JoKeR
Active member
DİLBER DURAL
Eski çağlara gittiğimizde tıp ile sanat tıpkı bireyler tarafınca icra ediliyordu. Günümüzde de tabiplerin sanattan vazgeçtiğini söyleyemeyiz. Çünkü, bunun en hoş örneği Prof. Dr. Elif Vatanoğlu Lutz. Asya’nın Nobel’i olarak bilinen ve dünya barışına katkıda bulunan bireylere verilen 19. Gusi Barış Ödülü’ne bu yıl 4 Türk layık görüldü.
Gusi Barış Mükafatı Vakfı tarafınca, barış ve refah ortasında bir dünya için çalışan, dünyanın tüm milletleri ortasından insanlığa, global barışa, milletlerarası dostluğa, toplumsal sorumluluğa ve toplumsal gelişime çeşitli alanlarda üstün katkıları olan seçkin bireylere verilen ödül, Nobel Vakfı Ödülleri’nin Asya kıtasındaki yansıması olarak kabul ediliyor. Bu yıl, dünyanın farklı ülkelerinden yüzlerce iştirakçiyle İstanbul’da gerçekleştirilen ödül merasimi ülkemiz açısından başka bir kıymet taşıdı.
Bir prensip imza atılarak ‘Tıpla sanatı birleştiren akademisyen’ kısmında Oksitosin Tıp ve Sanat Platformu’nu kuran Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Elif Vatanoğlu Lutz, Milletlerarası 2021 Gusi Barış Ödülü’nün sahibi olan birinci Türk bayan oldu.
Lutz, tıp fakültesini hayli severek okumasına karşın toplumsal bilimler ile bağını hiç koparmadı; daima tıp ideolojisine, tıp hukukuna ilgi duydu ve sonunda tıp tarihi ve etik alanında uzmanlığını yaparak akademik hayatta yoluna devam etti. Lutz, tıp dünyasındaki emeklerinin yanı sıra tıpkı eski çağlardan beri süregelen tıp ile sanatın varlığını sürdürenlerden biri oldu.
Prof. Dr. Elif Vatanoğlu Lutz
Tıp ve öbür sıhhat bilimlerindeki fakültelerindeki öğrencilere yeni bir bakış açısı kazandırabilmek, ağır ders yüklerinin yanında onlara bir nefes olabilmek ismine tıp ile sanatı birleştirdiği dersler verdi. Ve sonunda Lutz’a Asya’nın Nobel’i oksitosin hormonu ile geldi. Lutz, kurduğu Oksitosin Tıp ve Sanat Platformu’nu, tıp ile sanatı nasıl birleştirdiğini ve daha fazlasını Yeni Şafak Pazar’a anlattı.
– Oksitosin, Tıp ve Sanat Platformu fikri nasıl ortaya çıktı?
Daima tıp ile toplumsal bilimlerin kesiştiği hususlara ilgi duyup araştırmalarımı bu tarafta derinleştiriyordum. Etik kıymetlere bağlı, insancıl ve entelektüel sıhhat çalışanları yetiştirmek her vakit en büyük gayem oldu.
Öncelikle ders verdiğim tıp ve başka sıhhat bilimlerindeki fakültelerindeki öğrencilere yeni bir bakış açısı kazandırabilmek, ağır ders yüklerinin yanında onlara bir nefes olabilmek ismine aslına bakarsan tıp ile sanatı birleştirdiğim ders başlıklarım oluyordu. 2017 yılında bir Londra ziyaretim sırasında karşılaştığım ‘Performing Medicine’ isimli enstitü benim için fazlaca kıymetli bir dönüm noktası oldu.
Bu enstitüde beş farklı alanda çalışmalar yaptıklarını keşfettim; bu alanlar sanat alanında işleri tıbba değen sanatkarlarla ortak projeler üretmek, tıp ve sıhhat ile ilgili eğitim öğretim yapan fakültelere yönelik yenilikçi müfredat teklifleri geliştirmek, sıhhat çalışanlarının dayanıklılığını ve sıhhatini artırmak, düzgünleştirici sanat terapileri ve toplumu bilinçlendirmek için sıhhat okuryazarlığı olmak üzere beş temel alandaki faaliyetler idi. Keşke bu biçimde bir enstitü Türkiye’de de olsaydı fikri beni epeyce heyecanlandırdı.
Ve evvela ismi ne olurdu diye baş yormaya başladım ve aslında fark ettim ki ismi başımda oldukcatan hazırdı. Tıp fakültesi senelerımdan itibaren tesirleri ile beni daima epeyce etkileyen, epey sevdiğim oksitosin hormonunun ismini vermek istedim. bu biçimdelikle Oksitosin Tıp ve Sanat Platformu doğmuş oldu ve akabinde kısa müddette epeyce ağır ve epeyce süratli aktivitelerine başladı.
OKSİTOSİN VE SANATSAL ÜRETİM AYRILMAZ BİR BÜTÜN
– Pekala, oksitosin yalnızca bir hormon mudur?
Oksitosin (sevgi hormonu) en çok doğum esnasındaki ve doğum daha sonrasındaki rolü ile bilinir. Sadece doğumu kolaylaştırmada yardımcı değil, hem de anne yeni doğan içindeki bağı sağlar. Son vakit içinderda yapılan araştırmalar göstermiştir ki sırf anne ile bebek içindeki bağı değil, toplumsal münasebetlerde ve partnerlerle olan bağı da sağlayan oksitosin hormonudur.
Kişinin ortasındaki itimat ve cömertlik hissini açığa çıkarır. Tesirlerini görmek için yapılan sayısız araştırmanın kararına göre oksitosin hormonu dokunmak ve sarılmak ile artırıyor. Ben bu olağanüstü hormonun tüm bilinen ve yeni ortaya çıkarılan değişik tesirlerinden hayli etkilenerek bu platforma ismini vermek istedim. Zira bizler de hastalarımızın vücutlarına ‘dokunmamızın’ yanı sıra hastalarımızın, öğrencilerimizin ve meslektaşlarımızın hayatlarına ‘dokunuyoruz’. Ve aslında, herkes birbirine bir biçimde dokunuyor.
– Sanatla içindeki bağı nedir? Sanat oksitosinin salınmasına mı yol açar?
Güzellik yaptığınızda artan bir hormonu düşünelim, bu biçimde dünyayı daha düzgün ve daha yaşanır kılmak için ortaya çıkan sanat aktiviteleri alışılmış ki oksitosin seviyelerini artırır. Sanat oksitosine, oksitosin sanata yakışır.
Bu platforma oksitosin ismini koymaya karar verdiğimde, her ikisi de güzellik hareketi dedim kendi kendime. Her ikisi de anlaşıldığında tesiri doruğa ulaşıyor; bizler oksitosin hormonumuzun hangi şartlarda arttığının, bilhassa düzgünlük yaptığımızda yükseldiğinin ve daha sonrasında bedenimizdeki fevkalade olumlu tesirlerin şuurunda olsak, tıpkı bir sanat yapıtının vermeye çalıştığı iletinin anlaşılmasında gözlemlediğimiz üzere, bedenimizin oksitosin hormonunun tesirleri ile bize verdiği bildirinin farkında olsak dünya hayli daha hoş olacak. Bu manada, bu iki kavram, oksitosin ve sanatsal üretim ayrılmaz bir bütün bana bakılırsa.
Tıp ve sanat aslında iç içedir
– Tıp ve sanat birbirinden uzak iki alan olarak görünüyor. Bu doğrultuda tıp ve sanat kollarını birleştirme fikri nasıl ortaya çıktı?
Birinci bakışta fazlaca haklısınız. Lakin bir sıhhat çalışanı olarak işin içine girdiğinizde, yaşamaya başladığınızda, derhal fark ettiğiniz, sizi yakalayan bir gerçek oluyor, o da şu: Tıp uygulayıcısı olmak ya da hasta-hekim bağlantısının dinamiklerini hakikat yönetebilmek tam manasıyla bir sanat. Öte yandan, eski çağlarda tıp ile sanat birebir şahıslar tarafınca icra edilirdi ve bu bireyler sırası ile filozof, ulema, hümanist üzere isimlerle çağrılırlardı. Çağımızda bu meslekler mecburî olarak birbirlerinden ayrılmışsalar da tabip, genelde sanattan vazgeçmemiştir.
Tıp ile sanatı yaklaştıran bir boyut ise, tıp mensuplarının tabiatları gereği sanat kısımlarına ilgi duymalarıdır. Siz de fark etmişsinizdir. Tanıdığınız, gördüğünüz biroldukca tabibin kesinlikle bir sanat kısmı ile ilgilendiğini görürsünüz. Bu kadar ağır, yorucu ve hassas, daima dayanılmaz bir dikkat ve konsantrasyon gerektiren bir mesleğin mensupları olan sıhhat çalışanlarının muhtaçlık duyduğu rahatlamayı çeşitli sanat kollarında bulması tesadüf değildir. Bir de yeni sanatın, hastalar açısından bir tedavi yolu olarak kullanılmasından bahsetmeliyiz.
Antik çağlardan itibaren, mesela tapınak hastaneler olarak bilinen Asklepionlar’daki ruh hastaları flüt ve lir ile yapılan müziğin tesiri ile tedavi edilirlerdi. bir daha Selçuklu ve Osmanlı periyodu şifahanelerinde su sesi eşliğinde uygulanan saz ve ney nağmeleri, bir tıp tedavi usulü olarak değerlendirildi. Günümüzde fotoğraf, müzik ve dans psikoterapisi, başlı başına bir uzmanlık koludur. Psiko-drama psikanalize yardımcı olmakta ve müziko-terapi de, kalp ritminin regülasyonunda faydalı olmaktadır. Tıpta kullanılan medikal alet ve protezler, anatomik ve cerrahi teknik, fotoğraf ve fotoğraflar birer sanat eseridirler. Yani baktığımızda tıp ve sanat birbirinden ayrılması mümkün olmayan, iç içe geçmiş, bütünleşmiş iki alan nitekim.
Sıhhat çalışanlarını sanatla nefes aldırmak lazım
– Pandemi müddetince beşerler stant salonlarına gidemediler lakin hastaneleri çoğunlukla ziyaret etmek zorunda kaldılar. Bu noktada hastane ve klinik panoları tıp ve sanat başlığında buluşmalı mı sizce?
Katiyen evet. Bakınız tıp, hayli büyük bir değişimin ortasında; şu biçimde ki, yaşlanan popülasyon ile gelen demografik değişiklikler, hastalık ve hasta bakımı alanındaki teknolojik değişiklikler, hasta memnuniyetinin ehemmiyeti, tıbbi kaynakların gerekli yerde ve faal kullanması ve giderek değişen profesyonel roller ve şimdilerde pandemi uğraşı sıhhat alanında büyük bir değişimi getirmektedir. Referans kitapların birden fazla 3-4 yıl üzere kısa aralıklarla yenilenmektedir. Bilgi birikimindeki inanılması güç artış tabiplerin gitgide artan iş yüklerine rağmen sistemli aralıklarla ayrıntılarını güncelleştirmelerini ve yenilikleri izlemelerini gerektirmektedir. Büsbütün tıp ayrıntıları ile çevrili ve giderek daha fazla hasta talebini karşılamaya çalışan sıhhat çalışanlarında tükenmişlik ve depresyon epeyce sık görülmektedir. Bu durum, hizmette kalite ve hasta güvenliği açısından da önemli riskler taşımaktadır. O yüzden daima, keşke bütün hastanelerin koridorlarında, panolarında sanata daha hayli yer açsak; hepsinde olsa diyorum. Bilhassa konusu tıp olan sanat yapıtları gerek sıhhat çalışanları gerekse hastaların hayli faktörlü ve fazlaca aktörlü olan tıp alanına sanat yolu ile bakmaları, sanatın gözüyle tıbbı yorumlamaları fazlaca kıymetli. Sıhhat çalışanlarını ağır iş tempoları ortasında bir nebze olsun rahatlatacak ve bu manada sıhhat çalışanının sıhhatine olumlu tesir sağlayacağı elbet olan sanat aktivitelerinin bütün hastanelere bir an evvelden kazandırılması en büyük dileğimiz.
Eski çağlara gittiğimizde tıp ile sanat tıpkı bireyler tarafınca icra ediliyordu. Günümüzde de tabiplerin sanattan vazgeçtiğini söyleyemeyiz. Çünkü, bunun en hoş örneği Prof. Dr. Elif Vatanoğlu Lutz. Asya’nın Nobel’i olarak bilinen ve dünya barışına katkıda bulunan bireylere verilen 19. Gusi Barış Ödülü’ne bu yıl 4 Türk layık görüldü.
Gusi Barış Mükafatı Vakfı tarafınca, barış ve refah ortasında bir dünya için çalışan, dünyanın tüm milletleri ortasından insanlığa, global barışa, milletlerarası dostluğa, toplumsal sorumluluğa ve toplumsal gelişime çeşitli alanlarda üstün katkıları olan seçkin bireylere verilen ödül, Nobel Vakfı Ödülleri’nin Asya kıtasındaki yansıması olarak kabul ediliyor. Bu yıl, dünyanın farklı ülkelerinden yüzlerce iştirakçiyle İstanbul’da gerçekleştirilen ödül merasimi ülkemiz açısından başka bir kıymet taşıdı.
Bir prensip imza atılarak ‘Tıpla sanatı birleştiren akademisyen’ kısmında Oksitosin Tıp ve Sanat Platformu’nu kuran Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Elif Vatanoğlu Lutz, Milletlerarası 2021 Gusi Barış Ödülü’nün sahibi olan birinci Türk bayan oldu.
Lutz, tıp fakültesini hayli severek okumasına karşın toplumsal bilimler ile bağını hiç koparmadı; daima tıp ideolojisine, tıp hukukuna ilgi duydu ve sonunda tıp tarihi ve etik alanında uzmanlığını yaparak akademik hayatta yoluna devam etti. Lutz, tıp dünyasındaki emeklerinin yanı sıra tıpkı eski çağlardan beri süregelen tıp ile sanatın varlığını sürdürenlerden biri oldu.
Prof. Dr. Elif Vatanoğlu Lutz
Tıp ve öbür sıhhat bilimlerindeki fakültelerindeki öğrencilere yeni bir bakış açısı kazandırabilmek, ağır ders yüklerinin yanında onlara bir nefes olabilmek ismine tıp ile sanatı birleştirdiği dersler verdi. Ve sonunda Lutz’a Asya’nın Nobel’i oksitosin hormonu ile geldi. Lutz, kurduğu Oksitosin Tıp ve Sanat Platformu’nu, tıp ile sanatı nasıl birleştirdiğini ve daha fazlasını Yeni Şafak Pazar’a anlattı.
– Oksitosin, Tıp ve Sanat Platformu fikri nasıl ortaya çıktı?
Daima tıp ile toplumsal bilimlerin kesiştiği hususlara ilgi duyup araştırmalarımı bu tarafta derinleştiriyordum. Etik kıymetlere bağlı, insancıl ve entelektüel sıhhat çalışanları yetiştirmek her vakit en büyük gayem oldu.
Öncelikle ders verdiğim tıp ve başka sıhhat bilimlerindeki fakültelerindeki öğrencilere yeni bir bakış açısı kazandırabilmek, ağır ders yüklerinin yanında onlara bir nefes olabilmek ismine aslına bakarsan tıp ile sanatı birleştirdiğim ders başlıklarım oluyordu. 2017 yılında bir Londra ziyaretim sırasında karşılaştığım ‘Performing Medicine’ isimli enstitü benim için fazlaca kıymetli bir dönüm noktası oldu.
Bu enstitüde beş farklı alanda çalışmalar yaptıklarını keşfettim; bu alanlar sanat alanında işleri tıbba değen sanatkarlarla ortak projeler üretmek, tıp ve sıhhat ile ilgili eğitim öğretim yapan fakültelere yönelik yenilikçi müfredat teklifleri geliştirmek, sıhhat çalışanlarının dayanıklılığını ve sıhhatini artırmak, düzgünleştirici sanat terapileri ve toplumu bilinçlendirmek için sıhhat okuryazarlığı olmak üzere beş temel alandaki faaliyetler idi. Keşke bu biçimde bir enstitü Türkiye’de de olsaydı fikri beni epeyce heyecanlandırdı.
Ve evvela ismi ne olurdu diye baş yormaya başladım ve aslında fark ettim ki ismi başımda oldukcatan hazırdı. Tıp fakültesi senelerımdan itibaren tesirleri ile beni daima epeyce etkileyen, epey sevdiğim oksitosin hormonunun ismini vermek istedim. bu biçimdelikle Oksitosin Tıp ve Sanat Platformu doğmuş oldu ve akabinde kısa müddette epeyce ağır ve epeyce süratli aktivitelerine başladı.
OKSİTOSİN VE SANATSAL ÜRETİM AYRILMAZ BİR BÜTÜN
– Pekala, oksitosin yalnızca bir hormon mudur?
Oksitosin (sevgi hormonu) en çok doğum esnasındaki ve doğum daha sonrasındaki rolü ile bilinir. Sadece doğumu kolaylaştırmada yardımcı değil, hem de anne yeni doğan içindeki bağı sağlar. Son vakit içinderda yapılan araştırmalar göstermiştir ki sırf anne ile bebek içindeki bağı değil, toplumsal münasebetlerde ve partnerlerle olan bağı da sağlayan oksitosin hormonudur.
Kişinin ortasındaki itimat ve cömertlik hissini açığa çıkarır. Tesirlerini görmek için yapılan sayısız araştırmanın kararına göre oksitosin hormonu dokunmak ve sarılmak ile artırıyor. Ben bu olağanüstü hormonun tüm bilinen ve yeni ortaya çıkarılan değişik tesirlerinden hayli etkilenerek bu platforma ismini vermek istedim. Zira bizler de hastalarımızın vücutlarına ‘dokunmamızın’ yanı sıra hastalarımızın, öğrencilerimizin ve meslektaşlarımızın hayatlarına ‘dokunuyoruz’. Ve aslında, herkes birbirine bir biçimde dokunuyor.
– Sanatla içindeki bağı nedir? Sanat oksitosinin salınmasına mı yol açar?
Güzellik yaptığınızda artan bir hormonu düşünelim, bu biçimde dünyayı daha düzgün ve daha yaşanır kılmak için ortaya çıkan sanat aktiviteleri alışılmış ki oksitosin seviyelerini artırır. Sanat oksitosine, oksitosin sanata yakışır.
Bu platforma oksitosin ismini koymaya karar verdiğimde, her ikisi de güzellik hareketi dedim kendi kendime. Her ikisi de anlaşıldığında tesiri doruğa ulaşıyor; bizler oksitosin hormonumuzun hangi şartlarda arttığının, bilhassa düzgünlük yaptığımızda yükseldiğinin ve daha sonrasında bedenimizdeki fevkalade olumlu tesirlerin şuurunda olsak, tıpkı bir sanat yapıtının vermeye çalıştığı iletinin anlaşılmasında gözlemlediğimiz üzere, bedenimizin oksitosin hormonunun tesirleri ile bize verdiği bildirinin farkında olsak dünya hayli daha hoş olacak. Bu manada, bu iki kavram, oksitosin ve sanatsal üretim ayrılmaz bir bütün bana bakılırsa.
Tıp ve sanat aslında iç içedir
– Tıp ve sanat birbirinden uzak iki alan olarak görünüyor. Bu doğrultuda tıp ve sanat kollarını birleştirme fikri nasıl ortaya çıktı?
Birinci bakışta fazlaca haklısınız. Lakin bir sıhhat çalışanı olarak işin içine girdiğinizde, yaşamaya başladığınızda, derhal fark ettiğiniz, sizi yakalayan bir gerçek oluyor, o da şu: Tıp uygulayıcısı olmak ya da hasta-hekim bağlantısının dinamiklerini hakikat yönetebilmek tam manasıyla bir sanat. Öte yandan, eski çağlarda tıp ile sanat birebir şahıslar tarafınca icra edilirdi ve bu bireyler sırası ile filozof, ulema, hümanist üzere isimlerle çağrılırlardı. Çağımızda bu meslekler mecburî olarak birbirlerinden ayrılmışsalar da tabip, genelde sanattan vazgeçmemiştir.
Tıp ile sanatı yaklaştıran bir boyut ise, tıp mensuplarının tabiatları gereği sanat kısımlarına ilgi duymalarıdır. Siz de fark etmişsinizdir. Tanıdığınız, gördüğünüz biroldukca tabibin kesinlikle bir sanat kısmı ile ilgilendiğini görürsünüz. Bu kadar ağır, yorucu ve hassas, daima dayanılmaz bir dikkat ve konsantrasyon gerektiren bir mesleğin mensupları olan sıhhat çalışanlarının muhtaçlık duyduğu rahatlamayı çeşitli sanat kollarında bulması tesadüf değildir. Bir de yeni sanatın, hastalar açısından bir tedavi yolu olarak kullanılmasından bahsetmeliyiz.
Antik çağlardan itibaren, mesela tapınak hastaneler olarak bilinen Asklepionlar’daki ruh hastaları flüt ve lir ile yapılan müziğin tesiri ile tedavi edilirlerdi. bir daha Selçuklu ve Osmanlı periyodu şifahanelerinde su sesi eşliğinde uygulanan saz ve ney nağmeleri, bir tıp tedavi usulü olarak değerlendirildi. Günümüzde fotoğraf, müzik ve dans psikoterapisi, başlı başına bir uzmanlık koludur. Psiko-drama psikanalize yardımcı olmakta ve müziko-terapi de, kalp ritminin regülasyonunda faydalı olmaktadır. Tıpta kullanılan medikal alet ve protezler, anatomik ve cerrahi teknik, fotoğraf ve fotoğraflar birer sanat eseridirler. Yani baktığımızda tıp ve sanat birbirinden ayrılması mümkün olmayan, iç içe geçmiş, bütünleşmiş iki alan nitekim.
Sıhhat çalışanlarını sanatla nefes aldırmak lazım
– Pandemi müddetince beşerler stant salonlarına gidemediler lakin hastaneleri çoğunlukla ziyaret etmek zorunda kaldılar. Bu noktada hastane ve klinik panoları tıp ve sanat başlığında buluşmalı mı sizce?
Katiyen evet. Bakınız tıp, hayli büyük bir değişimin ortasında; şu biçimde ki, yaşlanan popülasyon ile gelen demografik değişiklikler, hastalık ve hasta bakımı alanındaki teknolojik değişiklikler, hasta memnuniyetinin ehemmiyeti, tıbbi kaynakların gerekli yerde ve faal kullanması ve giderek değişen profesyonel roller ve şimdilerde pandemi uğraşı sıhhat alanında büyük bir değişimi getirmektedir. Referans kitapların birden fazla 3-4 yıl üzere kısa aralıklarla yenilenmektedir. Bilgi birikimindeki inanılması güç artış tabiplerin gitgide artan iş yüklerine rağmen sistemli aralıklarla ayrıntılarını güncelleştirmelerini ve yenilikleri izlemelerini gerektirmektedir. Büsbütün tıp ayrıntıları ile çevrili ve giderek daha fazla hasta talebini karşılamaya çalışan sıhhat çalışanlarında tükenmişlik ve depresyon epeyce sık görülmektedir. Bu durum, hizmette kalite ve hasta güvenliği açısından da önemli riskler taşımaktadır. O yüzden daima, keşke bütün hastanelerin koridorlarında, panolarında sanata daha hayli yer açsak; hepsinde olsa diyorum. Bilhassa konusu tıp olan sanat yapıtları gerek sıhhat çalışanları gerekse hastaların hayli faktörlü ve fazlaca aktörlü olan tıp alanına sanat yolu ile bakmaları, sanatın gözüyle tıbbı yorumlamaları fazlaca kıymetli. Sıhhat çalışanlarını ağır iş tempoları ortasında bir nebze olsun rahatlatacak ve bu manada sıhhat çalışanının sıhhatine olumlu tesir sağlayacağı elbet olan sanat aktivitelerinin bütün hastanelere bir an evvelden kazandırılması en büyük dileğimiz.