Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi’nin bugün başlayacak ve üç gün sürecek toplantılarında Osman Kavala ile ilgili alacağı karar, Türkiye’nin Avrupa ile demokrasi, hukukun üstünlüğü ve insan hakları ile ilgili münasebetlerinde fazlaca daha olumsuz yeni bir müddetcin başlangıcını oluşturabilir.
Konsey’i oluşturan 47 ülkenin temsilcileri, Türkiye’nin 4 yıldır cezaevinde tuttuğu Osman Kavala’nın yargılandığı davada Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’ni (AİHS) ihlal ettiği sebebi öne sürülerek “ihlal sürecini” başlatıp başlatmamayı oylayacak.
Üçte iki çoğunluk sağlanması halinde Türkiye’ye yaptırıma varacak bir müddetç başlamış olacak. Bu durumda Türkiye, Azerbaycan’dan daha sonra bu prosedüre tabi tutulan ikinci ülke olacak.
Kavala sonucu farklı ehemmiyete sahip
Avrupa Kurulu’nun karar organı olarak misyon yapan Bakanlar Komitesi, bugünden itibaren Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nce (AİHM) verilen fakat üye devletlerce bugüne kadar uygulanmamış kararları ele alacak ve bundan daha sonra atılması gereken adımları kararlaştıracak.
Bu toplantılarda Türkiye, ortalarında iş insanı Osman Kavala ile eski HDP Eş Lideri Selahattin Demirtaş’ın davalarının da olduğu 6 yasal süreçle ilgili yer alacak. Bunlar içinde, AİHM’in 2020 yılının Mayıs ayında sonuçlandırdığı ve Türkiye’nin derhal hür bırakması gerektiğine hükmettiği fakat Türkiye tarafınca uygulanmayan Osman Kavala ile ilgili karar farklı bir kıymete sahip.
Bakanlar Komitesi, Eylül ayında yaptığı görüşmede Kavala’nın 30 Kasım’a kadar hür bırakılmaması durumunda Türkiye’ye karşı “ihlal süreci” başlatılmasını gündeme alacağını kaydetmişti.
26 Kasım’da yapılan duruşmada, Kavala’nın tutukluluk halinin devamına karar verilmesi gözlerin Strasbourg’da yapılacak toplantılara çevrilmesine niye oldu.
Hukuksal süreç nasıl gelişti?
İş insanı ve Anadolu Kültür isimli sivil toplum kuruluşunun kurucusu Osman Kavala, 2013’teki Seyahat Parkı protestoları kapsamında Ekim 2017’de anayasal tertibi ve hükümeti ortadan kaldırma hatalarını düzenleyen Türk Ceza Kanunu’nun 309 ve 312. Unsurlarınca tutuklandı. Haziran 2018’de AİHM’e başvuran Kavala, Anayasa Mahkemesi’ne ferdi müracaat hakkını da kullandı lakin yüksek mahkeme başvuruyu reddetti.
AİHM, Aralık 2019’da aldığı bir kararla, Osman Kavala’nın tutukluluğunun AİHS’in 5.1, 5.4 ve 18. hususlarına karşıt olduğunu belirtti ve derhal özgür bırakılması davetinde bulundu. AİHS’in 18. Unsuru, devletin vatandaşların sahip olduğu hak ve özgürlüklerin kullanmasını “kendi sonları içerisinde düzenleme mazeretiyle, ulusal mevzuat yahut ilkeyi korumak ismine, aslında bu hak ve özgürlüklere ait hakkın kullanmasını zorlaştırma gayesi taşıyan ayrıntılı önlemler alarak bu hakkı ortadan kaldırmamasını” amaçlıyor.
Bakanlar Komitesi, evvel Haziran daha sonra da Eylül aylarında yaptığı toplantılarda Türkiye’ye sonucu uygulama daveti yaptı. 16 Eylül toplantısında, Kavala’nın 30 Kasım’a kadar özgür kalmaması durumunda “ihlal prosedürü” uygulamasına geçeceği ikazında bulundu.
AİHS’e taraf olan ülkeler, AİHM kararlarına uymayı taahhüt etmiş oluyorlar. Lakin bilhassa demokratik seviyeleri gelişmemiş, bağımsız ve tarafsız yargı sistemlerine sahip olmayan ülkeler, siyasi süreçleri ve aktörleri ilgilendiren davaların sonuçlarını uygulamaya yanaşmayabiliyorlar.
Ulusal çıkarlar ve etnik haklar kelam konusu olduğunda kimi AB ülkelerinin de AİHM kararlarına uymadığı biliniyor. Türkiye, kendisine dönük tenkitlere cevap verirken Yunanistan’ın Batı Trakya Türkleri’nin haklarıyla ilgili AİHM kararlarına uymamasını hatırlatıyor.
AİHM kararlarının uygulanmasını Avrupa Kurulu’nun kuruluş gayelerinin değerli bir modülü olarak goren Strasbourg merkezli kurum, kararların uygulanması için taraf ülkelerle ağır bir müzakere gerçekleştiriyor fakat bir daha de karar uygulanmazsa epeyce sık olmamakla birlikte AİHS’in 46. Unsuruna dayanarak ihlal prosedürünü harekete geçiriyor.
Avrupa Kurulu, 2010 yılından bu yana yalnızca Azerbaycan’a karşı bu biçimde bir adımı 2017’de atmış ve Bakü idaresi Aliyev idaresine muhalif İlgar Memmedov hakkındaki suçlamaları düşürmek zorunda kalmıştı.
İhlal prosedürünü başlatmak için 47 ülkenin en az üçte ikisinin “Evet” oyu kullanımı gerekiyor. İhlal prosedürü sonucunın alınması durumunda evvel Bakanlar Komitesi, AİHM’e kelam konusu dava ile ilgili alınan sonucun uygulanmasında taraf devletin ihlalinin olup olmadığı soruluyor.
AİHM’den ihlal yapıldığına ait görüş gelmesi durumunda, bahis bir daha Bakanlar Komitesi’nde ele alınıyor ve kelam konusu devletin oy hakkının askıya alınması ondan sonrasında ise üyeliğin askıya alınması ya da üyelikten çıkarılmasına kadar giden bir yaptırım dizisi ele alınmaya başlanıyor.
Lakin Azerbaycan ile yaşanan durumda olduğu üzere, üye devletin Bakanlar Komitesi’nin taleplerine ahenk suratı ve kararlılığının zayıf olması sürecin tamamlanmasını çok geciktirebiliyor.
1949 yılında Avrupa kıtasında demokrasi ve insan haklarının yerleşmesi, hukukun üstünlüğü ve anayasal tertiplerin oturmasını sağlamak emeliyle kurulan Avrupa Kurulu’nun kurucularından biri de Türkiye.
Avrupa Kurulu bütçesine Fransa, İtalya, Almanya ve İngiltere üzere önde gelen Avrupalı ülkelerin akabinde en epey dayanak veren ülke olan Türkiye, 70 yılı aşan üyeliği sürecinde askeri darbeler ve demokratik gerileme niçiniyle inişli çıkışlı bir seyir izledi.
Türkiye’nin son periyodu de Avrupa Kurulu ile ilgisinde önemli bir meşakkate niye oldu. 15 Temmuz 2016’daki darbe teşebbüsünün yarattığı kırılma ve AİHM’e açılan davaların Türkiye aleyhine sonuçlanması Ankara-Strasbourg ilgilerinde soğukluğa yol açtı.
Avrupa Kurulu Parlamenterler Meclisi (AKPM), 2017’de yaptığı bir oylama kararında demokratik kıymetlerden geri adım atılması niçiniyle Türkiye’yi siyasi kontrol sürecine almıştı. Türkiye ise AKPM’ye sert reaksiyon vermişti. Bu gelişme, Türkiye’nin demokrasi liginde küme düştüğü yorumlarına niye olmuştu.
Strasbourg’da ihlal prosedürüyle ilgili yapılacak oylama da emsal değerlendirmelere niye olacak bir gelişme olarak görülüyor.
Diplomatik gözlemciler, ihlal prosedürünün engellenmesi için Türkiye’nin en az 15 üye devleti kendi lehine oy kullanmaya ikna etmesi gerektiğini fakat bunun ulaşılması güç bir gaye olduğunu kaydediyorlar.
Azerbaycan ile ilgili süreçte ortalarında Türkiye’nin de olduğu 10 ülke Bakü’nün yanında oy kullanmıştı.
Osman Kavala’nın yargılandığı davanın 26 Kasım’daki duruşmasında mahkemenin tahliye sonucu vermemesi, hem ulusal birebir vakitte memleketler arası çapta faaliyet gösteren insan hakları örgütlerinin reaksiyonuna niye oldu.
Ortalarında Milletlerarası Af Örgütü’nün de olduğu biroldukça kuruluş, Avrupa Kurulu’na Türkiye’ye karşı yaptırım sürecini başlatması davetinde bulundu.
Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi, Demirtaş ve Kavala’nın hür bırakılmasını talep etmişti
Türkiye ne yapacak?
Avrupa Birliği ile müzakerelerinin büsbütün donduğu, münasebetlerin geleceğinin bilinmeyen olduğu bir periyotta Avrupa Kurulu’ndan çıkacak olumsuz bir sonucun Ankara’nın Batı ile ilgilerinde yeni bir soğukluğu tetikleyeceği öngörülüyor.
Siyasi niteliğinden dolayı Bakanlar Komitesi’nin alacağı karar, yalnızca Kavala değil Selahattin Demirtaş ve öteki siyasi davalarla ilgili olarak da Ankara’nın daha fazla türel ve siyasi baskı görmesine yol açacak bir gelişme olarak bedellendiriliyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Eylül sonunda gittiği Azerbaycan’dan dönüşünde bir gazetecinin Kurul oylamasından ne beklediği sorusunu sorması üzerine, “Benim rastgele bir beklentim yok. Benim yalnızca tek beklentim var; biz bildiğimizi okuruz. Kurul bildiğini mi okur, okusun. Onlar ne okuyor, dinleriz, görürüz. AİHM’inkini de Konsey’inkini de dinleriz. Dinledikten daha sonra da biz üzerimize düşeni yaparız. Gereği her neyse bunu yapacağız. Ben, Türkiye Cumhuriyeti’nin Cumhurbaşkanı olarak bu makamda bulunduğum sürece üzerime düşen vazifesi dört dörtlük yaparım. Sanki şu ne der, bu ne der, bunlara hiç bakmam. Benim aldığım terbiye bu, yetişme stilim bu. Ölene kadar da motamot bu istikamette devam ederim, devam edeceğim” demişti.
Erdoğan’ın bilhassa 10 ülkenin büyükelçilerinin yaptığı ortak açıklamaya reaksiyon olarak Osman Kavala’nın yargılandığı davada geri adım atılmayacağını açıklaması, ihlal prosedürü sonucunın dahi tahliyenin gerçekleşmeyeceği yolunda değerlendirmeler yapılmasına niye oldu.
Konsey’i oluşturan 47 ülkenin temsilcileri, Türkiye’nin 4 yıldır cezaevinde tuttuğu Osman Kavala’nın yargılandığı davada Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’ni (AİHS) ihlal ettiği sebebi öne sürülerek “ihlal sürecini” başlatıp başlatmamayı oylayacak.
Üçte iki çoğunluk sağlanması halinde Türkiye’ye yaptırıma varacak bir müddetç başlamış olacak. Bu durumda Türkiye, Azerbaycan’dan daha sonra bu prosedüre tabi tutulan ikinci ülke olacak.
Kavala sonucu farklı ehemmiyete sahip
Avrupa Kurulu’nun karar organı olarak misyon yapan Bakanlar Komitesi, bugünden itibaren Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nce (AİHM) verilen fakat üye devletlerce bugüne kadar uygulanmamış kararları ele alacak ve bundan daha sonra atılması gereken adımları kararlaştıracak.
Bu toplantılarda Türkiye, ortalarında iş insanı Osman Kavala ile eski HDP Eş Lideri Selahattin Demirtaş’ın davalarının da olduğu 6 yasal süreçle ilgili yer alacak. Bunlar içinde, AİHM’in 2020 yılının Mayıs ayında sonuçlandırdığı ve Türkiye’nin derhal hür bırakması gerektiğine hükmettiği fakat Türkiye tarafınca uygulanmayan Osman Kavala ile ilgili karar farklı bir kıymete sahip.
Bakanlar Komitesi, Eylül ayında yaptığı görüşmede Kavala’nın 30 Kasım’a kadar hür bırakılmaması durumunda Türkiye’ye karşı “ihlal süreci” başlatılmasını gündeme alacağını kaydetmişti.
26 Kasım’da yapılan duruşmada, Kavala’nın tutukluluk halinin devamına karar verilmesi gözlerin Strasbourg’da yapılacak toplantılara çevrilmesine niye oldu.
Hukuksal süreç nasıl gelişti?
İş insanı ve Anadolu Kültür isimli sivil toplum kuruluşunun kurucusu Osman Kavala, 2013’teki Seyahat Parkı protestoları kapsamında Ekim 2017’de anayasal tertibi ve hükümeti ortadan kaldırma hatalarını düzenleyen Türk Ceza Kanunu’nun 309 ve 312. Unsurlarınca tutuklandı. Haziran 2018’de AİHM’e başvuran Kavala, Anayasa Mahkemesi’ne ferdi müracaat hakkını da kullandı lakin yüksek mahkeme başvuruyu reddetti.
AİHM, Aralık 2019’da aldığı bir kararla, Osman Kavala’nın tutukluluğunun AİHS’in 5.1, 5.4 ve 18. hususlarına karşıt olduğunu belirtti ve derhal özgür bırakılması davetinde bulundu. AİHS’in 18. Unsuru, devletin vatandaşların sahip olduğu hak ve özgürlüklerin kullanmasını “kendi sonları içerisinde düzenleme mazeretiyle, ulusal mevzuat yahut ilkeyi korumak ismine, aslında bu hak ve özgürlüklere ait hakkın kullanmasını zorlaştırma gayesi taşıyan ayrıntılı önlemler alarak bu hakkı ortadan kaldırmamasını” amaçlıyor.
- Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi, Demirtaş ve Kavala’nın hür bırakılmasını talep etti
- Avrupa Kurulu, AİHM’in Osman Kavala kararları uygulanmazsa Türkiye’ye yönelik ihlal prosedürü başlatacak
Bakanlar Komitesi, evvel Haziran daha sonra da Eylül aylarında yaptığı toplantılarda Türkiye’ye sonucu uygulama daveti yaptı. 16 Eylül toplantısında, Kavala’nın 30 Kasım’a kadar özgür kalmaması durumunda “ihlal prosedürü” uygulamasına geçeceği ikazında bulundu.
- Osman Kavala’nın tutukluluğunun devamına karar verildi
- Osman Kavala: Adil yargılama imkanı kalmadı, duruşmalara katılmam ve savunma yapmam anlamsız
AİHS’e taraf olan ülkeler, AİHM kararlarına uymayı taahhüt etmiş oluyorlar. Lakin bilhassa demokratik seviyeleri gelişmemiş, bağımsız ve tarafsız yargı sistemlerine sahip olmayan ülkeler, siyasi süreçleri ve aktörleri ilgilendiren davaların sonuçlarını uygulamaya yanaşmayabiliyorlar.
Ulusal çıkarlar ve etnik haklar kelam konusu olduğunda kimi AB ülkelerinin de AİHM kararlarına uymadığı biliniyor. Türkiye, kendisine dönük tenkitlere cevap verirken Yunanistan’ın Batı Trakya Türkleri’nin haklarıyla ilgili AİHM kararlarına uymamasını hatırlatıyor.
AİHM kararlarının uygulanmasını Avrupa Kurulu’nun kuruluş gayelerinin değerli bir modülü olarak goren Strasbourg merkezli kurum, kararların uygulanması için taraf ülkelerle ağır bir müzakere gerçekleştiriyor fakat bir daha de karar uygulanmazsa epeyce sık olmamakla birlikte AİHS’in 46. Unsuruna dayanarak ihlal prosedürünü harekete geçiriyor.
Avrupa Kurulu, 2010 yılından bu yana yalnızca Azerbaycan’a karşı bu biçimde bir adımı 2017’de atmış ve Bakü idaresi Aliyev idaresine muhalif İlgar Memmedov hakkındaki suçlamaları düşürmek zorunda kalmıştı.
İhlal prosedürünü başlatmak için 47 ülkenin en az üçte ikisinin “Evet” oyu kullanımı gerekiyor. İhlal prosedürü sonucunın alınması durumunda evvel Bakanlar Komitesi, AİHM’e kelam konusu dava ile ilgili alınan sonucun uygulanmasında taraf devletin ihlalinin olup olmadığı soruluyor.
AİHM’den ihlal yapıldığına ait görüş gelmesi durumunda, bahis bir daha Bakanlar Komitesi’nde ele alınıyor ve kelam konusu devletin oy hakkının askıya alınması ondan sonrasında ise üyeliğin askıya alınması ya da üyelikten çıkarılmasına kadar giden bir yaptırım dizisi ele alınmaya başlanıyor.
Lakin Azerbaycan ile yaşanan durumda olduğu üzere, üye devletin Bakanlar Komitesi’nin taleplerine ahenk suratı ve kararlılığının zayıf olması sürecin tamamlanmasını çok geciktirebiliyor.
- 10 Büykelçiden Osman Kavala daveti: Erdoğan’dan ‘krizden kaçtı’ yorumlarına cevap: Ben taarruzdayım, kitabımda geri adım atmak yok
1949 yılında Avrupa kıtasında demokrasi ve insan haklarının yerleşmesi, hukukun üstünlüğü ve anayasal tertiplerin oturmasını sağlamak emeliyle kurulan Avrupa Kurulu’nun kurucularından biri de Türkiye.
Avrupa Kurulu bütçesine Fransa, İtalya, Almanya ve İngiltere üzere önde gelen Avrupalı ülkelerin akabinde en epey dayanak veren ülke olan Türkiye, 70 yılı aşan üyeliği sürecinde askeri darbeler ve demokratik gerileme niçiniyle inişli çıkışlı bir seyir izledi.
Türkiye’nin son periyodu de Avrupa Kurulu ile ilgisinde önemli bir meşakkate niye oldu. 15 Temmuz 2016’daki darbe teşebbüsünün yarattığı kırılma ve AİHM’e açılan davaların Türkiye aleyhine sonuçlanması Ankara-Strasbourg ilgilerinde soğukluğa yol açtı.
Avrupa Kurulu Parlamenterler Meclisi (AKPM), 2017’de yaptığı bir oylama kararında demokratik kıymetlerden geri adım atılması niçiniyle Türkiye’yi siyasi kontrol sürecine almıştı. Türkiye ise AKPM’ye sert reaksiyon vermişti. Bu gelişme, Türkiye’nin demokrasi liginde küme düştüğü yorumlarına niye olmuştu.
Strasbourg’da ihlal prosedürüyle ilgili yapılacak oylama da emsal değerlendirmelere niye olacak bir gelişme olarak görülüyor.
Diplomatik gözlemciler, ihlal prosedürünün engellenmesi için Türkiye’nin en az 15 üye devleti kendi lehine oy kullanmaya ikna etmesi gerektiğini fakat bunun ulaşılması güç bir gaye olduğunu kaydediyorlar.
Azerbaycan ile ilgili süreçte ortalarında Türkiye’nin de olduğu 10 ülke Bakü’nün yanında oy kullanmıştı.
Osman Kavala’nın yargılandığı davanın 26 Kasım’daki duruşmasında mahkemenin tahliye sonucu vermemesi, hem ulusal birebir vakitte memleketler arası çapta faaliyet gösteren insan hakları örgütlerinin reaksiyonuna niye oldu.
Ortalarında Milletlerarası Af Örgütü’nün de olduğu biroldukça kuruluş, Avrupa Kurulu’na Türkiye’ye karşı yaptırım sürecini başlatması davetinde bulundu.
Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi, Demirtaş ve Kavala’nın hür bırakılmasını talep etmişti
Türkiye ne yapacak?
Avrupa Birliği ile müzakerelerinin büsbütün donduğu, münasebetlerin geleceğinin bilinmeyen olduğu bir periyotta Avrupa Kurulu’ndan çıkacak olumsuz bir sonucun Ankara’nın Batı ile ilgilerinde yeni bir soğukluğu tetikleyeceği öngörülüyor.
Siyasi niteliğinden dolayı Bakanlar Komitesi’nin alacağı karar, yalnızca Kavala değil Selahattin Demirtaş ve öteki siyasi davalarla ilgili olarak da Ankara’nın daha fazla türel ve siyasi baskı görmesine yol açacak bir gelişme olarak bedellendiriliyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Eylül sonunda gittiği Azerbaycan’dan dönüşünde bir gazetecinin Kurul oylamasından ne beklediği sorusunu sorması üzerine, “Benim rastgele bir beklentim yok. Benim yalnızca tek beklentim var; biz bildiğimizi okuruz. Kurul bildiğini mi okur, okusun. Onlar ne okuyor, dinleriz, görürüz. AİHM’inkini de Konsey’inkini de dinleriz. Dinledikten daha sonra da biz üzerimize düşeni yaparız. Gereği her neyse bunu yapacağız. Ben, Türkiye Cumhuriyeti’nin Cumhurbaşkanı olarak bu makamda bulunduğum sürece üzerime düşen vazifesi dört dörtlük yaparım. Sanki şu ne der, bu ne der, bunlara hiç bakmam. Benim aldığım terbiye bu, yetişme stilim bu. Ölene kadar da motamot bu istikamette devam ederim, devam edeceğim” demişti.
Erdoğan’ın bilhassa 10 ülkenin büyükelçilerinin yaptığı ortak açıklamaya reaksiyon olarak Osman Kavala’nın yargılandığı davada geri adım atılmayacağını açıklaması, ihlal prosedürü sonucunın dahi tahliyenin gerçekleşmeyeceği yolunda değerlendirmeler yapılmasına niye oldu.