JoKeR
Active member
NECMETTİN TURİNAY
senelerdan beri şiir söyleyen, çabucak her ay değerli mecmualarda şiirleri ile karşılaştığımız Mustafa Ruhi Hoş, son yayınladığı kitabına “Sabah Üzere Uyandıran” ismini koymuş. yine edelim: “Sabah Üzere Uyandıran!…” Bu isim ister istemez dikkatimizi çekiyor. Şairin bu cins imgeli bir lisan kullanması ile neyi kastetmiş olabileceğini haliyle merak ediyoruz. Bizi yani okuyucuyu sabah üzere uyandıran ne olabilir diye de, kendi kendimize sormadan yapamıyoruz. Ancak o soru, internetten yahut kitaplardan karşılığını bulacağımız üzere bir soruya da benzemiyor.
Bildiğiniz üzere biz sabahla hayata uyanırız, geceden gündüze sabahla geçeriz. O anda boyut değiştirmiş üzere hissederiz kendimizi. Karanlıktan aydınlığa, ya da hayal âleminden gerçeğe intikal üzere bir durum. O denli ama şair bize bunu söylemiyor. İnsanı sabah üzere uyandıran bir öbür şeyden kelam ediyor. O yüzden Mustafa Ruhi’nin şiirini baştan sona okumak durumunda kalıyoruz. Dediğim üzere o sorunun hazır bir yanıtı yok. Şiirleri okurken, onu kendi kendimize bulmak, keşfetmek durumundayız. Bu da kuşkusuz Mustafa Ruhi’nin şiirine nüfuz kabiliyetimizle direkt ilintili bir sıkıntı. İlgili sorunun dürtüsü bizi ister istemez bizi çocuğa, çocuğun dünyasına, çocuğa mahsus algılama biçimlerine yanlışsız çekiyor da çekiyor. Lakin oradan ulaştığımız ne çocuğa dair didaktik bir bilgi, ne de alelâde çocuksu bir şiir ve duyarlık! Tersine sıradanlikten ve sathilikten sıtkı sıyrılmış şairin, çocuğu merkez alan derin fikirleri karşılıyor. Daha açığı da Mustafa Ruhi çocuğa, şiire geçiş için bir sıçrama anı olarak bakıyor. Sabah nasıl, bir dünyadan öbür bir dünyaya geçişin basamağı ise, Mustafa Ruhi’nin şiirinde de çocuk birebir rolü oynuyor. Daha doğrusu da şiir onda çocuktan, çocuğa mahsus duyarlık ve algılamalardan kuvvet alıyor. Kullandığı imgelerin ekseriyetinin çocukla ilgili olması bu yüzden şaşırtan gelmiyor. O denli de bu söylemiş olduklerimiz, onun şiirini açıklamaya tekrar de kâfi gelmez. Zira o düzeyde kalmıyor şair. Çocuk idraki ile şiir içinde güçlü bağlar kuruyor. Gerçekten çocuk bir şeyi görür, duyar, oyuncakları ile oynar. Buradan da bir manaya ulaşır. İşte o anlamlandırma üslubunun farklılığından hareketle şair, sebep-sonuç bağlantısını ortadan kaldırdığı üzere, her şeyi hayale ve masala dönüştüren bir perspektif geliştiriyor. Dahası çocuğun duyarlığını, şiire geçiş için yüksek bir imkâna dönüştürüyor. Bu bakımdan Mustafa Ruhi’nin şiirinde karşılaştığımız her türlü obje ve yaşanmışlıklar şiire dönüşürken, anında bir değişime uğruyor,içimizi açıyor ve bizi asıl ben’imizle yüz yüze bırakıyor. Biz de okuduğumuz şiirler vasıtası ile farkına bile varmadan gerçek şiirin soyut iklimine kademe kademe, kimi vakit de keskin virajlar çizerek yükselme imkânı buluyoruz.
ÇOCUĞU GÖREN ŞİİRLER
Bu şiir dediğim üzere, bu haliyle çocuktan kelam etse bile, çocuksu bir havaya kendini asla teslim etmiyor. “Çocuksuluk” dediğimiz hâl, aslına bakarsan çocukların ürettiği bir kurgu değildir. O büyüklere mahsus; çocuğa bir şey öğretmek gereksinimi ile, çocuğun düzeyine inmek niyetiyle takınılmış geçersiz ve süreksiz, biraz da iğreti bir tavır değil midir? O bakımdan Mustafa Ruhi’nin kurduğu şiire ve edebiyat, asla o nazarla bakılamaz ve bakılmamalıdır da! Hakikaten bir tıp çocuk istismarı saymamız gereken, piyasada örnekleri de bol olan “çocuk şairlerinin” birçok ile onun bir benzerliği kurulamaz ve kurulmamalıdır.
Hakikaten o cins şiirlerin birçok, eski “Garip” şiirini andırır üslupta ucuz nüktelere dayanmazlar mı? Ya da çocuğa mahsus sandığımız ucuz bir duyarlığa! kimi vakit de melodrama kadar varan mısralar. Mustafa Ruhi o denli yaklaşmıyor şiire. Çocuğu, alabildiğine uyanık bir dikkat ve teyakkuz olarak kavrıyor. Bu kavrama biçiminden hareketle de Mustafa Ruhi’nin şiiri, histen fazla kanıya daha bir yakın düşüyor. Daha doğrusu da okuyucusunu düşünmeye sevk eden bir şiir, onda gördüğümüz. Bunun gerisinde da kuşkusuz çocuğa, şiire, masal ve hayale dair güçlü bir birikimin varlığı fark ediliyor. İşte bu söyleyiş biçimi ister istemez bizi, şu biçimde bir soruya zorluyor: Mustafa Ruhi direkt çocuğa yönelik bir şiirin mi peşinde? Yoksa onun asıl gayesi düzgün şiirin şahsen kendisi mi? Yeterli, derin, kaliteli -şiirler yazmak mı yani? ötürüsıyla “Sabah Üzere Uyandıran”ı okurken, içimde sıradan gel-gitler yaşadığımı söylemesem olmaz. Zira onun şiiri, her ne kadar çocuk üzerine ağırlaşıyor üzere gözükse bile, çocuğu aşan bir yan var onun şiirlerinde. Yani kendi gereksinimi, halis şiir okuyucusunun gereksinimi düşünülerek kurulmuş ve inşa edilmiş bir şiir Mustafa Ruhi’de gördüğümüz. Lakin gereci ve dekoru, imge kaynakları çocuk merkezli oluşu bakımından da bu şiir çocuktan uzak değil. Burada kaydetmem gereken birkaç konu daha bulunuyor. O da birinci olarak çocuğun ve çocukluğun, hayalleri andıran algılama biçiminin, Mustafa Ruhi’nin şiirinin merkezini teşkil ettiği konusudur. Yani Mustafa Ruhi’nin tek tek şiirleri olsun, kitabını teşkil eden şiirlerin toplamı olsun, hepsi fakat hepsi güçlü bir merkezden fışkırıyor.
İMGELER VE ŞAİRLERE DAİR
Gerçekten hoş mimari yapıları olduğu üzere, müzik bestelerini ve hoş tabloları severiz biz. Onları seyretmekten yahut dinlemekten değişik bir zevk duyarız. Bu beste düzgün, şu tablo mükemmel üzere kararlar veririz. İşte bu his yapıtın bütününden hasıl olan estetik bir etkidir. Şu modüle yahut şu ögeye dayanarak değil, yapıtın bütününden edindiğimiz bir etkiyle bu cins kararlar veririz. Dağınık sesleri ve ögeleri, sanatkarın nasıl olup da tevhid edebildiği bizi hayran bırakır. ötürüsıyla şiirler de bundan başka düşünülemez. Ayrıyeten şairlerin kullandığı yahut icat ettiği tek tek imgelerin ötesinde bir şey bu söylemiş olduğim. Bunu özellikle vurgulamak isterim. Hakikaten günümüz şiirinin bariz zaaflarından biri burada aranmalıdır. Kimi şairler var, her mısrada kesinlikle imge kullanmak kanısından hareket ediyorlar, birçok vakit da başarılı örnekler ortaya koyuyorlar. O bakımdan günümüz şiirinde hayli bol ve orjinal imgelerle müsabaka imkânı buluyoruz. Ama buna karşılık o sayısız imgeleri derleyip toparlayan merkez bir fikrin ya da ana imgenin yokluğu, o tıp şiirleri kimi vakit bir sayıp dökmeye, kimi vakit de Picasso’nun tablolarını andırır biçimde dağınık, eklektik yapılara icbar edebiliyor. ötürüsıyla asıl büyük şiirin imge üreticiliğini ve tek tek mısra işçiliğini aşan bir yanı daha bulunmalıdır. O da direkt doğruya tamlık ve bütünlük etkisi üreten yapı ile ilgili bir problemdir. İşte Mustafa Ruhi’nin şiirini ben bu tarafı ile de sağlam ve düşünülüp taşınılmış bir şiir olarak gördüm. Bunun altında da kuşkusuz şiire dönüştürülmüş sistematik bir tefekkür ve duyarlığın merkez rolünü oynadığı sağlam bir sanat idraki yatıyor. Daha açığı, onun yeniden yine kullanmaktan geri durmadığı özel bir şiir lügati de mevcut. Bütün bunlara bakarak Mustafa Ruhi’nin kendi şiiri üzerine hayli düşündüğü ve buradan da kendine mahsus poetik çerçevelere yükseldiği kararına ulaşıyoruz.
senelerdan beri şiir söyleyen, çabucak her ay değerli mecmualarda şiirleri ile karşılaştığımız Mustafa Ruhi Hoş, son yayınladığı kitabına “Sabah Üzere Uyandıran” ismini koymuş. yine edelim: “Sabah Üzere Uyandıran!…” Bu isim ister istemez dikkatimizi çekiyor. Şairin bu cins imgeli bir lisan kullanması ile neyi kastetmiş olabileceğini haliyle merak ediyoruz. Bizi yani okuyucuyu sabah üzere uyandıran ne olabilir diye de, kendi kendimize sormadan yapamıyoruz. Ancak o soru, internetten yahut kitaplardan karşılığını bulacağımız üzere bir soruya da benzemiyor.
Bildiğiniz üzere biz sabahla hayata uyanırız, geceden gündüze sabahla geçeriz. O anda boyut değiştirmiş üzere hissederiz kendimizi. Karanlıktan aydınlığa, ya da hayal âleminden gerçeğe intikal üzere bir durum. O denli ama şair bize bunu söylemiyor. İnsanı sabah üzere uyandıran bir öbür şeyden kelam ediyor. O yüzden Mustafa Ruhi’nin şiirini baştan sona okumak durumunda kalıyoruz. Dediğim üzere o sorunun hazır bir yanıtı yok. Şiirleri okurken, onu kendi kendimize bulmak, keşfetmek durumundayız. Bu da kuşkusuz Mustafa Ruhi’nin şiirine nüfuz kabiliyetimizle direkt ilintili bir sıkıntı. İlgili sorunun dürtüsü bizi ister istemez bizi çocuğa, çocuğun dünyasına, çocuğa mahsus algılama biçimlerine yanlışsız çekiyor da çekiyor. Lakin oradan ulaştığımız ne çocuğa dair didaktik bir bilgi, ne de alelâde çocuksu bir şiir ve duyarlık! Tersine sıradanlikten ve sathilikten sıtkı sıyrılmış şairin, çocuğu merkez alan derin fikirleri karşılıyor. Daha açığı da Mustafa Ruhi çocuğa, şiire geçiş için bir sıçrama anı olarak bakıyor. Sabah nasıl, bir dünyadan öbür bir dünyaya geçişin basamağı ise, Mustafa Ruhi’nin şiirinde de çocuk birebir rolü oynuyor. Daha doğrusu da şiir onda çocuktan, çocuğa mahsus duyarlık ve algılamalardan kuvvet alıyor. Kullandığı imgelerin ekseriyetinin çocukla ilgili olması bu yüzden şaşırtan gelmiyor. O denli de bu söylemiş olduklerimiz, onun şiirini açıklamaya tekrar de kâfi gelmez. Zira o düzeyde kalmıyor şair. Çocuk idraki ile şiir içinde güçlü bağlar kuruyor. Gerçekten çocuk bir şeyi görür, duyar, oyuncakları ile oynar. Buradan da bir manaya ulaşır. İşte o anlamlandırma üslubunun farklılığından hareketle şair, sebep-sonuç bağlantısını ortadan kaldırdığı üzere, her şeyi hayale ve masala dönüştüren bir perspektif geliştiriyor. Dahası çocuğun duyarlığını, şiire geçiş için yüksek bir imkâna dönüştürüyor. Bu bakımdan Mustafa Ruhi’nin şiirinde karşılaştığımız her türlü obje ve yaşanmışlıklar şiire dönüşürken, anında bir değişime uğruyor,içimizi açıyor ve bizi asıl ben’imizle yüz yüze bırakıyor. Biz de okuduğumuz şiirler vasıtası ile farkına bile varmadan gerçek şiirin soyut iklimine kademe kademe, kimi vakit de keskin virajlar çizerek yükselme imkânı buluyoruz.
ÇOCUĞU GÖREN ŞİİRLER
Bu şiir dediğim üzere, bu haliyle çocuktan kelam etse bile, çocuksu bir havaya kendini asla teslim etmiyor. “Çocuksuluk” dediğimiz hâl, aslına bakarsan çocukların ürettiği bir kurgu değildir. O büyüklere mahsus; çocuğa bir şey öğretmek gereksinimi ile, çocuğun düzeyine inmek niyetiyle takınılmış geçersiz ve süreksiz, biraz da iğreti bir tavır değil midir? O bakımdan Mustafa Ruhi’nin kurduğu şiire ve edebiyat, asla o nazarla bakılamaz ve bakılmamalıdır da! Hakikaten bir tıp çocuk istismarı saymamız gereken, piyasada örnekleri de bol olan “çocuk şairlerinin” birçok ile onun bir benzerliği kurulamaz ve kurulmamalıdır.
Hakikaten o cins şiirlerin birçok, eski “Garip” şiirini andırır üslupta ucuz nüktelere dayanmazlar mı? Ya da çocuğa mahsus sandığımız ucuz bir duyarlığa! kimi vakit de melodrama kadar varan mısralar. Mustafa Ruhi o denli yaklaşmıyor şiire. Çocuğu, alabildiğine uyanık bir dikkat ve teyakkuz olarak kavrıyor. Bu kavrama biçiminden hareketle de Mustafa Ruhi’nin şiiri, histen fazla kanıya daha bir yakın düşüyor. Daha doğrusu da okuyucusunu düşünmeye sevk eden bir şiir, onda gördüğümüz. Bunun gerisinde da kuşkusuz çocuğa, şiire, masal ve hayale dair güçlü bir birikimin varlığı fark ediliyor. İşte bu söyleyiş biçimi ister istemez bizi, şu biçimde bir soruya zorluyor: Mustafa Ruhi direkt çocuğa yönelik bir şiirin mi peşinde? Yoksa onun asıl gayesi düzgün şiirin şahsen kendisi mi? Yeterli, derin, kaliteli -şiirler yazmak mı yani? ötürüsıyla “Sabah Üzere Uyandıran”ı okurken, içimde sıradan gel-gitler yaşadığımı söylemesem olmaz. Zira onun şiiri, her ne kadar çocuk üzerine ağırlaşıyor üzere gözükse bile, çocuğu aşan bir yan var onun şiirlerinde. Yani kendi gereksinimi, halis şiir okuyucusunun gereksinimi düşünülerek kurulmuş ve inşa edilmiş bir şiir Mustafa Ruhi’de gördüğümüz. Lakin gereci ve dekoru, imge kaynakları çocuk merkezli oluşu bakımından da bu şiir çocuktan uzak değil. Burada kaydetmem gereken birkaç konu daha bulunuyor. O da birinci olarak çocuğun ve çocukluğun, hayalleri andıran algılama biçiminin, Mustafa Ruhi’nin şiirinin merkezini teşkil ettiği konusudur. Yani Mustafa Ruhi’nin tek tek şiirleri olsun, kitabını teşkil eden şiirlerin toplamı olsun, hepsi fakat hepsi güçlü bir merkezden fışkırıyor.
İMGELER VE ŞAİRLERE DAİR
Gerçekten hoş mimari yapıları olduğu üzere, müzik bestelerini ve hoş tabloları severiz biz. Onları seyretmekten yahut dinlemekten değişik bir zevk duyarız. Bu beste düzgün, şu tablo mükemmel üzere kararlar veririz. İşte bu his yapıtın bütününden hasıl olan estetik bir etkidir. Şu modüle yahut şu ögeye dayanarak değil, yapıtın bütününden edindiğimiz bir etkiyle bu cins kararlar veririz. Dağınık sesleri ve ögeleri, sanatkarın nasıl olup da tevhid edebildiği bizi hayran bırakır. ötürüsıyla şiirler de bundan başka düşünülemez. Ayrıyeten şairlerin kullandığı yahut icat ettiği tek tek imgelerin ötesinde bir şey bu söylemiş olduğim. Bunu özellikle vurgulamak isterim. Hakikaten günümüz şiirinin bariz zaaflarından biri burada aranmalıdır. Kimi şairler var, her mısrada kesinlikle imge kullanmak kanısından hareket ediyorlar, birçok vakit da başarılı örnekler ortaya koyuyorlar. O bakımdan günümüz şiirinde hayli bol ve orjinal imgelerle müsabaka imkânı buluyoruz. Ama buna karşılık o sayısız imgeleri derleyip toparlayan merkez bir fikrin ya da ana imgenin yokluğu, o tıp şiirleri kimi vakit bir sayıp dökmeye, kimi vakit de Picasso’nun tablolarını andırır biçimde dağınık, eklektik yapılara icbar edebiliyor. ötürüsıyla asıl büyük şiirin imge üreticiliğini ve tek tek mısra işçiliğini aşan bir yanı daha bulunmalıdır. O da direkt doğruya tamlık ve bütünlük etkisi üreten yapı ile ilgili bir problemdir. İşte Mustafa Ruhi’nin şiirini ben bu tarafı ile de sağlam ve düşünülüp taşınılmış bir şiir olarak gördüm. Bunun altında da kuşkusuz şiire dönüştürülmüş sistematik bir tefekkür ve duyarlığın merkez rolünü oynadığı sağlam bir sanat idraki yatıyor. Daha açığı, onun yeniden yine kullanmaktan geri durmadığı özel bir şiir lügati de mevcut. Bütün bunlara bakarak Mustafa Ruhi’nin kendi şiiri üzerine hayli düşündüğü ve buradan da kendine mahsus poetik çerçevelere yükseldiği kararına ulaşıyoruz.