinden çıkarılması olduğunu belirtiyor.
Yeğeni Fuat Turan’ın lisana getirdiği üzere, müstesna bir âlim, ülkü bir mefkûreci ve gözünü budaktan sakınmayan bir fedai olarak Osman Turan bu dünyadan sessiz sedasız gelip geçti. Bizlere düşen onu bıraktığı ilim ve irfan mirasına sahip çıkmaktır.