Posta, telgraf ve telefon şirketleri arşivi Salt’ta

JoKeR

Active member
Salt Araştırma, Türkiye’de telefon kullanmasının yaygınlaşmasının datalarını oluşturan doküman ve fotoğrafların yer aldığı Posta, Telgraf ve Telefon Şirketleri Arşivi’ne ilişkin koleksiyonu online olarak erişime açtı.

Salt Araştırma’nın Kent, Toplum ve İktisat Arşivi bünyesinde yer alan Posta, Telgraf ve Telefon Şirketleri koleksiyonunda doküman, gazete, fotoğraf, kartpostal, mektup, makbuz, fatura, zarf, pul, reklam broşürü, kartvizit, kimlik kartı üzere çeşitli tiplerde arşiv materyali yer alıyor.

Posta, Telgraf ve Telefon Şirketleri Arşivi, Dersaadet Telefon Anonim Şirketi ile İzmir ve Civarı Telefon Şirketi’ne dair kayıtlardan oluşuyor. Osmanlı İmparatorluğu’nda telefon satan şirketleri, kullanıcıları, çalışanları ve telefonun günlük hayattaki yerini sunan bu evraklar, Salt Araştırma’da 1914-1982 yıllarını kapsayan telefon rehberleri ve başka basılı yayınlarla tamamlanarak Türkiye’de telefon kullanmasının yaygınlaşmasının bilgilerini araştırmacılara sunuyor.

Bilinmeyen telefon numaraları servisi.


BİRİNCİ TELEFON SINIRI

Osmanlı İmparatorluğu’nda telefon kullanması birinci sefer 1881’de Soğukçeşme’deki Posta ve Telgraf Nezaret Dairesi ile Yeni Cami Postanesi ortasına tek telli bir telefon sınırı çekilerek sağlanır. Birebir yıl ortasında Galata Millet Han’daki postane ile Yeni Cami Postanesi ortasına, Galata’daki Osmanlı Bankası Genel Müdürlük Binası ile Bahçekapı şubesi ortasına birer telefon çizgisi kurulur. 1886’da padişahın fermanıyla Galata Liman Dairesi ile Kilyos Tahliye Yönetimi içindeki çizgi dışındakiler güvenlik nedeni öne sürülerek toplatılır. Bu yasaklama II. Meşrutiyet’in ilan edildiği 1908’e kadar sürer. Meşrutiyet ile bir arada yasak kaldırılıp telefona talep artınca Fransa’dan 50 çizgilik bir santral, inşası çabucak hemen tamamlanmış olan Sirkeci’deki Büyük Postahane’ye kurulur. Posta ve Telgraf Nezareti ismine bir daha bu yıl Telefon da eklenerek günümüzde kısaltılmış ismiyle PTT kurumuna dönüşür.

Telefonla telgraf yazdırma servisi.


HALKIN KULLANIMINA AÇILIYOR

1911 yılına kadar yalnızca devlet erkanının kullanabildiği telefonun halka ulaşması bu tarihte çıkarılan kanunla gerçekleşir. İngiliz iş adamı Herbert Lows Webbe tarafınca 6 Nisan 1911’de telefon dağıtım imtiyazı alınarak İngiliz, Fransız ve Amerikalı iş erkeklerinın sermayesiyle Dersaadet Telefon Anonim Şirketi Osmaniyesi isimli şirket kurulur. Yeşilköy’den Rumeli Kavağı’na, Pendik’ten Anadolu Kavağı’na kadar telefon santral ve şebekelerini kullanma ve işletme hakkına sahip olan şirket 9600 sinirlik Tahtakale, 6400 çizgilik Beyoğlu ve 2000 çizgilik Kadıköy santrallerini 1914’te faaliyete geçirir. 1935’te Nafia Vekaleti, İstanbul Telefon Şirketi’nin imtiyazını satın aldığında şirketin yaklaşık 11.000 abonesi bulunmaktadır. İzmir Belediyesi – Ericsson Şirketi iştirakiyle 1928 yılında kurulan İzmir ve Civarı Telefon Şirketi’nin de 1938’de devlet tarafınca satın alınmasıyla birlikte bu alandaki faaliyetlerin tümü PTT tarafınca yürütülür.

Çanakkale Müdafaası sırasında telefoncular


19. yüzyılda entegre olduğu piyasa iktisadının talebiyle şekillenen altyapı çalışmalarını gerçekleştiren Osmanlı Devleti, telefon santral ve şebekelerini de II. Meşrutiyet daha sonrasında oluşturur. Telefon satan şirketleri, kullanıcıları, çalışanları ve telefonun günlük hayattaki yerini ele alan arşiv, sıklıkla imtiyaz verilen Dersaadet Telefon Anonim Şirketi ile İzmir ve Civarı Telefon Şirketi’ne dair kayıtları içeriyor. Kent, Toplum ve İktisat Arşivi’ne dahil edilen 453 evrak ve fotoğraftan oluşan Posta, Telgraf ve Telefon Şirketleri’nin koleksiyonuna archives.saltresearch.org’dan ulaşılabilir.
 
Üst