JoKeR
Active member
Sinemanın en değerli kaynaklarından biri elbette edebiyat yapıtları. Öykü, roman, şiir, deneme ve daha kaçları bir sinemada anlatılacak olan kıssaya kaynaklık etme ve hatta kıssanın kendisi olma durumunda olabilir. Fekat burada büyük avantajların yanında önemli meseleler doğma ihtimali de kuvvetli. Müstakil sanat olan sinema, bir öteki müstakil sanattan ne kadar beslenmeli? Uyarlanan edebiyat yapıtı sineması ne oranda beslemeli? Sinema, edebiyat yapıtının lisanına teslim olmalı mı?
Soruların çoğalıyor olması sorun değil imkandır. Sanat, soru olmadan üretemez ve formül çoğaltamaz. bu biçimde biz de sinema ile edebiyat ilgisine sorular ve imkanlar çerçevesinde bakalım.
BESLENME, BAĞIMLILIK DEĞİLDİR
Öncelikle altı çizilmesi gereken sorun, sinema ile edebiyatın birbirinden bağımsız sanat kısımları olmasıdır. Bir sanat kolunun başkasından daha evvel uygulanmaya başlaması onu daha değerli kılmaz. Öbür taraftan, bir sanat dalanın daha taze olması ve kitlelere daha fazlaca hitap ediyor olması da değerde öne geçirmez. Sanat, var olduğu her an değerlidir.
Sinemanın birinci periyotlarından sinemalar imajlı tiyatro eserleriydi. Zira sahneleme denen şey o periyotta yalnızca tiyatro için kelam konusu idi. daha sonrasında sinemanın özel imkanları keşfedildi ve özgün lisanına kavuştu. Tıpkı biçimde edebiyat yapıtları de sinemanın öykü anlatım kısmı için kaynaktı. Bu bağ hiç bozulmadı lakin sinemanın müstakil sanat olma özelliği oturdukça oran değişti.
SİNEMALAR HAYAL ETMEYE MANİ Mİ?
Edebiyatın, okura vaat ettiği hayal dünyası sinemada somuttur. Hayal değil, gerçektir. İzleyicinin hayal dünyasının sonlandırılmasın sıkıntısı burada tehlike olarak belirir. Başka taraftan, sinemacı da edebiyat yapıtını hayal eden okuyucu pozisyonundadır. halbuki sinema, hayal edilmeye müsait olan edebiyat yapıtını hayal edilmeye müsait olmayan görsel gerece dönüştürebilir. Bu bir tehlike olarak vardır. İşte edebiyattan uyarlama yaparken buna dikkat etmek gerekir. Edebiyat yapıtı, yeni bir sanat yapıtı için kaynak oluşturmuştur ve o kadarla kalmalıdır.
Bunu söylerken şüphesiz sinemanın yalnızca imaj özelliği olduğunu ve ‘görsel sanat’ denen kapsama mahkum kaldığını söylemiyoruz. Sinema, mana ve his üretme bağlamında imgeye sığmayacak imkanlara sahip. Ve bunu yaparken de imajın yanındaki her aracı kullanır.
SANAT İÇİNDE ÖBÜR SANAT TADI OLUR MU?
Sinema için kıymetli olan şu ki; bir sinemada, öteki sanat kolunun tadı alınıyorsa, o eser başarısızdır. Edebiyat uyarlamasında, yapıtın lisanından, yazım tekniğinden kurtulamamış, sadık kalma namına öteki sanat yapıtına mahkum kalmış ise sinema başarısızdır.
Sinema yapmak aslında yemek yapmaya misal. Biroldukça materyal kullanırsınız lakin sonuçta ortaya yeni bir tat, yeni bir yemek çıkar. Artık yemeğe ismi ile hitap edersiniz.
The Godfather
Bizim Büyük Çaresizliğimiz
BAŞARILI EDEBİYAT UYARLAMALARINA ÖRNEKLER
Tam da burada başarılı bulduğumuz kimi edebiyat uyarlamalarından bahsetmek isteriz. Meramımızın daha düzgün anlaşılması için somut gösterge olmasını dilek ederiz.
-Anna Karenina – J. Wright (İngiltere)
-Kayıp Kız – D. Fincher (ABD)
-Guguk Kuşu – M. Forman (ABD)
-Bizim Büyük Çaresizliğimiz – S. Teoman (Türkiye)
-The Godfather – F. F. Coppola (ABD)
-Kevin Hakkında Konuşmalıyız – L. Ramsay (İngiltere)
Soruların çoğalıyor olması sorun değil imkandır. Sanat, soru olmadan üretemez ve formül çoğaltamaz. bu biçimde biz de sinema ile edebiyat ilgisine sorular ve imkanlar çerçevesinde bakalım.
BESLENME, BAĞIMLILIK DEĞİLDİR
Öncelikle altı çizilmesi gereken sorun, sinema ile edebiyatın birbirinden bağımsız sanat kısımları olmasıdır. Bir sanat kolunun başkasından daha evvel uygulanmaya başlaması onu daha değerli kılmaz. Öbür taraftan, bir sanat dalanın daha taze olması ve kitlelere daha fazlaca hitap ediyor olması da değerde öne geçirmez. Sanat, var olduğu her an değerlidir.
Sinemanın birinci periyotlarından sinemalar imajlı tiyatro eserleriydi. Zira sahneleme denen şey o periyotta yalnızca tiyatro için kelam konusu idi. daha sonrasında sinemanın özel imkanları keşfedildi ve özgün lisanına kavuştu. Tıpkı biçimde edebiyat yapıtları de sinemanın öykü anlatım kısmı için kaynaktı. Bu bağ hiç bozulmadı lakin sinemanın müstakil sanat olma özelliği oturdukça oran değişti.
SİNEMALAR HAYAL ETMEYE MANİ Mİ?
Edebiyatın, okura vaat ettiği hayal dünyası sinemada somuttur. Hayal değil, gerçektir. İzleyicinin hayal dünyasının sonlandırılmasın sıkıntısı burada tehlike olarak belirir. Başka taraftan, sinemacı da edebiyat yapıtını hayal eden okuyucu pozisyonundadır. halbuki sinema, hayal edilmeye müsait olan edebiyat yapıtını hayal edilmeye müsait olmayan görsel gerece dönüştürebilir. Bu bir tehlike olarak vardır. İşte edebiyattan uyarlama yaparken buna dikkat etmek gerekir. Edebiyat yapıtı, yeni bir sanat yapıtı için kaynak oluşturmuştur ve o kadarla kalmalıdır.
Bunu söylerken şüphesiz sinemanın yalnızca imaj özelliği olduğunu ve ‘görsel sanat’ denen kapsama mahkum kaldığını söylemiyoruz. Sinema, mana ve his üretme bağlamında imgeye sığmayacak imkanlara sahip. Ve bunu yaparken de imajın yanındaki her aracı kullanır.
SANAT İÇİNDE ÖBÜR SANAT TADI OLUR MU?
Sinema için kıymetli olan şu ki; bir sinemada, öteki sanat kolunun tadı alınıyorsa, o eser başarısızdır. Edebiyat uyarlamasında, yapıtın lisanından, yazım tekniğinden kurtulamamış, sadık kalma namına öteki sanat yapıtına mahkum kalmış ise sinema başarısızdır.
Sinema yapmak aslında yemek yapmaya misal. Biroldukça materyal kullanırsınız lakin sonuçta ortaya yeni bir tat, yeni bir yemek çıkar. Artık yemeğe ismi ile hitap edersiniz.
The Godfather
Bizim Büyük Çaresizliğimiz
BAŞARILI EDEBİYAT UYARLAMALARINA ÖRNEKLER
Tam da burada başarılı bulduğumuz kimi edebiyat uyarlamalarından bahsetmek isteriz. Meramımızın daha düzgün anlaşılması için somut gösterge olmasını dilek ederiz.
-Anna Karenina – J. Wright (İngiltere)
-Kayıp Kız – D. Fincher (ABD)
-Guguk Kuşu – M. Forman (ABD)
-Bizim Büyük Çaresizliğimiz – S. Teoman (Türkiye)
-The Godfather – F. F. Coppola (ABD)
-Kevin Hakkında Konuşmalıyız – L. Ramsay (İngiltere)