JoKeR
Active member
Mukaddes Özkan Türkiye’de İslami uğraşın öncü isimlerinden olan ve 1995 yılında vefat eden eşi Ercümend Özkan’la verdikleri çabayı Anılarım isimli kitabında kaleme aldı. Bir dava adamını en yakın yol arkadaşından dinlemek çok etkileyiciydi. Üstelik dindar toplulukta fazlaca da alışık olmadığım biçimde bir direnişin kıssasını omuz omuza yüklenen bir bayanın kaleminden okudum. Evvel Özkan çiftinin kızları Elif Özkan’a ulaştım onun vasıtasıyla da Kutsal Hanım’a. Son derece kuvvetli ve bir o kadar şık bir hanımefendi olan Kutsal Hanım’la İstanbul’da oğlu Ömer Bey’in meskeninde ise yüz yüze tanışma fırsatı buldum. Mana Yayınları içinde çıkan Anılarım yapıtından yola çıkarak Özkan’la eşini ve eski günleri konuştuk. Buyrun.
-bu biçimde bir hatıra kitabı yazma fikri nasıl ortaya çıktı? Nasıl bir müddetçte yazdınız kitabı?
Ben bu kitabı en başından beri bir roman olarak yazmayı tasarlamıştım. Siz de bilirsiniz ki roman olayına girdiğiniz vakit iş farklılaşıyor. Yani hayal gücü ister istemez devreye giriyor. Hâlbuki benim niyetim büsbütün farklıydı. Bu kitap, eşim hakkında birtakım palavra yanlış anlatılanlara bir karşılık olsun istedim. Onu en hakikat biçimde anlatmayı amaçladım. İslam’a adanmış bir hayatı birebir, olduğu üzere aktarmanın en sağlıklı yolu hatırat stiliydi. Bu sebeple oldukça vakittir aldığım notları sıraya koyup işe başladım.
-Bir ezber bozuyorsunuz aslında zira bir bayan olarak mütedeyyin toplulukta pek de olmayan bir şeyi yapıyor ve anılarınızı kaleme alıyorsunuz..
Bu ezberi bozmanın vakti fazlacatan gelip geçmişti bile.
İslam ismine bayana biçilen bir nazaranv vardı bu ezberde. Bayan ile erkeğin, Yaradanın nezdindeki eşitlikleri göz gerisi edilerek bu bahisteki tartışmaların bayan açısından haksız taraflara çekildiğini üzülerek görüyoruz. İslam ismine bayana biçilen bu nazaranvin de İslam ile uzaktan yakından bir ilgisi yoktu. Zira bu anlayışta bayan cehalete mahkum edilmişti.
Biz Müslüman hanımlar olarak, yanlış ezberlediğimiz, daha doğrusu bize ezberletilenleri bozmak için bir yola çıktık. Yanlış bilinenlerin yerine doğruları koyalım dedik. Lakin maalesef beklenen olmadı, yanlışın yerine doğruyu koyamadık. Yanlışlarımızı Kur’an ile test etmek yerine batının pahaları ile ölçüp biçtik. bu biçimdece bir öteki yanlış ile hemhal olduk.
AFFETMEYİ KENDİME UNSUR EDİNDİM
-Kitaptan öğrendiğimize bakılırsa siz de eşiniz de memur ailelerin çocuklarısınız. 1940’lı senelerda memur bir ailenin çocuğu olmak nasıldı?
Evet eşim de ben de memur çocukları olarak dünyaya gelmişiz. Hayatlarımız kimi vakit küçük kasabalarda kimi vakit de büyük kentlerde geçti. Yani biz ömrümüzün birinci yıllarını hayatın her kısmından beşerler tanıyarak, her bölümden arkadaşlar edinerek geçirdik. Ben şahsen hiç kimseyi ayırt etmeden insanları daima sevdim. Hoş alakalar kurmayı, affetmeyi kendime prensip edindim. Affedince de gördüm ki huzura ermişim. Memur çocuğu olmak o gün de bugün de hiç kolay bir şey değil. Bir sefer kıt kanaat geçinmek zorundasınız. Tayinlerle sık sık değişen ortamlara alışmak, yeni arkadaşlara, yeni okullara ahenk sağlamak benim için daima güç olmuştur. Artık ile benim zamanımdaki hayat kaideleri içindeki farkı göz önüne alırsak bugün her şeyin daha kolay hale geldiğini nazaranbiliyoruz. örneğin ulaşım daha kolay, daha konforlu hale geldi. Bizim zamanımızdaki üzere kamyonlarla, kırık dökük otobüslerle, isli kara trenlerle değil artık. Hatta birtakım yerlere katır sırtlarında fakat ulaşılabiliyordu benim çocukluğumda. Bir de elektrik var günümüzde hayatı kolaylaştıran. Bizim ömrümüzü o günlerde gaz kokulu gaz lambaları aydınlatırdı lakin. Lakin bir şey söylemeden geçemeyeceğim. O günlerin tadını bu günlerde bulamıyorum.
Mukaddes Özkan eşi Ercümant Özkan, çocukları, yeğenleri, annesi ve kız kardeşiyle birlikte.
LİSE YILLARINDA TANIŞTIK
-*Ercüment Özkan beyefendiyle tıpkı lisede öğrenciyken tanışıyorsunuz. Dinin yasaklı olduğu senelerda İslam konusunda hassas iki gençsiniz. Sizi birbirinize yakınlaştıran da dini bahisteki hassasiyetiniz mi oldu?
Evet birebir lisedeyken tanıştık natürel buna ne kadar tanışmak denirse. Üniversite senelerına kadar yüz yüze konuşmak üzere bir fırsatımız olmadı. Din algımızın tesiri olmuştur kesinlikle ki yakınlaşmamızda. Farklı dinlerden olsaydık da bir şeyin değişeceğini sanmıyorum lakin o denli olsaydı ortaya koşullar girerdi kesinlikle diye düşündüm sorunuzun karşısında.
-O senelerda okuyan öğrencilerin başını örtmesi ender bir durum değil mi? Siz nasıl örtündünüz?
Biz lisedeyken bu bahis gündemimizde yoktu. Kırşehir Lisesi’nde göz gerisi edilmeyecek kadar fazla kız talebe vardı bu biçimde bile. Fakat her insanın kaygısı yalnızca ders çalışmak, sınıfı geçebilmekti. Başörtüsü ninelerin, annelerin taktığı, yalnızca onların sorumluluğuymuş üzere algılanan bir mevzuydu o senelerda.
OKULDA BAŞIMI ÖRTEMEYİNCE OKULU BIRAKTIM
-Üniversitede mi örtündünüz?
Ben üniversiteye başladığımda bu bahis çabucak hemen gündemde değildi. Yıl 62-63. Evli bir hanım vardı başörtüsüyle okula gelen. O da sınıfa girerken örtüsünü omuzlarına indiriyordu. Bu ortada ben de örtünmeye çalışıyordum. Yadırgayan, kınayan bakışlara katlanamayıp sonunda kendimi konuta kapattım. O günlerde toplumun genelinin kurallarına karşı koyacak gücü kendimde bulamamıştım. Bu hususta epeyce yalnızdım. aslına bakarsan örtü ile girebileceğiniz yerler kısıtlıydı. Derse giremiyordunuz. bu biçimde yapacak bir şey kalmamıştı.
-Eğitimli, dindar ve kültür sanata meraklı bir ailede büyüyorsunuz. Anılarınızda babanızın gençlik senelerında derslerine Sait Faik Abasıyanık’ın yardım ettiğini anlatıyorsunuz. Ne anlatırdı babanız?
Sait Faik, İstanbul Erkek Lisesi’nden Bursa Lisesi’ne geldiğinde babam ve birkaç arkadaşı da Bursa Lisesi’ne gelmişler. Hem küçükler tıpkı vakitte acemilermiş. Sait Faik ortama alışmalarında onlara yardımcı olmuş. Babam köyden yeni gelmiş oraya, aşikâr ki alışmakta zorlanıyor. Sait abi derslerimize yardım eder bizimle ilgilenirdi diye anlatırdı babam. Benim gençliğimde o günlerde yayınlanan bütün kitapları konutumuzda vardı. Bizim boş vakit içinderımızda yapacak fazla bir işimiz olmadığı için kitap okuyarak geçirirdik günlerimizi.
-Nasıl bir ortamda, neler okuyarak büyüdünüz?
Çocukluğumuz da, büyüklerin anlattığı masallarla, annemin geceleri okuduğu Siretin Nebi kitaplarıyla dopdolu geçerdi. Bu kitaplar siyah ciltli, eski yazı Osmanlıca yüklüydü. Hatta kardeşimle ben birtakım sözlerin söylemine epey gülerdik. Evet, Lisan Tarih Coğrafya Fakültesi’ni de isteyerek seçtim. Birinci iki yıl hayli da yararlandım eski yazıyı yazıp okumak, Farsça eğitim almak üzere. Edebiyat konusunda güçlü olan kütüphaniçin de fazlaca yararlandım.
-Evlendikten daha sonra bu ilgi ve merak devam etti mi?
Evlilik ömrümde edebiyata vakit ayırdım diyebilmeyi hayli isterdim. Lakin maalesef kitap okumanın haricinde pek bir şey yapamadım. Yalnızca kendime bakılırsa ufak notlar, kayıtlar yapmışım. Onlar da kitabı yazarken işe yaradı. Zira kitabımda anlattığım üzere hayatım pek de bana ilişkin olmadı. Çok hareketli ve ağır geçti. Seçtiğim bu yolun en olumlu tesiri çocuklarımı yanlışsız kitaplarla tanıştırıp, onların da kitap okumalarında, kitabı sevmelerinde kıymetli rolüm oldu sanırım. Bu sayede de onların hayata bakışlarında bir düzey oluştu, sanata edebiyata olan ilgileri arttı. Kitap bulma konusunda kahır çekmez bizim meskene gelen. Varsayımım on bine yakın kitabın bulunduğu bir kütüphanemiz var konutumuzda.
Ercümend Özkan’ın hapishane yılları.
EŞİM ASKERDEYKEN BEN İŞLERİ YÜRÜTTÜM
-Ercüment Bey’in birinci gençlik senelerında kurduğu haber ajansı, ondan sonrasında çıkardığı mecmua periyodun hayli ötesinde işler. Bir manada karı koca ve kardeşlerinizle bir arada kurduğunuz işte birlikte çalışıyorsunuz. Bir Müslüman hanımın o devirde meskenini ofise çevirmesi ve kendisinin da bu işe dahil olması farklı geldi. O devirde hem dindar çevrelerden tıpkı vakitte öteki abonelerden nasıl reaksiyonlar alıyordunuz merak ettim?
Ercümend’i anlamaya başladığımda merak ettiği konularda araştırma yapmak için mahzur tanımayan bir genç adamla karşılaştım. Yalnızca tanımak, onları anlayabilmek için İsmet İnönü, Adnan Menderes’le bile görüşmeyi başarmış. O günlerin Komünist partisi diye isimlendirilen Mehmet Ali Aybar’ın partisindekilerle bile tanışıp kendince değerlendirmeler yapmıştı. Bunları benimle paylaştığında ondaki bu öğrenme, tanıma azmine hayret etmiştim. Zira ben hiç bir vakit bu biçimde biri olmadım, olamadım işin doğrusu. O, inatla araştırır, sonunda da gerçek bildiğini savunurdu. Bu bahiste ayağı yere sağlam basan bir tanesiydi. hiç bir bahiste körü körüne inatlaşmazdı. Kesinlikle dayandığı sağlam bir öne sürülen sebebi vardı. Gece gündüz durmadan okuyor, araştırıyordu. Basın Haber Ajansı fikri de bu sayede oluşmuştu başında. Kişiler-kurumlar niye kendilerini ilgilendiren haberleri ellerinin altında kolay kolay bulamasınlar diye düşünüyordu. Bu da onu basın ve haber ağının içine çekti. Ercümend askerdeyken ben ajansın işlerini meskenden yürütmeye çalıştım. Ancak bu işi bir bayan olarak benim meskenden sürdüğümün kimse farkında değildi. Hele abonelerin hiç haberleri olmadı bu husustan. Bu sebeple sorunuzun abonelerin reaksiyonlarıyla ilgili kısmına yanıt veremeyeceğim, zira abonelerle yüz yüze görüşmeye ben gitmiyordum.
Özkan ailesi kampta gençlerle bir arada.
-İktibas mecmuasının yayın hayatına başlaması nasıl oldu?
Askerlik bittikten yıllar daha sonra, evet, 1980’de İktibas’ın birinci sayısı yayına girdi. O günlerde piyasada olan gazete ve mecmuaların tamamı esasen Basın Haber Ajansı (BHA) tarafınca taranıyordu. Bu işi de Ercümend şahsen yaptığı için, artık bu kadar birikimin benim haricindeki şahıslara de ulaşabilmesi kıymetli diye düşünerek, gazetelerden seçtiği haberleri, makaleleri, olduğu üzere iktibas ederek koyduğu mecmuayı aylık olarak yayınlamaya başladı. bu biçimdece değerli alıntı yazılarla yayın hayatına başlayan İktibas mecmuası sizin tabirinizle bir ezberi daha bozdu. Evvel alıntılarla, daha sonra da telif yazılarla bir epey badireyi atlatarak bugünlere geldi. Ercümend’in mecmuada yazdığı kavramların bir kısmı kitaplaştığında ismi İnanmak ve Yaşamak olmuştu. Bu yayınlanan birinci kitabıydı. Kendisi de evvel inanır, daha sonra yaşardı, etrafına da bu biçimde yapmalarını tavsiye ederdi.
Ercümend Özkan babası ve kardeşiyle bir arada. Yeşilköy/İstanbul.
DOĞRU BİLGİ YANLIŞSIZ KAYNAKTA VARDIR
-Ali Şeriati’nin fikirleriyle klâsik İslam ile ilgili bozduğu ezberi Ercümend Özkan’ın da bu topraklarda tıpkı ezberi bozduğunu söyleyebilir miyiz?
Bozulan ezberlerin karşısına dikilenler de maalesef bir daha klâsik Müslümanlar oldu. Bu topraklar İslam konusunda o kadar çoraklaştırılmıştı ki kolay kolay ezberler bozulamıyordu.
Siz başınızdakini netleştiremezseniz toplumdaki anlayışı nasıl değiştirebilirsiniz! Gerçek bilgiye ulaşmanın en uygun yolu gerçek kaynağı bulmaktır. Bu açmazların yaşandığı yıllar, benim bildiğim kadarıyla altmışlı yılların öncesi ve altmışlı yılların başlarıydı. sonrasındasındaları kaynaklar yavaş yavaş artmaya başlamıştı.Topluma yanlış ezber belletenler bu işi epey güzel yapmışlar. Yerine doğrusunu koymak için fazlaca uğraş gerekiyor. Ercümend Özkan, gerçek doğrunun Kur’an’da olduğunu, Resulullah’ın (sav) da ömrünü Kur’an’a bakılırsa yaşadığını, Kur’an’daki İslam’ın hayata geçirilmesi gerektiğini savundu ömrü boyunca.
Biz eşlerin omuz omuza olmasını savunduk
-Hatıra kitabının kapağında sizin ve eşinizin fotoğrafı bile bir manada klâsik Müslüman bayan erkek bağlantısının nasıl olması gerektiğinin bir karesi üzere. Ne dersiniz?
Biz bu hususta da Asrı Saadet hayatını örnek almaya çalıştık ve eşlerin her vakit omuz omuza olmasını, birbirini desteklemesini savunduk. Karşılıklı hürmetten ve sevgiden yana olduk daima. Birbirimizi dinlemeye çalıştık, oluru olmazı tartıştık, problemlerimizi bu biçimde çözdük. Aile ortasındaki huzurun fakat bu yolla var edileceğine inandık. Biz birbirimize hürmet duyduk, yan yana olmaya çalıştık. Bunun meyvelerini de sevgi olarak topladık.
-Omuz omuza olduğunuz o fotoğrafın bir kıssası var mı merak ettim?
O fotoğraf, İstanbul’da iş için bulunduğumuz bir sırada Sarıyer sırtlarındaki Kestane suyu mevkiinde yaptığımız bir seyahat sırasında çekildi. Bu fotoğrafın bir tek kıssası var. O da Müslüman ailelerin bir ortada gezip eğlenebilmesinin hiç bir sakıncası olmamasının bir dokümanı üzere algılanması. Bu ortada çocuklarımızın da yanımızda olduklarını etrafta koşuştukları için fotoğrafta olmadıklarını hatırlatmak isterim.
-Kitabın gerisinde Ercüment Özkan’ın cenaze merasiminde bir küme başörtülü hanımı da görüyoruz. 1995 yılında vefat eden Özkan’ın cenazesinden daha sonra bayanların da cenaze namazlarına katılmaya başladığını burada da bir ezber bozulduğunu söylüyorsunuz kitabınızda. Öncesi nasıldı?
Ercümend, İslam’da bayana verilen, verilmesi gereken ehemmiyeti daima öne çıkarmaya uğraş etti. Bir gün telefona onu isteyen bir bayanın ağlayarak eşinden şikayet ettiğini konuşmalarından anladım. O konuşma bittikten daha sonra o bayanın eşini aradı ve ona gidip eşinden özür dilemesini, tekrar da o yanlışı yenidenlamamasını, eşlerin birbirlerine Allah’ın emaneti olduğunu hatırlattı. Birebir odada olduğumuz için olaya vakıf olmuştum. Bizim hayatımızda da bu çeşit olaylar yaşandı lakin Ercümend her vakit, ‘Ben hatalıysam özür dilerim’ demekten kaçınmadı. Bu sebeplerle de, İslam’ı yanlışsız anlamayı prensip edinmiş hanımlar, cenazesinde en önde olmak için oradaydılar. Yaşlı cemaat ile sorun çıkmaya başladığında hanımları önde değil yan tarafta saf tutmak daha yanlışsız olur diye uyarmam üzerine yan tarafta ayrıyeten saf tutup namaza katılmıştık.
Hollanda’da bir kampta Kutsal Özkan ve Ercümend Özkan.
Biz Müslüman hanımlar olarak eşitliği yanlış anladık. Bu olayı yılların yasaklarını delmek için abarttık. adamların yanında değil önünde olmak uğraşı içine girdik. Fıtri özellikleri göz gerisi ettiğimiz vakit geldiğimiz hal ortada. Bu hususta hassasiyet gösterenler, biz ne orta bu hale geldik sorusunu kendilerine sormadan edemiyorlar. Aileler dağılıyor, çocuklar anne baba içinde çekiştirilip duruyor. Bunları gördükçe, bu yarışı bence herkes kendi kulvarında sürdürmeli diye düşünüyorum. Burada kastettiğim meslek yarışı değil. Meslek yarışında muvaffakiyetin hanımı erkeği olmaz.
Gelelim evvelden bu işlerin nasıl olduğuna. Evvelce bayanlar cenaze namazına katılmaz, mezarlığa da gitmezlerdi. Meskende oturup Kur’an okur dua ederlerdi.
Fikre iman etmiş arkadaşlarla yola devam
-Dergi çıkmaya devam ediyor, Özkan’ın gayretine ne kadar sahip çıktınız?
Ercümend’in vefatından daha sonra da mecmua çıkmaya devam etti. Bu fikre iman etmiş arkadaşları ile tıpkı çizgi üzere o gün bu gündür prensiplerinden şaşmadan devam ediyor. Bu uğurda gayret gösterenler, yorulanlar yalnızca Allah isteğini gözettikleri için bıkmadan usanmadan, ha uğraş diyorlar.
Biz aile olarak maddi manevi çabamızı esirgememeye çalışıyoruz. Eşim bu gayretin birinci vakit içinderı için, buz tutmuş bir denizde tıpkı bir buzkıran gemisi üzere yavaş yavaş yol aldığını söylerdi. Ercümend’ten daha sonra buzların büsbütün ortadan kalktığı söylenemez lakin artık de değişik maniler ile karşı karşıya Müslümanlar.
-bu biçimde bir hatıra kitabı yazma fikri nasıl ortaya çıktı? Nasıl bir müddetçte yazdınız kitabı?
Ben bu kitabı en başından beri bir roman olarak yazmayı tasarlamıştım. Siz de bilirsiniz ki roman olayına girdiğiniz vakit iş farklılaşıyor. Yani hayal gücü ister istemez devreye giriyor. Hâlbuki benim niyetim büsbütün farklıydı. Bu kitap, eşim hakkında birtakım palavra yanlış anlatılanlara bir karşılık olsun istedim. Onu en hakikat biçimde anlatmayı amaçladım. İslam’a adanmış bir hayatı birebir, olduğu üzere aktarmanın en sağlıklı yolu hatırat stiliydi. Bu sebeple oldukça vakittir aldığım notları sıraya koyup işe başladım.
-Bir ezber bozuyorsunuz aslında zira bir bayan olarak mütedeyyin toplulukta pek de olmayan bir şeyi yapıyor ve anılarınızı kaleme alıyorsunuz..
Bu ezberi bozmanın vakti fazlacatan gelip geçmişti bile.
İslam ismine bayana biçilen bir nazaranv vardı bu ezberde. Bayan ile erkeğin, Yaradanın nezdindeki eşitlikleri göz gerisi edilerek bu bahisteki tartışmaların bayan açısından haksız taraflara çekildiğini üzülerek görüyoruz. İslam ismine bayana biçilen bu nazaranvin de İslam ile uzaktan yakından bir ilgisi yoktu. Zira bu anlayışta bayan cehalete mahkum edilmişti.
Biz Müslüman hanımlar olarak, yanlış ezberlediğimiz, daha doğrusu bize ezberletilenleri bozmak için bir yola çıktık. Yanlış bilinenlerin yerine doğruları koyalım dedik. Lakin maalesef beklenen olmadı, yanlışın yerine doğruyu koyamadık. Yanlışlarımızı Kur’an ile test etmek yerine batının pahaları ile ölçüp biçtik. bu biçimdece bir öteki yanlış ile hemhal olduk.
AFFETMEYİ KENDİME UNSUR EDİNDİM
-Kitaptan öğrendiğimize bakılırsa siz de eşiniz de memur ailelerin çocuklarısınız. 1940’lı senelerda memur bir ailenin çocuğu olmak nasıldı?
Evet eşim de ben de memur çocukları olarak dünyaya gelmişiz. Hayatlarımız kimi vakit küçük kasabalarda kimi vakit de büyük kentlerde geçti. Yani biz ömrümüzün birinci yıllarını hayatın her kısmından beşerler tanıyarak, her bölümden arkadaşlar edinerek geçirdik. Ben şahsen hiç kimseyi ayırt etmeden insanları daima sevdim. Hoş alakalar kurmayı, affetmeyi kendime prensip edindim. Affedince de gördüm ki huzura ermişim. Memur çocuğu olmak o gün de bugün de hiç kolay bir şey değil. Bir sefer kıt kanaat geçinmek zorundasınız. Tayinlerle sık sık değişen ortamlara alışmak, yeni arkadaşlara, yeni okullara ahenk sağlamak benim için daima güç olmuştur. Artık ile benim zamanımdaki hayat kaideleri içindeki farkı göz önüne alırsak bugün her şeyin daha kolay hale geldiğini nazaranbiliyoruz. örneğin ulaşım daha kolay, daha konforlu hale geldi. Bizim zamanımızdaki üzere kamyonlarla, kırık dökük otobüslerle, isli kara trenlerle değil artık. Hatta birtakım yerlere katır sırtlarında fakat ulaşılabiliyordu benim çocukluğumda. Bir de elektrik var günümüzde hayatı kolaylaştıran. Bizim ömrümüzü o günlerde gaz kokulu gaz lambaları aydınlatırdı lakin. Lakin bir şey söylemeden geçemeyeceğim. O günlerin tadını bu günlerde bulamıyorum.
Mukaddes Özkan eşi Ercümant Özkan, çocukları, yeğenleri, annesi ve kız kardeşiyle birlikte.
LİSE YILLARINDA TANIŞTIK
-*Ercüment Özkan beyefendiyle tıpkı lisede öğrenciyken tanışıyorsunuz. Dinin yasaklı olduğu senelerda İslam konusunda hassas iki gençsiniz. Sizi birbirinize yakınlaştıran da dini bahisteki hassasiyetiniz mi oldu?
Evet birebir lisedeyken tanıştık natürel buna ne kadar tanışmak denirse. Üniversite senelerına kadar yüz yüze konuşmak üzere bir fırsatımız olmadı. Din algımızın tesiri olmuştur kesinlikle ki yakınlaşmamızda. Farklı dinlerden olsaydık da bir şeyin değişeceğini sanmıyorum lakin o denli olsaydı ortaya koşullar girerdi kesinlikle diye düşündüm sorunuzun karşısında.
-O senelerda okuyan öğrencilerin başını örtmesi ender bir durum değil mi? Siz nasıl örtündünüz?
Biz lisedeyken bu bahis gündemimizde yoktu. Kırşehir Lisesi’nde göz gerisi edilmeyecek kadar fazla kız talebe vardı bu biçimde bile. Fakat her insanın kaygısı yalnızca ders çalışmak, sınıfı geçebilmekti. Başörtüsü ninelerin, annelerin taktığı, yalnızca onların sorumluluğuymuş üzere algılanan bir mevzuydu o senelerda.
OKULDA BAŞIMI ÖRTEMEYİNCE OKULU BIRAKTIM
-Üniversitede mi örtündünüz?
Ben üniversiteye başladığımda bu bahis çabucak hemen gündemde değildi. Yıl 62-63. Evli bir hanım vardı başörtüsüyle okula gelen. O da sınıfa girerken örtüsünü omuzlarına indiriyordu. Bu ortada ben de örtünmeye çalışıyordum. Yadırgayan, kınayan bakışlara katlanamayıp sonunda kendimi konuta kapattım. O günlerde toplumun genelinin kurallarına karşı koyacak gücü kendimde bulamamıştım. Bu hususta epeyce yalnızdım. aslına bakarsan örtü ile girebileceğiniz yerler kısıtlıydı. Derse giremiyordunuz. bu biçimde yapacak bir şey kalmamıştı.
-Eğitimli, dindar ve kültür sanata meraklı bir ailede büyüyorsunuz. Anılarınızda babanızın gençlik senelerında derslerine Sait Faik Abasıyanık’ın yardım ettiğini anlatıyorsunuz. Ne anlatırdı babanız?
Sait Faik, İstanbul Erkek Lisesi’nden Bursa Lisesi’ne geldiğinde babam ve birkaç arkadaşı da Bursa Lisesi’ne gelmişler. Hem küçükler tıpkı vakitte acemilermiş. Sait Faik ortama alışmalarında onlara yardımcı olmuş. Babam köyden yeni gelmiş oraya, aşikâr ki alışmakta zorlanıyor. Sait abi derslerimize yardım eder bizimle ilgilenirdi diye anlatırdı babam. Benim gençliğimde o günlerde yayınlanan bütün kitapları konutumuzda vardı. Bizim boş vakit içinderımızda yapacak fazla bir işimiz olmadığı için kitap okuyarak geçirirdik günlerimizi.
-Nasıl bir ortamda, neler okuyarak büyüdünüz?
Çocukluğumuz da, büyüklerin anlattığı masallarla, annemin geceleri okuduğu Siretin Nebi kitaplarıyla dopdolu geçerdi. Bu kitaplar siyah ciltli, eski yazı Osmanlıca yüklüydü. Hatta kardeşimle ben birtakım sözlerin söylemine epey gülerdik. Evet, Lisan Tarih Coğrafya Fakültesi’ni de isteyerek seçtim. Birinci iki yıl hayli da yararlandım eski yazıyı yazıp okumak, Farsça eğitim almak üzere. Edebiyat konusunda güçlü olan kütüphaniçin de fazlaca yararlandım.
-Evlendikten daha sonra bu ilgi ve merak devam etti mi?
Evlilik ömrümde edebiyata vakit ayırdım diyebilmeyi hayli isterdim. Lakin maalesef kitap okumanın haricinde pek bir şey yapamadım. Yalnızca kendime bakılırsa ufak notlar, kayıtlar yapmışım. Onlar da kitabı yazarken işe yaradı. Zira kitabımda anlattığım üzere hayatım pek de bana ilişkin olmadı. Çok hareketli ve ağır geçti. Seçtiğim bu yolun en olumlu tesiri çocuklarımı yanlışsız kitaplarla tanıştırıp, onların da kitap okumalarında, kitabı sevmelerinde kıymetli rolüm oldu sanırım. Bu sayede de onların hayata bakışlarında bir düzey oluştu, sanata edebiyata olan ilgileri arttı. Kitap bulma konusunda kahır çekmez bizim meskene gelen. Varsayımım on bine yakın kitabın bulunduğu bir kütüphanemiz var konutumuzda.
Ercümend Özkan’ın hapishane yılları.
EŞİM ASKERDEYKEN BEN İŞLERİ YÜRÜTTÜM
-Ercüment Bey’in birinci gençlik senelerında kurduğu haber ajansı, ondan sonrasında çıkardığı mecmua periyodun hayli ötesinde işler. Bir manada karı koca ve kardeşlerinizle bir arada kurduğunuz işte birlikte çalışıyorsunuz. Bir Müslüman hanımın o devirde meskenini ofise çevirmesi ve kendisinin da bu işe dahil olması farklı geldi. O devirde hem dindar çevrelerden tıpkı vakitte öteki abonelerden nasıl reaksiyonlar alıyordunuz merak ettim?
Ercümend’i anlamaya başladığımda merak ettiği konularda araştırma yapmak için mahzur tanımayan bir genç adamla karşılaştım. Yalnızca tanımak, onları anlayabilmek için İsmet İnönü, Adnan Menderes’le bile görüşmeyi başarmış. O günlerin Komünist partisi diye isimlendirilen Mehmet Ali Aybar’ın partisindekilerle bile tanışıp kendince değerlendirmeler yapmıştı. Bunları benimle paylaştığında ondaki bu öğrenme, tanıma azmine hayret etmiştim. Zira ben hiç bir vakit bu biçimde biri olmadım, olamadım işin doğrusu. O, inatla araştırır, sonunda da gerçek bildiğini savunurdu. Bu bahiste ayağı yere sağlam basan bir tanesiydi. hiç bir bahiste körü körüne inatlaşmazdı. Kesinlikle dayandığı sağlam bir öne sürülen sebebi vardı. Gece gündüz durmadan okuyor, araştırıyordu. Basın Haber Ajansı fikri de bu sayede oluşmuştu başında. Kişiler-kurumlar niye kendilerini ilgilendiren haberleri ellerinin altında kolay kolay bulamasınlar diye düşünüyordu. Bu da onu basın ve haber ağının içine çekti. Ercümend askerdeyken ben ajansın işlerini meskenden yürütmeye çalıştım. Ancak bu işi bir bayan olarak benim meskenden sürdüğümün kimse farkında değildi. Hele abonelerin hiç haberleri olmadı bu husustan. Bu sebeple sorunuzun abonelerin reaksiyonlarıyla ilgili kısmına yanıt veremeyeceğim, zira abonelerle yüz yüze görüşmeye ben gitmiyordum.
Özkan ailesi kampta gençlerle bir arada.
-İktibas mecmuasının yayın hayatına başlaması nasıl oldu?
Askerlik bittikten yıllar daha sonra, evet, 1980’de İktibas’ın birinci sayısı yayına girdi. O günlerde piyasada olan gazete ve mecmuaların tamamı esasen Basın Haber Ajansı (BHA) tarafınca taranıyordu. Bu işi de Ercümend şahsen yaptığı için, artık bu kadar birikimin benim haricindeki şahıslara de ulaşabilmesi kıymetli diye düşünerek, gazetelerden seçtiği haberleri, makaleleri, olduğu üzere iktibas ederek koyduğu mecmuayı aylık olarak yayınlamaya başladı. bu biçimdece değerli alıntı yazılarla yayın hayatına başlayan İktibas mecmuası sizin tabirinizle bir ezberi daha bozdu. Evvel alıntılarla, daha sonra da telif yazılarla bir epey badireyi atlatarak bugünlere geldi. Ercümend’in mecmuada yazdığı kavramların bir kısmı kitaplaştığında ismi İnanmak ve Yaşamak olmuştu. Bu yayınlanan birinci kitabıydı. Kendisi de evvel inanır, daha sonra yaşardı, etrafına da bu biçimde yapmalarını tavsiye ederdi.
Ercümend Özkan babası ve kardeşiyle bir arada. Yeşilköy/İstanbul.
DOĞRU BİLGİ YANLIŞSIZ KAYNAKTA VARDIR
-Ali Şeriati’nin fikirleriyle klâsik İslam ile ilgili bozduğu ezberi Ercümend Özkan’ın da bu topraklarda tıpkı ezberi bozduğunu söyleyebilir miyiz?
Bozulan ezberlerin karşısına dikilenler de maalesef bir daha klâsik Müslümanlar oldu. Bu topraklar İslam konusunda o kadar çoraklaştırılmıştı ki kolay kolay ezberler bozulamıyordu.
Siz başınızdakini netleştiremezseniz toplumdaki anlayışı nasıl değiştirebilirsiniz! Gerçek bilgiye ulaşmanın en uygun yolu gerçek kaynağı bulmaktır. Bu açmazların yaşandığı yıllar, benim bildiğim kadarıyla altmışlı yılların öncesi ve altmışlı yılların başlarıydı. sonrasındasındaları kaynaklar yavaş yavaş artmaya başlamıştı.Topluma yanlış ezber belletenler bu işi epey güzel yapmışlar. Yerine doğrusunu koymak için fazlaca uğraş gerekiyor. Ercümend Özkan, gerçek doğrunun Kur’an’da olduğunu, Resulullah’ın (sav) da ömrünü Kur’an’a bakılırsa yaşadığını, Kur’an’daki İslam’ın hayata geçirilmesi gerektiğini savundu ömrü boyunca.
Biz eşlerin omuz omuza olmasını savunduk
-Hatıra kitabının kapağında sizin ve eşinizin fotoğrafı bile bir manada klâsik Müslüman bayan erkek bağlantısının nasıl olması gerektiğinin bir karesi üzere. Ne dersiniz?
Biz bu hususta da Asrı Saadet hayatını örnek almaya çalıştık ve eşlerin her vakit omuz omuza olmasını, birbirini desteklemesini savunduk. Karşılıklı hürmetten ve sevgiden yana olduk daima. Birbirimizi dinlemeye çalıştık, oluru olmazı tartıştık, problemlerimizi bu biçimde çözdük. Aile ortasındaki huzurun fakat bu yolla var edileceğine inandık. Biz birbirimize hürmet duyduk, yan yana olmaya çalıştık. Bunun meyvelerini de sevgi olarak topladık.
-Omuz omuza olduğunuz o fotoğrafın bir kıssası var mı merak ettim?
O fotoğraf, İstanbul’da iş için bulunduğumuz bir sırada Sarıyer sırtlarındaki Kestane suyu mevkiinde yaptığımız bir seyahat sırasında çekildi. Bu fotoğrafın bir tek kıssası var. O da Müslüman ailelerin bir ortada gezip eğlenebilmesinin hiç bir sakıncası olmamasının bir dokümanı üzere algılanması. Bu ortada çocuklarımızın da yanımızda olduklarını etrafta koşuştukları için fotoğrafta olmadıklarını hatırlatmak isterim.
-Kitabın gerisinde Ercüment Özkan’ın cenaze merasiminde bir küme başörtülü hanımı da görüyoruz. 1995 yılında vefat eden Özkan’ın cenazesinden daha sonra bayanların da cenaze namazlarına katılmaya başladığını burada da bir ezber bozulduğunu söylüyorsunuz kitabınızda. Öncesi nasıldı?
Ercümend, İslam’da bayana verilen, verilmesi gereken ehemmiyeti daima öne çıkarmaya uğraş etti. Bir gün telefona onu isteyen bir bayanın ağlayarak eşinden şikayet ettiğini konuşmalarından anladım. O konuşma bittikten daha sonra o bayanın eşini aradı ve ona gidip eşinden özür dilemesini, tekrar da o yanlışı yenidenlamamasını, eşlerin birbirlerine Allah’ın emaneti olduğunu hatırlattı. Birebir odada olduğumuz için olaya vakıf olmuştum. Bizim hayatımızda da bu çeşit olaylar yaşandı lakin Ercümend her vakit, ‘Ben hatalıysam özür dilerim’ demekten kaçınmadı. Bu sebeplerle de, İslam’ı yanlışsız anlamayı prensip edinmiş hanımlar, cenazesinde en önde olmak için oradaydılar. Yaşlı cemaat ile sorun çıkmaya başladığında hanımları önde değil yan tarafta saf tutmak daha yanlışsız olur diye uyarmam üzerine yan tarafta ayrıyeten saf tutup namaza katılmıştık.
Hollanda’da bir kampta Kutsal Özkan ve Ercümend Özkan.
Biz Müslüman hanımlar olarak eşitliği yanlış anladık. Bu olayı yılların yasaklarını delmek için abarttık. adamların yanında değil önünde olmak uğraşı içine girdik. Fıtri özellikleri göz gerisi ettiğimiz vakit geldiğimiz hal ortada. Bu hususta hassasiyet gösterenler, biz ne orta bu hale geldik sorusunu kendilerine sormadan edemiyorlar. Aileler dağılıyor, çocuklar anne baba içinde çekiştirilip duruyor. Bunları gördükçe, bu yarışı bence herkes kendi kulvarında sürdürmeli diye düşünüyorum. Burada kastettiğim meslek yarışı değil. Meslek yarışında muvaffakiyetin hanımı erkeği olmaz.
Gelelim evvelden bu işlerin nasıl olduğuna. Evvelce bayanlar cenaze namazına katılmaz, mezarlığa da gitmezlerdi. Meskende oturup Kur’an okur dua ederlerdi.
Fikre iman etmiş arkadaşlarla yola devam
-Dergi çıkmaya devam ediyor, Özkan’ın gayretine ne kadar sahip çıktınız?
Ercümend’in vefatından daha sonra da mecmua çıkmaya devam etti. Bu fikre iman etmiş arkadaşları ile tıpkı çizgi üzere o gün bu gündür prensiplerinden şaşmadan devam ediyor. Bu uğurda gayret gösterenler, yorulanlar yalnızca Allah isteğini gözettikleri için bıkmadan usanmadan, ha uğraş diyorlar.
Biz aile olarak maddi manevi çabamızı esirgememeye çalışıyoruz. Eşim bu gayretin birinci vakit içinderı için, buz tutmuş bir denizde tıpkı bir buzkıran gemisi üzere yavaş yavaş yol aldığını söylerdi. Ercümend’ten daha sonra buzların büsbütün ortadan kalktığı söylenemez lakin artık de değişik maniler ile karşı karşıya Müslümanlar.