JoKeR
Active member
sıradan üzere görünen işleri, ömrün ince yerlerine dokunarak toplumda farkındalık yaratma eforu ortasında olan sanatçı Engin Beyaz’ı, geçmişin kütüphanelerini şimdiki sanal kütüphanelerle, geçmiş ideaları şimdiki idealarla örtüştürdüğü, geçmişin mitleriyle yeni mitler içinde köprüler kurduğu standı “Sanal Kütüphane” ile Galeri Diani’de ziyaret ettik.
Zoran Zivkovic’in “Kitaplar bayanlara (insanlara) bayanlar kentlere emsal onlar aslında boştur biz onları vakit içinde tanıdıkça ve yaşadıkça, okudukça doldururuz” satırlarından etkilenerek hazırladığı enstalasyon ile ilgili “Aralarında epeyce minik bir fazlaca ileti var lakin işin özünde bu stant yalnızca benim öyküm değil. İzleyicilerin, gelen ziyaretçilerin her biri kendine has, kendi için bir şeyler bulabiliyor” diyor.
– Şu an üzerinde konuştuğumuz stant, tuvaleden öte bir enstalasyona çalıyor. Bu şekil işlerle mi başladınız, birinci yapıtınız neydi?
çabucak hemen öğrenciyken üç şahsi standım oldu ve anlatmak istediğim şeylerde tuval resmi, hiç bir vakit bana yetmiyordu. Bu niçinle tuvalin dışına çıkma telaşı daima bende vardı. Öğrencilik dönemimde güzel okumalar yaptığımı düşünüyorum. Modernizm ve postmodernizm üzerine çok baş yormuşluğum vardı. Bu manada sanatçı Marcel Duchamp ve onun resmi; pentürden, renkten, tuvalden çok niyetlerle uğraşma derdi, beni fazlaca etkilemiştir. Muhtemelen bu etkilenmeler ve okumalarım beni tuvalin dışına itti.
Ayrıyeten, İstanbul’a gelmeden galerilere karşı bir antipatim vardı. Bulunduğum etraftan kaynaklı sanırım. Benim etrafımda kimse resme sanata o denli ilgili, yakın değildi. Bu yüzden ben sanatın herkese ulaşması taraftarıyım. Öğrencilik periyodunda açtığım üç şahsi stant de halkın ağır olarak kullandığı mekanlardaydı. Bir tanesi merkez, büyük bahçede 60 kilo kağıtla oluşturduğum bir enstalasyondu. Kağıt adamlar, kuşlar, masa, sandalye bir sürü dizayn içeriyordu. Akabinde epey ağır olan bir kafenin girişini bir galeriymiş üzere tasarlayarak bir enstalasyon yapmıştım. İnsanların beklemediği yerlerde bir şaşırtmaca ile karşılaştırmak istedim. Zira ben her şeyin ya sanat yapıtı ya da sanata dair olduğunu düşünüyorum. Tahminen de çalışmaların da bu fikrimin yansımaları.
HAYATIN TAMAMI SANATTIR
– “Engin Beyaz bulunduğu ortama, toplumsal açmazlara kendine has bakışıyla sanat üretme gayretinde olan bir sanatçı” diye nitelendiriliyorsunuz. Bunun sebebi nedir?
Aslında bu toplumu manaya ve anlatma uğraşı hayli daha önceye dayanıyor. örneğin öğrencilik senelerımda Türk toplumunun galeriye gitmediğini, sevmediğini fark etmiştim. Sanata aslına bakarsan kaideli bakan bir kitle var, ötürüsıyla bu beşerler sanatla buluşmuyorsa ben onlara nasıl gidebilirim derdiyle üretmeye çalıştım. Onlar galeriye gelmek istemiyorsa ben onların olduğu yere gidip sanatımı sergiliyorum. Ne kadar başarılı oldum bilinmez fakat şunu argüman edebilirim, Sivas’ta öğrencilik devrinde yaptığım stant muhtemelen Sivas’ın tarihinde en epeyce gezilen sergisidir. Zira yüzlerce insan bu sergiyi gördü. Hatta şunu da gözlemledim: Birtakım beşerler, bakıyordu; şaşırıp yolunu değiştiriyor akabinde aklına bir şey takılıp dönüp bir daha inceliyorlardı. hayatın tamamı sanattır ve herkes sanata dahildir. Ben bu kanıdayım. Lakin değerli olan bu bakışı bu anlayışı insanlara sunabilmek.
* Siz üretici olarak sanatta varsınız, biz izleyici olarak aslında bu bir bütün…
Mutlaka. Sanat galerisinde izleyici ile buluşmayan yapıtların bildirilerini iletmesi hayli hudutlu oluyor. Bir şeye sanat yapıtı diyebilmemiz için değerli olan üç sacayağı var; sanat yapıtının kendi varlığı, izleyen ve alan. Burada almaktan kasıt maddi bir mana değil, bakarak da üzerine düşünerek de ondan bir şeyler alırsınız. Bu üç sacayağından biri olmadığında eksik olduğunu ve üretilenin sanat yapıtı olmadığını düşünüyorum.
ÖBÜR VAKİT KÜTÜPHANELERİ
– “Sanat Kütüphane” neyi temsil ediyor?
Bu kitap serisi bir daha süreç içerisindeki okumalarımın ve gözlemlemelerimin kararı.
Bir elektronikçide eski ve çöpe atılmak üzere olan yüzlerce disketi görüp satın aldım. Bu disketlerin üzerinde küçük metal bir kesim vardır. Onlara yakından baktığımda küçük bir kitap olarak gördüm ve bu fikir beni tetikledi. Bunun haricinde Sırp edebiyatının önde gelen muharrirlerinden Zoran Zivkovic’in “Başka Vakit Kütüphaneleri” isimli fantastik kitabı beni epey etkiledi. Ayrıyeten yerli kıymetlerimiz; Cemil Meriç ve klâsik minyatür sanatının beni bu eserler için beslediğini düşünüyorum. Bu stantta de yer alan ve Babil efsanesine gönderme yaparak, güncelleştirdiğim ve korona ile irtibat kurarak oluşturduğum bir iş “Babil”. Onun haricinde stantta yer alan tüm küçük kitaplar toplu bir öyküye dahil. Burada da estetik bir dert var, yatak dikey, sık, seyrek… Bir ressam nasıl estetik korkularla bir kompozisyon kuruyorsa benim şeklimde bu türlü. Küçük kitapları kompozisyona yerleştirirken bir ileti kuruyorum. Ortalarında epeyce küçük mini bir epeyce bildiri var ancak işin özünde bu stant yalnızca benim öyküm değil. İzleyicilerin, gelen ziyaretçilerin her biri kendine has, kendi için bir şeyler bulabiliyor.
HAYALLER KENTİNİN GÖLGELERİ
– İstanbul’a yerleştikten daha sonra bakış açınızın değiştiğini, “Rüyalar kenti olarak hayal ettiğiniz İstanbul’un gölgelerini gördüğünüzü” söylüyorsunuz. Nedir bu çalışmalarınızda da çoğunlukla yer alan gölgeler?
İstanbul’a birinci geldiğim 2007-2008 senelerında çoğunlukla İstiklal’e gelir insanları gözlemlerdim. Yapı Kredi’nin olduğu yerin eski halinde bir yükselti vardı. Beşerler buraya oturur, gelen gideni izlerdi. Ben de oraya oturup insanları izledim, daha sonra kalkıp yürümeye başladığımda elimi istemsizce ileri gerçek uzattığımı farkettim. Bir şeylere çarpacakmış üzere hissettim. Bunun niçinini daha sonradan kendime şu biçimde deklare ettim: Buraya oturan beşerler, caddedeki insanlara bakıp hayaller kuruyorlar ve ben de bu hayallere çarpmamak ismine yürürken dikkatli davrandım. Zira ben hayal kurarken diğerlerinin hayallerine dalmama korkusu da güdüyorum. Gölgelerin çıkış noktası işte bu, ve tüm işlerimin içerisindedir. Ayrıyeten Platon’un mağara eğretilemesindeki gölgelerin bir kısmının mağaradan çıkmak istemesi, bir kısmınınsa bu biçimde bir bir efora girmemesi de beni etkilemiştir. Ben mağaradan çıkmak isteyenleri kırmızı figürlerle söz ediyorum. Kırmızılar benim için edebiyatçıları, felsefecileri hatta -ben zihinsel engelli öğretmenliği yapıyorum- benim için zihinselleri temsil ediyor. Düşünen, tefekkür eden, baş yoran bireyler benim için. Ben uyanıp da güne başladığımız anda ömrü okumaya başladığımızı düşünüyorum. Tahminen de o kırmızı figürler, hayatı okuyup anlayanlar oluyor. Başkalarıysa öylesine bir hayat yaşayıp gölge figür olarak başlayıp gölge figür olarak bitiriyor.
Kendimi bir ozan üzere düşünüyorum
“Sanatın ortasında olduğum biçimde benimde anlamadığım enstalasyonlar var” diyen Engin Beyaz, sanatkarın anlaşılamamazlık duruşunun gerçek olmadığını ve lokal kültürle bir bildiri vermesi gerektiğini düşünüyor. Kendini daima bir ozan üzere de görmek istediğini söyleyen Beyaz, “Bir Aşık Veysel, akademik bir eğitim almadı ancak hiç bir akademisyen de onun üzere olamadı. İşte “okumak” dediğimiz şey bu. Kainatı hakikat okursanız, anlamak için akademik eğitime gerek yok” diyor.
Şeffaf kitaplardan bir kule
Engin Beyaz, geçmiş senelerda vilayet ulusal eğitim müdürünün isteğiyle 100 temel yapıtı içeren şeffaf kitaplardan bir kule inşa etmiş. Cemil Meriç’in “aydının fildişi kulesi”nden yola çıkarak tasarlanan bu enstalasyonu bir devlet okuluna bağışlamış. Ne yazık ki vilayet ulusal eğitim müdürünün değişmesiyle eser kaldırılarak çöpe atılmak üzere sokağa bırakılmış. Engin Beyaz yapıtı temizleyip onararak bir daha derlemiş ve bu sefer özel bir okula bağışlamış.
Zoran Zivkovic’in “Kitaplar bayanlara (insanlara) bayanlar kentlere emsal onlar aslında boştur biz onları vakit içinde tanıdıkça ve yaşadıkça, okudukça doldururuz” satırlarından etkilenerek hazırladığı enstalasyon ile ilgili “Aralarında epeyce minik bir fazlaca ileti var lakin işin özünde bu stant yalnızca benim öyküm değil. İzleyicilerin, gelen ziyaretçilerin her biri kendine has, kendi için bir şeyler bulabiliyor” diyor.
– Şu an üzerinde konuştuğumuz stant, tuvaleden öte bir enstalasyona çalıyor. Bu şekil işlerle mi başladınız, birinci yapıtınız neydi?
çabucak hemen öğrenciyken üç şahsi standım oldu ve anlatmak istediğim şeylerde tuval resmi, hiç bir vakit bana yetmiyordu. Bu niçinle tuvalin dışına çıkma telaşı daima bende vardı. Öğrencilik dönemimde güzel okumalar yaptığımı düşünüyorum. Modernizm ve postmodernizm üzerine çok baş yormuşluğum vardı. Bu manada sanatçı Marcel Duchamp ve onun resmi; pentürden, renkten, tuvalden çok niyetlerle uğraşma derdi, beni fazlaca etkilemiştir. Muhtemelen bu etkilenmeler ve okumalarım beni tuvalin dışına itti.
Ayrıyeten, İstanbul’a gelmeden galerilere karşı bir antipatim vardı. Bulunduğum etraftan kaynaklı sanırım. Benim etrafımda kimse resme sanata o denli ilgili, yakın değildi. Bu yüzden ben sanatın herkese ulaşması taraftarıyım. Öğrencilik periyodunda açtığım üç şahsi stant de halkın ağır olarak kullandığı mekanlardaydı. Bir tanesi merkez, büyük bahçede 60 kilo kağıtla oluşturduğum bir enstalasyondu. Kağıt adamlar, kuşlar, masa, sandalye bir sürü dizayn içeriyordu. Akabinde epey ağır olan bir kafenin girişini bir galeriymiş üzere tasarlayarak bir enstalasyon yapmıştım. İnsanların beklemediği yerlerde bir şaşırtmaca ile karşılaştırmak istedim. Zira ben her şeyin ya sanat yapıtı ya da sanata dair olduğunu düşünüyorum. Tahminen de çalışmaların da bu fikrimin yansımaları.
HAYATIN TAMAMI SANATTIR
– “Engin Beyaz bulunduğu ortama, toplumsal açmazlara kendine has bakışıyla sanat üretme gayretinde olan bir sanatçı” diye nitelendiriliyorsunuz. Bunun sebebi nedir?
Aslında bu toplumu manaya ve anlatma uğraşı hayli daha önceye dayanıyor. örneğin öğrencilik senelerımda Türk toplumunun galeriye gitmediğini, sevmediğini fark etmiştim. Sanata aslına bakarsan kaideli bakan bir kitle var, ötürüsıyla bu beşerler sanatla buluşmuyorsa ben onlara nasıl gidebilirim derdiyle üretmeye çalıştım. Onlar galeriye gelmek istemiyorsa ben onların olduğu yere gidip sanatımı sergiliyorum. Ne kadar başarılı oldum bilinmez fakat şunu argüman edebilirim, Sivas’ta öğrencilik devrinde yaptığım stant muhtemelen Sivas’ın tarihinde en epeyce gezilen sergisidir. Zira yüzlerce insan bu sergiyi gördü. Hatta şunu da gözlemledim: Birtakım beşerler, bakıyordu; şaşırıp yolunu değiştiriyor akabinde aklına bir şey takılıp dönüp bir daha inceliyorlardı. hayatın tamamı sanattır ve herkes sanata dahildir. Ben bu kanıdayım. Lakin değerli olan bu bakışı bu anlayışı insanlara sunabilmek.
* Siz üretici olarak sanatta varsınız, biz izleyici olarak aslında bu bir bütün…
Mutlaka. Sanat galerisinde izleyici ile buluşmayan yapıtların bildirilerini iletmesi hayli hudutlu oluyor. Bir şeye sanat yapıtı diyebilmemiz için değerli olan üç sacayağı var; sanat yapıtının kendi varlığı, izleyen ve alan. Burada almaktan kasıt maddi bir mana değil, bakarak da üzerine düşünerek de ondan bir şeyler alırsınız. Bu üç sacayağından biri olmadığında eksik olduğunu ve üretilenin sanat yapıtı olmadığını düşünüyorum.
ÖBÜR VAKİT KÜTÜPHANELERİ
– “Sanat Kütüphane” neyi temsil ediyor?
Bu kitap serisi bir daha süreç içerisindeki okumalarımın ve gözlemlemelerimin kararı.
Bir elektronikçide eski ve çöpe atılmak üzere olan yüzlerce disketi görüp satın aldım. Bu disketlerin üzerinde küçük metal bir kesim vardır. Onlara yakından baktığımda küçük bir kitap olarak gördüm ve bu fikir beni tetikledi. Bunun haricinde Sırp edebiyatının önde gelen muharrirlerinden Zoran Zivkovic’in “Başka Vakit Kütüphaneleri” isimli fantastik kitabı beni epey etkiledi. Ayrıyeten yerli kıymetlerimiz; Cemil Meriç ve klâsik minyatür sanatının beni bu eserler için beslediğini düşünüyorum. Bu stantta de yer alan ve Babil efsanesine gönderme yaparak, güncelleştirdiğim ve korona ile irtibat kurarak oluşturduğum bir iş “Babil”. Onun haricinde stantta yer alan tüm küçük kitaplar toplu bir öyküye dahil. Burada da estetik bir dert var, yatak dikey, sık, seyrek… Bir ressam nasıl estetik korkularla bir kompozisyon kuruyorsa benim şeklimde bu türlü. Küçük kitapları kompozisyona yerleştirirken bir ileti kuruyorum. Ortalarında epeyce küçük mini bir epeyce bildiri var ancak işin özünde bu stant yalnızca benim öyküm değil. İzleyicilerin, gelen ziyaretçilerin her biri kendine has, kendi için bir şeyler bulabiliyor.
HAYALLER KENTİNİN GÖLGELERİ
– İstanbul’a yerleştikten daha sonra bakış açınızın değiştiğini, “Rüyalar kenti olarak hayal ettiğiniz İstanbul’un gölgelerini gördüğünüzü” söylüyorsunuz. Nedir bu çalışmalarınızda da çoğunlukla yer alan gölgeler?
İstanbul’a birinci geldiğim 2007-2008 senelerında çoğunlukla İstiklal’e gelir insanları gözlemlerdim. Yapı Kredi’nin olduğu yerin eski halinde bir yükselti vardı. Beşerler buraya oturur, gelen gideni izlerdi. Ben de oraya oturup insanları izledim, daha sonra kalkıp yürümeye başladığımda elimi istemsizce ileri gerçek uzattığımı farkettim. Bir şeylere çarpacakmış üzere hissettim. Bunun niçinini daha sonradan kendime şu biçimde deklare ettim: Buraya oturan beşerler, caddedeki insanlara bakıp hayaller kuruyorlar ve ben de bu hayallere çarpmamak ismine yürürken dikkatli davrandım. Zira ben hayal kurarken diğerlerinin hayallerine dalmama korkusu da güdüyorum. Gölgelerin çıkış noktası işte bu, ve tüm işlerimin içerisindedir. Ayrıyeten Platon’un mağara eğretilemesindeki gölgelerin bir kısmının mağaradan çıkmak istemesi, bir kısmınınsa bu biçimde bir bir efora girmemesi de beni etkilemiştir. Ben mağaradan çıkmak isteyenleri kırmızı figürlerle söz ediyorum. Kırmızılar benim için edebiyatçıları, felsefecileri hatta -ben zihinsel engelli öğretmenliği yapıyorum- benim için zihinselleri temsil ediyor. Düşünen, tefekkür eden, baş yoran bireyler benim için. Ben uyanıp da güne başladığımız anda ömrü okumaya başladığımızı düşünüyorum. Tahminen de o kırmızı figürler, hayatı okuyup anlayanlar oluyor. Başkalarıysa öylesine bir hayat yaşayıp gölge figür olarak başlayıp gölge figür olarak bitiriyor.
Kendimi bir ozan üzere düşünüyorum
“Sanatın ortasında olduğum biçimde benimde anlamadığım enstalasyonlar var” diyen Engin Beyaz, sanatkarın anlaşılamamazlık duruşunun gerçek olmadığını ve lokal kültürle bir bildiri vermesi gerektiğini düşünüyor. Kendini daima bir ozan üzere de görmek istediğini söyleyen Beyaz, “Bir Aşık Veysel, akademik bir eğitim almadı ancak hiç bir akademisyen de onun üzere olamadı. İşte “okumak” dediğimiz şey bu. Kainatı hakikat okursanız, anlamak için akademik eğitime gerek yok” diyor.
Şeffaf kitaplardan bir kule
Engin Beyaz, geçmiş senelerda vilayet ulusal eğitim müdürünün isteğiyle 100 temel yapıtı içeren şeffaf kitaplardan bir kule inşa etmiş. Cemil Meriç’in “aydının fildişi kulesi”nden yola çıkarak tasarlanan bu enstalasyonu bir devlet okuluna bağışlamış. Ne yazık ki vilayet ulusal eğitim müdürünün değişmesiyle eser kaldırılarak çöpe atılmak üzere sokağa bırakılmış. Engin Beyaz yapıtı temizleyip onararak bir daha derlemiş ve bu sefer özel bir okula bağışlamış.