JoKeR
Active member
MEKKİ YASSIKAYA
Usta Gazeteci Yılmaz Yalçıner’in büyük bir titizlik hazırladığı unutulan/unutturulan sözlerimizi, kayıp söz ve kavramlarını hatırlatan “Kelimelerimizi Hatırlatma Sözlüğü” Erguvan Yayınları’ndan çıktı. Yılmaz Yalçıner bu sözlüğü niye hazırladığını anlattı.
bu biçimde bir lügat hazırlama fikri nasıl ortaya çıktı?
Gazetecilik, ömür uzunluğu meraktan ibarettir. Merak biterse, gazetecilik biter. Merakınızı araştırıp, öğrenip sözlere dökersiniz. Yani materyaliniz de sözlerdir. Düşünürken de beynimizde sözler uçuşup durur. Sözler, kavramlar; bir milletin hafızasıdır, ilmi, irfanıdır. Bunların kitaplaştırılıp bir ortada bütün zenginlikleriyle toplanması sözlükleri oluşturuyor. Batı dünyasında “treasure dictionary” tabir ettikleri söz hazinesi sözlükleri var; 200-250 bin söz, kullanılanı kullanılmayanı ile.. Şimdiki ve geçmiş, mana birliği olan söz ve kavramların toplandığı sözlükler bunlar. Bizde yok.70’li senelerda «öztürkçe” özentisi almış yürümüş, bu tarafta sözlükler çıkarılmıştı. Güzel hatırlarım, birçok gazeteci arkadaşımız evvel yazısını kaleme alır, daha sonra vakte uyacağım telâşıyla bu biçimdesi sözlükleri açar, yazılarındaki sözleri oradaki öztürkçesi ile değiştirirdi. Söz hazinemiz “Osmanlıca” damgası vurularak, hor ve hakir görülür olmuştu. Bugün bile insanı tebessüm ettiren tuhaflıklarımız vardır; “Yargıtay”a başvurulur, dava “temyiz” edilir. Temyiz Mahkemesi dışlanmış, yerine “Yargıtay” makbul olmuştur, amma hâlâ “temyize gitmek”ten kelam edilir. Bunun üzere sayısız misal verilebilir.
TÜRKÇE MÜKEMMEL BİR OMURGAYA SAHİP
Türkçe süper bir omurgaya sahip lisandır. Dünyanın çabucak her tarafınca sözler almış ve bu omurgaya hiç yabancılık çektirmeden; itmeden, itelemeden zenginlik olarak takmıştır. niye bu zenginliğimizden, yeni kuşaklarımız haberdar olmasın diye düşünerek yola çıktım. İsmi biraz gayesi anlatmak bakımından uzun oldu: ”Türkçede Dünümüzü Hatırlatma Sözlüğü”.. Keşke her beş yılda yahut on yılda üzerine tarih atılarak meselâ “Kelime Hazinesi 2021-2031” diye sözlüklerimiz çıkarılsa.. Benimkisi mütevazı bir adım.. Ümid ederim takdir görür…
SÖZLERİMİZE SAHİP ÇIKMIYORUZ
“Mütevazı bir adım” diyorsunuz lakin lügatin muhtevasına bakınca bir çok vaktinizi almış olmalıdır. Sizi öteki neler etkilemiş olabilir?
Biraz tarih bilgisi olanların, tarihe ilgi duyanların kesinlikle dikkatini çekmiştir; Osmanlı’nın topraklarının birer birer elden çıkışına hayıflanırız, üzülürüz. Onlarca devlet, devletcik türedi o topraklar üzerinde. Devlet-i Aliyye’den daha sonra da rahat, huzur yüzü görmedi üzerinde yaşayan halklar. Bizim kadar onlar içinde da bu durumdan ızdırab çekenler vardır olağan olarak. Lakin, niye şimdilerde “çakıl taşını vermeyeceğimiz” topraklarımız için titizlenirken, sözlerimizin kaybbulunmasına, hattâ taammüden unutturulmasına göz yumalım ki..
Onlar bizim geçmişimiz ve geleceğimizin yolundaki karanlıkları aydınlatacak işaret taşları.. Bu niyetle, tahminen de haddimi aşarak, bu çalışmayı hazırladım.
Söz dünyamızla alakalı ne söylemek istersiniz?
Eski şairlerimiz “dil” sözünü, hem lisan, tıpkı vakitte kalp manasına kullanırlardı. Lisan ve kalbin bütünleşmesi ne kadar manidar.. Dil’de bir sözcüğün vefatı demek, dünyamızın daha bir kısırlaşması, kemikleşmesi, fakirleşmesi demektir.” diyen İlhan Berk hayli haklı. Hatta kalbin de teklemesi demek. Yazık ki, bir devir bu biçimde bir sarsıntısı yaşadık. Yıkımı kadar beklenmedik yararları da oldu bu felâketin; tıpkı orman yangınlarından daha sonra tabiatın daha bir yeşermesine emsal. Karşılıklı suçlamalar içinde “kelime uyduruyorlar”, “bu uydurukça” ithamlarına katılan ergenlerden bir tanesiydim. “Sel geldi, sala bindi gitti..” gibisinden iğnelemeler içinde, “sel, sal” takılarıyla yapılan sözcüklere ataklar, hamdolsun, bugün kalmadı. Demem o ki, sözün “uydurukçası, yabancısı” olmaz; hele Türkçe’nin mükemmel lisan yapısı omurgası nereden gelirse gelsin, halk benimserse onu bir gerdanlık, küpe üzere severek kabulleniyor. Osmanlıca dediğimiz de bu değil mi esasen.. Müslüman halkımız “Sevgili Peygamberimiz Efendimiz Hazretleri” ibaresiyle kalbindeki, beynindeki derin saygıyı tabir ederken, peşpeşe Türkçe, Farsça, Rumca, Arapça kaynaklı sözleri ne kadar kolay kullanıyor, farkındasınızdır. “Marmara”dan, “Marmaris”den Rumca diye gocunmuyor. “Avanak, işmar, madik atmak, madımak, mor, moruk, pancar, tırtıl” Ermenice kökenli diye dışlamıyoruz.. Farsça sandığımız “Namaz” bile Zerdüşt kökenli. “Kötek, lavuk, tırsmak, halay, kirve, peşmerge, şıh” üzere birçok sözcüğümüz ise Kürtçe.. “Nankör” derken Kürtçe ve Türkçe’yi birleştirip, bütünlüğümüze dair epey hoş bir ikaz yapmışız: Nankörlük etmeyelim! Bu benim candan dileğimdir.
Usta Gazeteci Yılmaz Yalçıner’in büyük bir titizlik hazırladığı unutulan/unutturulan sözlerimizi, kayıp söz ve kavramlarını hatırlatan “Kelimelerimizi Hatırlatma Sözlüğü” Erguvan Yayınları’ndan çıktı. Yılmaz Yalçıner bu sözlüğü niye hazırladığını anlattı.
bu biçimde bir lügat hazırlama fikri nasıl ortaya çıktı?
Gazetecilik, ömür uzunluğu meraktan ibarettir. Merak biterse, gazetecilik biter. Merakınızı araştırıp, öğrenip sözlere dökersiniz. Yani materyaliniz de sözlerdir. Düşünürken de beynimizde sözler uçuşup durur. Sözler, kavramlar; bir milletin hafızasıdır, ilmi, irfanıdır. Bunların kitaplaştırılıp bir ortada bütün zenginlikleriyle toplanması sözlükleri oluşturuyor. Batı dünyasında “treasure dictionary” tabir ettikleri söz hazinesi sözlükleri var; 200-250 bin söz, kullanılanı kullanılmayanı ile.. Şimdiki ve geçmiş, mana birliği olan söz ve kavramların toplandığı sözlükler bunlar. Bizde yok.70’li senelerda «öztürkçe” özentisi almış yürümüş, bu tarafta sözlükler çıkarılmıştı. Güzel hatırlarım, birçok gazeteci arkadaşımız evvel yazısını kaleme alır, daha sonra vakte uyacağım telâşıyla bu biçimdesi sözlükleri açar, yazılarındaki sözleri oradaki öztürkçesi ile değiştirirdi. Söz hazinemiz “Osmanlıca” damgası vurularak, hor ve hakir görülür olmuştu. Bugün bile insanı tebessüm ettiren tuhaflıklarımız vardır; “Yargıtay”a başvurulur, dava “temyiz” edilir. Temyiz Mahkemesi dışlanmış, yerine “Yargıtay” makbul olmuştur, amma hâlâ “temyize gitmek”ten kelam edilir. Bunun üzere sayısız misal verilebilir.
TÜRKÇE MÜKEMMEL BİR OMURGAYA SAHİP
Türkçe süper bir omurgaya sahip lisandır. Dünyanın çabucak her tarafınca sözler almış ve bu omurgaya hiç yabancılık çektirmeden; itmeden, itelemeden zenginlik olarak takmıştır. niye bu zenginliğimizden, yeni kuşaklarımız haberdar olmasın diye düşünerek yola çıktım. İsmi biraz gayesi anlatmak bakımından uzun oldu: ”Türkçede Dünümüzü Hatırlatma Sözlüğü”.. Keşke her beş yılda yahut on yılda üzerine tarih atılarak meselâ “Kelime Hazinesi 2021-2031” diye sözlüklerimiz çıkarılsa.. Benimkisi mütevazı bir adım.. Ümid ederim takdir görür…
SÖZLERİMİZE SAHİP ÇIKMIYORUZ
“Mütevazı bir adım” diyorsunuz lakin lügatin muhtevasına bakınca bir çok vaktinizi almış olmalıdır. Sizi öteki neler etkilemiş olabilir?
Biraz tarih bilgisi olanların, tarihe ilgi duyanların kesinlikle dikkatini çekmiştir; Osmanlı’nın topraklarının birer birer elden çıkışına hayıflanırız, üzülürüz. Onlarca devlet, devletcik türedi o topraklar üzerinde. Devlet-i Aliyye’den daha sonra da rahat, huzur yüzü görmedi üzerinde yaşayan halklar. Bizim kadar onlar içinde da bu durumdan ızdırab çekenler vardır olağan olarak. Lakin, niye şimdilerde “çakıl taşını vermeyeceğimiz” topraklarımız için titizlenirken, sözlerimizin kaybbulunmasına, hattâ taammüden unutturulmasına göz yumalım ki..
Onlar bizim geçmişimiz ve geleceğimizin yolundaki karanlıkları aydınlatacak işaret taşları.. Bu niyetle, tahminen de haddimi aşarak, bu çalışmayı hazırladım.
Söz dünyamızla alakalı ne söylemek istersiniz?
Eski şairlerimiz “dil” sözünü, hem lisan, tıpkı vakitte kalp manasına kullanırlardı. Lisan ve kalbin bütünleşmesi ne kadar manidar.. Dil’de bir sözcüğün vefatı demek, dünyamızın daha bir kısırlaşması, kemikleşmesi, fakirleşmesi demektir.” diyen İlhan Berk hayli haklı. Hatta kalbin de teklemesi demek. Yazık ki, bir devir bu biçimde bir sarsıntısı yaşadık. Yıkımı kadar beklenmedik yararları da oldu bu felâketin; tıpkı orman yangınlarından daha sonra tabiatın daha bir yeşermesine emsal. Karşılıklı suçlamalar içinde “kelime uyduruyorlar”, “bu uydurukça” ithamlarına katılan ergenlerden bir tanesiydim. “Sel geldi, sala bindi gitti..” gibisinden iğnelemeler içinde, “sel, sal” takılarıyla yapılan sözcüklere ataklar, hamdolsun, bugün kalmadı. Demem o ki, sözün “uydurukçası, yabancısı” olmaz; hele Türkçe’nin mükemmel lisan yapısı omurgası nereden gelirse gelsin, halk benimserse onu bir gerdanlık, küpe üzere severek kabulleniyor. Osmanlıca dediğimiz de bu değil mi esasen.. Müslüman halkımız “Sevgili Peygamberimiz Efendimiz Hazretleri” ibaresiyle kalbindeki, beynindeki derin saygıyı tabir ederken, peşpeşe Türkçe, Farsça, Rumca, Arapça kaynaklı sözleri ne kadar kolay kullanıyor, farkındasınızdır. “Marmara”dan, “Marmaris”den Rumca diye gocunmuyor. “Avanak, işmar, madik atmak, madımak, mor, moruk, pancar, tırtıl” Ermenice kökenli diye dışlamıyoruz.. Farsça sandığımız “Namaz” bile Zerdüşt kökenli. “Kötek, lavuk, tırsmak, halay, kirve, peşmerge, şıh” üzere birçok sözcüğümüz ise Kürtçe.. “Nankör” derken Kürtçe ve Türkçe’yi birleştirip, bütünlüğümüze dair epey hoş bir ikaz yapmışız: Nankörlük etmeyelim! Bu benim candan dileğimdir.